1 11 gloriosique Caroli regis, domini terræ, imperii A adversis hæreticorum flatibus, violentis perfidoru a ejus decreto per diversas provincias regni, ejus di- procellis, spumantibusque maledicorum undis illis? tioni subjectas, summa celeritate percurrente, mul- concutitur licet quassari possit, et mergi nequeat, titudo antistitum, sacris obtemperando præceptis, Christi firmata dextera, et apostolico gubernaculo moin uno collegio aggregata convenit. Quadam die ', derata; necessarium tamen existimo omnibus Christiaresidentibus cunctis in aula sacri palatii, adsistenti- nis cunctisque fidelibus, maxime apostolicis viris, conbus in modum coronæ presbyteris, diaconibus b, cun- tra hostes ejus fidei armis dimicare. Non enim Christi ctoque clero, sub præsentia prædicti principis allata miles impetum irruentis belli debet enerviter expaest epistola, missa ab Elipando, auctore noxii vescere, nec effugii latibula inermis palando appcsceleris, Toletanae sedis pseudo-episcopo, Hispalensi tere sed armis militiæ suæ præcinctus irrumpentium termino circumseptæ. Cumque, jubente rege, publica hostium pectora spiritalibus jaculis ex arcu intorvoce recitata fuisset, statim surgens venerabilis quens 10 Scripturarum intrepide perforare; quatenus princeps de sella regia, stetit supra gradum suum, et semetipsum fidei clypeo munitus illæsum custodial, ac locutus est de causa fidei prolixo sermone, et et inimicorum latera spiculis cruentet acutis. Nam adjecit : Quid vobis videtur? Ab anno prorsus præ- ante certaminis tropæum, tironis non plectitur terito, et ex quo cœpit, hujus pestis insania tume- B circa verticem triumphalis corona. Cujus rei ratio scente, perfidiæ ulcus * diffusius ebullire, non parvus in his regionibus, licet in extremis finibus regni nostri, error inolevit, quem censura fidei necesse est modis omnibus resecare. Cumque imprecata et concessa esset morosad dilatio per dies aliquot; placuit ejus mansuetudini, ut unusquisque quidquid ingenii captu rectius sentire potuisset, 2 per sacras syllabas die statuto, ejus clementiæ oblatum sui cor pectoris, fidei munus styli ferculo mentis vivacitate deferret. Sed, sicut mos est hæreticis, tristia ketis, dulcia permiscere amaris, veneni poculum mellis sapore temperare; quædam in eadem epistola plena blasphemiis, et catholicæ fidei reperta sunt modis omnibus inimica: quædam vero, si dici liceat, inveniri poterant non rejicienda. Sed in eodem poculo in quo gutta veneni infusa turgescit, mellis nihilominus amarescit dulcedo. 8 II. Quapropter ego Paulinus, licet indignus peccator, omniumque servorum Domini ultimus servus, Aquileiensis sedis Hesperiisoris accinctæ, cui Deo auctore deservio, nomine non merito præsul, una cum reverendissimo et omni honore digno Petro Mediolanensis sedis archiepiscopo cunctisque collegis, fratribus, et consacerdotibus nostris liguria, Austria, Hesperiæ, Æmiliæ catholicarum Ecclesiarum venerandis præsulibus, juxta exilem intelligentiæ nostræ tenuitatem, sanclo perdocente Spiritu, corde, lingua, stylo, contra eorum vesanias qui rectæ fidei sunt adversarii, respondere non formido: cum sit sancta et universalis Ecclesia super firmam nihilominus immobiliter fundata petram, et portæ inferi nequeant prævalere adversus eam. Verum tamen quia in mari hujus sæculi constituta persistit9, 18 apostolicis evidentius approbatur documentis. Oportet, inquit egregius prædicator et de castris Dominicis probatissimus miles, hæreses esse, ut qui probati sunt manifesti fiant (I Cor. x1, 19). Alta etenim nonnunquam dispensatione agitur, ut unde cadere ad ruinam timetur vacillantibus plantis, inde valentius roborata, firmiter inconcussa persistat, et antiquus hostis unde se vicisse superbe gloriatur, inde divina superatus potentia, se succubuisse doleat prostratus. Nam quia