Jan Laski kanclerz koronny, a później arcyb. gnieźn i prymas, zebrał z rozkazu Alexandra króla ustawy krajowe od roku 1374 i wydał zbiór ten wraz z przywilejami, traktatami publicznemi, prawami saskiemi i dziełem Rajmunda Neapolitańczyka pod tytułem: Commune incliti Poloniae regni privilegium constitutionum et indultum publicitas decretorum aprobatorumque etc. Cracov. 1506 27 Januarii in fol. Za Zygmunta I dojrzała już przewaga szlachty wszędzie, a izby poselskiej na sejmach. Ztąd poszlo, iż król ten chcący wprowadzić porządek, utrzymać jedność i podźwignąć mieszczan i kmieci, mocnego doznawał oporu i miał niepokonane trudności do przełamania. Tymczasem na częstych od 1507 do 1521 roku sejmach tyle ustaw postanowiono, ile za wszystkich poprzednio królów, dawała się więc czuć potrzeba zebrania praw. Jakoż Zygmunt na sejmnie w Bydgoszczy 1520 r. wykonanie takiego zbioru polecił delegowanym przy pomocy doktorów obojga prawa. W roku 1524 wydane były Statuta Serenis. Dom. Sigismundi Primi Poloniae Regis et M. D. Lithuaniae etc. in Conventibus generalibus edita et promulgata. Cracov. 1542 in fol. Gdy wyznaczeni przez Zygmunta do rewizyi praw dzieła swego nie dokonali, nowi kommissarze w r. 1532 naznaczeni byli Mikołaj Taszycki sędzia ziemski krak., Bernard Maciejowski sędzia ziemski sandomierski, Jerzy Miszkowski doktór prawa kan. gnieźn., Benedykt Izdbieński kan. krak. i pozn. Mikołaj Koczanowski miecznik inowrocławski, i ci w cztery miesiące akończyli dzieło i królowi złożyli pod tytułem: Statuta inclyti regni Poloniae recens recognita et emendata. Cracov. 1532 in fol. Dzieło to systematycznie i naukowo wypracowane, nie podobało się Kmicie i innym panom, że ograniczało bezprawia i za ich przewagą narobiło krzyku i niezostało usankeyonowane.

Przyluski Jakób (Prilusius) herbu jeż rodem z MałéjPolski, prawnik, rymopis, mówca, biegły w językach starożytnych, obrawszy stan duchowny był proboszczem w Mościskach, później przeszedłszy na wyznanie luterskie, był

pisarzem Ziemskim krakowskim umarł 1554. Spisał upoważniony przez Zygmunta Augusta księgę praw najwięcej do Justyniańskiego kodexu zbliżoną, której wyszedł naprzód prospekt treść dzieła wykazujący z tytułem: Statuta regni Poloniae methodica dispositione etc. Cracov. 1548 fol. kart 117 a r. 1553. Skończone dzieło wydrukował w Krakowie pod tytułem Leges seu statuta ac privilegia regni Poloniae omnia, hactenus magna ex parte vaga etc. Jest tu prawo rzymskie, krajowemi ustawami przeplatane, do tego niebył rzetelny w odpisywaniu dawniejszych ustaw i wszystko kręcił do swych nowych zasad, mięszał też do prawa, filozofią, religią i poezyą. Był obrzydłym wreszcie samochwałem, jego dzieło niepodobało się większości, szlachta która już na sejmach wszystko rozstrzygała, potępiła je zupełnie, a duchowni nawet wspomnieć nie dali. Widział Zygmunt August konieczną potrzebę nowego wydania ustaw i wezwał Herburta z Fulsztyna.

