Obrazy na stronie
PDF
ePub

2. Ojednej osobie w używaniu sakramentu ciała Panskiego. Kazań VI w Wilnie r. p. 1589 w 4ce.

3. Kazanie 1sze o czyszczu przy pogrzebie p. Katarzyny z Tęczyna Radziwiłłowny wojewodziny wileńskiej miane w Wilnie 1592 w 4ce.

4. O czyszczu kazanie wtore przy pogrzebie J. O.paOlbrichta Radziwiłła w Wilnie r. p. 1593 w 4ce.

5. O straszliwym sądzie Pańskim na 1szą niedzielę adwentu kazanie w Wilnie 1603. W języku łacińskim napisał kazań tomów 8 z których 1szy tom wyszedł w Krakowie a reszta za granicą.

Wymowa Grodzickiego nie porywa wprawdzie umysłów tak, jak wymowa Skargi, ale styl jest czysty, jędrny i pełny, a często w rozwlekłość przechodzący. Kazania téż jego bardziej są uczone, niż do serca przemawiające. Cóżkolwiek bądź, dla chcących atoli poznać i zgłębić nieprzebrane skarby języka naszego z téj epoki, są one ważnym materyalem.

g) Karnkowski Stanisław wychowany na dworze stryja swego Jana Karnkowskiego biskupa kujawskiego. Po ukończonych naukach w Perugia we Włoszech i otrzymaniu stopnia mistrza prawa, za powrotem do kraju został kustoszem gniezn. i scholastykiem łęczyckim, następnie sekretarzem króla Zygmunta Augusta i referendarzem koronnym. W r. 1567 otrzymał biskupstwo kujawskie. Rozruchy w Gdańsku z polecenia Zygmunta uspokoił i pewne prawa zwane konstytucyami Karnkowskiego Gdańszczanom nadał. Henrykowi Walezyuszowi do wstąpienia na tron polski wiele dopomógł i tegoż w imieniu stanów witał. Stefana Batorego i żonę jego Annę uroczyście koronował. Od tegoż króla w r. 1582 na arcyb. gniezn. wyniesiony, synod prowincyonalny zwołał i na nim wiele użytecznych ustaw obmyślił. Zygmunta III i jego żonę koronował. W czasie dwóch bezkrólewiów, najwyższą władzę troskliwie sprawował. W Kaliszu kollegium i szkoły Jezuitów założył i opatrzył nie

szczęsnem zwołaniem zjazdu nieprawnego w r. 1590, celem uchylenia ustaw sejmowych, nienagrodzone krajowi zrządził szkody i przedstawił buntownicze zgorszenie. Szkoda że wiele pięknych przymiotów dumą, porywczością i uporem skaził. Pomimo jednak tych przywar, był miłośnikiem nauk, opiekunem uczonych; zakończył życie z żalem całego narodu w Łowiczu 8 czerwca r. 1603 przeżywszy lat 83. Tu należą:

1. Kazanie o dwojakim kościele chrześciańskim etc. w Krakowie 1596.

2. Messiasz albo kazania o upadku i naprawie rodzaju ludzkiego, przez przyjście na świat Jezusa Chrystusa do tego dołączył kaz. o kościele w Poznaniu 1597. Wydanie 2gie w Poznaniu u Kamieńskiego 1847 w wielkiej 8ce.