super fidei fundamentum 11 omnium virtutum fabricam persistere non ignorat, ipsam fidei malitiæ suæ manu soliditatem eradicare festinat, quemadmodum de ejus satellitibus, id est malignis spiritibus per Psalmistam dicitur: Qui dicunt, exiyanite, C exinanite usque ad fundamentum (Psal. cxxxvi, 7). Usque ad fundamentum quippe maligni spiritus animam inaniter se exinanisse gloriantur, si ab ipso fundo mentis 13 fidei firmitatem, tentationum jacula exaggerando, cradicare valebunt. Sciunt utique nihil esse boni omne quod videtur bonum, nisi fuerit super fidei fundamentum firmiter radicatum. Sine fide enim impossibile est Deo placere (Hebr. x1, 6). Firmum autem Dei 15 fundamentum stat, habens "si. gnaculum hoc: Novit Dominus qui sunt ejus (11 Tim. 11, 19). Licet ille sæviat, ac mille modis fraude· calliditatis serpendo extra septȧ " sanctæ Ecclesiæ, hinc inde squamas nequitiæ suæ syrtis 18 scopulis illisus exspoliet, ac per hoc circumquaque discurrens, modo in orbe circumlato latenter se juxta D viam objiciens, ut pedem simpliciter calcantis mordeat, modo in summa sése suspendens falsitatis cauda hæreticorum pectora veneno perfidiæ infciendo tumida reddat, ut sauciata ea 19 vitalia f LECTIONES Vide notas. 14 alimenta evomat. Sed quia A violata Virgine sumpsit, more sacri eloquii, partem stidiendo spiritalia 2 IH. Hujus nimirum serpentis instinctu pestiferi, fellisque poculo debriati quidam, quorum non sunt nomina in calculo candido a Agni inscripta, hæresim veternosam illustrium, fortium scilicet virorum, calcibus mirabiliter inculcatam [pro conculcatam], catholicaque falce olim funditus detruncatam spinoso moliuntur rediviva radice suscitare de stirpe. Astruunt igitur, sed falsis assertionibus, Dominum nostrum Jesum Christum adoptivum Dei Filium de Virgine natum; quod divinis nequeunt approbare documentis. Hec igitur dicentes, aut in utero Virginis eum suspicantur adoptatum, quod dici nefas est, quia de beata Virgine inenarrabiliter sumpsit, non adoptavit carnem; aut certe purum eum hominem sine Deo natum, quod cogitare impium est, necesse est, fateantur, ac per hoc postea, quasi eguerit adoptione, a Patre in Filium sit adoptatus: cum nihil Deus eguerit, qui erat in eo non per gratiam, quemadmodum in cæteris sanctis purisque hominibus, sed essentialiter per naturam. Deus, inquit Apostolus, erat in Christo mundum reconcilians sibi (11 Cor. v, 19). Quo igitur paeto nobis adoptionem tribuit filiorum, si ipse necessarium ↳ eguit, ut sibi haberet? Nam quia peccatum non habuit, ideo nobis peccata donavit: quia non accepit ut vita esset, sed ipse essentialiter vita est, idcirco nobis vitam æternam indulsit 6 IV. Videamus nunc quid de ejus incarnatione Gabriel, cui creditum fuerat secrete dispensationis sacramentum, ad Mariam virginem dicat: Ave, inquit, gratia plena, 3 Dominus tecum (Luc. 1. 28). Cumque turbata esset in sermone, subjunxit angelus : Ne timeas, Maria; invenisti enim gratiam apud Deum. Ecce concipies in utero, et paries filium, et vocabis nomen ejus Jesum. Hic erit magnus, et vocabitur * Altissimi Filius. Jamque credula angelicis dictis, cum ordinem tantæ novitatis inquireret, quomodo sine viro fieri possit; mox angelus addidit: Spiritus sanclus superveniet in te, et virtus Altissimi obumbrabit tibi. Ideoque et quod nascetur ex le sanctum, vocabitur Filius Dei. Non enim ait: adoptivus vocabitur Filius Dei, sed absolute Filius Dei, et Filius Altissimi. Denique non de sola excellentia majestatis ejus loquebatur angelus, sed potius de incarnata divinitate. Porro quod pronomen neutri generis est, et sanctum similiter neutri generis est. Ait enim : Quod cnim ex te nascetur sanctum, vocabitur Filius Dei. Et rursus Matthæus narrat, angelum dixisse: Quod enim in ea natum est, de Spiritu sancto est (Matth. 