Obrazy na stronie
PDF
ePub

Cur eget indignus quisquam te divite? quare
Templa ruunt antiqua deûm? cur, improbe, caræ

Non aliquid patriæ tanto emetiris acervo?

Uni nimirum tibi recte semper erunt res!
O magnus posthac inimicis risus! Uterne
Ad casus dubios fidet sibi certius? hic, qui
Pluribus adsuerit mentem corpusque superbum?
An qui, contentus parvo metuensque futuri,
In pace, ut sapiens, aptarit idonea bello?

105

110

Quo magis his credas, puer hunc ego parvus Ofellum Integris opibus novi non latius usum,

Cur non potius tuarum divitiarum pars aliqua in pauperes effunditur. ED.- indignus, immeritus, qui non debet egestate premi, qui divitiis dignus est. En. -te divite, dum dives es. ED.-Templa antiqua, supr. Od. III, 6, 3, vocantur ædes labentes deorum. Non aliquid, etc. Tune a te impetrare non potes, ut ex tantis divitiis conferas aliquid in publicum caræ patriæ commodum? suaviter dives, quasi modiis metiatur pecuniam, repræsentatur.-caræ, quæ tibi cara debet esse. ED.

post

106. Nimirum, ut scilicet, videlicet, inservit irrisioni, ubi ejus, quod affirmatur, contrarium intelligendum est.- tibi recte semper erunt res, res semper tibi salvæ erunt, non mutabili fortunæ obnoxiæ erunt! hac, si expertus fueris fortunæ inconstantiam. - magnus risus, pro vulgari: magno risui eris. Similiter aliquis ludus jocusque esse dicitur. -Uterne, uter tandem; legitur etiam uternam. ED. Ad casus dubios fidet sibi certius? perfugium in rebus

afflictis certius et paratius habebit, confidet se fortunæ casibus dubiis non evertendum; casus dubii, h. e. adversi, ut Od. IV, 9, 35 : « .... et secundis Temporibus dubiisque rectus.>>> ED.- hic, qui pluribus, etc. An hic certius in mala fortuna perfugium habebit, qui pluribus rebus, rerum abundantiæ se assuefecerit, se laute tractaverit. ED. corpusque superbum, lauto cultu victuque superbiens. ED. - An qui, an is, qui in rebus secundis prudenter vitæ paucis contentæ assuefactus, ut sapiens, ad res adversas perferendas se præparaverit; suaviter paucis contentus comparatur cum eo, qui ad hostem, qui forte contra se exsurgat, repellendum jam in pace idoneis armis se instruit.

112. His, quæ præcepit Ofellus. Hactenus videtur locutus fuisse Ofellus, jam autem pro se loquitur Horatius, illiusque axiomata confirmat. ED. - novi pro: cognovi, vidi. latius, liberius, largius, profusius. Juvenal. XIV, 234: « adeo indulgent sibi latius ipsi. >>- Integris opi

Quam nunc accisis. Videas metato in agello
Cum pecore et gnatis fortem mercede colonum,
<< Non ego, narrantem, temere edi luce profesta
Quidquam præter olus fumosæ cum pede pernæ.
Ac mihi, seu longum post tempus venerat hospes,
Sive operum vacuo gratus conviva per imbrem
Vicinus, bene erat, non piscibus urbe petitis,
Sed pullo atque hædo; tum pensilis uva secundas
Et nux ornabat mensas cum duplice ficu.

