nullus (Hadr, 34, ex can. 35 Apost., interprete Dio- A XV. Alienis erroribus (3, qu. 4 : Alienis erroribus ) sociatum, vel a sui propositi tramite recedentem, aut sacris canonibus inobedientem, suscipere non possumus, nec impetere recte credentes, vel sanctorum Patrum sanctionibus obtemperantes, permittimus. XVI. Peregrina judicia (3, q. 7: Peregrina judicia) generali sanctione prohibemus, quia indignum est, ut ab exteris judicentur, qui comprovinciales et a se electos (Had., 17, ex cod. Theod.) debent habere judices. B XVII. Salva apostolicæ Ecclesix auctoritate (Hadr., 18), nullus episcopus extra suam provinciam ad judicium devocetur: sed evocatus (fort.vocato co) ipse canonice, in loco omnibus congruo, tempore synodali, ab omnibus comprovincialibus episcopis audiatur, qui concordem super eum canonicamque proferre debent sententiam ; quoniam si hoe minoribus, tam clericis quam laicis concessum est, quanto magis de episcopis servari convenit? Nam si ipse metropolitanum aut judices suspectos habuerit, aut infensos seuserit, apud primates diœceseos, aut apud Romanæ sedis pontifices judicetur, XXIII. Si quis metropolitanus episcopus (nisi quod ad suam solummodo propriam pertinet parochiam) sine consilio et voluntate omnium comprovincialium episcoporum, aliquid agere tentaverit (Hadr. 45, ex can. apost. 55), gradus sui periculo subjacebit, et quod egerit irritum habeatur et vacuum. Sed quidquid de comprovincialium episcoporum causis, suarumque ecclesiarum et clericorum atque sæcularium necessitatibus agere aut disponere necesse fuerit, hoc cum omni consensu comprovincialium agatur pontificumi, non aliquo dominationis fastu, sed humillima et concordi administratione, sicut Dominus ait: Non veni ministrari, sed ministrare (Matth. xx). Et alibi: Qui major est vestrum, erit minister vester (Marc. x), et reliqua. Similiter et ipsi comprovinciales (Antioch. 9, Ephes. act. 6, Catch. c. 12) episcopi, cum ejus consilio (nisi quantum ad proprias pertinet parochias) agant, juxta sanctorum constituta Patrum, ut ungere, uno animo concorditer sancta glorificetur trinitas in sæcula. XXIV. Caveant judices Ecclesiæ (3, q. 9, Caveant judices), ne absente eo, cujus causa ventilatur, sententiam proferant (Hadr. 49, ex conc. Iv Carth. c. 10), quia irrita erit; quippe et rationem pro actione reddent in synodo, et, ut proditoris calumnia, nec eorum postea vox (ex Aniano et cod. Theod.) audiatur. Nemo enim debitorem amplius potest cognoscere, quam ille, qui injuriam ejusque sustinet nequitiam. XXV. Si quis super quibuslibet criminibus clericum pulsandum crediderit (3, qu. 6, Si quis cler.), in provin cia, in qua ille consistit (Hadr. 8) qui pulsatur, suas exerceat actiones. Nec æstimet eum accusator suns alibi, aut longius pertrahendum ad judicium. Illi vero qui pulsatus fuerit, si judices suspectos habue rit, liceat appellare. XXVI. Primates accusatum discutientes episcopum non ante sententiam proferant (Hadr. 55) damnationis, quam apostolica freti auctoritate, aut reum se ipse confiteatur, aut per innocentes et canonice examinatos regulariter testes convincatur. XXVII. Irritam (3, q. 6, Irritam) esse injustam episcoporum damnationem decernimus (censemus), et idcirco a synodo retractandam (Hadr. 54), ita ut oppressis ab omnibus in cunctis subveniatur causis. XXVIII. Detractores (3, q. 4, Detractores quoque; 2, q. 7, Majorum quispiam) qui divina autoritate eradicandi sunt, et fautores inimicorum, ab episcopali submovemus accusatione. Similiter, ne summorum quispiam minorum accusationibus impetatur aut dispereat; neque in re dubia detur sententia (S. Greg. ep. 50, lib. vi, et 52, lib. x1), nec ullum judicium, nisi ordinabiliter habitum, teneatur. . 