koba Barocego z Winioli. Warsz. 1791 w 4ce 52 stron. i 28 tablic.

Xaw. Michał Bohusz prałat wileński, wydał: O budowli włościańskiej trwałej, ciepłej, tańszej, od ognia bezpiecznej i do kraju naszego przystosowanej. Warsz. 1811 in folio 63.

Sebast. hr. Sierakowski kustosz koronny, rektor akad. krak. prałat kated. wydał: Architektura obejmująca wszelki gatunek murowania i budowania, we trzech częściach. Tom I zawierający text ma 388 str. Tom II obejmuje wzory czyli tablice sztychowane, których jest 115 in fol. maj. Kraków r. 1812. Jan Śniadecki w obszernym tego szacownego z wielu miar dzieła rozbiorze, umieszczonym w Dzienniku Wileńskim T. I r. 1815 takie przy końcu daje zdanie: „Autor założył sobie dzieło swoje zrobić dla wszystkich zrozumiałém, obeznać publiczność krajową, artystów i rzemieślników z praktycznemi wiadomościami sztuki, ostrzedz o popełnionych w niej błędach i wadach, tego zamiaru zdaje nam się dopełnił z pożytkiem dla powszechności, a dla siebie z zaletą i chwałą. Winniśmy autorowi w tem dziele wiele wyrazów budownictwa prawdziwie polskich, które on wydobył od mularzy, cieśli, stolarzy, strycharzy i innych rzemieślników, i ten jest jeden z własnych i skutecznych sposobów zbogacenia języka."

§. 139. W astronomii odznaczyli się naukami swemi: Marcin Odlunicki Poczobut, urodził się 1728 w Grodzieńskiem. Początkowe nauki pobierał u Jezuitów w Wilnie, a następnie wszedł do ich zakonu. W r. 1754 został wysłany do Pragi dla wykształcenia się w grecczyznie i łacinie, zkąd wrócił w r. 1756. W r. 1761 wysłany został z innymi młodzieńcami z funduszu księcia Michała Czartoryskiego kancl. lit., dla ćwiczenia się w wyższych naukach w Niemczech, Włoszech i Francyi. W Marsylii, gdzie jezuickie było obserwatoryum, a później po zniesieniu tamtego zakonu w Awenionie nad obserwacyami pracował. Uważane przez niego w Neapolu wielkie zaćmienie słońca 1 kwietnia

1764 r. Hell astronom wiedeński w Emerydach swoich ogłosił. Z powrotem do kraju objął katedrę matematyki i astronomii w Wilnie i o założenie nowego obserwatoryum postarał się nie szczędząc na to własnego majątku. Król Stanisław August uczcił zasługę Poczobuta wybitym w r. 1775 dla niego medalem z napisem: Sic itur ad astra. Liczne jego obserwacye drukiem ogłoszone zjednały mu miejsce w Towarzystwie królewskiém nauk w Londynie i w gronie korespondentów akademii nauk w Paryżu. W r. 1780 mianowany rektorem akad. wileńskiej od komissyi edukacyjnej, odebrał polecenie zreformowania szkół w Litwie, co też zaszczytnie dopełnił. W r. 1793 gdy fundusze edukacyjne zagrożone zostały w Litwie, wspólnie z Janem Śniadeckim po 7miu miesięcznych pracach na sejmie grodzieńskim odzyskał takowe. Tegoż roku dnia 5 września w przytomności króla i licznych gości obserwował zaćmienie słońca w Augustowie pod Grodnem dokąd z Wilna sprowadzono instrumenta i to posłużyło do dokładnego poznania położenia Grodna. W r. 1795 nietykalność edukacyjnego funduszu u księcia Repnina uzyskał. W r. 1796 miał zaszczyt witać w murach akad. wileńsk. cara Pawła I. W r. 1799 usunąwszy się od steru, nie przyjąwszy wyjednanego dla siebie biskupstwa w Rzymie, oddawszy majątek synowcowi, a obserwatoryum i własnym kosztem nabyte niektóre instrumenta i książki Janowi Śniadeckiemu swojemu zastępcy i przyjacielowi, w r. 1808 pospieszył na łono dawnych towarzyszów zakonnych w Dyneburgu i tamże 20 lutego 1810 życie zakończył. Prace jego astronomiczne zawierają się w 34 księgach obejmujących obserwacye tyluż lat. De la Lande ułożył z nich tablice Merkuryusza trudnego i mało dotąd uważanego planety. Do siedmiu gwiazd przez Flamstaeda oznaczonych, dodał dziewięć przez siebie uważanych i złożył z nich konstellacyą Ciołka Poniatowskich i ich położenie w Efemerydach berlińskich czyli kalendarzach astronomicznych na rok 1785 ogłosił. W rozprawie: O dawności Zodyaku egipskiego w Denderach (Tintiris) wydanéj w Wilnie w 1803. (Prze

