Obrazy na stronie
PDF
ePub

O tragedyi Kochanowskiego, Odprawa posłów greckich (w bibliotece warsz). O magistratach miast polskich aw szczególności Krakowa 1845. W r. 1851. Przegląd literatury ludów wschodnich, poezyi greckiej, średniowiecznej, polskiéj XVI i XIX wieku. O wymowie politycznej w Polsce (w Rocz. Tow. Nauk. 1853 zeszyt II). O duchu i dążności literatury polskiej w XVI wieku (w Rocz. T. N. Krak. rok XIX.) Rozleglejszą pracę ogarniającą dzieje powszechnego piśmiennictwa pochłonął wraz z innemi dziełami pożar. Oczytany a znakomitym opatrzony talentem P. Mecherzyński, tryska w około potokami dzwięcznego i czystego jak kryształ słowa, żywo obrabiając dany przedmiot, dodaje mu jakiejś świetności i krasy, które nie zawsze się spotyka w naukowych rozprawach. Czyta się też prace p. Mecherzyńskiego nie jak ciężki traktat, ale jak najlżejszą i najprzyjemniejszą dla wszystkich powiastkę. Obecnie wydaje Historyą wymowy w Polsce. Tom Iszy 1856 tom II 1858. Praca ta należy do dzieł, Umar na Podgor, które każdy lubownik literatury i rzeczy ojczystych winien jud.qipnia pomieścić w pierwszym rzędzie swego księgozbioru. Pozo78 roku życia stanie ona chlubą dla autora, korzyścią dla nauki, wskazówką po dłuższej chorobic, Pochowany w Krai ułatwieniem dla trudu następnych pisarzy w tym kierunku.")

[ocr errors]

K. W. Wojcicki wydał: Historyą lit. pol. w zarysach tom. 3. Warsz. 1845. Przeznaczył ją autor do wszechstronnego obeznania się z literaturą nietylko przez opowiadanie jéj biegu, ale nadto przez wystawienie wypisów z autorów o których mówi; jestto więc niejako środkiem pomiędzy historyą literatury a wypisami. Opowiadanie same dziejów literatury poprzedza rzecz o poezyi i rodzajach jéj szczególnie w Polsce kwitnących, z dodaniem do każdego przykładów wyjętych ze wszystkich epok literatury.

Ludwik Kondratowicz (Władysław Syrokomla) wydal: Dzieje literatury w Polsce od pierwiastkowych do naszych czasów. Wilno 2 tomy 1852. Dotychczas niedokończone. W nich jasno i przystępnie opowiada autor dzieje oświaty bez żadnych błąkań i dalekiego zapuszczania się, lubo jest poetą, tylko niewątpliwe facta pod rozwagę bierze

Maciejowskiego piśmiennictwo, pełne poglądów krytycznych obfitych dostarcza materyałów do dziejów oświaty krajowej.

Lestaw Łukaszewicz 17 maja 1846. Bardzo przysłużył się uczącej się młodzieży wydaniem treściwego Rysu ́dziejów piśmiennictwa polskiego, którego kilka wydań za życia swego w Krakowie ogłosił. W r. 1857 wyszło przejrzane i pomnożone. Pożyteczna ta praca przystępnie napisana odznacza się trafnym sądem i systematyczném uporządkowaniem; szkoda tylko że całkiem wypuszczeni pisarze polscy po łacinie piszący, bo przez to jest szczerba w obrazie rozwoju umysłowości naszej.

Bezimienny tę szczerbę starał się obecnie uzupełnić, niewiedząc iż go w tym względzie uprzedzono, ale i ța praca nie będzie bez pożytku, zamieścił bowiem kilka artykułów całkiem nowych jak n. p. o mappach polskich w każdym okresie, kaznodziejów i t. d.

M(axymihan) Ł(yszkowski) dyrektor G. R. Warsz. wydał: Krótkie wiadomości z dziejow piśmiennictwa polskiego. Warsz. 1855. Dzieło to pracowicie zebrane z korzyścią dla młodzieży użyte być może.

E. Dembowski skreślił: Piśmiennictwo polskie w zarysie. Poznań 1845. w 8ce, str. 408.

§ 168. Pisarze rozważający teoryę prozy i poezyi.

