[liv] ORATIO HABITA V KAL. FEBR. 1734

IN REPOSITIONE SOLEMNI RELIQUIARUM SANCTI PAULINI

PATRIARCHæ AquileIENSIS

In sacello sub choro basilicæ majoris civitatis Austria.

B

nobis cum e vita sublatis commune amplius sit, saltem quod extrema vice futurum erat superstitum erga eos officium pietatis, ut nobilius, ut solemnjus haberetur, pia humanitatis lege sancte est institutum. Non patitur eruditio vestra, ut exemplis doceamini, qua funeris pompa, qua exsequiarum magnificentia, qua rituum ceremoniarumque varietate antiqui vel ethnici justa suis persolverint, apotheosi quandoque, et inter divos publica translatione parentalia sua coronantes. Quæ oum vos non lateant, fateamini necesse est, boni genii ope nobiscum actum fuisse, ut sanctum Paulinum jam nongentis, et quod excurrit, annis e terremis exemptum, nova funeris ne dicam an triumphi potius pompa, rediviva celebritate prosequeremur, et solemni hodiernæ repositioni honorandi pignoris, recenti conditorio collocati astaremus. Sed ut hujusmodi officio partes suæ ex æquo responderent, non deesse debuissel, qui virum pro rostris saltem utcunque laudaret. Quam provinciam peculiari in sanctissimum præsulem latus devotione suscipiens, eo in trivio, quo constitutum laudantem consimili eventu Ignatium Antiochenum patriarcham se fatebatur Chrysostomus, me positum quoque deprehendo, Prius ne illum (dicebat, Orat. in S. Ignat, mart. tom. V) laudabimus martyrem, an apostolum, an episcopum? Triplicem enim, imo vero multiplicem coronam gratiæ Spiritus contexit, qua sanctum illius caput redimivit... Ac principio, si vobis placet, ab episcopatus laudibus incipiamus. Hæc Chrysostomus, viam nobis sternens ad præconium Paulini,

1. Quam Leta dies hæc, N. N. quam boni ominis, A tio. Nam cum mors sit ultima linea rerum, nihilque quam jucunda, quæ post tot seculorum evolutas periodos, inclyti confessoris Dei, eximii doctoris fidei, et præstantissimi patriarchæ sanctæ nostræ Aquileiensis ecclesiæ pretiosas sacri corporis reliquias ostendit, et sub oculos promit venerandas! Alma dies, et candidiori præ cæteris vitæ nostræ calculo consignanda, cui nos reservavit Dei optimi maximi be nigna providentia, ut cujus sapientia edocti fueramus, cujus præceptis imbuti, cujus præ licatione instructi, organum ipsius sapientiæ, corpus (inquam) ejus intueremur lætabundi, et gestientes gaudio susciperemus, amplècteremur, oscularemur. Quis enim grati animi sensibus adeo est destitutus, ut memorans sancti patris nostri Paulini ingentia facta, exantlatos labores percurrens, eximia scripta revolvens, quibus nédum provinciam nostram, sed orbem pene universum illustravit, non subita commoveatur lætitia, dum hodierna luce lipsana ejus et cineres reverendos, ab injuria temporum vindicatos, postque tot annorum centurias superstites, coram positos prospicit et contemplatur? Ego enim ille non sum, quem hec non tangant: quinimo dum præterita mente revolvo, et præsentia oculis aspicio, me ferme extra ne ipsum elatum sentio, cor lætitia subsultat, et quadam exstasi jactatus ad audendum supra vires ine raptum cognosco. Quod præsentis temporis ratio postulat, et diei celebritas requirit, orationis officium libens assumo: muneri, fateor, viribus impar, et non pro dignitate rei verba facturus. Sed vos pro humanitate vestra veniam dabitis oratori exsultatione exsultanti, si extra oleas quandoque excurret, et scopu:n adeo supra se positum, etsi jaculum dirigat, non contingat,

