3

Novam denique dicunt regulam, quæ statuit, ut omnes synodi etiam particulares nonnisi auctoritate pontificis summi habeantur (62). Atqui hæc ex historia tripartita hausit, quæ regulam ecclesiasticam jubere ait, non oportere præter sententiam Romani pontificis concilia celebrari (63). › Quæ sane Pseudoisidorus ita intellexisse videtur, ut expressam licentiam pontificis exquireret. Verum et hoc tunc temporis jam ante exortas Decretales et requiri et observari cœperat. Sergius II epistola ad episcopos transalpinos, qua a. 844 Drogonem Metensem suum in Gallia et Germania vicarium constituit, hæc ait inter alia: Huie in congregandis generalibus synodis in omnibus prædictarum regionum partibus nostram commodamus auctoritatem, et quidquid provinciali synodo fuerit definitum, ad ejus absque dilatione statuimus notitiam perducendum. Leo IV ad Hincmarum scribens (64), concilium Suessionense a se non confirmandum iri declarat, tum ex aliis rationibus, tum eo quod legati sedis apostolicæ præsentes ibidem non fuerint, ▸ quos in eadem epistola ad sarciendum defectum delegat, Petrum Spoletinum et cognominem Aretinum epi

scopum.

Quod et agnitum videmus ex verbis Nicolai : (65) Regalis excellentia vestra nuper apostolatui nostro direxit, ut pro perficienda synodo missos e latere nostro dirigere dignaremur. Idem porro religiose observatum fuerat a S. Bonifacio, qui non solum ad synodos babendas, quibus in Galliis præsedit, (66) etiam ad eas quas in Germania jam archiepiscopus celebravit, (67) auctoritatem sedis apostolicæ expetiit et impetravit. Quod autem parum hac in re effecerint, exinde patet quod postmodum id in usum non transierit, ut tanto rigore specialis illa pontificis jussio et auctoritas requireretur (68).

Ad inaudita quæ a Pseudoisidoro inducta fuerint, addidit Theiner illam propositionem, primam sedem a nemine in terris judicari. At doctrinam illam nonnisi in actis Sylvestri (69) Pseudoisidorus exposuit, quæ, licet apocrypha, nullo tamen antiquiora sunt. Pluries id etiam in genuinis documentis ante Isidorum dictum reperitur (70). Leonem III accusatum Patres synodi Romanæ paucis ante annis a. 800 a Carolo Magno congregatæ judicare detrectaverunt. Gregorio IV minis episcoporum Germaniæ perterrefacto, Wala, Corbeiensis abbas documentorum syllogen a. 805 obtulit, qua Romanos pontifices a nemine judicari demonstrabat. Hac eadem doctrina ab ipso sancto Bonifacio, Germaniæ apostolo imbutus fuerat Otgarius vel quicunque Moguntinus Decretales collegit. Ex illius namque dictis traditum est illud de Romano pontifice prenuntiatum : « Cunctos ipse judicaturus a nemine est judicandus (71). ›

Neque primatum dignitatem omnino invenit, quod sane ab omnibus fuisset explosum, cum in vicariis apostolicis ejusmodi aliquid jamdudum inveniatur, propius etiam in primate Africæ, qui et dignitate et nomine idem omnino erat, quod Ecclesiæ Moguntinæ Pseudodecretales vindicandum sibi propo

suerant.

Ex quibus omnibus concludamus Pseudoisidorum discipline mutationem non effecisse, sed factam ex pressisse et propugnasse, incipientem que concomitatum fuisse.

plina, t. II, 1. 1, c. 57, Blascus, de Collectione can. Isidor.

(69) Canon Sylvestri, c. 3, 20.

(70) Gelas. ep. IV ad Faustum, ep. 14 ad Dardan. Synodus Rom. sub Symmacho a. 501. Ennod. libell. apolog. a. 502. Avili Viennen. ep. ad senatum a. 502.

(71) Apud card. Deusdedit, l. 1 De Rebus eccl., c. 231. Nauclerum gen. 26. Gratian., c. 6, diss. 40.

(E Germanico idiomate Kirchenrecht, Regensburg 1851, p. 61, in Latinum translata.)

I.

Collectio describitur.

