Wszystkie prace jego odznaczają się pięknym językiem, był znakomitym mówcą kościelnym, szanowany też powszechnie dla zacności swego charakteru i cnót chrześciańskich.

Alexy Prusinowski urodz. w Gostyniu r. 1819, uczęszcza początkowo do szkół w Lesznie, a kończy takowe w gimnazyum poznańskiém, poczém udaje się do uniwersytetu w Berlinie i tu r. 1844 zostaje doktorem filozofii. Na kapłana wyświęcony r. 1845 i mianowany nauczycielem religii naprzód w Poznaniu, a potém w Trzemesznie. W r. 1847 zostaje mansyonarzem i kaznodzieją kollegiaty poznańskiej św. Maryi Magdaleny, a od r. 1853 proboszczem w Grodzisku. Wydał Kazania i mowy żałobne. Leszno 1856. Prócz tego na św. Jacek 1850. Na otwarcie sejmu W. X. Poznańskiego 1851. Mowa żałobna za ś. p. Dąbrowskiego sufrag, pozn. 1853,- za ś. p. Adama Mickiewicza 15 stycznia 1856, — za Winc. hr. Tyszkiewicza w Grylewie, druk. w Grodzisku 2 maja 1856, — za ś. p. Antoninę z Grudzińskich Chlapowską jenerałową, miana w Rombiniu 1857.

Jan Chryzostom Janiszewski urodz. 1818. Po ukończeniu szkół w Lesznie udał się do uniw. w Bonn, a potém do Monachium, gdzie i licencyat św. teologii uzyskał. Wyświęcony na kapłaną r. 1844 i zostaje nauczycielem religii przy gimnazyum w Trzemesznie. W r. 1846 jest regensem seminaryum duchownego poznańskiego, a od r. 1851 proboszczem w Kościelcu. Wydal: Kazania pogrzebowe, na s. p. Kar. Marcinkowskiego 1846, - Kazanie miane w Kórniku 1849, na ś. p. ks. Antoniewicza 1852, na ś. p. Dąbrowskiego sufrag. pozn. 1853, na ś. p. Ant. Chlapowską jeneralową miane w Rombiniu 1857 i t. d.

ś.

Prócz wymienionych zasługują na chlubne wspomnienie: Mikiewicz, Komperda Wilczek, Rzewuski Paweł, Szelewski, Załęski, i wielu innych którzy pracami swemi przyczyniają się do oświecenia i pomnożenia piśmiennictwa polskiego.

Ze strony akatolików tylko następni ogłosili swe prace: Krzysztof Celestyn Mrongowiusz kaznodzieja przy kobig mener enke

1

ściele św. Anny w Gdańsku, wydał: Zbiór kazań podwójnych na niedziele i święta uroczyste całego roku, drukowane w Królewcu. Część I w 4ce, 1834. Część II w 4ce, 1835, z tym nadpisem: Postylla kościelna i domowa, czyli Zbiór kazań etc.

Dappa Kazania, tlumaczone przez Olecha, 3 części. Królewiec 1832, w 4ce.

Robert Fiedler kazn. polski przy kościele w Międzybożu, wydal: Kazania na wszystkie święta roku kościelnego (jest ich 14). Wroclaw 1844, w 8ce str. 152. Mowy pogrzebowe z dodatkiem niektórych formuł potrzebnych przy różnych sprawach kościelnych. Syców 1850. Polszczyzna piękna przypominająca wiek Zygmuntowski.

Wincenty Balicki z katolickiego duchownego protestant, wydal: Postilla czyli Kazania na wszystkie niedziele i święta całego roku kościelnego, według perykopów ewangelicznych, 2 tomy w 8ce. Królewiec 1841.

Leopold Otto pastor parafii ewangelicko- augsburgskićj warsz. wydał: Dziewięć kazań na Ojcze nasz. Warsz. 1855.

B. PROZA DZIEJOPISARSKA.

§ 158. Tu pracowników tłumnie. Co się przez kilka wieków zaniedbało, tego zachodzi potrzeba teraz dopełnie nia. Gorliwości téż niemało. Lecz że wydawnictwo źródeł i poznanie ich należyte musi poprzedzić sama powieść o przeszłości, a tegośmy jeszcze nie dokonali, a więc dotąd po jawiające się dzieła są więcej ułamkowe, ciągłego opowia dania za skąpo; natomiast zakres rozszerza się.

§ 159. Żywoty.