1, XXIX. Plura de his ideo hic non inserimus (vide Hincmar, lib. Lv, c. 20), ne vacuare vilemve prædictam facere synodum videremur, aut fastidium legentibus audientibusque prolixa faceret epistola. Si quis autem de his ampliora atque abundantiora scire voluerit, in sacro nostræ ecclesiae sedis scrinio et ea quæ prædiximus invenire poterit. Verum me (Ennod, lib. ep. 20) dixisse testis est divinitas. De receptione vero sedis, et sacerdotii, atque honoris, quæ dixistis Athanasium absque concilii decreto suscipere, non ita invenimus sicut calumniati estis: sed quorumdam episcoporum consilio atque decreto recepit suum quod injuste perdiderat sacerdotium, ac resedit in sede (Trip. x, 17, ex Socr., Soz., etc.). Quod enim scripsistis, non eum posse a pauciore numero episcoporum restitui, quam depositus fuerat, non ita est; nec hæc regula orthodoxorum sanctæ ecclesiæ est episcoporum; sed Arianorum, sociorum videlicet vestrorum, hæc adinventio ad perditionem orthodoxorum episcoporum contexta est. Nam, ut nobis a veracibus est testibus relatum, quando Antiochiæ pro damnatione fidei de consubstantialitate prolata fuistis congregati, odio prædicti Athanasii hanc regulam protulistis, quæ nullas habet vires, nec habere poterit; quoniam nec ab orthodoxis episcopis hoc concilium actum est, nec Romanæ ecclesiæ legatio interfuit, canonibus præcipientibus sine ejus auctoritate concilia fieri non debere (Trip. 1v, 9 et 19). Nec ullum ratum est aut erit unquam concilium, quod non fultum fuerit ejus auctoritate. XXX. Igitur de fuga, super qua Athanasium (1) reprehenditis, non bene (al. recte), agitis cum ipse Dominus mandatum hoc nobis dederit. Cum persecuti vos fuerint in una civitate, fugite in aliam (Matth. x). Et ipse Dominus, per semetipsum exemplum nobis demonstrans (al. demonstravit), quando Pharisæi concilium fecerunt adversus eum, ut eum occiderent: Sciens autem Jesus, discessit inde (Matth. x11). Et alibi; Tulerunt lapides Judæi, ut jacerent in eum. Jesus autem abscondit se, el exivit de templo (Joan. ví). Et tran siens per medium eorum, abivit, et ita discessit (Luc. v). Nam et discipuli propter metum Judæorum reCesserunt, celantes semetipsos. Et Paulus (I Cor. x) in Damasco a principe gentis quæsitus, de muro in Sporta depositus est, et manus quærentis effugit. Et alii quamplurimi et innumerabiles sancti, tam in Veeri Testamento, quam in Novo, fugisse leguntur. Si ergo fugam improperatis fugientibus, erubescite poius persequi, et quiescite insidiari, quiescentque continuo fugientes. Nam sive perimatis cos, mors emper contra vos exclamat: sive rursus exilia suerponatis, ubique in vos mali memoriam destinare oscimini, et illi patiendo sibi proficiunt. Unde et Dominus ait: Nolite timere eos qui occidunt corpus, (1) Fugit anno dumtaxat 312, a Gregorio pulsus. ide ejus apol. 2. et Trip. v, 22. A animam autem non possunt occidere. Sed potius cum timete, qui potest et animam et corpus perdere in gehennam (Matth. x). Multos enim cognovimus pessimis machinationibus injuste depositos: ideo summopere a me (al. mihi), cui vice apostolorum principis universalis Ecclesiæ cura commissa est, providendum est, auxiliante ipso summo apostolo, ne deinceps talia fiant : quoniam ideo huic sanctæ sedi (2, qu. 6, Ideo huic sanctæ sedi) præfata privilegia specialiter sunt concessa, tam de congregandis conciliis