1357

humani generis inimicus vehementius in membra A magis scire potestis, quod si qui in persecutione co

Ecclesiæ videatur esse grassatus; vos tamen (1) acceptissimi in Domino sacerdotes, egregia et singularis fides et hic probabiles Deo ostendit, et jam ad futuram gloriam martyres designavit. Quo itaque præconio laudis, qua vocis exsultatione merita virtutis ves træ proferam, positus inter mororem absentia vestræ et gaudium gloriæ, prorsus invenire non possum : nisi quod scio hinc me probabiliora vobis solatia exhibere, si credatis me in exsilium simul vobiscum esse detrusum. Denique me adhuc in ipsa exspectatione pendentem quod a consortio vestro durior necessitas interim distrahit, satis contristor. Optaveram enim, fratres devotissimi, prior pro omnibus vobis impendi: ut exemplum gloriae per me magis vestra dilectio consequeretur. Sed fuerit hæc palma B meritorum vestrorum, ut priores de perseverantia fidei ad confessionis illustrem gloriam veneritis. Queso igitur dilectionem vestram, ut me præsentem vobiscum esse credatis; atque eo me affectu absen tem non esse sentiatis ; et intelligatis dolere me satis, quod sum interim a vestro consortio disparatus. Quantam denique gloriam fueritis consecuti, hine

ronati sunt, solius (2) persecutoris cruentos gladios
sentire potuerunt: contra vos, devoti per omnia Dei
milites, etiam falsos fratres inimicos experti, de
perfidia victoriam pertulistis: quorum quanto vio-
lentia in saculo crescere potuit, tanto sanctis sacer-
dotibus præmia laudis inveniuntur conferre.

II. Confessores Deo proximiores fiunt. - Estote itsque de promissione cœlesti securi: et quia proximiores estis Deo effecti, vestris orationibus me vestrum consacerdotem, famulum Dei ad Dominum sublevate, ut supervenientes impetus, qui de die in diem cum annuntiantur, graviora vulnera infligunt, tolerabiliter ferre possimus: ut inviolata fide, salvo statu Ecclesiæ catholica, parem vobis dignetur me Dominus efficere. Et quia cupio quæ gesta sunt in ipsa congressione (5) fidelius scire; obsecro sanctitatem vestram, universa fideliter litteris intimare dignemini: ut additamentum majus vel ip e animus, qui diversis rumoribus cruciatur, vel vires corporis ipsius, quæ jam extenuatæ sunt, de cohortatione vestra possint sentire. (Et alia manu), Deus vos incolumes custodiat (4), domini fratres.

LIBERII PAPÆ DICTA (5)

AD EUSEBIUM SPADONEM, DUM IPSUM, UT IN ATHANASIUM subscribens IMPERATORI OBTEMPERARET, HORTABATUR. (Anno 355.)

C

–

Qui, quæso, adversus Athanasium id fieri possit (quod suades)? Nam quem non una solum, sed et altera synodus ex toto orbe coacta purum innoxiumque jure declaravit, quemque Romana (6) synod as cum pace dimisit, quo pacto damnare possumus? Aut quis nos probaturus est, si quem præsentem dileximus, bium tum ad reliquos episcopos exsules, Dionysium et alios omnes, datam in codice Vaticano legi testatur. Optandum erat ut propria exemplaris verba exscripsisset. Nam vereor ut non aliud præ se ferat hic codex, quam quod apud Hilarium, Liberius antequam ad exilium iret, hanc uniformem epistolam confessoribus scripsit, id est, Eusebio, Dionysio et Lucifero in exilio constitutis. Cujus inscriptionis litteræ si hæreamus, non ad confessores omnes diversis in locis exsulantes encyclica, ut scribit Baronius, sed ad unos Eusebium, Dionysium et Luciferum uniformis, seu tribus unius forme exemplis, quod postea dictum est a pari, conscripta est. Aliquando quidem probabile existimaram, eamdem et ad Pancratium presbyterum et Hilarium diaconum missam esse: at cum in epistola eos alloquatur quos in principio acceptissimos in Domino sacerdotes, Subinde sancios sacerdotes, et in fine dominos fratres appellat; cumque episcopum D atque in primis Romanum minime deceat, proprios clericos honorificis hisce titulis compellare, veri videtur similus singularem epistolam Paneratio atque Hilario ut filiis a Liberio scriptam esse.In tabulis ecclesia Vercellensis propria Eusebio servata est inscriptio in hunc modum, Liberius episcopus dilectissimo fratri Eusebio: sed in epistolæ serie nihil immutatum.

(1) ita Biron. A ms. Pith. acceptissimos sacerdotes. Apud Ferrer., acceptissimos Deo sacerdotes.

