Obrazy na stronie
PDF
ePub

sce, wier. nierymowym, 1651; powt. wyd. pod nazwą Juvenalis redivivus, to jest satyry albo i t. d. w Wenecyi (istotnie w Toruniu) 1698; wyd. trzecie zaś z napisem: Icon amicorum, albo żwierciadlo, i t. d. Wenecya (istotnie w Pozn.) 1698. Okropny daje obraz spółczesnych obyczajów.

d) Elżbieta Drużbacka (z Wielkopolski, z domu Kowalska; mąż był skarbnikiem Żydaczewskim. Przemieszkiwała w Rzemieniu nad Wisłoką i po śmierci męża osiadła w klasztorze Tarnowskim Bernardynek, † między 1754 60). Wiersze jej wyd. Józ. Załuski w War. 1752 i w Lip. 1837. Między lirycznemi celuja: Pochwała lasów; Wiosua. Po jej śmierci wytłoczono w Poz. 1769 poemat p. n. Historya chrześciańska księż Elefantyny. Inny rękopism (z 111⁄2 ark.) znajdował się w książnicy Wileń. uniwersytetu, z którego Krasicki większą część wierszy umieścił w t. XIII cz. II. Zabaw przyjemnych i pożytecznych. Są tam: Weturya, żartobliwe kontrakty Mościckie, nieszczęśliwe przypadki Cefala i Prokrydy, Opis Laidy korynckiej; w tém wszystkiem znajdziesz piękności i skazy, dowcip i płaskość. W opowiadaniu nie brakowało jej fantazyi.

e) Krzysztof Niemierzyc z Czernichowa pozostawił Bajki Ezopowe wierszem wolnym, Krosno nad Odrą 1690 r. są one w części przekładane, w części originalne, miejscami dość szczęśliwie ułożone.

f) Jun Gawinski pozostawił pięknym stylem pisane a) Sielanki 1668, b) Sielanki i różne nagrobki. Kraków 1650. c) Dworzanki. Kraków 1664 i t. d.*)

g) Marcin Slonkowicz nauczyciel języka hebrajskiego w Akad. krakow. ułożył tegoż języka grammatykę i tu wydał. Przez niego pięknie i wiernie przełożony Aulus Persius Flaccus Kraków 1651. 2gie wydanie Warszawa 1771. Toż samo spolszczył Jacek Przybylski, rękopism posiada Ambroży Grabowski.

ty thie drukoware Gawińskiego prace wydał z autografu Dr Władysław Sered in: ski w Kratiourie 1879+.

B. POEZYA POWIEŚCIOWA.

§. 87. Prócz kilku tlumaczeń wiersza bohaterskiego mamy jednę epopeę własną i kilka drobiazgowych. a) Waleryan Otwinowski (podczaszy sandomirski sprawował różne urzędy i posłował na sejmy). Miejscami rzecz dobrze oddana. Księgi metamorphoseon to jest przemian od Owidyusza Nasona wierszami opisane, Krak. 1638; podobnież jest jego pracą: Georgicorum albo o ziemiaństwie Publ. Wirgiliusza Marona ksiąg czworo b. m. 1614.

b) Jakób Żebrowski lepszy i wyższy tłumacz od Otwinowskiego: Metamorphoseon to jest przeobrażenie ksiąg XV. Krak. 1636, Wilno 1821.

c) Jędrzej Winc. Ustrzycki z Unichowa żył za króla Jana III proboszcz katedralny przemyski i opat mogielnicki przełożył: 1) Porwanie Prozerpiny z Klaudiana. Warszawa 1689. 2) Historya troista, to jest a) Faeton. b) Prozerpina z Klaudyana (wyd. drugie) Achilles z Stucyusza, z języków, łacińs., francuz. i włoskiego przełożona. Kraków 1700. Trzecie wyd. poematu Klaudyana wyszło w Warszawie 1772.