et judiciis ac restitutionibus episcoporum, quam et de summis ecclesiarum negotiis, ut ab ea omnes oppressi auxilium, et injuste damnati restitutionem sumant, et talia (concil. Rom. 11, sub Symmacho) ab improbis ne præsumantur absque ultione, nec exerceantur absque (ał. sua) damnatione. Non ergo recte cgistis, quod prædietos fratres calumniati estis, dicente Domino: Non facies calumniam proximo tuo, nec vi opprimes eum (Levit. xix). Nec recte egistis, quod nobis inconsultis concilium celebrastis, eosque ad concilium vocastis, et damnare præsumpsistis, canonibus (ut præmissum est) jubentibus (Trip. 1v, 9) nihil ex his absque hujus sanctae sedis auctoritate fieri debere. Non recte egistis quod regulariter a nobis ad concilium vocati venire distulistis. Non recte egistis quod contra eos rationem reddere, ut vestra erga eos aut probaretur recta sententia aut improbaretur, non venistis, nec rationalem mandastis causam, ut quid hæc renuistis. B His ergo omnibus perpensis, manifestum est vos Creos existere, et illos innocentes remanere: et vos recte excommunicatos, illosque juste liberari. Noluit itaque Dominus tam leviter suos tractari ministros, sicut facitis; aut a vobis damnari, sed (sicut memoratum est) aut ab hac sancta sede, cui commissi sunt, aut suo reservari judicio. Ait enim: Qui vos contristabit, me contristabit (Luc. x). Qui fecerit injuriam vobis, recipiet id quod inique gessit (Coloss. 1). Et quanta pœna expectet eos qui Domini scandalizant discipulos, Evangelium sufficienter exponit, ubi de scandalizantibus discipulos loquitur. Nam quod a vobis non sint damnandi, sed aut ab hac sancta (ut præfatum est) sede, aut sibi reservandi, ipse manifeste dat exemplum, quando peccantes sacerdotes, quorum locum modo in sancta ecclesia tenent episcopi, non per alium, sed per semetipsum vendentes et ementes ejecit de templo, et mensas nummulariorum proprio evertit flagello, et ejecit de templo (Matth. xxI; Marc. 11; Luc. XIX; Joun. n). Et ipse alibi ait: Deus stetit in synagoga deorum, in medio autem deos discernit (Psal. LXXX1), et reliqua talia et his similia. Et alibi idem ipse ait: Nolite judicare, ut non judicemiui, nolite condemnare, ut non condemnemini (Matth. vi). In quo enim judicio judicaveritis judicabimini (Luc. vi). D XXXI. Quapropter (30, qu. 5, Jud. opus: et in decrel, Eleutherii) non tam temere (ut vos facitis) quispiam suam præsumat evomere iniquitatem, sed judicantem 091 S. JULIUS PAPA I. EPIST. II AD ORIENTAL. EPISCOPOS. 992 cuncta oportet (1) rimari, et ordinem rerum plena A sua omnia ei legibus (conc. Rom. 11, sub Symmacho) inquisitione discutere, nec de illis, quae ei inconcessa sunt, ullo modo judicium præsumere interrogandi ac proponendi adjiciendique, patientia præbita ab eo, ut ibi actio partium limitata sit pleniter. Nec prius litigantibus (al. prius judex) sua velit sententia obviare, nisi quando illi, peractis omnibus, jam nihil amplius habuerint in quæstione quod proponant. Nec oportet quemquam judicari aut damnari, antequam suos accusatores præsentes habeat, locumque defendi accipiat spatiosum ad abluenda crimina (Hadr. xx). XXXII. Similiter in jam fata synodo statutum est (2, q. 6, Ultra provinciarum), ut ultra provincie terminos accusandi licentia non (Hadr. x, ex cod. Theod.) pro sint integerrime reformata. Est namque in sæpe jam dicta sancta synodo ab omnibus unanimiter decretum et apostolica auctoritate roboratum, ut si quis episcoporum (2, qu. 2, Si episcopus suis fuerit; et in decr. Eusebii papa sententialiter) suis