(2) Apud Ferrer. quod qui in persecutione coronati sunt, solius persecutoris fructus gladio. In tribus hisce postremis verbis concinit et ms. Pith. Baromus vero præfert, quod qui.....solius persécutionis cruentos gladios. Retinendum persecutoris, cui opponantur fratres falsi, a quibus persecutionem sustinere ut graviuse-t, ita et de ipsis triumphare gloriosius esse Liberius ducit.

Πῶς οἷόν τε τοῦτο γενέσθαι κατὰ ̓Αθανασίου; ὃν γὰρ οὐ μόνον μία, ἀλλὰ καὶ δευτέρα σύνοδος πανταχόθεν συναχθεῖσα καλῶς ἐκαθάρισε, καὶ ἡ Ῥωμαίων δὲ ἐκκλησία μετ ̓ εἰρήνης ἀπέλυσε, πῶς δυνάμεθα κατακρῖναι; ἢ τίς ἡμᾶς ἀποδέξεται, εἰ ὃν παρόντα ἠγαπήσαμεν, καὶ εἴχομεν τῇ κοινωνίᾳ, τοῦτον ἐὰν ἀποστραφῶμεν ἀπόντα; οὐκ ἔστιν

(3) Baron. congregatione, rejecto in marg. congressione, quod præferunt alii libri, et quidem concinnius.

(4) Clausule istius loco hæc apud Ferrerium legitur: Deus te incolumem custodial, domine frater charissime. Item ipse et mei memor esse digneris. Ibi nempe hæc epistola ut uni Eusebio inscripta exbibetur.

(5) His dictis, utpote quæ ejusdem generis, cujus epistolæ sunt, quæque Liberii animum atque sententiam non secus atque ille patefaciunt, locum hie dandum esse duximus. Eamdem ob causam et Liberii cum Constantio dialogum infra subjiciemus. Nempe statim ut Liberii legati cæterique contessores Mediolano in locum exilii profecti sunt, Constantius sperans se Liberii opera quamprimum omnes sibi conciliaturum, cum litteris et muneribus spadonem quemdam Eusebium nomine destinavit, ut blandiretor donis, Liberio auctor erat, ut contra Athanasium subscrilitteris vero minaretur. Is Romam profectus, primum beret, cumque Arianis communicaret, id enim imperatorem velle, id ut fa eret jub re : tum ostensis muneribus, manusque Liberii contrectans aiebat, imperatori obtempera, et hæc accipe. Quæ quidem spadonis verba secuta est Liberii responsio, quam ex Athanasii epistola ad solitarios, sen historia Arianorum ad monachos, n. 56, hic exhibemus.

(6) Qua scilicet anno 542 sub Julio habita est quinquaginta constans episcopis. Secata est anno 347 Sardicensis ex toto orbe congregata. Hanc excepit anno 349, Jerosolymitana, quæ Athanasium pariter insontem declaravit. Triam illarum synodorum litteras Athanasius apolog. cont. Arian. n. 21, 37 et 57, t. 1, p. 365, exscripsit. Nec dubium quin saltem duas priores Liberius hic commemoret.

1359

οὗτος ἐκκλησιαστικός κανών, οὔτε τοιαύτην πώποτε πα- Α et ad communionem admisimus, absentem averse