II. Hæc est, etsi vicaria, a illa dies, quæ anno octingentesimo quarto reparatæ nostræ salutis ad superos transitu Paulini decorata, natalem ejus quoLannis anniversaria memoria reducens, nobis celebriori officio est veneranda. Quam ergo opportune, quam sapienter sanxisti, o celeberrima Forojuliensis ecclesia, cum illam ipsam, quæ eum intulit cœlo, solemni repositioni corporis ejus dicares, ut qua spiritus æterna inter colites pace potitus est, ossa quoque ejus requiem, ad finem usque mundi duraturam, in gremio tuo invenirent. Ea enim semper fuit nationum omnium non omnino ab humanitatis legibus abhorrentium consuetudo, suorum vita functorum manibus, castis officiis, et supremis (ut vocabant) muneribus parentare, eo celebrius, quo Illustrior vita, vel charior eorum exstitit. conversa

C

D

III. Post humaniorum litterarum professionem Laude et præmio, collatione Laberianæ villæ, a Caroli Magni æquissimi litteratorum æstimatoris muniticentia remuneratam, ad patriarchales infulas eo auspice assumitur. Quo studio, qua vigilantia muneris sui partes impleverit, non est quod comprobando vos multis detineam. Sufficit enim vel per transennam concilia, quibus interfuit, advertere, ut zelus illius, doctrina, robur animi vere episcopalis innotescat, Ferme nullum eorum temporum inter multiplicia a Carolo coacta invenitur, in quo Paulini præsentia fuisset desideranda; quinimo ubiquo primas habuisse, si non semper jure dignitatis, merito tamen doctrinæ. Hæc enituit in Ratisponensi conventu, hæc in Francofordiensi, utrobique in causa Felicis et Elipandi Hispanorum episcoporum, male de Christi persona sentientium quos ore tenus et luculentissimis scriptis confecit, contrivit, dispersit,

Vide quæ diximus n. 8 hic supra de translatione officii et festi sancti Paulini.

torem.

De illa autem synodo quam Altini habuit, vel de ea A æternam. Illum habeas tibi salutis æternæ concilia-quam in suo percharo Forojulio collegit, quid dicam? cum et epistola ex illa data, et canones ex hac prolati, quot periodos habent tot virtutis doctrinæque ejus testes prodant, ut spiritum Paulini ipsa mera lectio demonstret? In his enim elucet ecclesiastica disciplinæ reparando sedula cura, immunitatis ecclesiis servandæ ardens vigor, festorum dierum religionis custodiendæ ingens studium, matrimoniorum honestatis, asceteriorum virginum decoris, templorum reverentiæ tuendæ vel restituendæ robur invictum, diligentia indefessa, zelus acer, et, ut verbis utar Scripturæ, ne dum comedens, devo

rans.

C

V. Verum quem sibi Aquileiensis Ecclesia in episcopali munere pontificem optimum senserat, alien:e provinciæ apostolum indefatigabilem agnoverunt. Non hic in scenam produco Paulinum in Germaniæ Galliarumque frequenti conventu cum hostibus fidei in arenam descendentem, ut coronam apostolatus ejus ex protritis hæresibus consertam recenscam. Hæreticos confundere et prosternere doctoris est; ethnicos ad cognitionem fidei traducere et doctoris et apostoli. Insignia apostolatus Paulini, sunt Carinthiæ, sunt Hungariæ nationes, cujus ope lux evangelii hisce provinciis, qua exstincta, qua nondum accensa, vel refulsit, vel affulsit. Non inficias eo, ante tempora Paulini evangelium Carinthia populis innotuisse; sed temporum injuria morum barbaries ita erat restituta, ut nova missio discipulorum Domini, et recentes apostoli ad eorum conversionem Paulini ætate affatim necessarii viderentur. Zelo dilatandæ fidei succensus Paulinus sibi Spartam hanc ornandam suscepit eo libentius, quo Carinthia tanquam membrum corpori, diœcesi Aquileiensi a priscis temporibus accensebatur. Apostolico in munere tantopere et tanto tempore desudavit, quousque præsuli Juvaviensi in archiepiscopuni recens evecto, neometropoli Salisburgensi Ecclesiæ Carantana neophyta gens ascriberetur. Non ægre tulit distractionem provinciæ suæ, pacis studiosissimus Paulinus, qui omneni spiritum laudare Dominum probaverat, et sibi desudatum apostolicum decus eripere neminem posse confidebat. Ex eo tempore limitibus positis ad Dravum fluvium, qui usque nunc servantur, assignata trans amnem Carantana terra Salisburgensi metropolita, cætera cis Dravum campus fuit, quem deinceps Paulini apostolatus excoluit, et patriarchis Aquileiensibus in tutelain et curam remansit.

