daje też wiadomość o dawnych polskich pieniądzach, mianowicie mazowieckich monetach i wagach. Stanisław Kobierzycki w dziele o zbytkach rzymskich (De luxu romanorum commentarius. Lovanii 1628 4to 1655 in 8vo (mówi o bogactwach Rzymu w ogólności, o ich zrzódle i pochodzeniu, rozrzutności Cezarów, o posągach i obrazach do Rzymu przywiezionych, o przepychu w strojach, o orszaku, o wykwintności młodzieży rzymskiej, o budowlach, ucztach i kucharstwie. §. 77. Dzieje miały następujących skrzętnych pracowników. W wieku XVI i przez całą epokę Zygmuntowską nie wielu mieliśmy tak głębokich, i gorliwych o dzieje narodowe historyków jak Długosz. Po nim dziejopisowie albo pisali dzieje współczesne, prawdziwi historycy, jakimi są: Decius, Wapowski, Orzechowski, Sulikowski, Łasicki, Heidenstein, albo skracali Długosza, jak Miechowita Kromer i Herburt, albo ciągnęli dalej pasmo przez niego przerDługosz stanął na r. 1480. Czy byli jacy dziejopisowie po Długoszu między r. 1480 a 1516 rokiem, w którym Miechowita swoję kronikę skończył, powiedzieć nie umiem ; niepodobna jednakże, aby przez lat przeszło 30 nikt u nas historyą krajową się nie zajmował. To tylko dobrze wiadomo: iż wszyscy XV wieku kronikarze, leżeli w rękopismach, małej liczbie dostępnych, a zatém rzadko czytanych a powszechności całkiem były nieznane. wane. a) Pierwszą historyą polską ogłosił drukiem, zasłużony i z wielu innych względów lekarz, astrolog i akademik krakowski Maciej z Miechowa czyli Miechowita. Urodził się 1456 r. nauki odbył w akad. krakow. W roku 1479 został doktorem. Potém po różnych włoskich i niemieckich akademiach uczył się medycyny, z którą obyczajem owego wieku łączył astrologią. Był lekarzem nadwornym króla Zygmunta Ii brata jego króla czeskiego i węgierskiego, wrócił nakoniec do akademii z dostatnim majątkiem i kanonią krakowską. W latach 1501 i 1505 był rektorem akademii; mąż cnotliwy, wylany dla dobra ludzkości, jedną ręką dawał fundusz na profes szai sora medycyny i astrologii, drugą zakładał szkoły po- b) Pióro historyczne dostało się Justowi Deciuszowi r0-Tmazywał się: dem z Alzacyi, z miasta Wissenburga przybył do Polski Jasudwig mając lat 15 r. 1505. Był naprzód domownikiem Jana Die herbu Sierp Bonera, potém sekretarzem Zygmunta I. nauczył. się wrodzony w Wis:" dobrze po polsku, został potém wójtem Piotrkowskim, qui około 1486 r. semburgis wals dziedzicem Woli chełmskiej, gdzie zbudował sobie pa-wr.rozpł łacyk, który dotąd jeszcze zdobi pięknie okolice Kra-do Polski - qus kowa, był potém karbarzem wielickim, konsulem krakow. man w Krakowie i dyrektorem mennicy królewskiej w Toruniu do r. 1535. d. 26 grudnia 15454. Był Kate. Żył jeszcze roku 1545. Zostawił następujące dzieła Likiem. 1) O starożytnościach polskich, przechodzi dzieje Polski w krótkości aż do królowej Jadwigi. 2) O familii Jagiellońskiej; opisuje tu dzieje Litwy podług Miechowity, ale dodał ciekawą genealogią siedmiu córek Kazimierza Jagiellończyka i ich potomstwa. 3) O panowaniu Zygmunta I to jest dziewięciu początkowych lat jego rządów. Decius umieścił wiele ciekawych szczegółów, których w późniejszych pisarzach nie widzimy. Opisuje rokowania, przy których sam się znajdował i ciekawe szczegóły o handlu wrocławskim. Nie jest bez kry0 Deciupu pisali: Dr Alexander Hiss caberg: Ożyciu i piomach. Zusta Ludwika Decqußa (1486-1545) Lwów • 1874 in 8° stron: 132. - Gavinarus Römer: De Jodoci Ludovici. Deci vila scripting, Difportatio inauguralis. Vra. tislavia 1874 in 8° stron tyki szczególniej w oznaczeniu liczby nieprzyjacielskiego wojska. Ma w sobie wiele poczciwéj kronikarskiej prostoty, żywe, moralne uczucie: oburza się na Maxymiliana, podającego rękę wrogom Zygmunta I, którego tarczą osłonięta Europa, błogich chwil używała. c) Bernard 2 Rachmatowic Wapowski rodem z KujaKronika Bemarda Wa, wskiego odbywał nauki w akad. krakw. gdzie został doktorem prawa, w raz z Mikołajem Kopernikiem, uczył powskiego jest bardzo male wartości. Dor. się matematyki pod Wojciechem z Brudzewa. Zostawszy 1480 jul on tylko kom księdzem udał się do Rzymu, gdzie wyjednał sobie kapilalorem Dlugosza; nonią gniezn. W r. 1512 po śmierci Mikołaja Suskiego od r. 1480 do 1506wy. Zostaje na jego miejsce kanonikiem poznań. d. 20 czerwca pisuje on z Miechowi jakoż też kantorem krakowskim † d. 23 listopada 1535. ty a polem do 19163 Historya Wapowskiego miała być dopełnieniem kroniki Becqusza rozwadria, hetmana Tarnowskiego, ale dzieło to Tarnowskiego zajaci zarabiając