ράδοσιν ἔσχομεν παρὰ τῶν πατέρων, τῶν καὶ αὐτῶν παραλαβόντων παρὰ τοῦ μακαρίου καὶ μεγάλου ἀποστό λου Πέτρου. ἀλλ ̓ εἴπερ ἄρα μέλει τῷ βασιλεῖ περὶ τῆς ἐκκλησιαστικῆς εἰρήνης, εἰ κελεύει λυθῆναι τὰ παρ' ἡμῖν περὶ ̓Αθανασίου γραφέντα, λυέσθω καὶ τὰ παρ' ἐκείνων κατ ̓ αὐτοῦ γενόμενα, λυέσθω δὲ καὶ τὰ κατὰ πάντων· καὶ γενέσθω λοιπὸν ἐκκλησιαστική σύνοδος μακρὰ τοῦ παλατίου. ἐν ᾗ βασιλεὺς οὐ παρέστιν, οὐ κόμης παραγί νεται, οὐ δικαστὴς ἀπειλεῖ, ἀλλὰ μόνον ὁ τοῦ θεοῦ φόβος ἀρκεῖ, καὶ ἡ τῶν ἀποστόλων διάταξις· ἵν' οὕτως προηγουμένως, ἡ μὲν ἐκκλησιαστικὴ πίστις σώζηται, καθὼς οἱ πατέρες ὥρισαν ἐν τῇ κατὰ Νίκαιαν συνόδῳ. οἱ δὲ τὰ Αρείου φρονοῦντες ἐκβάλλωνται, καὶ ἡ αἵρεσις αὐτῶν ἀναθεματισθῇ· καὶ τότε λοιπὸν κρίσεως γενομένης περί ὧν ̓Αθανάσιος, καὶ εἴ τίς ἔτερος ἐγκαλεῖται, καὶ περὶ ὧν Β ἐγκελεύονται καὶ αὐτοὶ οἱ μὲν ὑπεύθυνοι ἐκβάλλωνται. οἱ δὲ καθαροὶ παῤῥησίαν ἔχωσιν. οὐ γὰρ οἷόν τε συνόδῳ συναριθμηθῆναι τοὺς περὶ πίστιν ἀσεβοῦντας· οὐδὲ πρέ πει προκρίνεσθαι πράγματος ἐξέτασιν, τῆς περὶ πίστεως ἐξετάσεως. χρὴ γὰρ πρῶτον πᾶσαν περὶ τῆς πίστεως διαφωνίαν ἐκκόπτεσθαι· καὶ τότε τὴν περὶ τῶν πραγμάτων ἔρευναν ποιεῖσθαι καὶ γὰρ ὁ κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς ὁ Χριστὸς οὐ πρότερον ἐθεράπευε τοὺς πάσχοντας, πρὶν ἂν δείξωσι καὶ εἴπωσιν ὁποίαν πίστιν εἶχον εἰς αὐτὸν. ταῦτα παρὰ τῶν πατέρων ἐμάθομεν, ταῦτα ἀπάγγειλον τῷ βα· σιλεῖ· ταῦτα γὰρ καὶ αὐτῷ συμφέρει, καὶ τὴν ἐκκλησίαν οἰκοδομεῖ. μὴ ἀκουέτω (Forte, ἀκουέσθω) καὶ Οὐρσάκιος καὶ Οὐάλης· καὶ γὰρ ἐν τοῖς προτέροις μετενόησαν, καὶ νῦν λέγοντες, οὐκ εἰσὶ πιστοί.

mur ? Non est illud ecclesiistiei canonis, nec talem unquam accepimus a patribus, qui et ipsi a beato et magno apostolo Petra acceperunt, traditionem. Sed si imperator ecclesiasticæ pacis est studiosus, si jubet abrogari que apud nos pro Athanasio scripta sunt; abregentur pariter quæcumque ab illis adversus eum gesta fuerint, abrogentur et quæ adversus omnes sunt acta ac demum ecclesiastica synodus procul palatio cogatur, ubi nec imperator compareat, nec comes accedat, nec judex comminetur; sed tantum Dei timor sufficiat cum apostolorum constitutione, ut cum primis ecclesiastica fides eo modo servetur, quo a patribus in Nicæna synodo definita est. Ejiciantur ariana pravitatis sectatores, eorumque haeresis anathemate damnetur : ac tum demum de criminibus quæ Athanasio vel alii cuipiam inferuntur, nec non de iis quibus accusantur illi, judicio facto, expellantur rei, et innoxii cum fiducia et securitate degant Neque enim fas est synodo eos annumerari, qui fide impii sunt: neque alt rius cujusque negotii inquisitionem inquisitioni fidei anteferri convent Primum quippe omnis de fide dissensio abscidenda : ac deinde excutienda alia negotia. Nam Dominus noster Jesus Chri stus aegrotas non prius curavit, quam ostenderent verbisque declararent quam erga se haberent fidem. Hare a patribus didicimus, hæc imperatori renuntia : ei enim et Ecclesia ædificationi hæc conducunt. Ne audiantur Ursacius et Valens : qui cum de rebus a se ante gestas poenitentiam egerint, quidvis nune dicant, C minime fide digni sunt (1).

DIALOGUS (2)

LIBERII EPISCOPI ROMANI ET CONSTANTI IMPERATORIS, TRIDUO ANTEQUAM LIBERIUS IN EXILIUM DEPORTARETUR HABITUS. (Anno 553.)