IV. Forma factus gregis ex animo, quos sanctissimis institutis vel prædicationibus imbuerat, exem- R plo in via Dei præibat; ut vel silente ipso, virtutibus suis conversationeque morigera, quid fugere, quid tenere haberet subditus grex, vita pastoris ostenderet. [lv] Is ille erat episcopus, quer Paulus Timotheo (1 Tim. v) vel Tito (Tit. 1) scribens desiderabat, et graphice depingebat, sine crimine, irreprehensibilem, benignum, prudentem, sanctum, justum; amplectentem eum, qui secundum doctrinam est, fidelem sermonem; ut potens sit exhortari in doctrina sana, et eos qui contradicunt, arguere. Quod præstitisse Paulinum, ut pateat, non vacat per singulas virtutes ejus excurrere. Satis sit advertere, quam mordicus amplexus sit fidelem sermonem doctrinæ incarnati Verbi Dei, ut potens fuerit sua synodo Forojuliensi exhortari suos in doctrina sana, et Hispanos qui contradicebant, arguere. Cæteras autem virtutes ejus liceat tantummodo delibare ex pauculis verbis amici ejus, quibus encomia præcipua complectitur. Is est beatus Alcuinus, cujus pietas et doctrina commendabilem præ primis fecerant, nedum in aula Caroli Magni, sed toto orbe Christiano, ut laudari a laudato viro digna Paulino laus habeatur. Tuum sanctissimum cor (sic Paulinum quandoque scribendo alloquebatur, epist. 62) terra est repromissionis, sapientiæ melle manans, et suavissimæ charitatis luce redundans, in qua verus et gloriosus Salomon virtutuin gemmis, templum pulchræ habitationis, suæ majestati construxit. Ibi arca sapientiæ et duorum tabule testamentorum; et hæc omnia cherubin in multitudine tegunt scientiæ. Quid in tam D vestra veneranda sanctitas facere velit; quia et viciafluenti tui cordis thesauro non invenitur, cujus habitator ille agnoscitur esse, in quo sunt omnes thesauri sapientiæ et scientiæ absconditi. Et alibi Henrico nostratium duci, pietatis scribens documenta, ait se a prolixiori scriptione calamum temperare, et monitis ulterioribus parcere, cum oculismet suis haurire Pauliui posset exempla, et auribus verba percipere, omnibus a se tradendis præceptis efficaciora. Plura tibi (dicebat epist. 94), vir venerande, de Cbristianæ pietatis observatione forte scripsissem, si tibi doctor egregius, et pius cœlestis vitæ præceptor Paulinus meus præsto non esset, de cujus corde emanat fons viventis aquæ in vitam salientis PATROL. XCIX.

VI. Ad Avaros etiam Ecclesiæ Dei adjungendos sedulam navavit operam, quos armis Caroli devictos, et Henrici ducis Forojuliensis, Paulini amicissimi, copiis non una clade subactos novum suscepisse apostolum subindicat Aleuinus, cum scribens Paulino de victoria Avarica, et de conversione illarum gentium tentanda, sic verba faciat (Epist. 112): ‹ Quam plurimorum in te, pater optime, oculi respiciunt, quid

nitas locorum tibi competit, et sapientiæ decus suppetit, et auctoritatis excellentia tibi appetit, et cuncta conveniunt, quæ tali operi necessaria esse videntur. › Hoc autem erat equo calcaria subdere, et stimulis agitare currentem. Postulaverant dynasta Hungarorum, sibi viam sterni sacerdotum missione ad fidem complectendam, quorum caput, et (ut loquitur Scriptura) ipse dux verbi factus, regiones illas penetravit ingenti animarum lucro, et Ecclesiæ cui studebat dilatandæ profectu. Sic nobis temporum malignitas non invidisset clariora ejus apostolatus monumenta, ut vidissemus eum idola subvertere, fana destruere, lucos evellere superstitionis. Hinc populo verba facere, 5

lestias. Quomodo enim, saltem ex parte, optati martyrii compos non fuit, quem a barbaris in odium fidei molestias et injurias perpessum fuisse ultro citroque fatetur?

illinc neophytos instruere, qua catechesibus rudes A nihilominus a barbaris perpessus est injurias et moexcolere, qua sacris lustralibus undis catechumenos abluere, qua renatos ex aqua et Spiritu sancto manuum impositione confirmare, exstruere templa, erigere altaria, sacerdotes constituere; ut non temere, sed vere, et minus adhuc vero locutum haberemus, qui (P. Bombardus S. J. in Topograph. Hungariæ) inter Pannoniæ primos apostolos Paulinum recensuit.