bus, opibus quas integras tunc possi-
debat. ED. - nunc accisis, imminu-
tis. ED. - Videas, videre tibi nunc
eum licebit; metato in agello. Schol.
Acr. « Iste Ofellus proscriptus est,
quia erat in parte Cassii, et possessio
ejus tradita est militibus Augusti,
quam Ofellus postea ab iis conduxit.
Hinc metato (passive, ut supr. Od. II,
15, 15, et apud Livium XLIV, 7) in
agello (agri enim pertica metati, sive
ad mensuram decempedarum vetera-
nis tradebantur) nunc opus faciebat
miser Ofellus, ab eo, cui cedere de-
buerat agrum suum, mercede con-
ductus. » - fortem, gnavum et ro-
bustum, infr. Epist. II, 1, 139:
<< Agricolæ prisci, fortes, parvoque
beati. » Tibull. II, 2, 14: « Fortis
arat valido rusticus arva bove. » Vox
autem illa fortem, hic non solum ad
corporis et membrorum vim referenda
mihi videtur, sed etiam ad animi ro-
bur, adversis rebus minime fracti.
ED. - Non ego, narrantem, temere
edi, etc. Sic construe: videas illum
fortem colonum narrantem hæc; ego
nihil comedi temere in luce profesta
nisi olus et solummodo pedem per-
næ. ED. - temere, facile, sine gravi

HOR. 11.

115

120

causa. Ed.-luce profesta, dies profesti opponuntur diebus festis, ut infr. Sat. 3, 144: «Qui Veientanum festis potare diebus Campana solitus trulla, vappamque profestis, >> et supr. Od. IV, 15, 25.-pernæ; πέρνα, πτέρνα: est petasonis pars carnosior (Athen. XIV, 75), pedibus porci tam anterioribus, quam posterioribus proxima, cum totis pedibus: fumosa, quia focis ad fumum suspensa siccabatur. Gall. jambon fumé. ED.

118. Longum post tempus, etc. Nota hæc verba, non sine delectu posita, quibus indicatur colonos et ruricolas, suo labori intentos, raro itinera suscipere, raro suas domos linquere. ED. operum vacuo, mihi, cui ob imbrem rusticis laboribus operam dare non licebat. Vicinus, diebus enim pluviosis vicini vicinos in agris invisere solent. - bene erat, non piscibus, etc. Genio indulgebamus, non quidem ad piscium urbe petitorum, sed ad hædi atque pulli ferculum; bene esse aliqua re, esse contentum alicujus rei fructu. -pullo atque hædo, domesticis scilicet animalibus, et dapibus inemptis. En.pensilis uva, uva suspensa et siccata;

10

Post hoc ludus erat culpa potare magistra; Ac venerata Ceres, ita culmo surgeret alto, Explicuit vino contractæ seria frontis.

uvæ, quas diutius integras servare volumus, nunc quoque filis suspendi solent in ædibus. - secundas mensas, in quibus bellaria et fructus apponebantur. Vid. Od. IV, 5, 31. ED. cum duplice ficu; plurimæ de hac voce interpretationes: alii scilicet intelligunt ficus bifidas; ficus enim in duas partes divisæ siccabantur, et tunc aridæ in mensa secunda apponebantur; vid. Pallad. de Re Rust. IV, 10, 35, et ibi Schneid. et Veget. I, 38, 6, et I, 56, 17. Alii autem explicant ficum duorum generum, h. e. albam et nigram. Alii denique accipiunt duplice pro latiore, ingentiore, ut Virg. Georg. III, 87: «duplex agitur per lumbos spina, » pro spina lations; et multi alii pro majore posuerunt duplex. Aliam etiam dabimus interpretationem, ingeniosam sane ac minime contemnendam, quam, a nullo commentatore propositam, a Neapolitano adolescente, egregiæ spei, Caponio nomine, accepimus; ficum scilicet duplicem esse geminas ficus, exsiccatas, quarum altera alteri juncta est, ita ut in unam ambæ coierint; quod sane notioni vorbi duplicis adprime convenit. Vide Excursum V, de ficu, pag. 496, t. VIII, edit. nostræ Plinianæ, ubi hanc J. Caponii luculentam dissertationem grato et bene memori animo retuli. Quas omnes interpretationes non satis nobis confirmatas videri fatebimur; lector quam volet, elegerit. ED.