Α ́. Κωνστάντιος ὁ βασιλεὺς εἶπεν· ἡμεῖς καὶ διὰ τὸν χριστιανόν σε, καὶ ἐπίσκοπον τῆς ἡμετέρας πόλεως, ἄξιον ἐκρίναμεν, καὶ τοῦτο μεταστελόμενοι παραινοῦμέν σοι, τῆς ἀποῤῥήτου ἀπονοίας τοῦ ἀνοσίου ̓Αθανασίου τὴν κοι νωνίαν ἀρνήσασθαι. Τοῦτο γὰρ ἡ οἰκουμένη εὖ ἔχειν ἐδοκίμασε, συνόδου τε ψηφίσματι ἀλλότριον τῆς ἐκκλησιασ τικῆς κοινωνίας ἔκρινε. Λιβέριος ἐπίσκοπος εἶπε· Βασιλεῦ, τὰ ἐκκλησιαστικά κρίματα μετὰ πολλῆς δικαιοκρι σίας γίνεσθαι ὀφείλει. διόπερ εἴ σου δοκεῖ τῇ εὐσεβείᾳ,

1. Iniqua fuit tum sententia tum subscriptio Athanasium damnantium.—Constantinus imperator dixit: • Nos, quoniam et Christianus es, et episcopus nostrae civitatis, idcirco te evocandum duximus, et admonendum, ut nefariæ dementiae impii Athanasii communionem abjicias Id enim æquum essc orbis terrarum censuit, eumque ab ecclesiastica communione alienum esse synodali sententia decrevit. » Liberius episcopus dixit : c Judicia ecclesiastica, o impera

κριτήριον συσταθῆναι κέλευσον· καὶ εἰ ὀφθείη ̓Αθανάσιος Dior, summa cum sequitate fieri debent. Quare si pla

ἄξιος καταδίκης, τότε κατά τὸν τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἀκολουθίας τύπον, ἐξενεχθήσεται ἡ κατ' αὐτοῦ ψῆφος . οὐδὲ γὰρ οἷόν τε καταψηφίσασθαι ἀνδρὸς, ὃν οὐκ ἐκρίναμεν.

(1) Addit Athanasius, eunuchum his verbis indignatum, obliumque se coram episcopo stare, graviter interminatum cum donis abiisse, tum rem perpetrasse que a christianis abhorreat; Saulis quippe prae varicationem imtatum, dona illa in martyrio Pe tri apostoli apposuisse : Liberium vero re comperta, graviter succensuisse adversus loci custodem, quod nou proh buisset hominem, et ipsa dona velut illiciLum sacrificium projecisse.

(2) Com wild prof cisset apud Liber um Eusebius eunuchus, mox Imperator Romam litteras ad Frefec tum misit, ut Liberium urbe subductum ad se transmitteret, Mandatum Constantii, ut Ammianus Marcel

cet pietati tue, judicium constitui jube : et siquidem Athanasius condemnatione dignus videbitur, tunc secundum ecclesiastici ordinis formam in il

linus, lib. xv, auctor est, perfecit Leontius, qui prefec i Urbis munus auno 755, Juli 6, iniisse dicitur. Liberius vero Mediolanum missus, seu, ut loquitur Athanasius, hist. Arian. ad Monchos n. 59. tricius, sequentem cum imperatore dialogum anno 555, labene habuit. Hunc Theodoretus, lib. n hist. eccl., c. 16, descripturus, cap. 15 ita praefatur : Jam vero celeberrimi Liberi pro veritate fiduciam et admirabiles sermones, quos coram Constantio habuit, scripto mandare libet. Descripu sunt enim a piis viris, ut idonei qui stimulent et excitent ad æmulationem rerum divinarum studiosos.

lum sententia proferetur. Neque enim a nobis con- Α Κωνστάντιος ὁ βασιλεὺς εἶπε· Πᾶσα ἡ οἰκουμένη κατε

demnari potest vir, quem non judicavimus (1). » Constantius imperator dixit: ‹ Totus terrarum orbis de ejus impietate sententiam tulit ; et perinde atque ab initio tempori illudit, › Liberius episcopus dixit : • Quicunque subscripserunt, res gestas ipsi non (2) viderunt sed propter gloriam ac metum, neve abs te ignominia afficerentur, subscripserunt. » Imperator dixit : c Quaenam est gloria, quis metus, qua ignominia ? » Liberius respondit : c Quicumque non diligunt gloriam Dei, ii tua munera anteponentes, eum quem ipsi non viderant, nullo judicio prævio condemnarunt; quod alienum est a christianis. ›

II. Athanasius absens judicatus est. Imperator dixit : « Atque praesens judicatus est in concilio Tyri

ψηφίσατο περὶ τῆς ἀνοσιότητος αὐτοῦ, καὶ ὡς ἐξ ἀρχῆς τὸν καιρὸν διαπαίζει. Λιβέριος ἐπίσκοπος εἶπεν· Ὅσοι ὑπέγραψαν, οὐκ αὐτόπται τῶν γεγενημένων ἦσαν, ἀλλὰ διὰ δόξαν, καὶ φόβον, καὶ ἀτιμίαν τὴν παρὰ σοῦ ὁ Βασιλεύς· Τί ἐστι δόξα καὶ φόβος, καὶ ἀτιμία; Λιβέριος· Ὅσοι τὴν δόξαν τοῦ Θεοῦ οὐκ ἀγαπῶσι, τὰς παρὰ σοῦ μᾶλλον δωρεάς προτιμήσαντες, ἂν μὴ ταῖς ὄψεσιν εἶδον, οὐ κρίναντες κατεδίκασαν· ὅπερ ἐστὶν ἀλλότριον χρι

στιανών.