1, 20). Ut non dubites de corpore dixisse, quod de in B VARIANTES * In Basil. deest a tò paries usque ad et vocabitur. R Basil., nativitatis. C pro toto, ut per solum corpus totum intelligas hominem in anima rationali ex ea natum. Sed ne quilibet scrupulus a ambiguitatis remaneret, quia de incarnationis ejus mysterio dixerit, statim post pauca subinfert : Dabit ei Dominus Deus sedem David patris ejus. Secundum carnen videlicet, David filius dictus est, non secundum divinitatem. Habes igitur, quoniam de quo supra dixerat : Quod enim ex te nascetur sanctum, vocabitur Filius Dei, non adoptivus, sed verus; non alienus, sed proprius; de eo 10 subjecit: Dabit ei Dominus Deus sedem David patris ejus (Luc. 1, 52). Nam quis eum adoptasse in filium credatur, cum tota sancta Trinitas hominem Christum in utero Virginis operata sit? sicut scriptum est, et juxta historiam de primo Adam, et de secundo, id est Christo, in prophetiæ sacramento: Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram (Gen. 1, 26). Vel certe quemadmodum in hac eadem evengelica lectione angelica voce declaratur. Ait enim : Spiritus sanctus superveniet in te. Habes Spiritus sancti tertiam de Trinitate personam. Et virtus Altissimi obumbrabit tibi. In virtute namque Altissimi Filii persona demonstratur, quia ipse est Dei virtus Deique sapientia. In Altissimi nomine, Patris nihilominus persona accipienda est. Dicant ergob, si valent hæretici (quod si nequeunt, catholicis se humiliter salubribus subdant documentis) quis " de bis tribus personis eum adoptaverit 1c, cum tota eum Trinitas in utero immaculata operata sit Virginis? 19 V. Porro adoptivus dici non potest nisi is qui alienus est a ab eo a quo dicitur adoptatus, et gratis ei adoptio tribuitur; quoniam non ex debito, sed ex indulgentia tantummodo adoptio præstatur: sicut nos aliquando cum essemus peccando filii iræ, alieni eramus a Deo; per proprium, et verum filium ejus, qui non eguit adoptione, adoptio nobis filiorum donata est, Paulo attestante, qui ait: Cum ergo venit plenitudo temporis, misit Deus Filium suum factum ex muliere, factum sub lege, ut eos qui sub lege erunt, redimeret, ut adoptionem filiorum reciperemus per ipsum (Gal. vv, 4,5). Proprius Filius factus est ex muliere, non adoptivus. Hinc alias idem ipse egregius prædicatoì dicit: Proprio filio suo non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit illum (Rom. viii, 32). Igitur cum ad Jordanis Dalveum, Joanne comite, qui Christus a populis existimabatur, appropinquaret, et, ut sanctificaretur b aquarum natura, mediis sese Jordanis intinxisset in undis; ut manifestius inter adoptivum et proprium filium discerneret, statim vox Patris intonuit dicens: Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi bene complacui (Matth. 111, 17). Et rursus cum esset in monte sancto cum discipulis quos voluit, et visi essent LECTIONES. * Basil., neutrius, hic et infra. 8 Basil., intelligat. Basil., dixit. 10 Basil., ideo. "Basil., quæ. "Basil., optaverit. sacram non veremini Scripturam 1o, parvipendentes magistri gentium prohibitionem, dicentes: Nolite adulterare verbum Dei (II Cor. wv, 2). VII. Sed quid mirum, si stulti in his erratis, quæ allegorica sunt silva condensa, et umbrosis "phalerarum ænigmatibus obvoluta, carpere nescitis docta manu de sub foliis litterarum pendentia spiritalium fructuum poma, cum in propatulo per sanctos prædicatores eductam male intelligentes orthodoxam depravatis doctrinam? Cujus temeritatis et audacia estis, o infelices, inflati superbiæ fastu, ut ipsa Joannis evangelista mirabilia documenta perversis non erubescatis fabulis depravare, juxta " vestram vecordiam, et non secundum sanam doctrinam intelligen cum eo Moyses et Elias loquentes, mox paterna vox A erubescere noluisti (Jer. 111, 5). Defraudare etenim