Obrazy na stronie
PDF
ePub

pisami téj reguły dano imie Alexander a puero Jesu. W tym zakonie bydąc powoływany często na kazalnicę, wykształcał się na mowcę kościelnego. Będąc Definitorem prowineyi umarł w Lublinie dnia 15 paźd. 1667, a spólczesny ktoś przy zapisie czasu skonu jego tę skromną napisał mu pochwalę: Fuit praedicator verbi Dei insignis. Osm kazań pogrzebowych wydał. 1) na pogr. Katar. Sieniawskiej w Krak. 1648. 2) na p. Barbary Lanckorońskiej kasz. kamien. Krak. 1649. 3) na pog. Stanisława Hr. na Wisniczu Lubomirskiego Wojew. krakow. Krak. 1649. 4) na pog. Jana z Zurkowa Daniłowicza podskarb. W. kor. Krak. 1650. 5) na pogr. Mikołaja z Olexowa Gniewosza star. Radom. Krak. 1650. 6) na pogr. Mikolaja z Pilca Korycińskiego kaszt. Bieckiego Krak. 1651. 7) na pogr. Jakób Maxim. Fredra referend. koron. trzy kazan. w Krak. 1651. 8) Wizerunek pasterza dobrego przy exekwiach Piotra Gembickiego bis. krakow. Kraków u Szedla 1658. Wszystkie te kazania do lepszych czasu swojego należą Nie sadzi kaznodzieja makaronizmami suto a mowę swą poezyą nie tylko łacińską, lecz i polską często przyozdabia.

Piotrkowczyk Alex. zakonu 00. Bernard. śmiało obok Birkowskiego stahąć może. Znamy jego kaz. pod napisem: Nagrobek pobożności chrześciańskiej i postępków synowi koronnemu na Kalwariey w kazaniu nad ciałem JW. Jana Zebrzydowskiego miecznika koron. 1641 wystawiony Krak. Cezary. 4to. Bardzo wiele jest ciekawych wiadomości i dobrą polszczyzną oddane.

Wituński Augustyn kaplan zakonu Ś. Francis. Ojców Bernardynów był w tymże zakonie Lektorem filozofii, tudzież kaznodzieją, potém professorem teologii, nakoniec Ojcem prowincyi polskiej. Wydał ośın kazań pogrzebowych, na Helźbiety z Gosławic Wołoniczowej starościny General. Żmudzkiej. Bazylego kopia kasztel. Nowogrodzkiego, Krzysztofa Wieściołowskiego W. Marszałka W. X. L. - Katarzyny z Potoka Radziwiłowej. Jerzego Despota Zienowicza staros. Opitskiego Stanisł. Wojny Kuchmistrza W.

X. Lit. X. Abrahama Wojny Bis. Wil. w Wilnie 1649. Wszystkie te kazania są niemałej wagi. Styl kaznodziei jasny i prosty stawał się z postępem czasu affektujący i niekiedy ciemny, przyjmując coraz więcej łacińskich makaronizmów. Usposobienie jego naukowe niepospolite bylo. Czytywał pisarzy nietylko łacińskich ale i greckich, Anakreonta nieraz wspomina. Kronikarzy krajowych znał i nietylko drukiem ogłoszonych, ale i w rękopisie będących, przeglądał. Ich czytaniem zabawiać się lubił, sądząc że stąd jedynie biegłości w rzeczach politycznych kraju polskiego nabyć

można.

Lorencowicz Alexander słynny kaznodzieja. Urodził się na Rusi 1609. W 17 roku został Jezuitą, był przez lat 16 nauczycielem wymowy i matematyki. Miewał kazania w różnych miejscach, był rządzcą kollegiów w Jarosławiu i Lwowie. Został prowincyalem w 1669. pojednal Ormian z kościołem rzymskim. Z powodu kanonizacyi S. Stanislawa wielokrotnie odbywał podróże do Rzymu. Umarł 15go kwietnia 1675. Znakomity ten mąż równie z ozdób umysłu jak i okazałéj postawy wydał: 1) kazania pogrzebne miane w różnych okazyach żałobnych. Kalisz 1670. 2) kazania na niedziele calego roku. Kalisz 1671 fol. Przez niego wymowa kaznodziejska pierwszy krok uczyniła, do otrząśnienia się z przywar, w które ją pogrążył, smak skażony nadętością. Styl jego jest dosyć właściwy, na prostotę zakrawając powagi nietraci, rzadziej jak inni mięsza łacinę w polszczyznę.