Β ́. Ὁ Βασιλεύς· Καίτοι κέκριται κατὰ πρόσωπον ἐν τῇ γενομένη συνόδῳ ἐν Τύρῳ, καὶ ἐν τῇ συνόδῳ κατεψη

δέποτε κατὰ πρόσωπον κέκριται ὁ ἄνθρωπος. ὅσοι γὰρ τότε συνελθόντες κατεψηφίσαντο αὐτοῦ, ἀναχωρήσαντος ̓Αθανασίου ἐκ τοῦ κριτηρίου. κατεψηφίσαντο ἀλόγως. Εὐσέβιος ὁ εὐνοῦχος εἶπεν· Ἐν τῇ συνόδῳ κατὰ Νίκαιαν ἀλλότριος ἀπεδείχθη τῆς καθολικῆς πίστεως. Λιβέριος Πέντε μόνοι ἔκριναν τῶν συμπλευσάντων αὐτῷ ἐν τῷ Μαρεώτη, οὓς ἀπέστειλαν κατὰ τοῦ ἐγκαλουμένου συστήσασθαι κατ' αὐτοῦ ὑπομνήματα. ἀπὸ τούτων τοίνυν τῶν ἀποσταλέντων, οἱ δύο τεθνήκασι, Θεόγνιος καὶ Θεόδωρος οἱ δὲ λοιποὶ τρεῖς ζῶσι, τουτέστι Μάρης καὶ Οὐάλης καὶ Οὐρσάκιος. ἀπὸ τούτων τῶν ἀποσταλέντων κατὰ Σαρδικὴν τοῦ πράγματος τούτου ἕνεκα συνεκροτεῖτο ψῆφος οἱ ἐν τῇ συνόδῳ βιβλία ἐπεδεδώκασι, συγγνώμην αὐτοῦντες, ἐφ ̓ οἷς ἐν τῷ Μαρεώτη κατά συκοφαντίαν ἐκ μονομε

et omnes orbis terrae episcopi eum in concilio dam- Β φίσαντο πάντες οἱ ἐπίσκοποι τῆς οἰκουμένης. Λιβέριος· Οὐτ narunt. » Liberius dixit : e Nunquam ille praesens judicatus est. Quotquot enim tunc congregati Athanasium damnarunt, post illius e judicio discessum, absque ratione eum condemnarunt. Eusebius eu nuchus dixit: In concilio Nicæno alienus a catholica fide (3) demonstratus est. » Liberius dixit : c Quinque (4) soli judicarunt ex iis qui cum Ischyra navigarunt in Mareotem: quos quidem illi miserant, adversus accusatum acta conficerent. Ex iis qui tunc missi fuerant, ex hac luce migrarunt duo, Theoguius scilicet et Theodorus: tres autem reliqui adhuc superstites sunt, nempe Maris, Valens et Ursacius. Contra hos, qui missi erant, Sardicæ eam ob rem lata est sententia. Qui postea in synodo (5) libellos obtulerunt, veniam poscentes ob acta quae per ca- C ρους συνεσθήκαντο κατὰ ̓Αθανασίου ὑπομνήματα. & τινα

ut

lumniam una duntaxat parte præsente adversus Athanasium in Mareote fecerant. Quos quidem libellos nunc in manibus habemus. Utris horum assentiri et communicare debemus, imperator? hisne qui cum prius condemnassent Athanasium, postea veniam petierent; an illis qui nuper istos condemnarunt (Sardica) ? » Epictetus episcopus (Centumcellensis) dixit : e Non fidei causa, nee pro defensione judiciorum ecclesiasticorum Liberius hodie verba facit, o imperator, sed ut apud Romanos senatores glorietur, imperatorem a se esse superatum. ›

III. Quo pacto Liberius Ecclesiæ paci consultum velit.—Imperator Liberio dixit : « Quota pars es orbis terrarum, ut tu solus homini impio suffragari velis, et orbis ac mundi totius pacem dissolvas? » Liberius dixit : ]

(1) Qui recolent quod Julius epist. 1, n. 22 scribit, hanc scilicet esse consuetudinem, ut si quid suspicionis in Alexandrinæ urbis episcopum cadat, primum ad Romanam ecclesiam scribatur, ac deinde quod justum est decernatur, et hic Liberium, et infra, ubi eamdem non condemnandi Athanasii causam repetit, ail eam consuetudinem respicere suspicabuntur. Forte etiam hic papa simpliciter non judicatum ait Athanasium, quia nullo hactenus legitimo judicio fuerat condemnatus.