Antoni hr. Ostrowski wydał ojca swego: Żywot Tomasza Ostrowskiego, ministra Rzp/téj później prezesa Senatu Xięstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego, oraz rys wypadków od 1763 do 1817. W drukarni Juliusza Marylskiego. Tom I r. 1836. Tom II 1840.

M. I. A. Dzieduszycki (pseudonim Rychcicki): Skarga i jego wiek. 2 tomy Kraków 1850 i 1851, Zbigniew OleDziedubzycki urozdził się w Pychcicach pod Drohobygem w Samborskiem, d. 10 luleqo 1813 v. kształcił się u Jequilow w Tarnopolu. Wstąpiwky następnie do politycz nej władzy został w końcu radcą Ramiestrrichwa galic. Od r. 1861-1868 polnilo: bowiązki Kuratora w Zakładzie Opolirskich. Wr. 1873 został członkiem akade, müi umiejętn. krak. Odznaczał się gruntowną wiedzą i charakterem prawem, ja: ko historyk paluzał na przeszłość malzę ze stanowiska katolickiego.

но

śnicki. Kraków 2 tomy 1854. Dziela te wskazują wielką
pracę i obszerną naukę. Z tego pióra wyszły trochę wcze-
1842.
śniej: Dzieje Lisowczyków. Lwów 2′′tomy. Umar we Lwowie 23 kuid. 1877.
Julian Bartoszewicz. Znamienity talentem i rzadką
pracowitością pisarz, główny redaktor Dziennika dziś Kro-
niki Warszawskiej, współpracownik Biblioteki Warsz. i wielu
innych pism. Wydał: Królewicze Biskupi, żywoty czterech
kapłanów. Warsz. 1851. Panowie niemieccy na dworze
Stanislawa Augusta. Wizerunki osób historycznch i O po-
myslach historycznych Augusta Bielowskiego. Warsz 2 t.
1852. Znakomici mężowie polscy w 18tym wieku, wize-
runki historycznych osób 2 tomy Petersburg 1853 i 1856.
Kościoły warszawskie Rzymsko-Katolickie. Warsz. 1856,

Alexander hr. Przezdziecki z wielką gorliwością i po-
święceniem odszukuje skarby naszéj przeszłości i oddaje się
badaniom dziejów. Z początku pisał dramata w języku fran-
cuzkim, teraz całkiem poświęca się polskiemu piśmiennictwu.
Prace jego są: Jadwiga dramat historyczny. Proby dra-
matyczne polskie. Wiadomość bibliograficzna o rękopis-
mach zawierających w sobie rzeczy polskie, przejrzaných
po niektórych bibliotekach i archiwach zagranicznych w la-
tach 1846-1849. Ślady Bolesławów polskich po obcych
krajach. Opowiadanie historyczne z 5ma litografiami. 1853.
Także wraz z Grabowskim wydał: Źródła dziejów polskich
1843 r.
O Polakach w Bononii i Padwie. Warsz. 1853.
Najważniejszą atoli nam wyświadczył przysługę wydając: Po-
mniki sztuki średniowiecznej. Tu należy: Paweł z Prze-
mankowa rys historyczny z drugiej połowy XIII wieku
w Polsce, z nieznanych po większej części lub mało znanych
źródeł skreślony. Warsz. 1851.

Edward Kotlabuj wydał: Galerya nieświezka portrelei żelazneju: tów Radziwillowskich, historycznie opisana z mnóstem drzemart w Pelos, burqud. 26 lu,worytów Michala Starkmana. Wilno 1857. (pal .216 lego 1879 liczas

lat SG.

Gladysewicz prałat katedry krak. wydał: Żywot blogostawionego Prandoty z Białaczowa bisk. krak. zryc. Krak. 1845,* Ignacy Hodyniecki członek zakonu Karmelitów we Lwo

sty Gładyszewicz umarł w Krakowie d. 28 maja 1862 v. w 64 voliu życia.

wie wydał: Dykcyonarz uczonych Polaków. Lwów 3 tomy 1833 r.