· Maurycy Mochnacki († 1834) powziął myśl wykazać stanowisko nowoczesnej literatury polskiej, uskutecznił ten zamiar po części w dziełku O literaturze polskiej w wieku. XIX. Warsz. 1830. 2gie wyd. Poznań 1844.

Bezimienny w rozprawie: Nowa epoka poezyi polskiej rozwinął wzniosłe pojmowanie poezyi swojskiej, i z tego stanowiska ocenił nowoczesnych poetów polskich.

Leon Borowski (radzca stanu, kawaler orderów) ur. się 27 czerwca 1784 w powiecie pińskim. Pierwiastkowe nauki odbył w szkole wydziałowej w Postawach. W r. 1801 przybył do Wilna i znalazł opiekuna w znakomitym Poczobucie, który by ułatwić możność słuchania kursów aka

demickich, dał mu posadę w kancelaryi akademickiego rządu. W r. 1803 otrzymał stopień kandydata filozofii, a we dwa lata później w biórze rządu uniwersyteckiego został buhalterem. W 1807 roku wysłany do gimnazium swisłockiego na nauczyciela wymowy, poezyi, oraz języków greckiego i łacińskiego. W r. 1811 w tymże celu do gimnazium wileńskiego przeniesiony został. Dnia 1 września 1814 począł wykładać naukę wymowy i poezyi w uniwersytecie wileńskim, w r. 1816 otrzymał stopień magistra filozofii, a 1818 dnia 14 września obrany był adjunktem. We trzy lata (1821) drogą zwyczajnego konkursu mianowany profesorem publicznym nadzwyczajnym, 20 zaś czerwca 1823 roku profesorem publicznym zwyczajnym, który już sprawował aż do zamknięcia uniwersytetu. Następnie w r. 1833 został professorem homiletyki teorycznej i praktycznej w akademii Rzymsko-katolickiej wileńskiej oraz członkiem jéj rządu. Opuścił zawód publiczny w 1842. † dnia 4 kwietnia 1846 r. Gruntownie obznajmiony z literaturą starożytną, na której wzorach kształcił się, poznał stan i postęp celniejszy literatury europejskiej, obdarzony przytém niezaprzeczonym talentem, Borowski jako profesor przewodzca młodzi, jako nakoniec wzorowy pisarz godnie odpowiedział powołaniu swojemu. On pierwszy u nas z uniesieniem wykrzyknął po przeczytaniu początkowych prób piewcy Grażyny: jeniusz, jeniusz zabłyśnie w kraju naszym! On to torował pierwsze kroki znakomitych dziś Odyńca, Chodźków, Balińskiego, Malinowskiego, ś. p. J. Korsaka, J. Hołowińskiego i tylu innych. Wymienimy znaczniejsze prace Borowskiego: Uwagi nad poezyą i wymową pod względem ich podobieństwa i różnicy z ćwiczeniami w niektórych gatunkach stylu, 1820. Dołączone tu wzorowe przekłady Zalów Tassa z Byrona. Allegro i Ponsoroso Miltona, wyjątków z poematu Lukreeyusza o przyrodzeniu rzeczy i wiele innych, tu też Wiadomość o życiu i pismach Euzebiusza Słowackiego. Dedykacya do burmistrza wileńskiego umieszczona w wydaniu 1807 r. dziełka X. Baki. Retoryka dla szkól po

wiatowych. 1824. Rozprawy pedagogiczne: O poznawaniu zdolności umysłowych w młodzieży i o wpływie obcych wzorów starożytnych i nowych na ukształcenie smaku 1826Kobietki filozofki przekład komedyi Moliera wierszem 1826. Nadto wiele artykułów w Wiadomościach brukowych (Sąd Minerwy, Rewizya biblioteki w Parsztelach i wiele innych W Tygodniku wileńskim Porównanie na wzór Plutarcha życia Szurłowskiego i Baki i w. i.); w Wizerunkach naukowych Filip Kallimach Bounacorsi; w Zniczu przekład z Byrona, (Mazepa) koń stepowy, i wielu innych pismach czasowych. W rękopismach pozostały: cały przekład Don Kichota z oryginału. Rys teoryi i literatury sztuk krasomownych. Krytyczne rozbiory celniejszych pisarzy oraz drobniejsze artykuły wierszem i prozą.