(2) Non solum non viderunt qui Mediolani in Athanasium subscripserunt, sed ne i quidem qui Tyri eum condemnarunt: quos Julius epi-t. 1, n. 9, sic alloquitur: Si vestris litteris (contra Athanasium) fidem haberi postulatis, consentaneum est et iis qui pro

βιβλία αὐτῶν νῦν ἔχομεν μετὰ χεῖρας· τίνι τούτων δεῖ πείθεσθαι ἡμᾶς Βασιλεῦ, κοινωνεῖν ; τοῖς πρότερον και ταψηφισαμένοις, καὶ ἐν δευτέρου συγγνώμην αἰτήσασιν, ἢ τοῖς νῦν τούτων καταψηφισαμένοις; Ἐπίκτητος ἐπίσκοπος εἶπε· Βασιλεῦ, οὐ πίστεως ἕνεκεν σήμερον, οὐδὲ κριμάτων ἐκκλησιαστικῶν ἀντιποιούμενος Λιβέριος τὸν λόγον ποιεῖται, ἀλλ ̓ ἵνα τοῖς ἐν Ρώμη συγκλητικοῖς καν χήσηται, ὡς συλλογισάμενος τὸν βασιλέα.

Γ ́. Ὁ Βασιλεὺς εἶπε Λιβερίῳ· Πόστον εἶ μέρος τῆς οἰκουμένης, ὅτι σὺ μόνος συναίρῃ ἀνθρώπῳ ἀνοσίῳ· καὶ τῆς οἰκουμένης τὴν εἰρήνην καὶ ὅλου τοῦ κόσμου λύεις ; Λιβέριος· Οὐ διὰ τὸ εἶναί με μόνον, ὁ τῆς πίστεως ἐλατ

illo scripserunt fidem non abnegare: maxime quia vos de iis quæ procul a vobis gesta sint scribitis, etc.

(3) Liberius ad absurdam adeo interpellationem, ut et infra ad alteram Epicteti non absimilem respondere dedignatus eis qui de religione disputant, temporis in tricis supervacaneis non terendi exemplum prebuit.

(4) Si nullum est mendum in Alexandrina synodi epistola apud Athanasium apolog. cont. Arian., . 13, sex judicasse dicendi sunt, atque infra nominati, est addendus Macedonius. Sed neque is inter eos, qui in Sardicensi synodo nominatum damnantur, recen

nam et olim tres tantum reperti sunt, qui regis mandato resisterent. Eusebius eunuchus dixit : Impera torem nostrum Nabuchodonosor facis? Liberius dixit : • Nequaquam, sed tu temere hominem eandemnas, quem non judicavimus. Ego vero postulo ut primum generalis præcurrat subscriptio, quæ fidem Nicæ expositam confirmet: deinde ut revocatis ab exilio fratribus no tris, et in sedes suas restitutis, si ii, qui tumultus in ecclesiis nunc excitant, visi fuerint apostolicæ fidei consentire, tunc universi Alexandriam convenientes, ubi et accusatus et accusatores sunt, et defensor eorum, examinata illorum causa, concordem sententiam proferamus. Epictetus epis. copus dixit: Verum cursus publicus haud quaquam