C

VIII. Ergo cum Paulino nec episcopatus gloriam, nec apostolatus insignia, nec martyrii coronam defuisse, saltem summatim ostensum sit, nunc ad vos mea se vertit oratio, qui tanto pignore decoramini. En tibi, o Domini sacerdotum electa manus, venerandos cineres episcopi vigilantissimi, apostoli ferventissimi, martyris re et voto ardentissimi, quos æterni Patris providentia tuæ fidei commisit. Depositum custodi, et hic nbi est thesaurus tuus, sit et cor tuum. Lætari præ cæteris, amplissimæ hujus

VII. Ad episcopale decus, ad apostolatus gloriam, martyrii tandem coronam adjunxisse Paulinum levi negotio sibi suadere poterit, quicunque rationem martyrii optime noverit, et gesta Paulini intimius perspexerit. Non semper sanguine sunt decorata martyria, et quamplures inter martyres veneratur Ecclesia, quorum mors non fuit cruore consignata. Ut quis B provincia Forojuliensis Ecclesia, jure potes optimo; in censu martyrum computetur, satis est si fidei causa ab hostibus fidei ea qualiacunque pœnalia perpessus sit, quæ et odium fidei in illatore et zelum in patiente demonstrent. Sic in albo martyrum Pontianum, Marcellum, Joannern, Silverium, Martinum pontifices Romanos, Eusebium Vercellensem, Felicem Nolanum, et plurimos alios repositos veneranur, quorum vitam gladius persecutoris non abstulit; palmam tamen martyrii non amiserunt (uti dicitur de Turonensi episcopo Martino) quia quantum in eis fuit, vitam in discrimine posuerunt pro fide, et quantum fuit in hoste, nec odium defuit, nec violentia, quin mors pro fide subsequeretur. Sed aliter actum, ejus tantummodo providentia, qui sii i quandoque complacens in animi suorum præparatione votum requirit, non exitum; et præveniens eos in Lenedictionibus dulcedinis, ponit in capite eorum coronam de lapide pretioso martyrii. Quanto igitur jure, quantoque merito inter martyres locum habere Paulinus debet, qui in prædicatione evangelii ne dum tot labores subierit, sed tot pericula offenderit, tot pœnas pertulerit, tot iniurias voraverit? Fœdifragi Avares quam fidem amplexi fuerant, tandem aliquando ejurarunt; Deoque et Carolo repetita apostasia rebelles, quos primum ut apostolos susceperant, uti martyres contumeliis pœnisque afectos ejecerc. Si martyrem non facit pœna, sed causa, ex mente Augustini (Epist. 89, n. 2, et Epist. 204, n. 4, edit. noviss.) non est quod remoretur martyrem dicere Paulinum, cui nec causa defuit, nec pœna. Imo si ex Cypriani (Lib. 11 de Mortalit.) sententia martyrium vel mente conceptum coronatur, quomodo non martyris corona dignus habebitur Paulinus, qui nedum voto et ardore animi, sed revera et de facto martyrium arcesschat, et manibus ferme complectebatur? Sit venia hac vice profano verbo,

Et, si fata fuissent,

Ut caderet, meruisse manu.

(Æneid. u, v. 433.) .

