§ 160. Podróże i ziemiopisy.

Michal Baliński i Tymoteusz Lipiński wypracowali wspólnie dzieło pod napisem: Starożytna Polska tomów 3. Warsz. 1844 i 1845 niepospolitej wartości. Baliński wydał: Opisanie statystyczne miasta Wilna. Wilno 1835. Historya miasta Wilna 2 tomy. Wilno 1836 i 37. Pamiętniki o królowej Barbarze żonie Zygmunta Augusta 2 tomy. Warsz. 1837 1840. Fundacya zakonu i kościoła 00. Kapucynów w Warszawie. Warsz. 1840. Pisma historyczne tom. 4. Warsz. 1841. Pielgrzymka do Jasnej Góry w Częstochowie. Warsz. 1846. Życie Jędrzeja Śniadeckiego. Leszno 1850.

Edward Raczyński (ur. r. 1787 w Poznaniu z ojca Filipa; uczył się w Frankfurcie nad Odrą, gdzie się szczególniej do języków i do nauk przyrodzonych przykładał; 1807 zaciągnął się był do wojska, 1812 posłem na sejm, poczém podróżował po Turcyi i Azyi mniejszej, a w późniejszym czasie po Europie; † 20 stycznia 1845)) Wydał własnym nakładem znaczną liczbę dzieł z dawnych rękopisów, mianowicie należących do dziejów krajowych i tłumaczenia klasyków łacińskich. Nadto założył książnicę w Poznaniu i otworzął ją dla użytku pospolitego. Sam napisał: Dziennik podróży do Turcyi odbytej w 1814 roku. Wrocław 1823, w 8ce; wydanie tego dzieła w ark. z miedziorytami zasługuje na szczególną uwagę. Wspomnienie Wielkopolski 2 t. Poznań 1842, w których mieszczą się dokładne opisy z historycznemi wspomnieniami. Prócz tego wydał: Gabinet medali Polskich 4 t. Wroc. 1836 42.

I. Kraszewski (zob. między poetami) wydał: Wilno od początków jego do roku 1750, z 19 rycinami 4 tomy. Wilno 1840 i 42. Wspomnienia Polesia, Wołynia i Litwy 2 tomy. Wilno 1840. Wspomnienia Odessy, Jedyssanu i Budžaku. Dziennik przejażdżki w r. 1843 od 22 czerwca do 11 września 3 tomy. Wilno 1845 i 46. Litwa, starożytne dzieje, ustawy, język, wiara etc. Tom I 1847. Tom IIgi Warsz. 1850.

* Było to osobistość pod każdym względem znakomila; autor pre uczonych dzieł, założy: ciel licznych wg i bogatych zbiorów, wydawca niestrudzony zabytków promienniczyck naszych, qorliwy sługa pow/zahności. Trawiony koknołą za świetną przeszłością kwa ju, wspomnieniami błędów, których się przywodący jej a między nimi i jego przodko wie - ojcice własny jeneral Filip Raczy riski — dopuscili, popadł w końcu w melancho. liję, klóra skończyła się samobójstwem. Pewnego dnia race wyspie w dobrach Zarzieriyul znaleziono go z rozuzaskarą głowsą wysbzalim z asmalki wiwałowej, wlawionej na wyspie.

Alex. Przezdziecki: Podole, Wołyń i Ukraina 2 tomy. Wilno 1841. Szwecya, wspomnienia jesienne, wyd. Isze 1836, 2gie 1851.

Dla dokładniejszego poznania tak kraju litewskiego jak i jego mieszkańców, przyczyniły się prace Ludwika Adama Jucewicza znanego pod nazwiskiem Ludwik z Pokiewa. Jego prace są: Wspomnienia Żmudzi. Wilno 1842. Rysy Żmudzi. 1842. Przysłowia ludu litewskiego. 1847. Litwa pod względem starożytnych zabytków etc. skreślona. Wilno 1846.

Eustachy hr. Tyskiewicz marszałek powiatowy, wydał: Listy o Szweryi 2 tomy. Wilno 1846. Opisanie powiatu Borysowskiego pod względem statystycznym geognostycznym, historycznym, gospodarczym etc. Wilno 1847. Rzut oka na źródła archeologii krajowej, czyli opisanie zabytków niektórych starożytności. etc. Wilno 4ce większej 1842. Karola X. Gustawa króla Szwedzkiego trofea i sprzęty stolu, zdobyte przez Stefana Czarnieckiego w 1656 r. Wilno 1846 w 4ce. (Umar d. 25 sierpnia 1873 r.) patz lakje hr. 430.

