Obrazy na stronie
PDF
ePub

S III.

SUMMARIUM.

COROLLARIUM CIRCA RATIONEM OPERANDI.

[ocr errors]

91. Actus rationalis pendet à duplici principio. 92. Non sufficit sola mens, etiam cum specie informata. 93. Species non est discretiva teste D. Augustino. — 94. S. Augustinus admittit etiam species intelligibiles. - 95. Species intelligibilis solum dat posse rem fallibiliter apprehendere. 96. Objectio. 97. Quid propriè sit aliquid definire?

[ocr errors]

91. Collige ex omnibus suprà dictis quamcumque mentis creatæ rationalem, seu ratione nixam operationem, quâ et à bestiis operantibus distinguimur, necessariò, ac essentialiter à duplici principio procreari uno conjuncto, ac subjectivo [ quo nomine venit ipsa mens seu potentia, unà cum specie intelligibili, vel aliis internis dispositionibus quibuscumque. Et hoc sensu mens respicit DEUM sicut causa particularis suam causam universalem: quia ambæ in suo ordine verè et efficienter concurrunt, sicut et quodlibet alius agens naturale ad suum effectum naturalem.] Alterum principium est separatum, ac objectivum : quo nomine præfata immutabilis et æterna Ratio intelligitur, lucens suprà locum, et suprà tempus; et ideò naturaliter menti conspicua. Quo sensu solus DEUS objectivè agit, nec patitur secundarium, aut subordinatum consortium cujus proindè objectivæ inactionis divinæ nullum aliud ens capax est, nisi solum ens rationale, juxta quod animam suprà definivimus, rationis capacem, seu participem. Vide fol. 4. num. 6 et seq. Undè conformiter dictis de intellectu agente num. 53. Et sequentibus, intellectus noster [sive per se acceptus, sive ut informatus specie intelligibili ] absque dictà immutabili, et æterna Ratione non sufficit ad producendum actum rationalem. V. g. ad definiendum, judicandum, affirmandum, negandum, inferendum, etc. Quod etsi per Libelli decursum, veluti fundamentum totius hujus doctrinæ, de SOLIS INTELLIGENTIÆ incircumscripto, indeficienti, et inextinguibili lucis radio, sæpiùs demonstrabitur ; volo nihilominùs pro majori legentis satisfactione hoc ipsum in hoc præliminari Capite, per hunc, et sequentes Paragraphos, aliquantò fusius comprobare; ut inde meliùs addiscamus, qualiter mens creata operetur.

92. Et quidem quòd nuda mens, seu potentia intellectiva non sufficiat indè patet, quia intellectus nudus comparatur ab Aristotele 3. de Anima, C. 4. Tex. 14. tabulæ rasæ, in quâ nihil scriptum est. Quòd verò nec intellectus informatus specie intelligibili sufficiat, sic

probatur. Species intelligibilis non sufficit ad discernendum, ergò nec ad definiendum, aut judicandum, aut inferendum, etc. Consequentia est legitima, quia posteriores actus supponunt discretionem rerum. Probatur ergò antecedens. Quia species impressa cùm directè non cognoscatur, non potest esse discretiva: cùm enim substituatur pro re ipsâ, cujus est vicaria, et quidem simillima, eo ipso non discernit inter se, et ipsam rem sed non cognita ducit in cognitionem ipsius. Undè contingit, quòd somniantes [quandò plerumque solutis. speciebus intelligibilibus, ipsa ratio ligata, ac sopita manet] imagines rerum pro ipsis rebus æstimemus. V. g. somnians de divitiis se verè divitem credit: et simulacra divitiarum habet pro realibus divitiis. Adde, si species intelligibiles essent discretivæ, et à nobis reflexè adverterentur, nullus species negaret. Negat autem illas Durandus, et alii quidam cum ipso ergò non advertuntur. Imò Philosophi non aliter in notitiam specierum venerunt, quàm per longum discursum. Cùm igitur species intelligibilis à nobis non advertatur, non potest esse principium discretivum. Si enim discerneret rem, deberet eam à quocumque, quod non est ipsa, discernere : sed hoc non facit, quia, ut jam dixi, in somnis, sola species absque ratione non distinguit inter veras, et falsas divitias.