τοῦται λόγος· καὶ γὰρ κατὰ τὸ παλαιὸν, τρεῖς μόνοι εύ- Α • Etiamsi solus sim, fidei causa non idcirco minuitur: ρίσκονται ἀντιστάντες προστάξει. Εὐσέβιος εὐνοῦχος εἶπε· Τὸν Βασιλέα ἡμῶν Ναβουχοδονόσορ ἐποίησας ; Λε βέριος εἶπεν· Οὐχέ, ἀλλ ̓ οὕτως ἀλόγως καταδικάζεις ἄν θρωπον, ὃν οὐκ ἐκρίναμεν. ἀλλὰ κἀγὼ ἀξιῶ πρότερον οἰκουμενικὴν ὑπογραφὴν προχωρήσαι, βεβαιοῦσαν τὴν πίστιν τὴν κατὰ Νίκαιαν έκτεθεῖσαν· ἵν' οὕτως ἀνακλη θέντων τῶν ἀδελφῶν ἡμῶν ἀπὸ τοῦ ἐξορισμοῦ, καὶ ἀποκατασταθέντων τοῖς ἰδίοις τόποις, εἰ ὀφθείησαν οἱ νῦν θορυβοὺς ἐγγενῶντες ταῖς ἐκκλησίαις, συγκατατιθέμενοι τῇ ἀποστολικῇ πίστει, τότε ἐπὶ τὴν ̓Αλεξανδρέων οἱ πάντες ἀπαντήσαντες, ἔνθα ὁ ἐγκαλούμενος καὶ οἱ ἐγκαλοῦντες εἰσι, καὶ ὁ ἀντιποιούμενος αὐτῶν, ἐξετάσαντες τὰ περὶ αὐτῶν συμπεριενεχθῶμεν. Ἐπίκτητος ἐπίσκοπος εἶπεν· 'Αλλ' ὁ δρόμος τῶν δημοσίων οὐχ ὑποστήσεται τὴν χρείαν τῆς τῶν ἐπισκόπων παρόδου. Λιβέριος· Οὐ Β sufficiet episcoporum subvectioni. » Liberius dixit : χρείαν ἔχει τὰ ἐκκλησιαστικά δημοσίου δρόμου. αἱ γὰρ ἐκκλησίαι ἱκαναί εἰσιν ἕως τῆς θαλάσσης διαπέμψασθαι τοὺς ἑαυτῶν ἐπισκόπους.

Δ ́. Ο Βασιλεύς· τὰ ἤδη τύπον ἐσχηκότα, ἀναλύεσθαι οὐ δυνατόν ἐστι· τῶν γὰρ πλειόνων ἐπισκόπων ἡ ψῆφος ἰσχύειν ὀφείλει. σὺ μόνος εἶ ὁ ἀντιποιούμενος τῆς φιλίας τοῦ ἀνοσίου ἐκείνου. Λιβέριος εἶπεν· Βασιλεῦ οὐδέ ποτε ἠκούσαμεν μὴ παρόντος τοῦ ἐγκαλουμένου, κριτοῦ ἀνο σιότητα καταγγέλλοντος, ὡς ἰδίαν ἔχθραν εἰσφέροντος πρὸς τὸν ἄνθρωπον. Ο Βασιλεύς· Πάντας μὲν κοινῶς ἠδίκησεν, οὐδένα δὲ οὕτως ὡς ἐμέ. ὅς τις μὴ ἀρκεσθείς ἐπὶ τῇ ἀπωλείᾳ τοῦ μειζοτέρου μου ἀδελφοῦ, οὐδὲ τὸν ματ καρίτην Κώνσταντα ἐπαύσατο παροξύνων εἰς ἡμετέραν ἔχθραν, εἰ μὴ ἡμεῖς πλείονι ἡμερότητι ὑπηνέγκαμεν τὴν τοῦ παροξύνοντος καὶ τοῦ παροξυνομένου ῥοπήν. οὐδὲν C δέ μοι τοιοῦτον κατόρθωμα, οὐδὲ τὸ κατὰ Μαγνέντιον καὶ Σιλβανὸν, ὡς τοῦ μικροῦ ἐκείνου περιαιρουμένου τῶν ἐκε κλησιαστικών πραγμάτων. Αιβέριος Μὴ διὰ τῶν ἐπισκό πων ἀμύνου τὴν ἔχθραν Βασιλεῦ. αἱ γὰρ χεῖρες τῶν ἐκ κλησιαστικῶν εἰς τὸ ἁγιάζειν εὐκαιρεῖν ὀφείλουσιν. ὅθεν, εἴ σοι δοκεῖ, κέλευσον ἀνακληθῆναι τοὺς ἐπισκόπους εἰς τοὺς ἰδίους τόπους. καὶ εἰ ὀφθείησαν ὁμόφρονες τοῦ σήμερον ἀντιποιουμένου τῆς κατὰ Νίκαιαν ἐκτεθείσης ὀρθο δόξου πίστεως, τότε συνελθόντες ἐπὶ τὸ αὐτὸ ἴδοιεν ὑπὲρ εἰρήνης τοῦ κόσμου, ἵνα μὴ τὸν μὴ ἁμαρτήσαντα ἄνδρα χαραχθῆναι δοκιμασθῇ. Ὁ Βασιλεὺς· Εν ἐστι τὸ ζητούμενον. Βούλομαι γάρ σε ασπασάμενον τὴν πρὸς τὰς ἐκκλησίας κοινωνίαν, πάλιν εἰς τὴν Ῥώμην ἀποστείλαι. διὰ τοῦτο πείσθητι τῇ εἰρήνῃ, καὶ ὑπογράψας ὑπόστρεψον εἰς τὴν 'Ρώμην. Λιβέριος· Ηδη τοῖς ἀδελφοῖς τοῖς ἐν Ρώμῃ D ἀπεταξάμην. μείζους γάρ εἰσιν οἱ ἐκκλησιαστικοί θεσμοί, τῆς ἐν Ῥώμῃ διατριβῆς. Ὁ Βασιλεύς· Οὐκοῦν τριῶν ἡμε ρῶν ἔχεις σκέψεως διάστημα, εἰ βούλει υπογράψας ὑποστρέψαι εἰς τὴν Ῥώμην, ἢ ἐννοῆσαι ἐν ποίῳ τόπῳ μετ τατεθῆναι βούλει. Λιβέριος· Τὸ τῶν τριῶν ἡμερῶν ἢ μηνῶν διάστημα οὐ μετατίθησι λογισμόν· ὅθεν ὅπου βούλει ἀπόστειλόν με.