Jan Herburt z Fulsztyna, mieszkał w ojczystej wiosce Baniowcach; był kasztelanem Sanockim a później starostą Przemyskim; zebrał ustawy z dzieł poprzedników swoich, które uporządkował wedlug statutów Przyłuskiego i w języku łacińskim wydał w Zamościu 1557 r. Później same ustawy krajowe porządkiem abecadłowym ułożył i w trzech księgach zamknąwszy wydał z napisem Statuta regni Poloniae, in ordinem alphabeti digesta. Cracoviae 1563 in fol. 2e wyd. 1567. 3e w Zamościu 1597. Herburt przełożył swe dzieło na język polski, nad czem trzy lata strawił, wyszło zaś z tytułem: Statuta i przywileje koronne, z łacińskiego języka na polski przełożone, nowym porządkiem zebrane i spisane. Kraków 1570 in fol. Dzieła Herburta nie zyskały sankcyi prawa, lecz miały powagę w sądach.

Paweł Sczerbicz syndyk miasta Lwowa, potem z po~ lecenia Jana Zamojskiego sekretarz króla Stefana, zebrał porządkiem systematycznym prawa krajowe, pierwiastkowo dla swojej własnej potrzeby, aby, jak wyraża w przedsłowiu, tém sumienniéj mógł odpowiedzieć obowiązkom swym w są

Jan Łaski kanclerz koronny, a później arcyb. gnieźn i prymas, zebrał z rozkazu Alexandra króla ustawy krajowe od roku 1374 i wydał zbiór ten wraz z przywilejami, traktatami publicznemi, prawami saskiemi i dziełem Rajmunda Neapolitańczyka pod tytułem: Commune incliti Poloniae regni privilegium constitutionum et indultum publicitas decretorum aprobatorumque etc. Cracov. 1506 27 Januarii in fol. Za Zygmunta I dojrzała już przewaga szlachty wszędzie, a izby poselskiej na sejmach. Ztąd poszlo, iż król ten chcący wprowadzić porządek, utrzymać jedność i podźwignąć mieszczan i kmieci, mocnego doznawał oporu i miał niepokonane trudności do przełamania. Tymczasem na częstych od 1507 do 1521 roku sejmach tyle ustaw postanowiono, ile za wszystkich poprzednio królów, dawała się więc czuć potrzeba zebrania praw. Jakoż Zygmunt na sejmnie w Bydgoszczy 1520 r. wykonanie takiego zbioru polecił delegowanym przy pomocy doktorów obojga prawa. W roku 1524 wydane były Statuta Serenis. Dom. Sigismundi Primi Poloniae Regis et M. D. Lithuaniae etc. in Conventibus generalibus edita et promulgata. Cracov. 1542 in fol. Gdy wyznaczeni przez Zygmunta do rewizyi praw dzieła swego nie dokonali, nowi kommissarze w r. 1532 naznaczeni byli Mikołaj Taszycki sędzia ziemski krak., Bernard Maciejowski sędzia ziemski sandomierski, Jerzy Miszkowski doktór prawa kan. gnieźn., Benedykt Izdbieński kan. krak. i pozn., Mikołaj Koczanowski miecznik inowrocławski, i ci w cztery miesiące ukończyli dzieło i królowi złożyli pod tytułem: Statuta inclyti regni Poloniae recens recognita et emendata. Cracov. 1532 in fol. Dzieło to systematycznie i naukowo wypracowane, nie podobało się Kmicie i innym panom, że ograniczało bezprawia i za ich przewagą narobiło krzyku i niezostało usankcyonowane.

Przyluski Jakób (Prilusius) herbu jeż rodem z MaléjPolski, prawnik, rymopis, mówca, biegły w językach starożytnych, obrawszy stan duchowny był proboszczem w Mościskach, później przeszedłszy na wyznanie luterskie, był

pisarzem Ziemskim krakowskim umarł 1554. Spisał upoważniony przez Zygmunta Augusta księgę praw najwięcej do Justyniańskiego kodexu zbliżoną, której wyszedł naprzód prospekt treść dzieła wykazujący z tytulem: Statuta regni Poloniae methodica dispositione etc. Cracov. 1548 fol. kart 117 a r. 1553. Skończone dzieło wydrukował w Krakowie pod tytułem Leges sen statuta ac privilegia regni Poloniae omnia, hactenus magna ex parte vaga etc. Jest tu prawo rzymskie, krajowemi ustawami przeplatane, do tego niebył rzetelny w odpisywaniu dawniejszych ustaw i wszystko kręcił do swych nowych zasad, mięszał też do prawa, filozofią, religią i poezyą. Był obrzydłym wreszcie samochwałem, jego dzieło niepodobało się większości, szlachta która już na sejmach wszystko rozstrzygała, potępiła je zupelnie, a duchowni nawet wspomnieć nie dali. Widział Zygmunt August konieczną potrzebę nowego wydania ustaw i wezwał Herburta z Fulsztyna.