93. Et hoc reperio Divum Augustinum expressè sensisse, 14. Lib. de Trinit Cap. 2. et seqq. ubi fusiùs probat, tantam inter speciem, et rem, cujus est species intercedere similitudinem, quod non nisi per judicium rationis discrimen advertatur. Quin imò subjungit, quandoque contingere posse, quòd nec per ipsam rationem, inter rem et ejus speciem ulla differentia advertatur, sed potiùs unum habeatur pro altero. Quòd hæc sit expressa mens S. Augustini patet ex propriis ipsius verbis : Corporis formam, quod videmus [sic loquitur Cap. 2.] et formam, quæ ab illâ in sensu videntis fit, per eumdem sensum non discernimus; quoniam tanta conjunctio est, ut non pateat discernendi locus. Sed ratione colligimus ne quamquam nos potuisse sentire, nisi fieret in sensu nostro aliqua similitudo conspecti corporis. Neque enim cùm annulus ceræ imprimitur [comprobat sententiam suam cum annuli impressorii similitudine] ideò nulla imago facta est, quia non discernitur, nisi cùm fuerit separata etc. Et Cap. 3. hoc ipsum refert etiam ad speciem intelligibilem quod videlicet non per se, at sola ratione discerni possit sic enim ait: Sicut autem ratione discernebatur species visibilis, quâ sensus corporis formabatur, et ejus similitudo, quæ fiebat in sensu formato, ut esset visio, alioquin ita erant conjunctæ, ut omnino una, eademque putaretur : sic

illa phantasia cùm animus cogitat speciem visi corporis, cùm constet ex corporis similitudine, quam memoria tenet, et ex eâ, quæ inde formatur in acie recordantis animi: tamen sic una et singularis apparet, ut duo quædam esse non inveniantur, nisi judicante ratione: quá intelligimus aliud esse illud, quod in memoriâ manet, etiam cum aliunde cogitamus, et aliud fieri cùm recordamur, id est, ad memoriam redimus, et illic invenimus eamdem speciem. Et Cap. 4. subjungit, si ad hanc specierum simillimam unitatem accedat vehemens voluntatis adhæsio, nec vel ipsâ ratione discrimen adverti posse. Sic enim ait Voluntas verò illa, quæ hâc atque illâc fert, et refert faciem formandam, conjungitque formatam, si ad interiorem phantasiam lota confluxerit, atque à præsentiâ corporum, quæ circumjacet [alii legunt, circumjacent] sensibus; atque ab ipsis sensibus corporis, animi aciem omninò averterit, atque ad eam, quæ intùs cernitur imaginem penitùs converterit, tanta offenditur similitudo speciei corporalis expressa ex memoria, ut nec ipsa ratio discernere sinatur, utrum foris corpus ipsum videatur, an intùs tale aliquid cogitetur. Hæc S. Augustinus, qui mox varia hujus illusionis affert experimenta.

94. Loqui autem S. Doctorem non de solis speciebus sensibilibus, sed etiam intelligibilibus. Vide RR. PP. Connimbricenses in Libros de anima. Lib. 3. C. 5. q. 3. a. 2. ubi citant hunc locum D. Augustini, et inde probant existentiam specierum intelligibilium. Imò et ipse R. P. Henricus Wagnereck Soc. JESU, in Notis super Libros Confessionum, quamvis Lib. 10. post Cap. 9. neget S. Augustinum, præter species sensuum externorum, et internorum; alias intelligibiles admisisse tamen post Cap. 45. concedit eumdem admisisse intelligibiles species affectuum in animâ. Et certè D. Augustinus illo priori Capite 9. Non sic intelligendus est, quasi scientiæ et disciplinæ ita in nobis. per se inessent, quasi nulla requireretur species apprehensiva: sed tantùm ratione luminis, quod censuit nobis à DEO velut Sole intelligentiæ communicari, et menti nostræ veluti obsignari ad omnia intelligenda eo modo, quo et D. Thomas docet. Vide suprà Sect. 3. § 5. à num. 53. et § 7. num. 62. Ergò etiam ad mentem D. Augustini species intelligibilis per se accepta non est instrumentum discretivum consequenter nec rationale, nec definitivum, nec per se scientificum nec proinde sufficiet ad rationabiliter operandum.