druk w Roczn. Tow. warsz. Przyj. Nauk Tom III), która także wyszła w francuzkiém tłumaczeniu, okazał przez rachuby astronomiczne, że starożytność tego malowidła nie jest z czasów tak odległych jak sądził Denon, który je przerysował z ruin egipskich w Tinthyris. Przełożył Poczobut z francuzkiego języka dzieło p. Clairaut: Początki geometryi, w Wilnie 1772. 8ka większa. Powód do wydania tego dzieła opisuje Jan Śniadecki w życiu Poczobuta do którego odsyłamy.

Kości

cili.

:

Jan Śniadecki urodz. w Żninie w wojew. gnieźn. 1756. Gy Smiadeccy byli Uczeń szkół Lubrańskich w Poznaniu, później akad. krak., chla{6} wal. udał się po osiągnieniu stopni za granicę, aby się tam w ma- pliwa; ale mniejsza tematyce i astronomii udoskonalił, i tak wycelował w tych olon ubi korzy umiejętnościach, że zwrócił na siebie uwagę uczonych me is nauha izartuga żów w Niemczech, Francyi i Anglii. Koestner, Jngenhous, mi dla kwaju i ludz Cousin, Cassini, Lalande, Herschel, Hornsby, Maskelyne, koju sami uszlach najbieglejsi podtenczas astronomowie, zaszczycali go przyjaźnią i korespondencyą. Listy Śniadeckiego pisane z Anglii do Cassiniego i Cousina odczytywane były na posiedzeniach akademii nauk w Paryżu, a na odwrót z Francyi zdawał Śniadecki sprawę Doktorowi Hornsby, professorowi astronomii w Oxfordzie o wszystkiem co go zajmowało z postępu nauk astronomicznych tego kraju. Stawał się zatém nasz ziomek pośrednikiem pomiędzy astronomami Anglii i Francyi, w braku pism czasowych i literackich styczności. Z tak głośnego u postronnych imienia ten rzadki też przytrafił mu się zaszczyt, że po dwakroć ofiarowano mu posadę astronoma za granicą. Roku 1780 jednocześnie powołany został przez prezesa komissyi edukacyjnej księcia biskupa płockiego, na katedrę matematyki i astronomii w Krakowie z pensyą 6000 zitp. i przez rząd hiszpański, który za pośrednictwem p. d'Alemberta pod warunkami o wiele korzystniejszemi, do urządzania uważalni w Madrycie go zapraszał. Podobnie w r. 1802 kiedy go rząd austryacki od wszystkich obowiązków w aka- ~ demii krak. uwolnił, razem dwoje wezwań otrzymał: na astronoma do Bononii i na obserwatora w Wilnie. W obu atoli