3. Eucharistia, albo o przenajświętszym sakramencie i ofierze ciała i krwi Pana Zbawiciela Boga naszego, pod osobą chleba i wina, kazań 40 w Krakowie 1602. W pismach tych styl Karnkowskiego jest naturalny i jasny.

h) Sokołowski Stanisław urodził się w r. 1536; staraniem Jakóba Bielińskiego suffragana płockiego wziął początkowe nauki. W r. 1561 wziął pierwszy wieniec w naukach wyzwolonych, a o rok później doktora. Język grecki i łaciński posiadał w wysokim stopniu, a mianowicie tym drugim pisał wybornie i mówił z wielką łatwością. Wyjechał potem za granicę do akademii włoskich i niemieckich, iżby się ugruntował w naukach duchownych i świeckich. Za powrotem do kraju został professorem w akad. krak. jużto iżby z plonu który przywiózł był pożytek, jużto iżby ucząc drugich kształcił samego siebie. W krótce został kanonikiem katedral. krakow. Stefan Batory po objęciu tronu powołał go na swojego spowiednika i kaznodzieję. Kaznodzieja był zawołany, i to w dwóch językach: bo przed królem, kazał po łacinie, a dla dworu po polsku. Mawiał też Bo

logneti, legat Grzegorza XIII i to o nim dał zdanie. „Trzy rzeczy widziałem w Polsce podziwienia godne: Stefana króla najmędrszego, Zamojskiego kanclerza najroztropniejszego i Sokołowskiego kaznodzieję prawie boskiego." Towarzyszył on téż królowi nieodstępnie od r. 1576, będąc rządcą jego sumienia i prostując zdanie apostolskiemi naukami; czem zjednał zaufanie jego i szacunek mężów wszystkich godnych u boku jego. Przez lat sześć pilnował dworu, bo dalej nie dozwalało zdrowie. Miała w tedy Polska nie mało ludzi światłych i uczonych, którzy byli sławnymi w domu i u obcych, Sokołowski był jednym z zaszczytów dla kraju naszego. Pomimo słabości zdrowia, nieustającem bólem głowy trapiony, pracował i pisał zawsze księgi mądre: co większa, nieustając nawet w pośród morowego powietrza, od którego nie ujeżdżał, co było z podziwieniem wszystkich którzy go znali. Prace swoje częściowo dawał do druku. Roku 1583 o Różnicy Kościoła prawdziwego od błędnego. Przypis do króla Stefana, w którym kładzie zamiar swej pracy, wynosi chwałę zawartego pokoju z Moskwą, i wskazuje na szkodliwszych ludzi dla kraju od nieprzyjaciół z boku, którzy nastawali na wiarę i cnotę przodków swoich. Oddając to pismo Stefanowi, rzecze mu król po łacinie: „Ojcze kaznodziejo! obydwa walczymy, ty przeciwko nieprzyjaciołom wiary, a ja przeciwko nieprzyjaciołom państwa." Prawda, miłościwy królu odpowie Sokołowski: tylkoś ty twoich zwałczył orężem, a ja tak piórem nie władam, abym zwalczył moich. Zatopiony w naukach, poczytał sobie za chlubę, innym do nich pomagać i wspierać. Nakoniec stargany pracą od młodości swojej nieustanną, r. 159 lat mając blisko 56 chwalebnego biegu życia, z powszechnym żalem wszystkich dokonał. Wyszły kazania jego łacińskie i wszystkie dzieła, zebrane w jedną księgę z napisem: Stanislai Socolovii can. cracov. apud Stephanum I Pol. Reg. Concionatoris opera Crac. 1591.

Daniel Sygoniusz z Lwowa kan. krakow. przełożył na język polski kazanie O czci i chwale P. Chrystusa w N. Sakramencie, druk w Krakowie 1590.

Józef Sprawiedliwy czyli kazanie o śmierci Pańskiej. (Justus Joseph) przetłomaczył na język polski. Ksiądz Jan Bogusławski proboszcz w Michocinie czyli Tarnobrzegu, obecnie Dzików. Kraków 1594. Jan Januszowski przełożył na język polski.

1. Szafarz, albo o pohamowaniu niepotrzebnych utrat (Quaestor sive de parsimonia) Kraków 1586.

2. Poseł wielki o wcieleniu Syna Bożego (Nuntius salutis) w Krakowie 1590.

i) Skarzyński Szczesny kanonik warszawski miał:

Kazanie na obsequiach żałobnych królewny J. M. pol skiej, Katurzyny Jagiełłowny, z łaski Bożej królowej szweckiej, gotskiej, wandalskiej... w Krakow. w druk. Łazarza 1584 w 4ce.

