Józef Wlad. Bychowiec, ur. się w r. 1778 w Chmielnicy w powiecie słonimskim. Po ukończeniu uniw. wileńsk. w r. 1794 był adjutantem przy jenerale Chlewińskim. Roku 1796 udał się do Niemiec i słuchał kursu filozofii od samego Kanta, którego trzy ważne dzieła przełożył na język polski: Wyobrażenie do historyi powszechnej we względzie kosmopolitycznym; Do pokoju wiecznego; tudzież Spór filozofii z teologią, prawoznawstwem i medycyną. Od r. 1806 do 1809 służył w pułku ułanów gwardyi francuzkiéj, w r. 1811 w Warszawie zajmował się przekładem procedury cywilnéj i motywów do Kodexu Napoleona w 5 tom. Odbył też wyprawę 1812 r. jako adjutant-kapitan przy królu neapolitańskim Miuracie. Później czas jakiś mieszkał w Warszawie, zkąd przeniósł się do Wilna gdzie już do śmierci zostawał. Oprócz wspomnionych wydał następne jeszcze dzieła: Obraz niniejszego spółczesnego stanu Europy. Warsz. 1814. Słówko o filozofii z powodu mającej się zaprowadzić w uniw. warsz.. 1816. Rzut oka na Rossyą pod względem historyczno-statystycznym, politycznym, moralnym, naukowym i estetycznym. Warsz. 1817. List do X. Pradta b. arcybiskupa mechlińskiego, z powodu rękopismu z wyspy św. Heleny r. 1818. Galerya obrazów życia ludzkiego, czyli charaktery p. Waszyngtona Irwinga, t. 4, przekład z niemieckiego. Wilno 1818. Wiadomość i prawidła dla młodzieży bez doświadczenia na świat wychodzącej, wyjątek z dzieł Kampe. Wilno 1818. Dobroć i dowcip kobiet w miłości p. Lafontena. Wilno 1820. Rady dla dobrej matki, oryginalne. Wilno 1820. Pomysły do filozofii dziejów rodzaju ludzkiego p. Herdera, 3 tomy. Wilno 1838. Dzieło to nieśmiertelnego autora, pomimo trudności i nowości przedmiotu, wiernie i szczęśliwie przełożone jest szczególnie korzystną i ważną dla literatury polskiej przysługą. Ostatniém dziełem jego była: Sztuka zapobiegania chorobom. W rękopismach pozostały po nim dwie rozprawy o filozofii B. F. Trentowskiego, o dziele Przecławskiego, śmierć i odrodzenie i wiele imhych prac rozpoczętych. Sędziwego wieku dożył w naj• De smiritu aroom sustavom w spotings davisbandytodu, or 9341-goal st

czerstwiejszej sile i zupełném zdrowiu; umarł nagle 5 lipca 1845 roku.

August Cieszkowski wydał: Prolegomena zur Historiosophie. Berlin 1838. Gott und Polingenesie. Berlin 1842. W języku francuzkim: Du Credit et de la Circulation. Paryż 1839. De la pairie et de l'aristocratie moderne. Paryż r. 1844. W mowie ojczystej kilka wypracowań w Bibl. warszaw., jak: o filozofii Jońskiej o domach ochrony

o handlu drzewem.

--

Tytus Szczeniowski napisał ważną rozprawę z powodu dzieła Cieszkowskiego, pod napisem: Prolegomena zur Historiosophie August Cieszkowski. Prócz tego: Przygotowania do nauki dziejów powszechnych i historyi, rozwinię cia się umysłu i ducha ludzkiego. Wilno 1842.

Floryan Bochic wydał: Obraz myśli mojej na pamiątkę żonie i dzieciom. Wilno 1839. Obraz myśli mojej o celach istnienia człowieka, z portr. autora. Wilno 1841. Pomysły o wychowaniu człowieka. Wilno 1847. Zasady myśli i uczuć moich. Wilno 1842.

J. Żochowski, Filozofia serca czyli mądrość prakty

czna. Warsz. 1846.

Jan Nepom. Kamiński wydał: Dusza uważana jako myśl, słowo i znak. Psychologiczno-etymologiczne poszukiwanie. Lwów 1851.