fulgida per nubem discurrens intonuit, discrevitque, qui essent servi per gratiam et per adoptionem filii, et qui verus ac proprius Filius. Hic est, inquit, Filius meus dilectus, in quo mihi bene complacui: ipsum audite. In Adam quippe sibi Deus pater displicuisse innotuit, qui peccando filii dignitatem amisit. Pœnitet, inquit, me fecisse hominem super terram (Gen. vi, 6, 7). In unigenito sibi filio complacuit, quia propria non habuit, sed aliena peccata tulit: qui nunquam a paterna voluntate discordans, factus pro nobis est Patri obediens usque ad mortem, mortem autem crucis. Propter quod et Deus exaltavit illum, et donavit illi nomen quod est super omne nomen (Philip. 11, 8, 9). Si igitur juxta hæreticos adoptivo nomine censetur, ut nos puri et ingrati homines; quo ergo B tes mystica sacramenta? Dicitis enim quod Joanpacto Apostolus eum nomen perhibet super omne nomen habere? Adoptivi etenim nomen non est super omne nomen, sed commune, et infra nominum tenetur mensuram. VI. Videamus jam nunc qualiter primus pastor Ecclesiæ fidei posuerit fundamentum. Nam cum magister et Dominus sagacius discipulos exploraret quid de se homines dicerent, et illi singulorum sermones diverso sermone retexuissent, qui cum unumquemlibet de adoptivis filiis existimabant, quorum adoptio nondum in re, quam per mediatoris perceperunt • adventum, sed adhuc in spei serrabatur occulto; illico Dominus, quid illi de se fixius corde retinerent adjunxit, Vos, inquit, quem me esse dicitis? Moxque beatus Petrus, cui non caro et sanguis, sed Pater cœlestis revelavit, Tu es, inquit, Christus Filius Dei vivi. Ecce fidem beati Petri apostoli, quam hæretici surda aure transiliunt, perfunetorie a legere non pertimescunt. Petrus confessus 4 est Christum verum Filium Dei vivi, et tu hæretice dicis, Christus adoptivus filius est? Enim vero forlassis erigeres perfidiæ aurem, si absolute dixisset : Tu es Filius Dei vivi. Fingeres forsitan more tuo * falsa argumentatione, ut diceres: Secundum eum Filium Dei confessus est. Sed quoniam cum additamento dixerat: Tu es Christus Filius Dei vivi, omnium hæreticorum ora fidei suæ pugno battrivit. Christi namque nomen ab homine, quem assumpsit, a cepit, quia unctus in homine fuit. Nihil tibi restat quid dicas, nisi solito more faciens, sumas de officina mendacii veneno illita spicula, quibus simplicium corda jaculando falsis assertionibus perforare non erubescas. Frons enim meretricis facta est tibi, 'Basil, intonuit. 'Hard., ex ms., et Basil., adoptivum. 2 In Basil., deest primus. Basil., exploratius percunctaretu "Basil., retexissent. VARIANTES Basil., adoptionem nond. in re per meu. perccp. In Basil. deest more tuo. Basil., facias. Sumas de... "Basil., defraudatis enim sanctam Scripturam. "Basil., et umbrosa carpere nescitis; desunt enim C 13 nes scribat in Epistola sua : Habemus advocatum apud Patrem Jesum Christum (I Joan. it, 1): et hoc advocatus, quod et adoptivus, "* cum longe aliud sit advocatus, et aliud sit * adoptatus. Nam advocatus ille mihi est, qui pro me judicem interpellat, et causam necessitatis meæ propria tuitione defendit. Convenientius quippe propitiatus dici potest quam adoptatus, quia ipse est propitiatio pro peccatis nostris. Cum enim naturam nostram, quam in se assumpsit, in 16 dextera Patris collocatam ostendendo patri incessabiliter manifestat, propitium eum nobis advocatus noster quasi interpellando efficit, et benignum ". Adoptivus vero dicitur, cui nihil a patre adoptante debetur, sed gratis indulgendo conceditur. Abusive namque, et non essentialiter, adoptivus est filius dictus, sicut Moyses in filium adoptatus est filiæ Pharaonis, alienus ab ea et generatione det sanguinis affinitate. Hoc ideo posuimus, ut patenter daretur intelligi, eum dici adoptatum, qui nondum prius fuerat proprius