Collectionem Hispanam, propter insignem ex ea susceptam utilitatem, necesse fuit extra fines,

intro

quos originem duxit, brevi tempore diffundi (72). Primus omnium Argentinensis episcopus Rachio, anno 787, illius exemplar rescribendum curavit. Quæ quidem Rikulfi, archiepiscopi Moguntini Rachionis metropolita, opera multiplicata per totum Francorum regnum propagata fuit. Rachionis manuscripti, quod adhuc exstat, proœmium Ordinem de celebrando concilio, a quarto Toletano desumptum (75) primo continet; ideo fortasse quia dicti codicis descriptor Francorum regnum præcipue intendebat, cum concilia ad Hispanorum conciliorum normam instituenda proponeret (74).

Qui Rachionis codex, ex Collectione Hispana descriptus, non ultra concilium toletanum XII procedebat (681); generatim autem Francorum manuscripta decimum tertium (683), non vero decimum quartum concilium Toletanum (686) complectuntur. Cujusmodi manuscripta, pluribus falsis decretalibus aliisque apocryphis aucta, nono ad finem vergente sæculo, sub nomine Collectionis Isidori (75) ubique in Francorum regno circumferebantur. Sub judice lis est utrum tale nomen (76) vera Hispana obtinuerit antea, an fuerit sic appellata (77) ex quo in proœmio, operi recentius assuto, Isidorus ut auctor loquens inducitur (78). Qua ex ratione, novissimis temporibus, Collectioni Hispanæ auctæ Pseudo-Isidori nomen inditum (79). Quidam Historici hujus operis honore Isidorum II Setabensem vel Xantivensem (683) episcopum dignantur (80); quæ quidem opinio non majorem fidem sibi vindicat quam ea quæ ipsi collectionem canonum ascribit. Non admodum improbabile esset ipsum, sicut et alii, diversis temporibus antiquiorem Hispanam Collectionem complere conatum, hanc ad decimum tertium usque Toletanum concilium (81) prosecutum esse, ita ut nomen Isidori, Collectioni aggregatum, cum nomine sancti episcopi Hispalensis confunderetur (82). Mera est suppositio, quæ sane judicanti non ultra fines conjecturæ facto opposite progreditur : factum illud præcipuum in hoc consistit quod illius Hispana Collectionis auctæ compilator, qualem nobis præbet nonum sæculum, sese vel Mercatorem (83) vel Peccatorem cognominaverit. Priorem lectionem tuentur antiquissima manuscripta (81), posteriorem mos apud episcopos et monachos hujus sæculi usitatissimus (85), sese Peccatoris cognomine designandi.

(72) Hlinemarus Rhemensis nepoti suo Hinemaro Laudunensi scribit (HINCM. RHEM., Opusc. LV, cap. adv. Hincm. Laud., c. 24, Opp., tom. 1, p. 476): ‹ Si vero ideo talia, quæ tibi visa sunt, de præfatis sententiis ac sepe memoratis epistolis detruncando et præposterando atque disordinando collegisti, quia forte putasti neminein alium easdem sententias vel ipsas epistolas præter te habere, et idcirco talia libere te existimasti posse colligere, res mira est, quam de ipsis sententiis plena sit ista terra, sicut et de libro collectarum epistolarum ab Isidoro, queyi de Hispania allatum Riculfus Moguntinus episcopus, in hujusmodi sicut in capitulis regiis studiosus, obtinuit, et istas regiones ex illo repleri fecit. ›

(73) Conc. Tolet. IV, an. 633, cap. 4.

(74) Dolendum est quod Koch, tam parcimoniose ex Rachionis codice citationes communicaverit. Multum interesset scire an in proœmio codicis aliquid legeretur non alienum a verbis Pseudo-Isidori in sua præfatione In principio vero voluminis hujus, qualiter concilium apud nos celebratur, posuimus ut qui nostrum ordinem sequi voluerint, sciant qualiter hoc agere debeant. » Quibus verbis auctor videtur innuere se apud exteros scribere. Qui in Hispania reperiuntur Hispana collectionis manuscripti codices ordinem de quo Pseudo-Isidorus nonnisi in actibus Conc. Tolet. IV, exhibent. Conf. Batterini p. IV, cap. 4, § 4, n. 16, p. 519.