fuerit rebus expoliatus, et in accusatione pulsatus, ordinatione pontificum oportet et decet sanctum propositum prima fronte cedere, ut omnia quæ per suggestiones inimicorum suorum amiserat, legaliter primo potestati ejus ab honorabili concilio redintegrentur, et præsul regulariter prius statui pristino reddatur, et ipse, dispositis ordinatisque suis, tunc ad tempus veniat ad causam, et si ita juste (al. justum) videtur, accusantium propositionibus respondeat. Quare ergo grediatur, nisi ad hanc apostolicam fuerit sedem pro- B transgressi estis terminos Patrum, judicantes et damvocatum, ad quam omnes qui voluerint libere, et absque ullo impedimento a quibusdam agendo, coufluere debent. XXXIII. Similiter in jam (3, qu. 5, Similiter in præfato) præfixa (al. præfata) synodo est decretum, ne suspecti, aut infames (Hadr. xv), aut criminosi, aut gratiosi (2), vel calumniatores, vel affines, aut facile litigantes suspiciantur accusatores, sed tales, qui omni careant suspicione, quia columnas suas Dominus firmiter stare voluit, nec a quibuscumque agitari. XXXIV. Similiter statuit præfata synodus, ut nullum sententia, nisi a suo judice dicta, constringat. Judices autem alii (1, quæst. 1, Judices autem alii) esse non C debent, quam quos ipse qui impetitur elegerit (3), aut quos suo cum consensu hæc sancta sedes, aut ejus primates auctoritate hujus sanctæ sedis delegaverint. Ex his enim et aliis quæ tam in hac sancta sede quam et ab apostolis corumque successoribus sunt statuta, nihil præfatis episcopis concessistis, sed vim eis inferentes, injusteque (ut superius commemoratum est) eos damnantes, aliquos absentes expulistis, quod omni christiana; religioni est inimicum. In quibus apparet, quod nec Domino sua servastis jura, nec huic sanctae matri et apostolicæ Ecclesiæ, quæ (nt præscriptum est) eos suo judicio, aut huic sedi voluit reservari, ne a tam pravis (sicut estis) hominibus damnarentur aut ejicerentur, in his omnibus vos stultos et prævaricatores Evangeliorum et cano. D num esse, nulli sane sapientum est absconditum. XXXV. Nec his contenti in vestra estis prævaricatione (2, q. 2, Nullus potest convocari), sed etiam, quod prius expulsos eos, et suis expoliatos rebus, quasi vocastis atque damnastis, cum nullus regulariter aut vocari aut judicari possit, antequam sit regulariter restitutus, et (1) Hadr. 24 papæ, ex Const. 1, tit. 18, 1. n cod. Theod. cum interpr. Aniani. In decret. Ivo lib. IV. (2) Id est, adulatores, ut exponit glossa in præfato capite. (3) Hadr. 37, ex cod. Theod. lib. IV, tit. 16, const. 2, apud Greg. ep. 56 libri x1. nantes cos quos non debuistis? Quare judicastis eos quos non regulariter approbastis? Non observastis (Anast. II papa, in ep. ad Anast. Aug., c. 2) quod in Regnorum libro scriptum est: Non, quomodo videt homo, videt Deus : quia homo videt in facie, Deus autem in corde videt (I Reg. xvi). Et in Paralipomenon: Omnia corda scrutatur Deus, et omnem cogitationem novit (II Par. xxvin). Et alibi scriptum est: Non potest humano condemnari examine quem Deus suo reservavit judicio (Hadr. c. 55). Hæc omnia summopere præcavenda sunt, nec accusatio episcoporum facile est recipienda, dicente Domino: Non suscipius vocem mendacii (Exod. xxm). Et Apostolus inquit: Adversus presbyterum inscriptionem non recipiendam, absque duobus vel tribus idoneis testibus (I Timoth. v). Si hæc de presbyteris vel cæteris fidelibus sunt præcavenda, quanto magis de episcopis? Quibus cognitis, magis (S. Leo, ep. 84, c. 1) vos dominari velle manifestum est, quam