Mlodzianowski Tomasz Jezuita. Udał się na missyą do Persyi, zwiedził Jerozolimę skąd powróciwszy w Poznaniu, Lublinie i Krakowie młodzież teologii nauczał, kaznodziejską zaś mownicę żarliwością i dusz pozyskaniem wsławił się. Po skończonym urzędzie Wiceprowincyala w Polsce, wziął go do dworu Jan Malachowski biskup krakow., gdzie półtora roku zabawiwszy w Olbromie r. 1686 życie zakończył. Wydał prócz licznych dzieł Kazania i homilie na niedziele doroczne i święta uroczyste. 4 tomy w Poznaniu roku 1681 fol.

Jędrz. Chryz. Zaluski (zob. §. 92). Mowy różne weselne i pogrzebowe War. 1690, a same weselne osobno w Kaliszu 1730. Kazania zebrane, z przydat. do pierwszego wydania, w Kaliszu 1730. Kazanie na święto św. Ignacego miane w Rewlu wyd. w Brunsbergu 1700.

Perkowicz Tomasz sławny teolog i kaznodzieja. W 16 roku życia został Jezuitą. Był później professorem filozofii, wykładał prawo kościelne, którego tak wielką posiadał znajomość, że w zawilszych przypadkach udawano się do niego po radę. Stanisław Jablonowski kaszt. krak. wyprosił go od starszych, na teologa do dworu syna swego Wojewody Ruskiego, co mu dalo sposobność r. 1700 zwiedzenia Francyi i Paryża, gdzie mieszkając w kollegium Jezuickiem, cały swój czas poświęcił czytaniu; przez co nietylko wszedł związek z najznakomitszemi uczonymi swego zakonu, ale też obznajmił się jak z językiem tak literaturą tameczną. Po powrocie do kraju sprawował rektorstwo naprzód w Ostrogu a potém we Lwowie. Przeżywszy lat 50 w zakonie, umarł 1720 roku w Sokołowie skąd ciało jego przywieziono do Lwowa i tamże pochowano. Z pism jego tu należą Kazania przebrane z kaznodziejów francuzkich, o trzech głównych pożądliwościach ludzkich w Poznaniu 1764 w 8ce trzy tomy. W przedmowie do tych kazań najzawołańszych kaznodziejów francuzkich, z których liczby są Cheminais, Texier, Flechier, Bourdaloue etc. rozbiera ich budowę i krótko wystawia główne ich rysy; tusząc, że każdy mając sobie podany początek, sam snadno te uwagi rozszerzy, oraz mocniej napoi się prawidlami przez siebie samego wyłuszczonemi. Podając zaś wzory najcelniéjszych tych mówców kościelnych wybiera z nich po kilka kazań na jednę materyę, przykład zaś ich naśladowania, nieco w dwóch lub trzech własnych przedstawia. Kazania przebrane z kaznodziejów francuzkich o czterech ostatnich rzeczach każdego człowieka w Poznaniu 1766 w 8ce 3 tomy. Był Perkowicz wskrześcą lepszego u nas kaznodziejstwa, zaprowadzając sposób francuzki; obrał zaś ten, porównawszy z nim wzięte w rozma

itych krajach, tudzież i u nas używane. Znajdował go za odpowiadający, upowszechnionemu w narodzie tym dobremu smakowi i uczuciu przyzwoitości, które idą pospolicie za okrzesaniem się obyczajności, i rozkrzewieniem we wszystkich względach oświecenia. Sposób tedy kazywania u Francuzów zwyczajny, zaleca jako naturalny, gruntowny, kaznodziei do pamiętania, a słuchaczowi do pojęcia łatwy.

Filipowicz Jakób Jezuita, wyszły po jego śmierci kazania na święta całego roku w Poznaniu 1728. 2gie wydan. 1737. Kaz. na niedziele calego roku tamże 1729.