(75) Hinem. Rhem. opusc. XLVIII, cap. 21 (tom. II, p. 793). Scriptum namque est in quodam sermone sine exceptoris nomine de gestis S. Silvestri excepto, quem Isidorus episcopus Hispalensis collegit cum epistolis Romanæ sedis pontificum, a S. Clemente usque ad B. Gregorium, eumdem S. Sylvestrum decrevisse ut nullus laicus crimen clerico audeat inferre.

(76) Quod adhuc omnino incompertum. Conf. Arevalo, Isidoriana, c. 91 (Opp. S. Isid. tom. II, p. 176, n. 18).

(77) Conf. Eichhorn, p. 159.

(78) Apud Merlin: Isidorus servus Christi lectori conservo suo (sic legit etiam usque ad hoc verbum Gratian in can : Placuit 4, d. 16) et parenti Domino fideli salutem. De additione Mercator seu Peccator, vide supra textum et sequentes notas. Pro fideli alius legitur fidei, et pro lectori Arevalo,

10c. cit., opp. vi, p. 607, legit, Hector. Cujus nominis episcopus tempore Isidori nullus cognoscitur; anno 516 apparet Hector quidam ep. Čarthaginensis in concilio Tarraconensi (Vide Harduin., Conc. tom. II, col. 1043).

(79) Unica editio hæc est: MERLIN, Conciliorum quatuor generalium tomus primus. Quadraginta quoque septem conciliorum provincialium authenticorum. Decretorum etiam sexaginta novem pontificum, ab apostolis et eorumdem canonibus usque ad Zachariam primum, Isidoro authore. Item Bulla Aurea Caroli IV imperatoris, de electione regis Romanorum. (Paris, 1523; Colon. 1530. 2 tom. fol.) Paris, 1555, 2 tom. 8 (ex officina litteraria honesti viri Francisci Regnault). Multa fragmenta quæ in antiquioribus manuscriptis desiderantur assumpsit illa editio. Conf. Camus Notice de Manuscrits contenant des Collections de

Canons et de Décrétales (Notices et Extraits des Manuscrits de la Bibliothèque nationale, tom. VI, p. 270, not. 12). Cf. quoque Ballerini, loc. cit. cap. 7, p, 559 sqq.

(80) Vide Blasco, loc. cit., cap. 6, p. 35.-Conf. quoque Florez, Espana Sagrada, tom. VIII, p. 48 sqq.

(81) Adfuit concilio Toletano xv, anno 688. (Harduin. Conc. tom. III, col. 1771); ratione habita temporis potuit esse unus eorum qui denuo Ilispanæ Collectioni operam navarunt. Alius est ac Isidorus 1, cui successit (677-682; conc. Tolet. XII, ann. 681, col. 1726).

(82) Codex Mutinensis ut Vatic. Incipit præfatio sancti Isidori libri hujus. V. Zaccaria, loc. cit., v. 42): In nomine Domini nostri Jesu Christi incipit præfatio sancti Isidori libri hujus.

(83) Codex unus, inter Arevalianos, legit Mercatus (Arevalo, loc. cit., p. 209, n. 52). (84) Arevalo, loc. cit.

(85) Vide Elipandi epist. ad Migetium, n. 10 (apud Florez, loc. cit.., tom. V, p. 531): De sacerdotibus vero quod asseris quomodo se pronuntient peccatores, si vere sancti sunt? aut si certe se peccatores esse fatentur, quare ad ministerium accedere præsumunt. Vide etiam Blasco, loc. cit. p. 35 sqq.-Devoti Jus canon. univ., Proleg., cap. 18, § 15, not. 1 (tom. 1, p. 357). Vide conc. Trull. ann. 692: Andreas peccator, Philippus episcopus et plures alii (Harduin.,