consulere fratribus, aut sustentare eos, quia honor inflat ad superbiam : et quod provisum est ad concordiam, tendit ad noxam. Decuerat namque vos juxta præfatas regulas, si aliquid egissent contra suum ordinem, mandare nobis, et expectare quid ad vestra consulta rescriberemus, intantum ul, si etiam quidquam grave intolerandumque committerent, nostra præstolaretur censura. Et nihil prius aut aliud decerneretis, quam quod nobis placere cognovissetis, ita ut a regulis præstitutis nulla aut negligentia, aut præsumptione recederetis. Cessel (Bonifacius, ep. 3) hujusmodi pressa nostra auctoritate præsumptio, vitentur hujusmodi nocumenta; quia nequaquam talia patienter ferre possumus machinamenta quoniam convenit nos paternarum sanctionum diligentes esse custodes. Merito (S. Cœlest., ep. 1) namque nos causa respicit, si silentio faveamus errori. mur adversis. Data Kalendis Novembris, Feliciano et (1) Maximiano viris clarissimis consulibus. tis) major non potest a minori judicari, ita nec colli- A fulti auxilio ab omnibus nunc et in perpetuum tueagari quia rarum (Zos. cap. 1, ep. 1) est omne, quod maguum est. Portamus onera omnium (Siricius ep. 1) qui gravantur, quinimo hæc portat in nobis beatus apostolus Petrus, cujus vice fungimur legatione, et cujus regula informamur, quatenus ejus (1) Titiano corrigendum ad eoque anno 237, unde patel dolus fabricatoris. ANNO DOMINI CCCLXII-CCCLXXII. C. F. MARIUS VICTORINUS ET CANDIDUS ARIANUS. (Galland. Bibl. p. vII - Ix; 133, 199; Maii Coll. t. ш, part. 1, p. 1-163.) NOTITIA DE VICTORINO AFRO. PROLEGOMENA, B num Christi CCCLX, aut CCCLXI superstes fuerit tantus vir, non est adeo exploratum, ut quidquam certi statui possit. Verum si attendantur ejus litterarum monimenta quæ superant, cum contra Manichæos tum adversus Arianos exarata, nec non commentarios in Apostolum quos memorat et legit sanctus Hieronymus (1), quosque etiamnum delitescere mss. in Herivallensi codice testatur Sirmondus (2): hinc demum jure colligas, Victorinum, senem licet ad Christum conversum, neque vires neque ingenium defecisse, adeoque post annum cCCLX, aut insequentem diutius adhuc in vita fuisse, quo christianis dogmatis addiscendis sedulo incumbens, pro fide ac religione tot ac tanta perscriberet. In hanc autem sententiam eo in primis adducor, quod idem sanctus Ilieronymus apologiam contexens pro suis libris adversus Jovinianum quam Pammachio inscripsit, hæc habet: Si id ipsum virgo putatur et nupta, cur piaculum vocis hujus Roma Victorinus audire non potuit? Haud equidem ignoro, locum istum flieronymianum fuisse primum a Martianæo immutatum (3), qui omisso Victorini nomine, ita rescripsit: Roma audire non potuit? Neque aliter Vallarsius, editorem Benedictinum deinceps secutus (4). Editi tamen priores, Erasmi præ cæteris (5) et Mariani Victorii (6), quibus adstipulantur mss. non pauci, lectionem constanter exhibent quæ Victorini nomen retinet, nobis modo prolatam: ut proinde non temere rejicienda videatur. llac itaque vetere lectione semel admissa et mss. aucloritate firmata, in vivis adhuc egerit Victorinus anno CCCLXXXII. Constat namque inter eruditos, Jovinianum hæreticum quem Hieronymus eo loci per I. C. Fabius Marius Victorinus V. C. natione Afer, teste sancto Hieronymo (1), Romæ sub Constantio principe rhetoricam docuit, et in extrema senectute Christi fidem suscepit: quod quidem haud diu ante annum CCCLXII, quo Julianus apostata rerum potiebatur, contigisse videtur. Sanctus enim Augustinus Deum alloquens, de Victorino hæc habet (2): « Imperatoris Juliani temporibus lege data prohibiti sunt Christiani docere litteraturam et oratoriam: quam legem ille (Victorinus) amplexus, loquacem scholam deserere maluit, quam verbum tuum quo linguas infantium facis disertas.