Edward Rulikowski wydał: Opis powiatu Wasylkowskiego pod względem historycznym obyczajowym i statystycznym. Warsz. 1853.

Józef Wiślicki wydał: Opis Królestwa Polskiego pod względem historycznym, statystycznym, rolniczym, fabrycznym, handlowym, zwyczajów i obyczajów 2 tomy 1850.

Ludwik hr. Plater wydal: Opis województwa Poznańskiego. Berlin 1841; z tego powstało: Opisanie historycznostatystyczne W. X. Poznań. Lipsk 1846.

Hipolit Stupnicki. Galicya pod względem topograficzno-geograficznym, historycznym. Z mappą i lną tablicą. Lwów 1849.

Antoni Nowosielski napisał prócz innych: Stepy, morza i góry. Szkice i wspomnienia z podróży. Wilno 1854 2 tomy. Jestto piękny opis Ukrainy. Nowy zupełnie sposób zapatrywania się na te resztki starożytności.

Michal

Nia Wiszniewski. Podróż do Włoch, Sycylyi i Malty. Pod względem sztuki i starożytności. Warsz. 1848 2 tomy. Alexander Stadnicki napisal: O wsiach tak zwanych Woloskich na północnym stoku Karpat. Lwów 1848.

Klementyna z Tańskich Hoffmanowa: Opis przejazdu przez Niemcy. Lipsk 1844.

Ewa Felińska Wspomnienia z podróży do Syberyi, pobytu w Berezowie i w Saratowie. Wilno 1853.

Teodor Triplin. Wspomnienia z podróży, wydanie poprawne 12 tomów. Warsz. 1856. Uman w Warszawie 20 stycz. 1881 a67r.życia. Wspomnienia Włoch i Szwajcaryi

J. L. Orański.

2 tomy. Poznań 1845.

Julian Moszyński, Podróż do Pruss, Saxonii i Czech 2 tomy. Wilno 1844.

Ambrozy Grabowski wydał: Historyczny opis Krakowa 1822, 30, 36, 40. Groby królów polskich 1835. Starożytności historyczne polskie 2 tomy 1840. Ojczyste spominki 2 tomy 1845. Listy Władysława IV, 1845. Reja pisma wierszem 1848. Dawne zabytki miasta Krakowa 1850. Starożytnicze wiadomości o Krakowie z rycinami. Kraków 1852. Skarbniczka naszej archeologii. Lipsk 1854 Niezmordowany ten starożytnik w roku zeszłym w Bibliotece Warsz., której jest stałym pracownikiem zamieścił: Okruszyny wiadomości z dziedziny sztuk i starożytności naszych. W r. 1858 na miesiąc Wrzesień podał wiadomość o Fryderyku John rytowniku polskim i jego pracach. Skreślił także kilka żywotów uczonych Polaków dotąd wcale nieznanych. Wszystkie pisma jakie wydał ten zacnych uczuć i prawych dążności badacz, są nieobojętnym przyczynkiem do rozjaśnienia szczegółów historyczych naszej przeszłości.

Mączyński Józef Krakowianin a tego starego grodu zbieracz pamiątek, podań i wspomnień, które dał nam w ogłoszonej w r. 1845 Pamiątce z Krakowa, w r. 1854 w Krakowie dawnym i teraźniejszym, a daje nam ciągle zamieszczając je po pismach peryodycznych.F Nowiny Lwowskie Fumart w virales, (Nr. 67 r. 1855) uważają Autora za znanego z pracy su- wie 14 paid. 1862r.

26

a 57 swego wieku.

1) urodz. 22 czonvoca 1798

та

miennej, Czas zaś Krakowski (Nr. 143 r. 1855) pisze, że w Podaniach jego z prostotą niepretensyonalną opowiadanych, czuć szczere przejęcie się wiarą w te nadzwyczajności, i to właśnie nadaje im taki urok, że czytelnik skwapliwie przeczytawszy te podania, gniewa się dla czego niema ich więcej. Zebranie i wydanie tych wszystkich byłoby pożądane.

Wincenty Hipolit Gawarecki. Ur. 11 Paźdź. † 1852 wydał: Wiadomości historyczne o mieście Pułtusku. Wars. 1826. Pamiętnik historyczny Płocki 1828 i 1830. Przy"wileje, nadanie i swobody przez królów polskich, książąt mazowieckich i biskupów płockich udzielone miastu Płocku. Warsk. 1828. Pamiątki historyczne miasta Łowicza. Wars. 1844; i wiele innych rozpraw historycznych, jeograficznych i statystycznych umieszczonych po pismach czasowych.