423. Post hoc, etc. Post illas agre

125

stes epulas et inemptas, non alius nobis ludus magis arridebat, quam potitare ea lege, ut is, qui contra leges convivii magistras culpam aliquam sibi contraxisset, cyathorum numerum quemdam pro pæna potare cogeretur, et suam in ludendo culpam quasi magistram vini, qua bibere juberetur, haberet. Solebant enim Romani, ut jam multoties diximus, aliquem bibendi arbitrum, et convivii magistrum constituere, qui præscriberet, quot quisque cyathos biberet. Ita, in hoc ludo Ofelli, culpa cujusque erat veluti magistra vini, quæ quoties biberetur, edisceret. Legunt alii cupa, vel cuppa magistra. Est autem cuppa vas vinarium; eritque hæc sententia: nullum alium potandi magistrum, quam ipsam cuppam adhibere, id est, bibere quantum cuique videretur, quantum ipse cyathus ferret, hic nobis ludus erat. Nos, boire à tire-larigot: vel, ut Vet. Schol. potare sine Archiposia, suo arbitratu; nullum præter ipsam culpam timere bibendi magistrum, qui modum potationis excedere prohibeat: ita Robert. Stephan. et Sanado. En.

124. Ac venerata Ceres, ita, etc. Venerata (passive) sc. libatione, ut ita (sc. venerata) culmo surgeret alto, segetem alte excrescere juberet. Explicuit vino, etc. Sensus est: pleni spe bona messis uberioris, quam nobis venerata Ceres facere videbatur, ad largius bibendum nos invitabamus, et curas ac negotia seria, quæ frontem 130

Sæviat atque novos moveat Fortuna tumultus :
Quantum hinc imminuet? quanto aut ego parcius, aut vos,
O pueri, nituistis, ut huc novus incola venit?
Nam propriæ telluris herum natura neque illum,
Nec me, nec quemquam statuit; nos expulit ille;
Illum aut nequities, aut vafri inscitia juris,
Postremo expellet certe vivacior heres."
Nunc ager Umbreni sub nomine, nuper Ofelli
Dictus erat, nulli proprius; sed cedit in usum

contrabunt, discutiebamus vino; animos exhilarabamus. ED. - Saviat atque novos, etc. Jam parco victu contentus, et hilariter inter amicos degens, fortunæ ictus provocat et contemnit Ofellus. ED.

126. Quantum hinc; ex his angustis opibus, quid mihi poterit auferre, qui parvo sum contentus. Alii : eminuet, vel deminuet. ED.- quanto ego parcius, aut vos, etc. Sententia et ordo est: ut, postquam in agrum venit novus incola, postquam alius agro meo me spoliavit, quanto parcius, an ideo parcius, o servi, ego et vos viximus? ED.-nituistis, suaviter pro: nutriti estis; nam bene nutriti, præcipue rustici, nitent vultu et corpore; Tibull. II, 1, 21: «Tunc nitidus plenis confisus rusticus agris, Ingeret ardenti grandia ligna foco. >> Phædr. III, 7, 4: « unde sic nites? >>> -ut, postquam, ex quo tempore. novus incola, advena, novus agelli nostri possessor, cujus nomen, ut ex versu 133 discimus, fuit Umbrenus; Virgil. Eclog. IX, 2, 3: «O Lycida, vivi pervenimus (sc. ad hanc tristem sortem), advena nostri (Quod nunquam veriti sumus) ut possessor agelli Di

ceret: hæc mea sunt, veteres migrate coloni. >>> Mire incolam vocat, quem Virgilius possessorem: neminem enim vere possessorem, vere perpetuum dominum putat. ED.