Ignacy Szydłowski ur. 1793 w miasteczku Hajnie w powiecie borysowskim, gdzie ojciec jego był plebanem unickim gimnazium skończył w Mińsku; uniwersytet w Wilnie; po ukończeniu którego, otrzymał posadę nauczyciela wymowy i poezyi w gimnazium Swisłockim, zkąd przeniesiony do Wilna na tęż posadę, zajmował ją do r. 1828 i odtąd mieszkał już stale w Wilnie do śmierci, 28 lutego 1846 roku przypadłéj. Pierwszym tworem Szydłowskiego była oda pod tytułem: Szczęście i pokój napisana w czasie wojny 1812 r. drukowana w Dzienniku Wileńskim. Stały współpracownik Dziennika, Dziejów Dobroczynności i Tygodnika wileńskiego; ostatatniego w r. 1819 był redaktorem i czynnym członkiem Towarzystwa Szubrawców. Wydał: Prawidła wymowy i poezyi, a później przekłady krasomówstwa 1827. Także w r. 1829: Lekcye łacińskie literatury i moralności, albo zbiór prozą i wierszem najpiękniejszych wyjątków z autorów łacińskich starożytnych podług Noela i Laplasa. Przełożył kilka poematów Byrona, takoż urywki z niektórych poetów francuzkich. Z tych zasługują na uwagę: Parażyna, Kalmor i Orla. Najważniejszą zasługą Szydłowskiego w obec literatury polskiej jest redagowanie od r. 1834 wspólnie z Leonem Rogalskim pierwszych trzech tomów, a od czwartego

1, urodz. 1791v.

wyłącznie aż do 60go do r. 1843 Wizerunków i roztrząsań naukowych, odznaczających się doborem artykułów, najwięcej poważnej treści i poprawnością stylu. Uważany od wielu za sędziego literatury, przy końcu jednak wieku przeżywszy niejako siebie niesympatyzował już z jej biegiem, a niewierząc w dzisiejszego jej ducha niechciał uznać nowych Koryfeuszów piśmiennictwa, przez co i życie swe w ostatnich latach opłakaném uczynił.

J. I. Kraszewski wydał: Studya literackie. Wilno 1842. także Nowe studya literackie 2 tomy. Warsz. 1843. Pełne zdrowych rad i przestróg tyczących się piśmiennictwa ojczystego.

Hypolit Cegielski były professor przy gimnazium pozn. S. M. Magdaleny wydał: Nauka poezyi zawierająca teoryą poezyi i jej rodzajów, oraz znaczny zbiór najcelniejszych wzorów poezyi polskiej, do tego zastosowanej. Poznań 1845 2gie wydanie 1851. Autor chcąc odpowiedzieć dzisiejszemu stanowisku nauki i potrzebom młodzieży, korzystał z dzieł swojskich i obcych. Zasługi szuka w usystematyzowaniu prawd i zasad teorycznych, w uporządkowaniu rodzajów i ga→ tunków poezyi, tudzież w doborze wzorów stosownych, Tylko teoryą rytmiki polskiej, jako owoc własnego badania i próbę nowych pomysłów, podaje pod sąd publiczności, zwracając uwagę na ważną tę stronę zewnętrznej piękności poezyi naszéj. Cegielski napisał podług najnowszych badań lingwistycznych, mianowicie podług Kühnera Grammatykę języka greckiego. Poznań 1843. 2gie wydanie drukuje się obecnie. O słowie polskiem i konjugacyuch jego wraz z wstępem krytycznym. Poznań 1852. W niej okazał iz pragnął zgłębić gruntownie badania językowe.

Emilian Rzewuski wydal: Studia filozoficzno - literackie. Warsz. 1847. Tu należą rakżeRoczniki krytyki Lewestama i inne.

§ 169. Bibliografia.

Adam Jocher (adj. bibliot. akad. w Wilnie)korzystając z prac rozszerzonych przez następców Bentkowskiego, utworzył arcyważne dzieło pod tytułem: Obraz bibliografi

« PoprzedniaDalej »