F. Jezierski napisał: Nauczyciel ze stanowiska domowego i naukowego, dzielo napisane dla rodziców i nauczycieli. Warsz. 1847. Przygotowania do wiedzy mowy polskiej. Warsz. 1843. Rzecz o pojęciach ludzkich, ich przechodzeniu i rozwijaniu się. Warsz. 1846.

Maxymilian Jakubowicz, jeden z najznakomitszych badaczów języka naszego, † 14 kwietnia 1853 r. w Żytomierzu. Był professorem w gimnazyach w Łucku, Swisłoczy, Warszawie, Krzemieńcu, w uniwersytecie św. Włodzimierza w Kijowie, radzca stanu i professor uniwers. moskiewskiego, nakoniec emeryt. Wydal: 1) Grammatykę łacińską, powszechnie w szkołach litewskich używaną. 2) Grammatykę

米

polską, w 2ch tomach, a w 3ch częściach. Wilno 1834. 3) Filozofia chrześciańskiego życia, w porównaniu z filozofią naszego wieku panteistyczną, 3 części w wielkiej Sce. Wilno 1853. Nie mamy dzieła któreby z równą jasnością, z większą głębokością i serdecznością o religii i filozofii było napisane. Dzielo to być powinno w rękach każdego szukającego nauki i prawdy. Dzieło to mieści go pomiędzy pisarzami przynoszącymi najwięcej sławy imieniowi polskiemu.

W. Serwatowski, professor w uniw. krakowskim, prócz Wykładu Pisma św. nowego zakonu tomów 5ciu 1846 w Wiedniu, wydał: Pierworys systematu filozofii ze stanowiska chrześciańskiego. Krak. 1852.

Tu na wspomnienie zasługuje dzieło religijno-filozoficzne p. Nicolas pod tytułem: Badania filozoficzne o chrystyanizmie. Znalazło aż trzech tłumaczów. Pierwszym jest Ignacy Badeni, który śliczną polszczyzną oddał t. IV. Warsz. 1853. Drugim jest Zdzisław Zamojski, który przełożył część Iszą obejmującą: Dowody wstępne czyli filozoficzne. Krak. 1853. Trzeci zaś R. M. który wydał pod napisem: Wywód prawdy chrześciańskiej ze stanowiska filozofii, dogmatu i historyi, z francuzkiego dzieła Augusta Nicolasa. Warszawa u XX. Missyonarzy 1856.

Joachim Dębiński Pijar, Fryd. Schlegla Filozofia życia przełożył z franc. na język polski i objaśnił stosownemi uwagami, 2 tom. Wilno 1840.

Ignacy Holowiński przełożył z greckiego i uwagami objaśnił: Obraz Cebesa i doręcznik Epikteta. Wilno 1845.

F. Kozłowski professor gimn. w Warsz., przełożył Platona dzieła: 1) Apologia czyli obrona Sokratesa. 2) Kriton. 3) Phedon czyli o nieśmiertelności duszy. Warsz. 1845.

Jan H. S. Rzesiński ur. 1803 w Galicyi, szkoły i uniwersytet ukończył w Krakowie i otrzymał stopień doktora filozofii i prawa; od 1828-31 zastępcą profes. fil. w uniw. Jagiell., od 1831 mecenasem przy sądach krak., † 1842 r. Przysłużył się literaturze spolszczeniem dzieła Tennemanna:

Rys historyi filozofii podług przerobienia Wendta, tom. 2. Kraków 1836-37.

Ignacy Lyskowski, wydał: Dusza człowiecza. Nowy i zupełny wykład nauki o duszy, mianowicie: 1) O duchowności duszy, to jest o własnościach i władzach duszy i ich przeznaczeniu. 2) O nieśmiertelności duszy pojedyńczego człowieka odrębnéj, 2 tomy. Warsz. 1854.

Jakoba Balmes, O sposobie osiągnienia prawdy. Filozofia praktyczna, tłumaczenie z hiszpańsk. Poznań 1853. Michal Choroszewski wydał: O ukształceniu duszy czyli wychowaniu moralném. Wilno 1846.