129. Propriæ, ut propria cuique maneat et perpetua quasi possessio Hinç v. 134: « ager nulli proprius. » -nequities, vita nefaria et flagitiosa, qua quis bona sua perdit. - vafri, refer ad vafritiem hominis, qui jus callida interpretatione in rem suam detorquet; hinc supr. Sat. I, 5, 150, jurisconsultus Alfenus, dicitur vafer. vivacior, longius altero vivens; supr. Sat. II, 1, 53: «vivax mater: » infra Epl. II, 2, 172, et seqq. ubi de proprio et hæredibus agitur. ED.

133. Nunc ager Umbr. Ille ager, qui non ita pridem ager Ofelli dicebatur, qui nunc sub Umbreni nomine dicitur, ete. ED. nulli proprius, nulli perpetuus. Cicer. Parad. IV: «Nihil neque meum est, neque cujusquam, quod auferri, quod eripi, quod amitti potest. » Et Publius Syrus, Sentent. 466: <<nil proprium ducas, quod mutarier potest. >> ED. - sed ced. in us. Nune mihi nunc alii, ut viatoribus diversorium. Unde Cato: «com

Nunc mihi, nunc alii. Quocirca vivite fortes,
Fortiaque adversis opponite pectora rebus. »

morandi nobis diversorium, non habitandi locum natura dedit. >> ED. Quocirca vivite fortes, etc. Quum igitur ea sit rerum humanarum natura, ut continuo mutentur, minime vos dejiciant mutationes aut vicissi

135

[blocks in formation]

ANALYSIS. Dum in hac Satira Horatius frugalitatem commendat, luxuriosamque vitam insectatur, iis auditoribus verba fecisse nunc videtur, quos minime emendari posse ipse apprime sciebat, et ea præcepta dedisse, quæ profiteri et philosophice publicare bonum judicabat, exsequi autem et actu perficere minime ipse curabat. Ea enim ætate vivebat Horatius, qua Romani ad pri. scos veterum temporum mores nullo modo revocandi erant, et ipse poeta, licet effrænatæ in victu luxuriei alienus, vitæ tamen delicias, ac præsertim conviviorum voluptates non tantuli faciebat, ut Mæcenatis ceterorumque, quibus familiariter utebatur, divitum hominum mensas, simpliciori Ofelli victu libenter mutavisset. Unde, ne frugalitatem ipse commendans, lectionem potius a philosopho magistro in juventute acceptam recitare, quam veritatem aliquam usu probatam edocere videretur, a rustico quodam tradita esse hæc omnia fingit; cujus etiam præceptis, quidquid durius esset, detrahit, eaque, ut hominem urbanum, Mæcepatisque sodalem decebat, comiter temperat. Ea fere est sententiarum series: qui corpus exercet, ei viles cibi optimi videbuntur, quum fames optimum sit condimentum. Qui autem absque fame semper comedit, is ne luculentis quidem cibis delectabitur. Unde co devenerunt homines, ut dapes, non jam sapore, sed externis dotibus, pretio, raritate, formæ pulchritudine, magnitudine æstiment; et sic non nisi in opinione cujusque cibi excellentia sita sit. Olim scilicet accipenser cibus pretiosissimus videbatur; nunc autem rhombi et ciconiæ pulli; ita ut mergi etiam, macilentæ aves, suavissimi videri possint, si quis hoc edixerit. Reprehensa nimia luxuria, non sordidum victum commendat Ofellus; sed ita vivendum est, ut vitium utrumque vitetur, mediumque teneatur. Multa autem secum commoda affert temperantia; ciborum enim varietas ac multitudo valetudini, nocet corpus onerat, et animum prægravat. Famæ etiam nonnihil detrahit nimia in victu luxuria; divitiis etiam sapientius utendum est, eæque melius in indignos effundentur, quam in insanis sumptibus consumentur. Denique, qui parvo contentus esse assuerit, is nihil a mala fortuna timebit. Finem capit Satira directa Ofelli allocutione, in qua resumuntur omnia ipsius præcepta, exponiturque jucunda moderatæ vitæ imago. Ev.

« PoprzedniaDalej »