› Magna porro eloquentiæ laude ac disciplinarum studio ipsum adeo claruisse, ut statuam in foro Trajani meruerit; testatur Doctor C maximus (3). Qua de re Deum iterum alloquentem Augustinum audire præstat (4): Ille, inquit, doctissimus senex, et omnium doctrinarum liberalium peritissimus, quippe philosophorum tam multa legerat et dijudicaverat et dilucidaverat, doctor tot nobilium senatorum, qui etiam ob insigne præclari magisterii statuam in Romano foro meruerat et acceperat, usque ad illam ætatem venerator idolorum.... non erusubbuit esse puer Christi tui, et infans fontis tui, jecto collo ad humilitatis jugum, et edomita fronte ad crucis opprobrium. Nonnullisque interjectis ista subdit sanctus Doctor: Legebat sanctam scripturam, omnesque christianas litteras investigabat studiosissime el perscrutabatur. Qua demum sacra subactus lectione Christo nomen dedit: ut propterea mitius accipienda videantur ea sancti Hieronymi verba, quibus ait (5) quod Victorinus occupatus eruditione sæcularium litterarum, scripturas omnino sanclas ignoraverit. II. Quandiu vero post fidem susceptam circa an (1) Hieron. lib. de Vir. illustr. cap. 101. (2) Aug. Confess. lib. vIII, cap. 5, no 10. Hieron. in Chron. ad ann. 2370. Aug. 1. c. cap. 2, num. 3 et 4. Hieron. præfat. ad comment. in Epist. ad Gal. D stringit, non ante eumdem annum Romæ substitisse. A cjusdem Victorini de generatione divini Verbi, seu Sed quo demum exinde anno vitam clauserit, haud est plane compertum. Confutatorium Candidi Ariani ad eumdem. Præmittitur ejusdem Candidi Ariani libellus de generatione divina; cui, ut innuimus, suum opposuit Victorinus. Utramque porro opellam anno 1548 Basilea primus evulgavit cum suis in Genesim et Exodum conceptionibus Jacobus Zieglerus (1). Exinde vero eadem in urbe anno 1555 inter Orthodoxographa reposuit Joannes Heroldus. Medio autem sæculo insequente duum Victorinorum scriptis intexuit Andreas Rivinus. Denique opuscula eadem velut adhuc inedita publici juris fecit Mabillonius (2). Et Victorini quidem integrum edidit vir doctissimus: at Candidi acephalum, quin et magnam partem truncatum : neque enim aliter se habebat codex Augustanus sancti Udalrici, unde ille obsitus. Ex hac tamen Mabilloniana editione illud commodi accessit, quod opusculi Victorini collatione Instituta cam anterioribus editis, non solum haud pauca loca supplevimus, variasque olim corruptas lectiones integritati restitnimas; sed, quod rei caput est, quum anteà sive librariorum inscitia, sive potius male compactorum exemplarium vitio, luxata essent plurima, perperam transposita et fœde inversa; ex Mabilloniano edito ubi recte intercurrant omnia, suis quæque locis digessimus, ut ex subjectis adnotationibus lector compertum habebit (3). III. His ita de anno Victorini emortuali disputatis, jam quantum doctrina valuerit auctor, quove nomine inter Ecclesiæ scriptores locum sortiri meruerit, ex ejus quæ supersunt litterarum monimentis arguendum. Primum itaque in nostram ecclesiasticorum operum Victorini collectione libellos duos stitimus: quorum alter ad Justinum Manichæum (queni Justum (1) appellat Labbeus, licet alibi (2) et ipse Justinum dicat) contra duo principia Manichæorum, et de vera carne Christi inscribitur; alter de verbis Scripturæ: FACTUM EST VESPERE et mane, dies