Inter exemplaria Pseudo-Isidoriana antiquissima, habetur cod. Vatic. (630), ex Gallia Romam translatus. Nicolao I regnante sumpsisse creditur exordium (858-862) [86]. Quo in manuscripto (87) modus compilationis ita indicatur. Collectio in tres partes dividitur. Opus præcedunt in modum præfationis diversa opuscula, scilicet series summorum pontificum usque ad Nicolaum I; diversa de œcumenicis et particularibus conciliis, et quæ pluribus authenticæ Hispana fragmentis commiscentur, deinde Romani imperii provinciarum descriptio, et epistola Luitardi Vencensis ad Venilonem Rothomagensem; postea prooemium cui inscribitur nomen Isidori Mercatoris; ibidem declarat auctor se tum multis (octoginta) episcopis, tum aliis presbyteris compellentibus laborem suum suscepisse (88); eo fine, ut, omni ecclesiastica disciplina in unum corpus collecta, episcopis et presbyteris et laicis (89) opus doctrinale relinquat. Cui prooemio adjungitur Aurelii episcopi Carthaginiensis ad Damasum cum epistola postulatio, ut antiquiores decretales simul et Romani pontificis responsum obtineat. Damasi rescriptum sequitur Ordo de celebrando concilio et altera quædam synodorum enumeratio; postremo duæ leguntur epistolæ spuriæ quæ Hieronymo et Damaso ascribuntur.

Collectionis istius in tres partes divisio, cum Hispana duabus tantum constet, orta est ex eo, quod posterior a concilio Nicæno incipiat; in Pseudo-Isidoriana autem præponatur series decretalium supra dicto antiquiorum concilio (90-91), quæ cum apostolicis quinquaginta canonibus (92) hic adjunctis, primam partem efficiunt. Quæ quidem decretales, numero quinquaginta novem, triginta summis pontificibus, a Clemente I (93) ad Melchiadem (94) usque (314) ascribuntur (95). Decretales subsequitur dissertatio de primitiva Ecclesia

Concil., tom. III, col. 1702). Rachio quoque Argentinensis se cognominavit Peccatorem; V. Koch, loc. cit., p. 174. — V. præsertim subscriptiones ad Chrodegangi privil. anno 751 (apud Harduin., col. 2008).

(86) Non multo recentior, saltem non anno 881 junior est codex cathedralis Mutinensis, cujus meminit Zaccaria, loc. cit., p. 284, 291; ex Gallia oriundus etiam continet autem, ut supra nominatus codex Bamb. (V. Rosshirt, loc. cit., p. 49) tantummodo decretales. Manuscriptum Mutinense ab eruditis cura qua parerat non videtur excussum fuisse. Pertzio (Archiv. societatis pro Germana historiologia, tom. V, p. 54) in itinere suo bibliothecam cathedralis Mutinensis invisere non licuit; in aliis Annalium voluminibus nulla ejusdem codicis mentio.

(87) De hoc codice vide Ballerinios, loc. cit. cap. 6, § 5, n. 16; - d'Aguirre, Concil. Hisp., Ratio oper., . 9, p. 5; Montfaucon, biblioth. manuscr., tom. 1, p. 128; Camus, loc. cit., p. 288 (Tableau comparaif des cinq manuscrits avec l'édition de Merlin). Vide etiam Rosshirt, loc. cit., p.51. Cui manuscriptum non tam antiquum videtur. Vide quoque Wasserschleben, loc. cit., p. 25, qui codicem Mutinensem minoris judicat momenti quam vulgo audit.

(88) Præf. Compellor a multis tam episcopis quam reliquis servis Christi canonum sententias colligere et de multis unum facere. Scire autem vos volo octuaginta episcopos, qui hoc opus me incipere et perficere coegistis, eic. Apud Merlin. Brevius procemium quod exhibet Arevalo, loc. cit., p. 607, innuit esse originale et ex eo prolixius manasse prooemium. Arevali sententia Richtero (Jus eccles., c. 69, not. 4), non adeo probata videtur. Adhuc sub judice lis est.

