Obrazy na stronie
PDF
ePub

tomach Volum. legum niegdyś przez Macieja Maryana Ładowskiego od r. p. 1550 do 1683. potém przez JW. księdza And. Józefa Załuskiego referendarza naówczas koronnego z przydatkiem opuszczonych artykułów aż do r. 1726 zebrany, a przez księdza Arnolfa Zeglickiego schol. piars. zebraniem statutu pomnożony i do r. 1736 dociągniony, teraz przez księdza Teodora Wage schol. piar. z potrzebnemi dodatkami i poprawkami na nowo przedrukowany r. p. 1782 w Warszawie in fol. 934 stron oprócz rejestru.

X. Teodor Ostrowski Pijar jest kontynuatorem Wagi wydał dzieło użyteczne z napisem: Inwentarz nowy praw, traktatów i konstytucyi koronnych i W. X. Litewskiego w czasie bezkrólewia r. 1764 i za panowania Najj. Stan. Augusta do r. 1780 uchwalonych, na wzór inwentarza dawniejszego ułożony przez etc. w Warszawie 1782 in fol. 352 stron. oprócz rejestru. Dzieło to służy do VII i VIII woluminu legum, lubo są odsyłane do konstytucyi po każdym sejmie oddzielnie z druku wyszłych. Podobno przez samego Ostrowskiego wyszedł: Suplement do inwentarza nowego praw od r. 1764 uchwalonych z sejmów Warszawskiego w r. 1782 i Grodzieńskiego w r. 1784 ułożony, w Warszawie schol. pijar. 1785 in fol. 16 stron.

§. 104. Nauki lekarskie. Dzieła Wielkopolanina Jana Jonstona o nauce lekarskiej, za granicą po kilkakroć przedrukowane i na obce języki tłomaczone były, jako to wyżej §. 80. wymienia.

Olszowski Hieronim przetłumaczył i wydał: Szkoła Salernitańska to jest nauka doktorów Salernitańskich o spo.sobie zachowania zdrowia dobrego. Kraków 1645 i 1684.

Herka Kazimierz Stanisław Dr. Med. i Fil. profess. w akad. Krakow. wydał: Bankiet narodowi ludzkiemu; od monarchy niebieskiego zaraz przy stworzeniu świata, z różnych ziół, zbóż, owoców, bydląt, zwierząt, ptastwa, ryb etc. zgotowany. Których tu każdym z osobna, zdrowiu ludzkiemu służących i szkodzących własność, zebranie i opisanie znajdziesz, przez etc. Krakow. 1660 w 4ce. Autor

w tém dziełku skreślił ogólne prawidła dyetetyki. Niepominął autor najmniejszego szczegółu ściągającego się do zdrowego sposobu życia.

Danitkowicz Maciej, chirurg warszawski, biegłym być musiał w swojej sztuce, kiedy go Piotr W. w r. 1678 do Moskwy powołał. Bezimienny wydał, Compendium Medicum auctum, to jest, krótkie zebranie i opisanie chorób i różności przyczyn znaków sposobów leczenia etc. 2ce wydanie w Częstochowie w drukarni Jasnéj góry 1719. 3cie 1724 i tamże 4te 1767.

Henryk Kircheim Stabs medyk J. K. M. praktykujący w Warszawie wydał: Facies anatomica corporis humani dismembrati to jest krótkie opisanie wszystkich części ciała człowieczego. Warszawa 1722.

Vade mecum Medicum, to jest krótkie opisanie i doświadczone sposoby leczenia różnych chorób, etc. w Zamościu 1724.

Wawrzyniec Micler konsyliarz i lekarz nadworny króla Augusta III, polihistor co do rozmaitości nauk, któremi się trudnił i o nich pisał. Disertatio medica de balsami vulnerarii universalis usu ac praestantia etc. 1751. De usu ac praestantia medicamentorum chemicorum etc. Warsza wa 1751.