[vi] Hinc, ut verum fatear, nimium remisse et modestiori quam par erat laude, biographus quidam de eo scripsit (Ferrarius in Catal. SS. Italie): Martyrii cupidus fuit, licet voti compos non fuit; multas

Ꭰ

quæ cum spiritu Paulini quondam cum cæteris vivificareris, nunc præ cæteris corpore cjus potiris. Intuere artuum ejus, et quæ membrorum supersunt; et misto stupori gaudio exsultans exclama : Hic ille est, quem commendabant pontifices, quem venerabantur reges, a cujus ore aula pendebat Magni Caroli, cujus monita suscipiebat Germania, cujus sententias com plectebatur Gallia, cujus mentem sequebantur concilia, cujus doctrinam, auctoritatem, sanctitatem stupebant, pavebant, colebant principes, populi, nationes. Os aurcum illud est, cujus eloquium detonabat in synodis, cujus lingua interpres veritatis æternæ legitima habebatur. Manus, illæ sunt manus, cujus articulos scribentes hæresis horrel at Ilispana, cujus efformatos apices ceu fulmina nationes illa, etsi a nostris adeo dissitæ, formidabant. Quam speciosi pedes evangelizantis pacem, evangelizantis bona Carantanis et Avaris regionibus, per quas excurrerunt quidem ad lucra animarum, dum viveret; sel quasi sili præcepisset creator omnium, qui requicverat in tabernaculo cordis ejus, in hac ecclesia inhabitare, et in electis suis hujus populi mittere radices; hic firmatus est, et in civitate sanctificata similiter requievit, et radicavit in populo honorificato, donec spiritu ab humanis exempto in plenitudine sanctorum fieret detentio ejus. Gratulamini igitur vobiscum, o vos qui nunc eum adoratis in loco, ubi steterunt pedes ejus, quibus apprime convenit, quod dicebat Chrysostomus Antiochenis suis, suscipientibus Ignatii eorum quondam episcopi ossa Roma relata Antiochiam Roma (dicebat ille, Hom. de S. Ignat. supra cit.) stillantem illius sanguinem excepit. Et ego dico: Gallia, Germania, Carinthia illius sudores, et forte Hungaria cum sudoribus sanguinem excepit. Vos autem reliquias ejus suscepistis; vos illius episcopatu gavisi estis. Illi apostolatu et martyrio sunt betati. Certantem illi, et vincentem, ac coronatum conspexerunt; vos perpetuo illum possidetis. Exiguum ad tempus cum volis ademit Deus; sed majore cum gratia restituit. Emisistis episcopum; et apostolum et martyrem recepistis. › Sic Antiochensibus Chrysostomus, sic ego vobis, quius hæc pignora sunt credita, apud quos sunt deposita, et

hodie exposita. O igitur, Ecclesia Forojuliensis, de- A tuum imitantia concilia, redundarunt. Eain ergo positum tuum custodi!

IX. Custodi, inquam, illud, a quo custodiris: nam si vel mortuis sepulturam apud confessorum fidei et Christi martyrum sarcophagos nancisci, prodesse posse non negat Augustinus (Lib. De cura pro mortuis) quid præsidii, quid tutelæ non tibi præsumere poteris ab eo, apud cujus cineres vigilas, oras, meditaris, psallis? Qui enim fieri poterit, ut non de cœlo tibi prospiciat, cui sic prospicis; non tueatur, quem sic tueris; non custodiat quem sic custodis? Crede, nec dubita, Paulinum tuum tibi studiosas rependere curas, et vicaria sollicitudine quem servas servare. Quia nemo carnem suam odio habet; diligit adhuc Paulini spiritus has carnis suæ apud te depositas reliquias, quondam vas Spiritus sancti in eo B inhabitantis. Ergo et te, quæ eas conservas, non diligere non potest; nec ad eas se convertere, quin ad te, in cujus sunt manu, non convertatur. Hæc itaque est tuæ galea salutis, hoc scutum, hoc ancile tuum, quo defenderis, quo protegeris, quo fulciris.