Ecclesiastica negotia non indigent publico cursu; ecclesiæ enim episcopos suos ad mare usque perducere suis sumptibus facile possunt. ›

IV. Non accusandus absens. Indignum est episcopo privatas vindicare principis inimicitias. — Imperator dixit : c Quæ jam formam excepere, ea resolvi amplius non possunt valere enim debet plurium episcoporum sententia. Tu solus es, qui impii illius amicitiam relineas. » Liberius dixit : e Nunquam audivimus, imperator, judicem absenti reo impietatem objicere, quasi privatas inimicitias cum eo gerat. Imperator dixit : e Omnes quidem ille in commune affecit injuria, neminem tamen æque ac me, qui non contentus exitio fratris mei majoris natu, etiam felicis memo. ri: Constantem ad suscipiendus nobiscum inimici tias (1) incitare nunquam destitit : nisi nos majori mansuetudine incitantis et incitati impetum susti nuissemus. Nullam itaque victoriam tanti facio, ne illam quidem quam de Magnentio retuli ac de Sil, vano, quanti ut hic sceleratus ab Ecclesie administratione submoveatur. » Liberius dixit : c Noli, inperator, inimicitias tuas per episcopos vindicare. Ecclesiasticorum enim manus ad sanctificandum et benedicendum ve care debent. Jube igitur, si placet, ut episcopi ad proprias sedes revocentur, et si visi fuerint consentire cum illo qui fidem orthodoxam Nicææ olim expositam tuetur, tune in unum convenientes, paci orbis terrarum provideant; ne virum qui nihil deliquit, notatum esse comprobetur. Iuperator dixit : « Unum est quod quæritur: te namque, ubi ecclesiarum communionem amplexus fueris, Romam remittere volo. Assentire igitur paci, et sub scribe, atque ita Romam revertere. » Liberius dixit : • Fratribus, qui Rome sunt, jam vale dixi. Poriores enim sunt ccclesiasticæ leges, quam domicilium Rome. Imperator dixit : Ergo trium dierum spatium habes ad deliberandum utrum subscribens Romam redire Liberius dixit: Trium dierum vel mensium

velis, aut ad cogitandum quem in locum cupias deportari. intervallum non mutat sententiam : quocirca mitte me quo voles. ›

(1) Hanc calumniam Athanasius apolog. ad Constantium pluribus depellit, ab eaque sese purgore n. 5 incipit in hunc modum : Extensa manu, ut ab Apostolo didici, Deum testem advoco in animam meam, et, ut in historiis Regum scriptum habetur, lestis est

Dominus, testis et Christus ejus (quod et mihi quæso dicere concedas), me nunquam de tua pietate in malam partem verba fecisse apud fratrem tuum beatæ memoriæ Constantem piissimum augustum, neque illum, ut çalumniantur isti, in te concitasse,

V. Munera sibi lata respuit.- Biduo post imperator, A cum Liberium accivisset, et is de sententia non decederet, eum Berœam, Thraciæ urbem, relegari præcepit. Cumque egressus esset Liberius, imperator quingentos ei solidos misit ad sumptus faciendos. Liberius vero dixit ei qui attulerat : Abi, redde hos imperatori; opus enim his habet ut præbeat militibus suis. Similiter et Augusta totitem ei misit. Liberius dixit: ‹ Redde hos imperatori; hisce enim opus habet ad stipendium militum. Quod si imperator his opus non habet, det Auxentio et Epicteto, his enim opus habent. Cum igitur ab his noluisset accipere, Eusebius eunuchus alios ei attulit. Cui Liberius dixit: Ecclesias orbis terrarum vacuas ac desertas fecisti, et mihi tanquam noxio eleemosynam affers abi, et primum christianus fias (1). ►