filius adoptantis. Unde in Dei Filium non cadit nomen adoptionis, quia semper verus Filius, semper Dominus, ac per hoc et post assumptum hominem veri Filii vocabulum non amisit, qui nunquam verus desiit esse Filius. Quod si juxta vestram vesaniam hoc putatis advocatum esse, quod et adoptatum, confitemini ergo 18 [quod est deterius, et omni blasphemia plenum] duos adoptivos, Filium, et Spiritum sanctum. Non enim negare valetis Spiritum sanctum paracletume esse. Quod enim Græce napáxλntos, hoc Latine dicitur advocatus. Fatemini quin etiam [quod est super omne malum deterius, super omnem impietatem scelestius] duos adoptivos filios, Verbum scilicet, et Spiritum sanctum, ut sitis deteriores Ario, et EunoLECTIONES. D 1 mio, et maranatha anathemate Macedonio digni. A mansit verus, et omnipotens Deus in utraque Adoptivus enim non nisi affectatæ locutionis alienus dicitur filius. Oninis enim adoptio ex affectione ducit vocabuli sui originem, quanquam etymologiæ suæ non videatur trahere similitudinis sonum. Habet enim ex utraque parte utinam adverbium eleganter insitum, ut si dicas: Utinam sis mihi in filium adoptivum; et e contra: Utinam merear a te in filium adoptari. Ex affectu quidem dilectionis pars subrepit parti, ut in utraque conveniat dilectionis affectus. Sel videant hæretici, qui portæ sunt inferi, quid dixerint; quinimo perverso garriant ore. Obdurata nempe illorum corda, mendacii latibula, per abrupta perfidiæ debacchantes, semper inquirunt, et ne veritatis luce perfundantur, in spelæo se falsitatis occulere festinant. Cecidit, heu, proh dolor! super eos invidiæ ignis, et ideo justitiæ solem non meruerunt videre (Psal. LVII, 10). 6 et s B с VIII. Sancta autem catholica atque apostolica Ecclesia, quæ licet in toto sit orbe terrarum diffusa, una tamen est amica Sponsi, proxima, et columba, quæ . pennis deargentatis sacri eloquii refulget pulchritudine, et in pallore auri posteriora ejus perfectæ fidei puritate clarescunt, confitetur quin potius sanctam, et ineffabilem Trinitatem in unitate; salva scilicet inconfusibiliter proprietate personarum, inseparabilem substantiam confitetur. Ita sane ut alius credatur pater, quia Pater est, qui genuit coæternum sibi sine tempore et omni initio Filium: et alius credatur Filius, quia Filius est qui genitus est sine initio a Patre, non putative, sed vere : et alius credatur Spiritus sanctus, quia Spiritus sanctus est, a Patre Filioque procedit. Et non est aliud Pater, et aliud Filius, et aliud Spiritus sanctus; sed unus sunt inseparabiliter Pater, et Filius, et Spiritus sanctus: non unusa, sed unum : quia alia est persona Patris, alia Filii, alia Spiritus sancti; sed una, et æqualis, et consubstantialis, et coæterna est Patris, Filiique et Spiritus sancti inenarrabilis divinitatis majestas, quia unus est Deus. Unionem namque in essentia confitemur; Trinitatem vero in personarum discretione prædicamus. Dominum igitur nostrum Jesum Christum Dei Filium, verum Deum 5 semper in Patre, semper cum Patre, semper credimus apud Patrem. In ultimis namque temporibus propter nos el propter nostram salutem, secundum secretæ dis- D pensationis arbitrium descendit de cœlo, unde nunquam recesserat: venit nimirum in propria, ubi nunquam deerat : natus est de Spiritu sancto et Maria virgine, dicente angelo: Quod enim in ea natum est, de Spiritu sancto est (Matth. 