X. Ergo, pater optime, et sanctissime cultor agri Dominici Aquileiensis, respice de cœlo, et vide, el visita vineam istam, et perfice eam (Psal. LXXIX, 15 et seqq.), quam plantavit dextera tua, quam sudoribus rigasti, quam doctrinis coluisti, quam sanctionibus putasti, quam igne zeli et charitatis fovisti. Tu, ceu agricola ille evangelicus (Matth. xxv) sepem ei circumdedisti, cum hæreses ne in eam irruerent, scriptis tuis præmunisti. Turrim in medio ejus ædificasti, cum patriarchalem sedem, tua ope privilegiis C compluribus a magno rege et imperatore Carolo donatam, ad vere turritam celsitudinem evexisti. Torcular in ea fodisti, cum celeberrimam illam tuam synodum Forojuliensem habuisti, in qua vina purioris doctrinæ et acrioris disciplinæ tuis canonibus expressa adhuc in dies nostros cum ketitia cordis hauriuntur, quo vino torcularia, id est posteriora

quam sic plantavit in terris dextera tua, de cœlo perfice intercessione et suffragiis. Respice, quia episcopus vide, quia pater: visita, quia pastor, perfice, quia sanctus.

XI. Sed ų cam, quant respicis, vides, visitas vineam tua dextera plantatam, perfectam habeas, fat manus tua super virum dexteræ tuæ, super illum, inquam, virum, qui non tam est sedis quam zeli, non tam dignitatis, quam virtutis tuæ hæres non degener, Dionysium Delphinum patriarcham, qui vincam tuam dilectam non absimili vigilantia respicit, ut episcopus; amore videt, ut pater; sollicitudine visitat, ut pastor; et non impari studio perficere contendit, quia ad sanctitatem tui successore dignam aspirat. Is est vere vir dexteræ tuæ, quia ipso operante ita te operari credas, ut te in eo ferme redivivum conspicias. Fiat ergo manus tua super virum dexteræ tuæ, et super filium hominis, quem confirmasti tibi, quia pro te, et loco tui operatur. Ego quidem non ambigo, te (cui tantopere cordi fuit et est vinea Aquilciensis Ecclesia) intercedente datum, et diutino episcopatu confirmatum, ut vita, exemplo, doctrina partes tuas adimpleret. Confirma adhuc eum nobis ad tempora longiora, ut in Delphino nostro, qui sic adamussim virtutes tuas æmulari satagit, te perennatum agnoscamus.

XII. Nos autem, qui solemni sacrorum ossium tuorum repositioni interfuimus, non discedemus a te, nisi vivifices nos, quia nomen tuum invocavimus. Ego quidem non dimittam te nisi benedixeris mihi (Gen. LXXII, 26), qua benedictione percepta, ibo per viam meam gaudens; et qui in operibus tuis evolvendis, et publicæ luci parandis allaborans jam spiritum tuum conspexi, et nunc post tot sæcula elapsa corpus tuunf veneratus suin, quis cohibere me poterit, quin repetens dicam Vidi Paulinum meum facie ad faciem, et salva facta est anima mea? (Ibid., 30.)

[vi] SANCTI PAULINI VITA ALTERA, Excerpta ex prolixiori ms. Marci Antonii Nicoletti, asservata apud Patres societatis Jesn Græcii in Styria, transcripta anno 1736, mense Januario, ab Andrea Foramitti canonico et theologo insignis Collegiate civitatis Austria.

PRÆMONITUM.

Jam supremam manum operi nostro circa sancti D me tibi munus eximium oblaturum. Sed male omPaulini Aquileiensis Vitam et scripta imposueramus, imo jam typographo ms. nostrum commissum prælum subibat, cum D. Laurentius a Turre decanus capituli Forojuliensis certiores nos fecit, tandem aliquando a D. Andrea Foramitti canonico suæ ecclesiæ, ob res forenses ejusdem Grecii commorante, detectam fuisse apud Patres societatis Jesu Vitam inscriptam sancti Paulini a Marco Antonio Nicoletti confectam. Curavimus, ut quantocius ejus exemplar ad nos mitteretur: quod non nisi Aprili hujus auni 1736 incunte nacti sumus. Putabam, lector optime,

nino et tibi, et inihi consultum issem, si eam vitam, ut ab auctore prodita est exhibere voluissem. Centum enim triginta quatuor paginas vulgaris folii transcriptor non indiligens implevit. Hinc collige, quam multa nihil ad rem facientia auctor consarcinaverit, qui tamen nullam quæstionem criticam expendit, non chronologiam discutit, non concilia profert, non scripta Paulini ulla producit, aut iudicat. Conciones plures et quidem longas effingit, quibus non quid dixerit vere Paulinus, vel alius quispiam, quem loquentem inducit, sed quid dicere potuisset,