ginęło. Dzieło Wapowskiego aż do r. 1847 było potylko na impe fraze, czytane za zginione, tylko wyjątek którym Ks. Płaza Juja bandas, mało doda, uzupełnił Kromerowe dzieje, dawały uczuć ważność straty jac własny do wiado, poniesionej przez literaturę. Teraz odkryte, dokładnie mości. Lala od117 do wytłomaczone, i cennemi wzbogacone przypiskami przez 13k Mikołaja Malinowskiego, wyszło dotąd 3 tomy w Wil1635 z klötym się Kończy jego kronika, są jego własnościanie 1847 pod tytułem Dzieje korony polskiej i Wielmaori tumigicami kiego księstwa litewskiego od r. 1380 do 1535. ważne informa: d) Kromer Marcin urodził się w Bieczu (w Galicyi) roku Pepe dle by Prick 1512 wykształciwszy się w akadem. krakow. wysłał go błędów znasziza Jan Chojeński biskup przemyślski do Niemiec i Włoch, chronologicznych. (06. Stan. Lukasa: dla zupełnego udoskonalenia się. Za powrotem do kraju Ropior podiugoko został sekretarzem Gamrata bisk. krakow. a wkrótce na wej kroniki Bern. dwór królewski powołany, zajmował się ważnemi spraWapowskiego. Kwa wami. Posłował do papieża Pawła II r. 1548, takie ków 1880 (Rozprawy sobie wymową i nauką względy pozyskać umiał, iż odWydziału filoz. krak.jeżdżającego zapytywał papież czemby mu mógł swój akad-umist.1.XII) szacunek okazać, na co Kromer odpowiedział: „iż co ma od swego króla, zaszczytowi i szczęściu jego wy starcza. Posłował do cesarza Ferdynanda, załatwiał sprawy inflanckie, węgierskie, pruskie, około cełł szlą+, X. Zomasz Praza kandor wislidki, kanonik Kielecki przesłany sobie przez biskupa wars minskiego Kromera reklopis dzieła Bernarda wapowskiego porownawszy ż rękopiam znaj dującym się u Mikołaja Firleja kasztelana biedliego à dopełniwszy z obu miejsca ny, puszczone i włamą pracą treść rzeczy dodawszy na brzegie, wygodował zupełne Wapow. skiego wydanie. Prace le wothekezrit to Krakowie 1597v. K skich, żeglugi gdańskiej i summ neapolitańskich. Hozyusz Dzieła Kromera są: De origine et rebus gestis polonorum libri III. Basylea 1555, 1558, 1564, 1568. Kraków 1584. Kolonia 1589) Oratio M. Cromeri in funere Sigismundi primi Polonorum regis itd. Kraków 1548. Polonia sive desitu, populis, moribus, magistratibus et republica regni Poloniae. Bazylea 1568. Kolonia 1557 i 1558 etc. Dzieło Polska czyli o położeniu, obyczajach, urzędach i Rplitéj królestwa pol " Kromer w swej history; do r. 1480 idzie za Długoszem, laz stawa się sprzeczności tak częst • Długosza pogodzić, fałszywe dały gdzieniegdzie sprawdzic a co najważniejsza, że pier. wazy między naszymi historykami wartość dokumentów jasno i dobitnie określa. • Kromerze obaiz: Dr S. Finkel: Marcin Kromer historyk polski."" И skiego ksiąg dwoje, przełożył z łacińskiego notami i życiorysem autora uzupełnił Władyslaw Syrokomla. Wilno u Zawadzkiego 1853 w 8ce. e) Sarnicki Stanisław urodził się w pierwszej połowie XVI wieku w ojczystej włości Lipsku na Rusi. Utrzymywany przez Alberta księcia pruskiego, brał początki nauk w akademii królewieckiej, wraz z synami Andrzeja Górki: poczém wraz z Leonardem Goreckim, z którym go ścisła przyjaźń łączyła, zwiedził znakomitsze Europy kraje. W czasie tej podróży zachwiał się w wierze i przeszedł do religii reformowanej. Przy wielkich z natury zdolnościach, rzucił się teraz do teologii i pisma świętego, został pastorem kościoła w Niedźwiedziu, gdzie roku 1562, szerzącym się zdaniom Aryusza i Serweta dzielnie się opierał, za co następnego roku na miejsce Felixa Crucigera seniorem mianowawany. Rok śmierci jego także niewiadomy, zdaje się iż żył jeszcze w r. 1594. Prace jego są: St. Sarni. Annales sive et origine et rebus gestis polonorum et lituan. lib. 8. Kraków 1587. 2) Descriptio veteris et novae poloniae etc. 3) Synopsis breviss. anal. Polonicorum ab Asarmoth ad Lechum. Krakow 1582. Sarnicki znalazłszy dzieje Polski od Lecha tylko idące, poczytał to za krzywdę narodowi wyrządzoną i aż od Assarmota je rozpoczął, biorąc różne narody za Sarmatów, pewny był, że rzadkie odkrycia porobił. Dla tego opowiadania Sarnickiego aż do VI księgi za marzenia uważać należy. W siódmėj księdze są niektóre ciekawe szczegóły, np. o Rzpltéj. babińskiej. Spółczesnych sobie za Stefana wypadków nie opowiada, lecz tylko sejmy w krótkości opisuje, i tem pasmem doszedł do śmierci tego króla. Pisząc po Kromerze, nie posunął się w sztuce dziejopisarskiej. Łacina jego poprawna, a niekiedy ozdobna. f) Orzechowski Stanisław (Patrz §. 45 lib. 6). Jeżeli po czątkowe lata panowanie Zygmunta I znalazłszy histo |