1, 20). Factus verus homo juxta id quod scriptum est: Et Verbum caro factum est, et habitavit in nobis (Joan. 1, 14), perVARIANTES Barthius sic: Eunomio et Macedonio anathemate maranatha digni. Vide notam f. Basil., pacti. • Basil., superfund. * Basil., in speculo, nec male. Vide notam ex Bar thin. Basil., per recta fidei puritatem. natura, unus Dei Filius, idemque hominis filius Nihil enim humana nativitas divinæ præjudicavit nativitati: assumpsit quod non erat, permansit in id essentialiter quod erat, non commixtionem passus, neque divisionem; sed in una persona Christi Deus verus et homo permanet verus, non duo filii Deus et homo; sed unus filius Deus et homo: non alius filius hominis, et alius Dei, sed unus idemnque Dei hominisque filius. Unde et eos valde exsecramur, qui eum adoptivum impio grunniunt bore: quia, sicut præfati sumus, adoptivus dici non potest nisi is qui prius alienus est ab eo a quo adoptari desiderat. Dei ergo Filius qua ratione credi potest adoptivus, qui inseparabiliter assumpto homine in una persona coeunte utraque natura, non duo filii, alius Dei, et alius hominis, ut, sicut illi errando æstimant, adoptivus sit hominis filius, et sine adoptione Dei Filius; sed in una persona unus idemque Dei et hominis filius qui nunquam hominem, quem assumpsit, deseruit, etiam nec in cruce, quando inclinato capite tradidit spiritum, Paulo attestante, qui ait: Si enim cognovissent, nunquam Dominum gloriæ crucifixissent (I Cor. 11, 8). Dominus gloriæ dicitur crucifixus, cum sola caro sit crucifixa: sed quia Dominus gloriæ idem ipse erat qui et hominis filius qui crucifigebatur, et nunquam hominem deseruit, sicut dictum est, quem assumpsit; ideo dicitur Dominus gloriæ crucifixus. IX. Sunt etiam plerique qui astruunt ex tribus substantiis unam mediatoris personam, Verbi, carnis, et animæ, cum in causa fidei non videatur necessarium sophistica disputatione sæcularium litterarum calculos syllogistica spargere manu. Sulliceret enim, juxta præcedentium catholicorum Patrum saluberrimæ promulgationis doctrinam, sincera simplicitatis voce ex utraque natura unam perso-nam confiteri, veri Dei verique hominis Christi, divina scilicet et humana: sed propter eos utique, qui semiplenam sine anima rationali, et ad vicem anima divinam & naturam in carnis dispensatione assumptam suspicantur, cum Psalmista alacri pectore dicat: Ecce enim Deus adjuvat me, et Dominus susceptor est animæ meæ (Psal. LIII, 6). Pro hac igitur rc, et hujuscemodi erroris nubilo, styli flabello ex aere "mentis ventosas nubium umbras dispergere festinamus, quatenus æterni solis perfusa radio, micantes stellas per cœlos valeat puris obtutibus inspieere Scripturarum. Non enim ignoramus, ex duabus substantiis humanam subsistere naturam, ex anima nimirum, et carne: sed unum sine altero perfectum non efficere 12 hominem. Quid enim caro sine anima nisi terra? et quid anima sine carne? Nonne spiriLECTIONES. In Basil. deest quin potius. 7 Basil., substantialem. In Basil., deest et. • In Basil. deest Deum. 10 Basil., suffecerat. "In Labb., ex ms. et acre. 12 Basil., efficit. tus? Homo enim ex utroque, et non ex uno. Unde A individue retinet dignitatem, et in alienam non requia Redemptor noster perfectum hominem assumpsit in Deum, idcirco ex duabus naturis Deum et hominem confitemur. Non enim caro sine anima perfecta humana dici potest integraque natura. Nam cum ex limo terræ finxisset hominem Deus, protinus insufflavit in eum spíraculum vitæ, sicut scriplum est: Et factus est homo in animam viventem (Gen. 11, 7). Non igitur alter qui formatus est, et alter qui insufflatus, sed unus idemque. Ex flatu' namque animata est terra, tam incomprehensibili arte mirabilique modo summi artificis manu configurata, ut investigari plenius nequeat qualiter et unum sit anima et caro quæ perfectum efficiunt hominem, et tamen diversa sit substantia carnis et spiritus. Nam cum scriptum sit : Ad te omnis caro B veniet (Psal. LXIV, 3); et rursus: Non timebo quid faciat mihi caro (Psal. Lv); et iterum: Et videbit omnis caro salutare Dei nostri (Isa. XL, 5, juxta LXX ut est et Luc. 111, 6); nullo namque pacto sine anima videre potest, ut videat salutare Dei; nec venire valet, ut veniat ad eum omnis