Zegota Pauli zasłużony zbieracz pieśni ludu Polskiego, wydał Starożytności Galicyjskie, Pamiętniki do życia i Sprawy Samuela i Krzysztofa Zborowskich, Zywoty Hetmanów król. pol. i W. X. litew. z materyałów po Samuelu Brodowskim w Podhorcach znalezionych. Lwów 1850

F. M. Sobieszczański wydał: Życie i sprawy KrzyszFrancifele Max. tofa Arciszewskiego jenerała artyleryi w wojsku holenderskiém a następnie w dawnej Polsce. Warsz. 1850. Wiadomość historyczna o sztukach pięknych w dawnej Polsce etc. War. 1847 i 49, 2 tomy, Rys historyczny, statystyczny wzrostu i stanu miasta Warszawy. Warsz, 1848, FSłowem w pisa-mod War, Hawie 3 serwca niu żywotów znaczny wzrósł postęp i znaczna liczba pracu 187onlight tal jących; n. p.:

Koźmian A. E.: Żywot Bartlom. Nowodworskiego kaw. maltań. Wrocław 1841. Tenże wydał: 1) Rękopism historyczny dworzanina i wychowańca Zygmunta Augusta ect. Wrocław 1845. 2) Wspomnienia o Kaliście z Rzewuskich więźnie Teano. Warsz. 1843. 3) Wyciągi Piotrowickie. Wrocław 1832.

Kalinka: Żywot Tadeusza Tyszkiewicza. Poznań 1853.

64.

Tytus hr. Działyński. Prawdziwy opiekun nauk, wyświadcza ciągle przysługi dziejom historyi i sztuki w Polsce ogłaszaniem dzieł ważnych. Żywot J. O. X. Bogusława Radziwilla. Poznań 1840. Wydal historyą familii Szydłowieckich, która w świetnym rękopiśmie czekała przez trzy wieki nakładcy. Dzieło wieku XVI wydał Działyński z ode powiednią przedmiotowi starannością, z godnym swego imienia przepychem, Napis tego dzieła: Liber geneseos illu- stris familiae Schidloviciae. Rękopism sam na pargaminie ozdobnie pisany, niewiadomego autora, jak się zdaje proboszcza jakiegoś w Szydłowcach. Treść jego stanowią biografie znakomitszych członków familii Szydłowieckich przed trzema wiekami wygasłej. Ważniejsze przecież aniżeli treść sama są obrazy Szydłowieckich malowane na pargaminie,

-

obrazy równające się pod względem doskonałości artystycznéj przedstawieniu koronacyi króla Alexandra w sławnym poùtificale Erazma Ciołka, a nieustępująca najpiękniejszym malaturom rękopismów zagranicznych bibliotek. Działyński jeszcze większą piśmiennictwu wyświadczył przysługę przeż ogłoszenie dzieła: Acta Tomitiana, którego obecnie się drukuje Tom VIII. Wydał także: Zbiór praw litewskich mor od r. 1389 – 1529, tudzież rozprawy sejmowe w tychże prawach od r. 1544 1563. Poznań 1841. W r. 1854 wydal: Annales Stanislai Orichovii Okszii, jestto kronika Orzechowskiego po łacinie napisana. Uczony wydawca dał nowy dowód gorliwości swojej o dobór i oczyszczenie histoम rycznych źródeł. Aczkolwiek kronika ta znaną była w trzech wydaniach to jest Herburta Dobromilskiego z r. 1611. Förstera Gdańszczanina z r. 1642 i w lipskiém przy Długoszu z r. 1712, jednakowoż drukowane ze złą wiarą, lub podług fałszywych rękopisów, spowodowały to nowe wydanie poprawne i zupełne rękopisu znajdującego się w gimnazium toruńskiém. Wszystko, cokolwiek nieznajduje się w dawnych edycyach, lub co było przekręconém, drukowane jest cursivą. Na końcu dodane jest życie Piotra Kmity przez Górskiego. Źródłopisma do dziejów Unii korony polskiej i W. X. litewskiego część III. Dyaryusz Lubelskiego Sejmu Unii R. 1569. Poznań 1856. Zabytek dawnej mowy polskiej. Poznań 1857. Annales domus Orzelsciae. Poznań. Dlugosza lites ac res gestae inter Polonos ordinemque cruciferorum 3 tomy. Poznań 1855. Górnickiego o wolności. Poznań. 1854.

Barącz Sadok, Dominikan wydał we Lwowie dzieło pod tytułem: Żywoty sławnych Ormian w Polsce z erudycya napisane. Lwów 1856. Pamiątki miasta Żółkwi. Lwów 1852 i Pamiętniki dziejów Polskich z akt urzędowych lwowskich i z rękopismów. Lwów 1855.*)

Przyjaciel ludu umieścił mnóstwo żywotów różnych autorów, które ułatwiają prace mozolnemu wyszukiwaniu szczegółów życia znakomitych ludzi.

*) Barąg kanonik i proboszcz kapituły ormiańskiej we kwowie umar tarize dria 13 kwietnia 1879r. liqąc w chwili skonu rok II życia.