UNUS. Eos vero ex Herivallensi codice descriptos anno 1630. Parisiis edidit Sirmondus, qui et simul monuit, se B utrumque descripsit, mendis præterea quam plurimis inscriptiones effinxisse, quibus in ms. libelli carebaut. Utrum autem duo isthæc opuscula Victorinum Afum scriptorem agnoscant dubitat propterea Launoius (3), quia eorum non meminit Hieronymus. Verum quam elumbe sit argumentum ex Hieronymi silentio ductum, quo nimirum huic vel illi auctori scripta nonnulla abjudicentur, alibi satis superque demonstravimus (4). Præterea, si eorumdem opuscuforum stylus asper, obscurus, implexus cum ea scribendi ratione conferatur qua utitur auctor in reliquis operibus quæ ab Hieronymo memorata superant adhuc, eorum scriptor enimvero evincitur fuisse Vietorinus, ut probe arguit Tillemontius (5). His adde quæ memoriæ tradidit auctor Appendicis ad Isidorum ct Ildefonsum (6): Victorinus episcopus, inquit, com- C posuit et ipse versibus duo opuscula admodum brevia : unum adversus Manichæos, reprobantes veteris testamenti Deum, veramque Christi incarnationem contradicentes: aliud autem adversus Marcionistas, qui duo principia, id est, duos deos fingunt. Ad quem locum recte Miræus Opuscula duo, ait, adversus Manichæos et Marcionistas quæ heic recensentur, viden tur esse Victorini Afri rhetoris, de quo flieronymus cap. 101. Victorini porro hujus libellos duos Sirmondus Lutetiæ 1630 publicavit. Garsias tamen Loaisa putat, duo illa opuscula quæ hoc capite memorantur, esse attribuenda Victorino rhetori Massiliensi, de quo Gennadius, cap. 60. Ut ut sit, notet lector Victorinum nostrum hoc capite episcopum vocari: quem titulum nec suo Victorino Afro Hieronymus, nec sno D Victorino Massiliensi Gennadius tribuit. Hæc Miræus. Et quidem minus diligenter litteris consignavit anonymus ille auctor Appendicis, quæ de Victorino co loci prodidit: at satis opportune aliqua saltem ex parte, ad id quod præcipue intendimus comprobandum. IV. Opuscula duo modo laudata excipit alterum (1) Labb. Bibl. nov. mss. pag. 24. (2) Id. Dissert. de Script. eccl. tom. 11, p. 467. (E) Tillem. Mem. eccl. tom. x, pag. 405. V. Illud vero animadvertere operæ pretium fuerit, sub finem prædicti libelli de generatione divini Verbi Victorinum suorum de Trinitate librorum adversus Arium meminisse. Sic enim ille (4): Dictum est a nobis sufficienter, ut credo in aliis libris, a quo sit progressio et descensio; regressioque promissi sancti Spiritus declarata est: et de triplici unitate et unali trinitate. Nonnullisque interjectis: Sed de iis tribus, inquit, alia nobis oratio. Verum ex his haud colligas velim, libros iv de Trinitate ante hunc libellum absolvisse aut etiam evulgasse Victorinum : ut propterea iisdem v libris alter de quo loquimur, subjiciendus esset, adeoque auctoris opera ordine præpostero digesta heic esse, nobis objicias. Ipsemet enim Victorinus hunc scrupulum eximit statim ab initio libri 1, ubi Candidum Arianum alloquens hæc habet (5): In primo sermone hujus operis, et multa et fortiora quædam etiam horum, o amice CANDIDE, proposita atque tractata abs te sun! ; quæ quamquam ut oportuit dissoluta sunt. cet, Audin'? In primo sermone, inquit. Quibus sane verbis tum Candidi libellum de generatione divina, tum suum ejusdem libelli Confutatorium satis luculenter innuit auctor. Hinc itaque rite arguendum videtur, Victorinum dum superius ait, Dictum est a nobis sufficienter, cet., suos iv libros affectos quidem, sed non confectos indigitasse. (1) Ziegl. Conc. in Gen. et Exod. pag. 252, 237. edit. nov. |