d) Jan Alan Bardziński, Dominikanin w r. 1694 obrany przeorem w Łęczycy, w r. 1704 przeorem w Elblągu i sekretarzem prowincyi, w r. 1705 przeorem w Warszawie gdzie w następnym roku w czasie morowej zarazy umarł. Pozostawił dosyć czystym językiem: Odrodzona w języku ojczystym Farsalia Lukana, to jest wojna domowa rzymska. Oliwa 1691. Wyszły także inne jego przekłady, jako to: 1) Smutne starożytności teatrum, to jest tragedye Seneki rzymskiego w Toruniu 1696 r. 2) Pociecha filozofii Boecyusza, w Toruniu 1694 i inne, pisał także po łacinie. e) Stanisław Wojciech Chrościński sekretarz królewicza Jakóba Sobieskiego, umarł za Augusta III napisał dziela: 1) Trąba wiekopomnej sławy Jana III czyli opis

wierszami bitwy i zwycięztwa nad Turkami pod Wiedniem i Parkanami r. 1683. 2) Pharsalia po polsku przetłomaczonego Lukana, albo raczej wojna domowa między Pompejuszem a Cezarem, wodzami rzymskiemi. Oliwa 1690. 3) Zbiór krótki zabaw duchownych. W Częstochowie 1711. 4) Józef od braci zaprzedany. 5) Joba cierpiącego historya w piśmie św. wyrażona na wiersz ojczysty przełożona. Warszawa 1705. 6) Laur poetyczny czyli pieśni na pochwałę N. Maryi Panny z łacińskiego. 7) Rozmowy listowne 1733 r. 8) Aman, od Aswerusa króla perskiego nad inne książęta wywyższony: dziewięciu pieśni ośmiorakiego rymu z ksiąg Estry królowej opisany w r. 1745.

f) Samuel ze Skrzypny Twardowski. (Wielkopolanin; jako pisarz towarzyszył Krzysztofowi Zbaraskiemu w poselstwie do Turek, później służył u Wiszniowieckich, żył jeszcze za Jana Kazimierza 1653 r.). Możnaby powiedzieć, że popisał kroniki wierszami; jednak miejscami wyraża się poetycznie i zajmuje szczegółami wypadków które jako naoczny świadek i spółczesny rozpowiada. Są wzorem stopniowo psującego się smaku. Przeważna legacya Krzysztofa Zbaraskiego do Sultana Tureckiego Mustafy 1621 r. Kalisz 1621, Kraków 1633 i 1639, Wilno 1706. Wladyslaw IV król polski w 5 księgach. Leszno 1649. Wojna domowa z Kozaki, Tatary, Moskwą, Szwedami i Węgry. Kraków 1660, Wojna kozacka późniejsza, Leszno 1651. Daphnis w Drzewo bobkowe przemieniła się. Krak. 1661 i 1702 należy do dramatycznych. Drobiazgi wprzód pojedynczo wydawane, wyszły razem p. n. Miscellanea selecta w Krak. 1681 i Zbiór różnych rytmów, Wilno 1770. Opiewa w nich znakomite osoby i śmierć córki jedynaczki; także tłomaczył Horacyusza i Sarbiewskiego. g) Wacław Potocki (herbu Srzeniawa, podczaszy Krak., na sejmie 1683 obrany komisarzem do szląskich granic;

† 1693). Łatwość w wierszowaniu miał wielką. Argenida z Barklajusza przełożona, War. 1697, Lipsk 1728. Syloret albo prawdziwy obraz... męstwa... w XV księgach b. m. i r. (1764). Miejscami mają się znachodzić opisy mocne, całość rozwlekła i płaskości wiele. Jovialitates albo żarty i fraszki rozmaite b. m. 1747, bardzo nieobyczajne, choć nie brak dowcipu. Napisał epopeę Wojna Chocimska w 10 częściach. Z ręk. wydał Stan. Przyłęcki we Lwowie 1850. Jestto plód XVII stulecia bardzo ważny. Choć nie jedno da się temu dziełu zarzucić, jednak piękności w niem bardzo wiele. Nadewszystko, że doskonałym jest obrazem swojego czasu. *