95. Confirmatur. Species intelligibilis impressa non plùs confert intellectui, quàm cum periculo errandi posse rem simpliciter tantùm apprehendere. Ergò non confert posse rem, aut discernere, aut definire; et minùs judicare, aut concludere: quia omnia ista plùs

apprehendendum, et secluso lumine non faciunt nos certos, quò benè apprehendamus. Undè idem D. Thomas subjungit: Ex par specierum posse dæmonem nobis illudere, et intelligentiam veritat impedire, non quidem influendo species in ipsum intellectum, se quædam signa exteriùs adhibendo, quibus intellectus excitatur ad all quid apprehendendum, etc. Ergò tenet D. Thomas, quòd species in telligibiles non conferant certam, ac infallibilem rei apprehensione certam, et definitivam; et inter erroneam, et diabolicam. Et ob han eamdem causam Idem Sanctus variis in locis expressè fatetur, quò ad actûs certitudinem indigeat intellectus noster lumine primorum principiorum, quæ sunt quasi instrumenta intellectús agentis, [si loquitur de veritate, q. 9. a. 1. ad 2. et q. unicà de animâ. a. 5. i fine Respons.] sine quibus nequit fieri vera intelligibilitas : Erg cum juxta S. Thomam lumen intellectûs agentis immediate dependeat à DEO, non poterit intellectus noster actum rationalem certum efficere, absque respectu ad illud lumen Divinum, et ad ipsum DEUM tanquam veram et infallibilem mensuram, et ideam ipsius rei intelligendæ. Si enim posset fieri actus rationis (v. g. definitio, judicium absque intuitu ad aliquam rationem et mensuram, etiam bestiæ definire possent, cùm habeant species et apprehensiones rerum in modo quippè apprehendendi nulla foret differentia, sed tantùm quoad objectum, quia bestiæ corporalia, et homines intelligibilia apprehenderent. Sed quis dicat bestias posse definire? Ergò definitio non poterit fieri absque intuitu ad aliquam rationem, et mensuram. Sed de hoc plura in sequentibus tribus Paragraphis.

96. Dices, constat, quòd homo se reflectat super species, et eas à rebus distinguat, ergò species poterunt dare cognitionem hanc reflexivam. Respondeo et definitivam. Concedendo antecedens, et negando consequentiam, quia illa reflexio, seu reflexa distinctionis advertentia in aliud cognitionis principium refundi debet, non in vicariam speciem : cujus integer effectus, quem præstat, est solius rei apprehensivam

apliciter apprehendere: apprehensio autem fit per species. Supsitis ergò speciebus, illæ præfatæ æternæ rationes, menti insculptæ objectæ, existunt sufficiens objectiva ratio, ut per illam omnia deiamus, ac ab invicem discernamus; simulque judicemus, et con¬ damus, quid sint, aut quid non sint : quid habeant, et quid non beant quid ex hoc aut illo sequatur, aut non sequatur: quantùm c vel illud ad suam æternam ideam, aut perfectionem (quam imiur, vel sub quâ continetur) accedat, vel ab eâ recedat.

97. Siquidem rem aliquam definire nihil aliud est, quam explicare r orationem, quid et quantum res aliqua in se habeat de suâ menrà, et quid non habeat. Dum enim v. g. definio hominem, quòd sit imal rationale per hos binos terminos restrictivos insinuo quid mo sit, et quid non sit : quid de infinita perfectione primi intellintis, ac essentialis vitæ participet, et quid non participet. Et hoc sum est, quod vult D. Thomas, dum 1. p. q. 8. a. 5. asserit nos nnia cognoscere in rationibus æternis. Vide inferiùs § 6. Sed ut huc clariùs, ac dilucidiùs id quod volo possis advertere, paulò fuàs tibi explicabo differentiam, quæ reperitur inter triplex cognitios principium : id est, inter speciem, ideam, et mensuram.

S IV.

De triplici cognitionis principio, id est, specie, idea et mensura, qualiter, et sub quâ differentiâ cognitioni

subserviant?

MMARIUM. 98. Tria sunt media cognoscendi, species, idea et mensura. cantur praxi concionatoria. 100. Declarantur et alia praxi.

[blocks in formation]

98. Suppono ad eliciendam rei alicujus notitiam, præter necessitaem intellectûs, tanquam principii conjuncti, ac subjectivi; requiri

« PoprzedniaDalej »