Wymowne, piękną polszczyzną i historycznemi o Zygmuncie I i Katarzynie najmłodszej jego córce wiadomościami, zalecające się.

k) Piotr Skarga Pawęski. Ur. 1536 w miast. Grojcu

mazowieckim, gdzie i początkowe nauki powziął; 1552 uczył się w akad. krak. i po dwu latach został bakalarzem. 1555 objął zarząd uczelni warszawskiej a od 1557 prowadzenie w Wiedniu na naukach bawiącego Jana Tęczyńskiego, syna Jędrzeja kaszt, krakowskiego, który Skardze potém, gdy ten 1563 do stanu duchownego wszedł i kaznodziejstwo zaraz objął przy katedrze wowskiej, dał probostwo w Rohatynie, które jednak w krótce złożył zatrzymując kanonią do 1568, w którym udał się do Rzymu i tam 1569 wszedł do Jezuitów, w tém zgromadzeniu pełnił różne obowiązki wyższe: prorektora, rektora kolegiów w Wilnie, Płocku Rydze i zastępcy prowincyała; 1584 mianowano go superiorem u św. Barbary w Krakowie a w styczniu 1588 Zygmunt III powołał go na kaznodzieję, i był nim aż

do śmierci; 27 wrześ. 1612). Z gorącego zapaśnictwa swojego z różnowiercami i szczęśliwego nawracania ich do kościoła powszechnego nie, mniej sławny jak i z kaznodziejstwa.

Pierwszeństwa mu dotąd nikt nie odebrał w tym zawodzie; również ze względu na piękność języka pierwsze zajmuje miejsce w polskiem piśmiennictwie.") Wznio ly głęboki, jasny i nieograniczoną moc rozczulenia słuchaczów posiadający. Kazania na niedziele i święta cułego roku. Krak. 1595-97, 1602-9-10-18, Warszawa. 1737, Wil. 1793 w 3 tomach i w Lipsku 1743 Kazania o siedmiu sakramentach, do których są przydane przygodne, Krak. 1600. Jedne i drugie jeszcze kilkakroć osobno i w połączeniu były wydawane, także z innemi jego dziełami. Kazania sejmowe wyszły pierwszy raz w Krak. 1600: i w tym samym pogrzebowe, między któremi na pogrzebie Anny Jagiellonki i Anny Austrya czki celują. Także są pojedyńczo wydane kazania, jak Dziękowanie kościelne za zwycięstwo multańskie... 1600 Wsiadanie na wojnę (szwecką 1601) Krak. 1602. Także są wcielone do przygodnych. Przydano mu chlubne imię Piotra Złotoustego.

1) Leopolita Gabryel zawołany teolog i kaznodzieja, od różnowierców nawet szacowany. Byl kapłanem zakonu Dominikanów i we Lwowie na przedmieściu jaworowskie zwaném przy kościele św. Mikołaja przemieszkał. Następujące dzieła, w których są zbiory kazań, wydał we Lwowie w drukarni Szeligi r. 1618. Tytuły ich są: 1. Zwierciadlo pokutujących z przykładów S. M. Magdaleny uczynionych.

W dziele tém jest kazań 10, których treść autor wyraził krótko, przypisując swą pracę Katarzynie z Niewiarowa Łysakowskiej.

2. Historya o Jonaszu dla rozmyślania najdroższej męki Pana Jezusowej.

*) Michał Wiszniewski (Myśli o uksplałceniu samego siebie. Wark. 1873) z daw: ricjszych pisarzów naszych dla nauki dobrego języka zaleca tylko Kochanow, skiego. Skargę i Zimorowicza. (Oximka)

« PoprzedniaDalej »