caro. X. Ponamus igitur, exempli causa, secundum humanæ rationis affectum, necessitate super omnia compellente, materialia themata disputandi. Nam sicut in planis et solidis figuris -linea, et in quadrangulis punctus a, licet sint indissccabiles et dividi nequeant, et idcirco egregie depingant dimensionum figuras; omnium tamen numerorum multitudinis summam in se sociatam retinent, et ex se usque ad infinitam ' numerositatem procedentes, et rursus in C se usque ad unu:n recurrentes, individuam retinere probantur unionis censuram. Fingamus b igitur animam in forma corporis, quasi lineam, vel punctum in planis, solidis, atque quadrangulatis figuris cunclas membrorum partium in se individue continenles positiones, unumquodque in junctura sua insertum, ita ut et unum sit et diversum. Nam si sub1 trahas lineam, et punctum æqualitatis, nobilitas degeneratur figuræ. Instante autem lineæ jacentis primordio, punctique circumfusa numeri quadratura, quique segregari, vel non segregari possunt, resolvi insolubili sectione in lineæ punctique privilegio demonstratur. Ita sané vis animæ, cum sit incorporea et invisibilis, nec dividi potest, nec recipit sectionum scissuras; totam tamen corporis mo- D lem, quæ dividi vel segregari potest, in se continenlem 6 mirabiliter regit, et per totum diffusa animando vivificat, et quasi punctus in medio suam VARIANTES solvitur qualitatem. Nam, sicut dictum est, cum sit incorporea, corporaliter cuncta per corpus disponit: et cum sit substantia carnis corporca, per incorpoream creaturam, id est animam, corporcas perficit actiones. Tanta enim societatis convenientia sibimet sunt junctæ, ut unum sine altero nihil possit, et alterum sine altero plenam non possit humanam monstrare naturam: et idcirco placuit ex utraque humanam definire naturam. Nam anima incorporea per corporeos oculos videt, audit, sentit : et corporei oculi per incorpoream animam videre probantur. Nam si recedat anima, oculi aperti remanentes, et aures patentes, nec videre 10 possunt, nec audire. Per linguam loquitur anima, et lingua loquitur per animam. In qualibet enim parte corporis incisa carne anima dolet: sine anima vero in frusta secata caro, nec dolere nec sentire potest. Per carnem nempe anima, et per animam caro csurit, sitit, tristatur. Nunquid potest dici caro sine anima humana natura, cum nibil sit aliud nisi terra? Animata vero terra humana perfecto 1 potest dici integra, perfectaque natura. Omne enim imperfectum amittit nominis proprietatem, nisi perfectionis ei" commodius adjiciatur supplementum. Ex quatuor igitur diversis elementis humana su sistere fertur natura, calido, frigido, humido, sicco; id est igne, aere, terra, et aqua. Cum ex his quatuor variis homo subsistat naturis, nunquid de emus in uno homine quatuor substantias profi.ei? Si hoc placet, addatur quin etiam quinta, id est anima, ut constet homo ex quinque, et Verbi omnipotentis sit ∙sexta : et tunc (quod est omni fatuitate dementius 15, omnique veco.dia stultius) fateantur sex in una Dei hominisque Christi persona substantiæ 1o. 16 13 17 XI. Tu forsitan suspicaris, quicunque es nostræ refragator assertionis, de memoria nobis avolasse quia dixerit beatus Apostolus, in interiore homine habitare Christum per fidem in cordibus nostris (Ephes. 1, 17). Hæc nos tota devotione mentis totaque simplicitate veraciter retinemus cordis ": et adjicimus ea quæ (te forsitan 18 somniante latent) idem vas electionis Paulum dixisse reminiscimur. Ipse autem Deus pacis sanctificet vos per omnia, ut integer spiritus vester et anima, et corpus sine querela in adventu 2o Domini nostri Jesu Christi servetur. Tria, inquam, dixit: a spiritus, et anima, et corpus. Nunquid aliud est spiritus, et aliud anima? Non divisit substantias, sed dignitatem distinxit. LECTIONES. 19 |