Zwrot historyczny [Kochowskiego i Twardowskiego
ożywiał nie jednego poetę. Wł. Wojcicki w swojej bi-
bliotece pisarzy polskich dał nam poznać poemat pod
nazwą: Merkuryusz nowy nieznanego autora z drugiej
połowy 17go wieku, gdzie wiele znajdujemy prostoty,
naturalności i wdzięku wyrażeń, przy wylaniu uczuć ja-
kie tryumfy Sobieskiego natchnęły. Są to ustępy przy-
pominające nam najpiękniejsze w tym rodzaju utwory
współczesnych naszych poetów obok surowości Reja
i Twardowskiego. Jak piękny jest np. zwrot do króla
Michała zaczynający się od słów:

Nie stój Michale, nie stój! Mars pole otworzył
Pierwsze pole twéj sławy, puść oko po ścianach,
Przejrzyj się w Bolesławach, Zygmuntach, Stefanach...
Niech Turczyn nie uraga językiem zuchwałym

Wziął Stambuł i Kamieniec weźmie pod Michałem,
Owszem niechaj mu się dziś jego wróżba szpoci
Co Paleologowi wziął, niechaj Tobie wróci !
Przerwij wszystkie zabawy: wsiadaj na koń z tronu
Nie daj darmo próżnować tak pięknemu gronu
Krwi szlacheckiej; niech tryumf odniesie od świata,
że nam nieżal, gdy mamy królem swego brata.

Jestto jeden z najpiękniejszych ustępów w literaturze naszej, wyraz to duszy tak piękny, iż żadna literatura podobnego w tym rodzaju przedstawić nie może.

·

* Karol Niechorzyński odkrył w Bibl. Jagielonchie #loppis W. Potockiego p... Wely Parna. the widowych misty in nemo znajdujo die potwierdzenie ze wack. Potocki jest autorem malam pepei: Woina Chasmsla. 06. Zam XV. voqnilia Yow. nauch. kral oddziału naule moralnych.

C. POEZYA DRAMATYCZNA.

§. 88. Pod Władysławem IV kwitly widowiska; pod jego następcą wszystko upadlo. W tym czasie pierwsze kroki tłumaczeń z języka francuzkiego.

a) Stan. Ser. Jagodyński. (Bawił na dworze Zygmunta III. iż był wesół i krotochwilny, obcowanie jego było wszystkim przyjemne. Władysławowi królewiczowi towarzyszył w podróży do obcych krajów). Melodrama włoskie Saracinellego, które we Florencyi na przyjęcie królewicza 1625 grane było: Wybawienie Rugiera z wyspy Alcyny, z włoskiego wierszem polskim przełożył Krak. 1628. We własnych utworach krotochwilny i naganiający.

b) Piotra Baryki: Z chlopa król komedya dworska (1637), góruje nad spółczesnymi.

c) Jędrzej na Raciborzu Morsztyn (podskarbi w. kor.) pierwszy obeznaje rodaków z teatrem francuzkim przez wytłumaczenie z Kornela: Cyd albo Roderyk b. m. i r. (1689) i w Lipsku (Supraślu) 1752. Trajedya ta była grana 1661 w zamku król. w Warszawie, z dodanym prologiem rzeki Wisły mówiącej.

d) Stanislaw Morsztyn (żyjący za Jana III. wojew. ma

zowiecki.) Jego są tłumaczenia trajedye: Andromacha z Rasyna i Hipolit z Seneki (wytłoczone wraz z pismami Jędrzeja).

e) Wacław Rzewuski (ur. 1705; wojewoda podolski, później hetman w. kor.; znakomity nauką i cnotą, † 1779). Odznacza się osobliwie tém, że w tych czasach przedmiot wziąwszy z domowych dziejów, napisał dwie trajedye: Żółkiewski i Władysław pod Warną; wyszły one wraz z jego komedyami: Dziwak i Natręt i innemi drobniejszemi wierszami, p. n. Zabawki wierszem polskim Józ. Rzewuskiego, jego syna, War. 1760. §. 89. Dyalogi, w którychby miejscowe życie i spól

"N

« PoprzedniaDalej »