Poninski Stefan Jezuita † 1733. wydał Kaz. na święta Chrystusowe Poz. 1725. Kaz. o męce Pańskiej 1723 folio. Królowa nieba i ziemi Marya, kazaniami na wszystkie święta swoje wysławiona. Pozn. 1721. fol.

Poszakowski Jan Jezuita przełożył z francuz. Kazania na święta. Wilno 1752 w 4ce. Kazania na niedziele całego roku i święta. Wilno 1752 w 4ce.

Ciapiński Jerzy Pijar w Litwie, żyjący od r. 1718 do 1768 tak był głośnym z biegłości w języku i literaturze lacińskiej, że sławny poeta rossyjski Łomonosów z nim listował, w wielu rzeczach zasięgając jego rady. Był kaznodzieją w katedrze wileńskiej i słynął z pięknej i przekonywającėj wymowy. Wiele pism podał do druku między innemi Zbiór kazań. Wilno r. 1754 w 4ce. 2 tomy.

Brodowski Alexander Jezuita przełożył z francuzkiego Kazania de la Rue Lwów 1759 w 8ce.

Wysocki Samuel Pijar rodem z Sandomir. żył od r. 1703 do 1771, sławny czasu swego kaznodzieja wydał 23 dzieł rozmaitych między innemi Kazania, homilie i materye kazań na wszystkie w całym roku dni święte. w 4ce 4 tomy. Warszawa 1762-1770.

Rydzewski Wawrzyniec Jezuita, wydał Kazania na niedziele cał. r. w Wilnie 1760 2gie wyd. 1771 3ie. 1778.

Borowski Franciszek Jezuita malopolski, kaznodzieja swego zakonu i trybunału lubelskiego należy do pierwszych ksztalcicieli polskiego kaznodziejstwa po przywróceniu do

brego smaku i nauk. Dzieła jego są 1) Adwent pierwszy o czterech rzeczach ostatecznych. Na czele znajduje się rozprawa o nowym sposobie kazania, gruntownie i czysto napisana; był jednym z pierwszych krytyków, którzy użyli polskiego języka do wykładu uwag retorycznych. 2) Mowy za prawem Chrystusowem. Wilno wyd. 2gie 1776. 3) O wzajemnych obowiązkach panów i pospólstwa i t. d.

U akatolików wymowa i czystość języka dłużéj się przechowały jak to widzieć z pism następujących.

Jędrzej Węgierski ur. 1600 w Ostrorogu; trzymając się wyznania luter. uczył się w Lesznie, Bytomiu i Toruniu; 1620 zrobiono go rządzcą uczelni w Lesznie; od 1625 był nadwornym kaznodzieją Słupeckiej w Opolu; 1632 wrócił na rządcę w Lesznie, nakoniec pastorem we Włodawie † 1649; wydał kazanie o pragnieniu śmierci na pogrzebie Anny z Tulin Hronostajowej Leszczyńskiej w Baranowie 1639. Kazanie o wyznawaniu wiary na pogrzebie księżnej Maryanny z Leszna Zasławskiej 1642 odprawione b. m. ir. Kazanie o stateczności wierze na pogr. Rafała hr. z Leszna Leszczyńskiego w Baranowie 1644. Wydał także książkę liturgiczną do nabożeństwa każdodziennego, które nie jest kazaniem jak piszą i głoszą Łukaszewicz i wielu innych, lecz domowem nabożeństwem w 3ch częściach, których są tytuły: 1) Kaznodzieja osobny, to jest sposób odprawiania nabożeństwa osobnego w Gdańsku 1646. w 8ce. 2) Kaznodzieja domowy, to jest sposób odprawiania nabożeństwa domowego. Tamże i tegoż roku. 3) Kaznodzieja zborowy to jest sposób odprawienia nabożeństwa zborowego. Tamże i t. d. We wszystkich pismach piękna polszczyzna, styl gładki i poprawny.

Jan Episcopius akatolik, nadworny kaznodzieja Denhoffów napisał piękne kazanie i czystą polszczyzną: Imago militis spiritualis, to jest obraz żołnierza duchownego, obobjaśniony w kazaniu pogrzebnym nad zacnym ciałem w Panu zmarłym Gercharda Denhoffa wojew. pomors. w Elblągu. Gdańsk 1649 w 4ce.

« PoprzedniaDalej »