Bezimiennie wydano: Apteczka lekarstw domowych które mając w niebytności medyka snadniej zdrowia poratować może, etc. zebrane i przedrukowane we Lwowie 1756. Wiadomość ciekawa każdemu wielce pożyteczna o skutkach i mocy, zbóż, jarzyn i ziół różnych etc. etc. w Łowiczu r. 1769. Kilka razy potém przedrukowana w Zamościu i w Wilnie. §. 105. Pisarze używający mowy łacińskiéj. Znamieniem pism w mowie Rzymian wydanych jest po większej części powierzchowność i usiłowanie zastąpienia gruntownéj nauki szumnemi wyrazami i licznemi przytaczaniami. Szczególniéj poezya codzień bardziej upadać zaczęła, nadszedł czas penigeryków niemających żadnej wartości, przesada i napuszoność stylu odstręczają czytelników. Przytaczamy

ly to Warszawie d.

niektórych pisarzy, ponieważ pod względem dziejowym mogą być przydatni.

Maciej Kazimierz Sarbiewski ur. 1595 r. wstąpił do Zgromadzenia Jezuitów 1663, wykładał w wileńskiem kollegium prawidła wymowy, później udawszy się do Rzymu głośną sobie tam sławę pozyskał i przez papieża Urbana VII wieńcem poetycznym uwieńczony został. Wróciwszy do ojczyzny, nauczał w różnych kollegiach wymowy, filozofii i teologii, w końcu mianowany został kaznodzieją królewskim. Zakończył życie!' 1640. Jego twory są: M. C. Sar22 kwietnia 1640. bievii Liricum lib. III. Kolonia 1625. Inne wydania powięPięknie opracowa: kszone epigrammatami, epodami, czwartą częścią pieśni itd. my zywojego my Wilno 1628. 1747. 1757. Antwerpia 1630. 1632. 1634. XX. podaje Przeglas Powszechny Kra: 1646. Rzym 1643. Kraków 1647. Paryż 1647 1759. how 1884 miesiac Kolonia 1748. 1682. 1691. 1721. Wrocław 1649. 1753. listopad i grudzień Kalisz 1781. Londyn 1684. Gdańsk 1737. Warszawa 3.208-2321376-395.1769. 20 Epistolae Antwerpia 1643 przy poezyach. Inne

pisma jako mowy, kazania i t. d. w rękopiśmie pozostawił. Wielką sławę jako liryk zjednał sobie Sarbiewski u wszystkich spółczesnych, szczególniéj poprawnością mowy i pięknością zwrotów. Poezye jego do dziś dnia w wielu krajach europejskich w szkołach są wykładane. Władysław Syrokomla (Ludwik Kondradowicz) przełożył na język polski i wydał w Wilnie pod tytułem: Przekłady poetów polskołacińskich. Tom V.

Wojciech Ines Jezuita, żyjący od 1620 do 1658 r. autor Acroamata epigramatica Latino polonica centuriae VI. 1655; wydał pod względem dziejowym godne uwagi: Lechias Ducum, Principum ac Regum Poloniae ab usque Lecho deductorum elogia historico politica et panegures Lyrice, in quibus compendiosa totius historiae polonae epitome exhibetur. Nec non singularia Christiano-politicae institionis arcanae, politicis, ethicis et polemicis axiomatibus illustrantur, auctore Alb. Ines. i t. d. 1655.

Jędrzej Wincenty z Unichowa Ustrzycki wydał: So

biesciados seu de laudibus Joannis magni regis Polonia rum invictissimi. Wenecya 1676 r.

Jan Skórski Jezuita, który umarł 1754 autor pisemek z okoliczności: 1) Juratus honor Potociorum. Lublin 1722. 2) Vox doloris publici panegiricus. Kraków 1727. 3) Apex aurem. Lwów 1731., wydał także przełożony na język ojczysty i wydany przez Benedykta Kufickiego wiersz: Lechus carmen heroicum, regni aurei et liberi primordia et vetustatem, fortunamque variam decantans libris 12. Lwów 1745 r.