Jan Herburt z Fulsztyna, mieszkał w ojczystej wiosce Baniowcach; był kasztelanem Sanockim a później starostą Przemyskim; zebrał ustawy z dzieł poprzedników swoich, które uporządkował wedlug statutów Przyłuskiego i w języku lacińskim wydał w Zamościu 1557 r. Później same ustawy krajowe porządkiem abecadłowym ułożył i w trzech księgach zamknąwszy wydal z napisem Statuta regni Poloniae, in ordinem alphabeti digesta. Cracoviae 1563 in fol. 2e wyd. 1567. 3e w Zamościu 1597.- Herburt przełożył swe dzieło na język polski, nad czem trzy lata strawił, wyszło zaś z tytułem: Statuta i przywileje koronne, z łacińskiego języka na polski przełożone, nowym porządkiem zebrane i spisane. Kraków 1570 in fol. Dzieła Herburta nie zyskały sankcyi prawa, lecz miały powagę w sądach.

Paweł Sczerbicz syndyk miasta Lwowa, potêm z polecenia Jana Zamojskiego sekretarz króla Stefana, zebrał porządkiem systematycznym prawa krajowe, pierwiastkowo dla swojej własnej potrzeby, aby, jak wyraża w przedsłowiu, tém sumienniéj mógł odpowiedzieć obowiązkom swym w są

dzie nadwornym. Dzieło jego nosi napis: Promptuarium statutorum omnium et constitutionum regni Poloniae per Paulum Sczerbicz etc. Brunsbergae 1604 in fol.

Teodor Rogala Zawadzki, zebrał statuta i uchwały sejmowe do r. 1613; i na wzór Sczerbicza ułożył je w języku polskim i wydał w Krakowie 1614 r. fol. pod tytulem Compendium, to jest krótkie zebranie wszystkich praw statutów i konstytucyi koron. Tegoż autora są następujące pisma. Manuductorium ad jus Civile et Canonicum. Cracov. 1614. in 12o. Memoriale processus Indiciarii et Statutorum atque Constitutionum regni Poloniae etc. Kraków 1614 in 120. Pismo to 4ch wydań się doczekało w Krakowie.

Zbiory ustaw szczególnych. Niektóre prowincye z składających dawną Polskę osobnemi rządziły się ustawami, wiele miast używało szczególnych praw, a nawet rozmaite zgromadzenia i cechy osobne miały przepisane prawa. Pomiędzy prawami prowincyalnemi najważniejszym jest Statut Litewski który oprócz całej Litwy miał powagę w województwach Kijowskiém, Bracławskiem i Wołyńskiem, a nawet w saméj Koronie uważany był za prawo posiłkowe czyli pomocnicze. Pierwszy statut litewski był zebrany najwięcej z ustaw zwyczajowych i spisany przez Gastolda kanclerza zwoli Zygmunta I w 1529 r. Cały ten statut na feudalnym systemacie oparty, składa się z 13 rozdziałów w każdym przedmiocie części, czyli artykuły, wszędzie prawie jedne z drugich wypływają i są w ścisłej między sobą zawisłości. Niepostrzegamy tu nieładu, jaki się w statucie Wislickim widzieć daje; ani więc statut Wiślicki, ani późniejsze prawa polskie, które jako częściami stanowione zachowaly wady ustaw Wiślickich, ani prawa sąsiednich krajów niemogły być wzorem pierwszego statutu litew. lecz tylko Rzymskie digesta, których podział na księgi i tytuły i podrobiona postać w statucie tym mocno się przebija. Wszakże wszystko wreszcie kończy się na powierzchowném podobieństwie; bo zasad prawa rzymskiego statut ten nieprzyjął.