razach idąc za szlachetném postanowieniem swojém poświęcenia tylko ojczyznie swoich nauk i talentów, odrzucał najpowabniejsze dochody, jakie mu indziej ofiarowano i przestał na malém, byle w kraju został. Zanim objął katedrę wileńską, odbył trzecią podróż za granicę do Hollandyi, Francyi i Włoch, i zbogacony wiadomościami jakich nikt w kraju w takiej rozciągłości nie posiadał, wrócił do Wilna i pełnił obowiązki aż do r. 1825, będąc przytém rektorem uniwer"Riqdy nauki wu: sytetu." Obsypany godnościami i szacunkiem uczonych obcych mwersytecie wilen i współobywateli, uzyskał żądane uwolnienie tegoż roku. im bardziej me. Ostatek życia przepędził na wsi, w majętności Jaszunach, kwilly, jak zanza: 4 mile odległej od Wilna, w domu synowicy swojej. Umarł dów Iniadeckiego. d. 21 listopada r. 1830, a 74 swego życia. Zasługi jego dla astronomii na obserwacyach polegają. Dziewięcioletnie prace w obserwatoryum krak. były umieszczone w języku łacińskim w Efemerydach wiedeńskich od r. 1798-1815, tudzież w miesięcznej korespondencyi barona Zach z r. 1802. Postrzeżenia zaś czyniono z uważalni wileńskiej od 1807–1824, ogłoszone były częścią w nowych Pamiętnikach akad. nauk w Petersburgu, a w zupełności obwieszczały je rok po roku Efemerydy berlińskie. Piękną polszczyzną napisał: 1) Rachunku algebraicznego teorya przystosowana do linii krzywych. Krak. 1783, 2 tomy. 2) Rozprawa o Koperniku (która na wszystkie główne języki w Europie przełożoną zo5. paywaszarym był Rapoza by stała) r. 1802 3) Jeografia czyli opisanie matematyczne na profesora alia: fizyczne ziemi. Warsz. 1803, Wilno 1809 i 1818. 4) Trydermi beronskiej;a gonometrya kulista analitycznie wyłożona. Wilno 1817 goyatis meriet i 1820. Pisma jego wyszły w Wilnie r. 1818 w 4 tomach. mesojulle rozpwa. Tom I zawiera Żywoty uczonych. Tom II Zagajenia i rozwę na jezyk me, prawy naukowe. Tom III Listy i rozprawy w naukach. miecki iza własny Tom IV Rozprawy filozoficzne i filozofią umysłu ludzkiego. swoj utwór udat, Ogólny zbiór pism Śniadeckiego wydał Mich. Baliński w Warówczesne parjoducz szawie r. 1839 w 7 tomikach. Na początku zamieścił Ży me pisma niemite: wot uczony i publiczny Jana Śniadeckiego. Styl Śniadehie dzieło to niby ckiego poprawny, jasny, i że tak rzec można przezroczysty. ziomka luego, pod Filozofia rozumu ludzkiego czyli logika, jasno i zwięźle wyniebiosy wynosiły.

S.

łożona od każdego czytaną być winna, ktokolwiek pragnie styl pisania uformować.

Wincenty Wiśniewski herbu Poraj, urodz. w Warszawie r. 1784. W r. 1807 astronom akademii petersburskiej, wiele obserwacyi swoich udzielił astronomowi berlińskiemu Bodemu, który je w astronomicznych Efemerydach berlinskich od 1807 r. począwszy, aż do roczniku na rok 1816 umieścił. Gazety literackie z nadzwyczajnemi mówiły pochwałami o tym naszym rodaku. Od kilku lat zajęty był podróżami w celu oznaczenia różnych miejsc co do ich położeń jeograficznych i t. d.

§. 140.

Pisarze w historyi literatury i bibliografii pracujący:

Józef Sołtykowicz który wydał: O stanie akad. krak. w roku 1810. Jestto pierwsze dzieło, w którém znajdujemy wzmiankę o zasłużonych w literaturze mężach.

Felix Bentkowski ur. 1781 w Lubartowie, uczęszczał do szkół w Warszawie w 1800 r. w zakładzie pedagogicznym w Cylichowie nie daleko Frankfurtu nad Odrą, a w następnym roku w uniwersytecie w Halli. W r. 1804 objął obowiązki nauczyciela w liceum warszawskiém, a w r. 1817 został professorem historyi powszechnej przy uniwersytecie warsz. Obok tych obowiązków był 9 lat dziekanem i dyrektorem gabinetu numizmatycznego. W r. 1838 został naczelnikiem głównego archiwum, który urząd aż do śmierci sprawował. Umarł 23 sierpnia 1852 roku.

Prócz rozpraw dziejów polskich dotyczących, w języku niemieckim, drukowanych w r. 1802 i 1803 w pismach peryodycznych Eunomia wydawanej w Berlinie i Pedagogische Zeitschrift Gutsmutha w Wejmarze, wydał: 1) O najdawniejszych książkach drukowanych w Polsce. War. 1812. 2) Historya literatury polskiej, wystawiona w spisie dzieł drukiem ogłoszona. War. i Wilno 1814, 2 tomy. 3) Wstęp do historyi. War. 1821. Rys nauk historycznych dla słucha