Krystyan Lach Szyrma (professor filozofii w uniwers. warszawskim wydał: Anglia i Szkocya 3 tomy. War. 1828.

M. Mann. Podróż na wschód. Kraków 3 tomy 1854. Ludwik Pietrusiński napisal: Podróże, przejażdżki i przechadzki po Europie 2 tomy. Warsz. 1853. Dalszy ciąg tych podróży stanowią: Wspomnienia z Wenecyi i kolei żelaznéj lepnicko-weneckiej, Karpat wadowickich, Frankfortu nad Menem i przelotu z Krakowa do Tatr spiskich. Warsz 1854.

Lucya z książąt Gedroiców Rautenstrauchowa, oprócz w dziedzicznym ma wiele powieści i opisów okazujących niepospolity talent, wyjalku Bobcinie na dała Wspomnienie moje o Francyi. Kraków 1839. Miawie zapomniana w sta, góry i doliny 3 tomy. Warsz. 1847. 2gie wydanie z 12 willi w rycinami na stali 3 tomy. Warsz. 1850. Ostatnia podróż nagle dismaja do Francy, ostatnie jej wrażenia. Lipsk 1841.

Imudzi. Umarta pra,

• uch

Roman Lisiecki i Wojciech Szymanowski ułożyli: Słodziło jests, Walpach wnik geografii powszechnej, pod koniec r. 1850 zaczął wychoiza Alpami. War, szawa 1847 tomów3. dzić, a w miesiącu lipeu 1854 ukończony został. Lisiecki opradrugie wyd. 1850. cowywał go z początku; a od 7 zeszytu Wojciech Szymanowski. Do wypracowania tego dzieła posłużyły prace znakomitych geografów niemieckich i francuzkich, a wiadomości krajowych dostarczały materyały troskliwością rządu zebrane. Warsz. 2 tomy 1854.

Wojciech Szymanowski wydał: Świat i jego mieszkańcy. Opis wszystkich krajów i ludów kulę ziemską składających etc. etc. Ozdobione 40 kolorowemi rycinami 3 tomy. Wilno 1853. Obraz świata pod względem geografii, statystyki i historyi wszystkich krajów, skreślony podług najlepszych źródeł. Z mappami i herbami wszystkich państw 2 tomy. Warsz. 1843. 2gie wydanie poprawne i pomnożone 2 tomy. Warsz. 1853.

Stanisław Zawadzki wydał: Geografia ogólna ze szczególnym względem na Słowiańszczyznę, a mianowicie Polskę. Poznań 1852. Pilnie, jasno i dobrze opracowana.

Edward baron Rastawiecki uczony i niezmordowany badacz wydał: Mappografią dawnej Polski. Warsz. 1846. Także Słownik malarzów polskich, tudzież obcych w Polsce osiadłych lub czasowo przebywających. Tom I War. 1850. Tom II z 8miu wizerunkami w wielkiej 8ce. Warsz. 1851. Wyświadcza wielką przysługę wydając wraz z Alexandrem hr. Przezdzieckim: Pomniki sztuki średniowiecznej.

§ 161. Karty Polski. Dopiero od rozbioru kraju polskiego okazały się po raz pierwszy geometrycznie wymierzone i na rozkaz nowo-nastałych rządów przez inżynierów zdziałane mappy. Choć oryginalne rysunki, na bardzo wielką skalę zdjęte, po archiwach wojennych ukryte zostały; mniejsze ich przerysy bardzo jeszcze poszczególne i dokładnie wyrytowane, udzielone zostały publiczności. Najpierwsza, bo już w r. 1780, wyszła na widok mappa Polski austryackiéj czyli Galicyi. Obejmowała 14 arkuszy i wydawca jéj był Józef Lissganich. Później okazało się nowe jej wydanie z wydatniejszym rysunkiem i staranniejszą topografią. Dwadzieścia kilka lat później, bo po drugim już rozbiorze Polski, gdy już Wielkopolska z Warszawą pod pruski rząd były podpadły, wydał Gilly trzynasto arkuszową mappę tak nazwanych Prus południowych, to jest departamentów poznańskiego, kaliskiego i warszawskiego. Nieco wcześniej wydał był królewsko-pruski minister Schröter mappę Prus wschodnich i zachodnich, to jest teraźniejszych departamen