§. 106.

Z pisarzy rozważających teoryę wymowy i stylu zasługują na wymienienie:

Ochocki Gabryel, Dr. medycyny i filozofii, professor akademii krakowskiej, wydał r. 1654: Flos eloquentiae Tullianae.

Stanisław Papczyński. Urodził się we wsi Podegrodzie niedaleko Sącza. Wszedł do zgromadzenia XX. Pijarów i w r. 1656 wykonał śluby; był nauczycielem w Rzeszowie i w Warszawie. W r. 1666 udał się do Rzymu by otrzymać pozwolenie wystąpienia ze zgromadzenia, co téż uzyskawszy, w Krakowie wraz z dwoma innymi Pijarami został uwolniony wyrokiem Klemensa X. Po krótkim czasie znów chciał powtórnie być przyjętym-do zgromadzenia, lecz mu odmówiono. Jako człowiek wymowny i śmiały zyskał względy króla Jana III i utworzył nowe zgromadzenie Maryanów czyli Pijarów białych w r. 1674; umarł w Górze Kalwaryi pod Warszawą mając lat 61 na samym początku 18 wieku pozostawił dzieło czystą łaciną napisane pod tyłem: Prodromus rhetoricus. Warszawa 1665, i kilka innych pism.

Michał Kraus pisarz żyjący od 1621 do 1703 wydał prawidła wymowy sprawdzone na przykładach z mowców wzorowych pod napisem: Manuductio Inst. Rhetoricarum. Warszawa r. 1687 i kilka innych pism.

Samuel Wysocki Pijar z Sandomirskiego sławny swojego czasu kaznodzieja żyjący od r. 1706 do 1771: pozos

tawił: Orator Polonus. Warszawa 1740. Tractatus de conscribendis epistolis. Kraków. 1743.

W zebraniu przysłów położyli zasługę:

Ignacy Rogala Zawadzki Pijar żyjący od 1651 do 1712, wydał zbiór przysłów pod tytułem: Gemmae latinae r. 1688.

Arnolf Żeglicki rektor kollegium pijarskiego, żyjący od 1696 do 1766 r. Wydał zbiór polskich i łacińskich. przysłów pod tytułem Adagia. Warszawa 1751.

Pod względem znajomości w językach wschodnich odznaczyli się:

Wojciech Bobowski Iwowianin. Ten dostawszy się do niewoli tatarskiej, wychowany w wierze machometańskiej znany pod nazwiskiem Ali-Beg został tłumczem przy dworze sultana. Pozostawił oprócz rękopismów rzecz: De Turkarum liturgia, druk. Londyn 1691 † 1675.

§. 107. Bibliografia a raczej zasoby do historyi literatury polskiej znajdują się w cząstkowém opracowaniu. Wyszukiwać ich trzeba po pismach różnej treści i tak posłużyć mogą za źródła cząstkowe.

Jędrzeja Węgierskiego (Regenvolscius) Systema historico-chronolo. Eccles. Slavonicarum etc. 1652 Amst. 1679. W dziele tém o wielu mężach troskliwie zebraną dochował pamiątkę.

Hiacenta Pruszcza: Forteca duchowna etc. w Krakowie.

w 4ce

Stanislawa Lubienieckiego ur. 1623 1675. Historia reformationis polonicae. 1685.

Chrzystofora Sandyusza żył od r. 1644-1680. Bibliotheca Anti- Trinitariorum etc. Wschowa 1684 w 8ce.

Samuela Hoppiusza. De Scriptoribus historiae polonicae Schediasma litterarum. Gdańsk 1767 w 4ce 2gie wydanie przy Długoszu w Lipsku 1711 in fol. na czele lgo tomu.

Marcina Hankiego. Szlązak, rektor Gimnaz. Wrocław. żyjący od r. 1633 do 1709. Pomiędzy innemi dziełami wy

« PoprzedniaDalej »