§ 172. Prawo i nauka gospodar. narodowego. Mniej teoryą a więcej stroną praktyczną zajmują się dotąd nasi uczeni tego wydziału. W części zaś teorycznéj téj gałęzi nauk odznaczają się w tym okresie:

Jan Win. Bantkie, jeden z najznakomitszych uczonych prawników kraju naszego, niegdyś profesor prawa w b. uniwersytecie warszawskim, oraz członek komisyi Rządowej Sprawiedliwości. Jest autorem dzieł następujących: Zbiór rozpraw o przedmiotach prawa polskiego. Wilno 1811. Martini Galli Chronica Polonorum. Warsz. 1829. Jus Polonicum. Warsz. 1831. Liczne jego rozprawy umieszczane były w pismach peryodycznych warszawskich. Po śmierci zaś jego w r. 1846, wyszły dwa jego następujące dzieła: Historya Prawa polskiego. Warsz. 1850 i Prawo prywatne polskie. Warsz. 1851.

Antoni Zygmunt Helcel Dr. O. Pr. b. professor prawa polskiego przy uniwersytecie Jagiellońskim. Wydawał Kwartalnik naukowy w r. 1835 i 36 4ty gdzie wiele jest prac jego własnych. W r. 1836 wydał: Rys postępów prawodawstwa Karnego w tymże roku wyszedł z druku jego przekład Lengnicha: Prawo pospolite Królestwa Polskiego. W r. 1847 i 52 był współpracownikiem z śp. Antonim Muczkowskim w wydaniu Kodexu Dyplomatycznego Polski. Napisał ważną rozprawę umieszczoną w t. 1 zeszycie IV roczniku T. P. N. Krakowskiego w r. 1852 pod tytułem:

O klasztorze Jędrzejowskim i będącym nagrobku tamże Pakoslawa Kasztelana Krakowskiego. W r. zaś 1856 wydal: Starodawne prawa polskiego pomniki poprzedzone wywodem historyczno-krytycznym tak zwanego prawodawstwa wiślickiego Kazimierza Wielkiego w texcie ze starych rękopismów krytycznie dobranym. Tom I. Krak. 1856. Dzieło monumentalnego znaczenia. Ta praca będąc owocem 20 lat poszukiwań autora, tworzyć będzie epokę w badaniach Historyi prawodawstwa Polskiego. Jak każdy przyszły pracownik na tem polu, oprze się na tém dziele Helcla, tak również ta praca zatamowała drogę na przyszłość wszelkim lekkomyślnym i płytkim rozprawom nad Prawem Polskiem. Helcel w swojej pracy okazał czem być powinna prawdziwa krytyka historyczna.

Romuald Ilube (były profesor uniwer. warszawskiego, dziś radzca stanu, członek komisyi do ułożenia praw dla Król. Polsk). Wydał: 0 teoryach prawa kryminalnego. Warsz. 1828. Ogólne zasady prawa karnego t. I. Warsz. 1830, i rozprawy w Temidze Polskiej, wydawał do 1830 w Warszawie. August Heylman wydał: O sądownictwie w królestwie Polskiem, wykład historyczny. Warsz. 1834. Wykład historyczno – praktyczny porządku i postępowania wewnętrznego w sądzie appelacyjnym i trybunałach cywilnych królestwa polskiego. Warsz. 1835. Rys procesu dyscyplinarnego sądowego. Warsz. 1844. Kodex handlowy przekład z przypiskami. Warsz. 1847. Wywód zasad co do stosunków majątkowych między małżonkami; Wywód zasad ogólnych nauki prawa i prawodawstw; Myśli o nauce prawa i prawodawstwa w kraju naszym. kraju naszym. W Bibliotece Warsz. zamieścił następujące rozprawy: Odkąd służy ustawie hipotecznej i wszelkim przepisom w niej połączonym moc zobowiązująca? Rzut oka na praktykę sądowniczą jako též o potrzebie kształcenia prawa teoretycznie. Czy od wyroków pod formą tymczasowego uwolnienia zapadłych, a mianowicie od wyroku, w którym obwiniony ab instantia lub dla braku dowodów uwolnionym, albo w którym inkwizycya dla niedostatku prawnych dowodów uwolnioną została, rekurs