(89) Verbis sequentibus in præfatione sua Merlinus finem quem sibi collector proposuit, indigitat: Quatenus ecclesiastici ordinis disciplina in unum a nobis coacta atque digesta et sancti præsules paternis instituantur regulis et obedientes Ecclesie ministri vel populi spiritualibus imbuantur exemplis, et non malorum hominum pravitatibus decipiantur. Multi enim pravitate et cupiditate depressi accusantes sacerdotes oppresserunt. Ideo sancti Patres leges constituerunt, quas sanctos canones appellaverunt. Multi ergo idcirco alios accusant, ut se per illos excusent, aut eorum bonis ditentur. Plerique vero boni Christiani propterea tacent et portant aliorum peccata quæ noverunt, quod documentis sæpe deseruntur quibus ea quæ ipsi sciunt judicibus ecclesiasticis probare non possunt, cum licet vera sint

quædam, non tamen judicibus credenda sunt, nisi quæ certis indiciis demonstrantur, nisi quæ manifesto judicio convincuntur, nisi quæ judiciario ordine publicantur. Nullus enim qui suis rebus est spoliatus aut a sede propria vi aut terrore pulsus, antequam omnia sibi ablata ei legibus restituantur, et ipse pacifice diu suis fruatur honoribus, sedique propriæ regulariter restitutus ejus multo tempore libere patiatur, juxta canonicam accusari, vocari, judicari, aut damnari institutionem non potest. (Præfatio apud Arevalum, post locum in nota præcedenti citatum, ad sequentia, etiam apud illum contracta, transit.) Unde et ecclesiastica historia ab Eusebio Cæsariensi episcopo confecta de muliere quadam, quæ pro castitate a marito accusabatur ait : Præceptum vel interdictum est ab imperatore lege lata, ut primo permitteretur ei rem familiarem libere diutius ordinare, tum deinde responderet objectis. Hæc omnes leges tam ecclesiasticæ quam vulgares, publicæque præcipiunt. Horum vero concinantia si omnia ponerentur, ante deficerent dies, et nimis prolixa fieret epistola. Ex plurimis tamen aliqua ad provocationem aliorum inserere judicavimus. Ait namque sanctus Leo Romanæ Ecclesiæ episcopus in epistola Chalcedonensi concilio missa, etc.— Si enim de mulieribus et sæcularibus hominibus hæc constituta sunt, multo magis ecclesiasticis viris et sacerdotibus sunt concessa. Hæc eadem vero ecclesiastica jura præcipiunt. Similiter accusatores et accusationes, quæ sæculi leges prohibent canonica funditus repellit auctoritas. Synodorum vero congregandarum auctoritas apostolica sedi privata commissa est potestate, nec ullam synodum ratam esse legimus, quæ ejus non fuerit auctoritate congregata vel fuita. Hæc canonica testatur auctoritas, hæc historia ecclesiastica roborat, hæc sancti Patres confirmant.

(90-91) Præfatio Merlini: Deinde quorumdam epistolarum decreta virorum apostolicorum interseruimus, id est Clementis, Anacleti, Evaristi et cæterorum apostolicorum, quas potuimus hactenus reperire epistolas usque ad Silvestrum papam. Eadem et antiqui apostolici, qui fuerant ante svnoḍum Nicæ

nam sanxerunt. >

(92) Cod. Bamb. illas non continet, V. Rosshirt, loc. cit., p. 52.

(93) De epistolis Clementinis, vide Ballerinios loc. cit., n. 18.

(94) Cod. Bamb. usque ad Damasum. Rosshirt, loc. cit., p. 52.

(95) Hac procedendi ratio in Dionysii præclara collectione, indigitata fuerat.

et synodo Nicæna quam Gratianus, ea re deceptus, inter Melchiadis decretales computavit (96). Primam partem claudunt spuriæ imperatoris Constantini (97) donationis litteræ.

Altera pars, nempe conciliorum collectio, a fragmento proœmii Hispanæ Collectionis (98), sicut et al) altero Collectionis Quesnelianæ (99) fragmento, initium habet. In cæteris nihil ista pars a prima parte Collectionis Hispanæ differt. Eade n est utrisque divisio, eadem et conciliorum series (100). In tertia parte proœmium item ex Hispana assumptum fuit. Sequuntur gesta Sylvestri (335) simul et decretales hujus papæ sequentiumque summorum pontificum, usque ad Gregorium II (731), quo sedem tenente, spuria quinque et triginta rursus fragmenta addebantur. Huc usque recte quidem originale manuscriptum agnoscitur. Postea sequitur vacuum folium; deinde, eadem manu scriptæ, quinta et sexta spuriæ synodi Symmachi et quædam de hoc papa scripta apologetica, cum duabus ipsius epistolis? Post folium aliud vacuum leguntur supposititia quædam Angelramni capitula (176); deinde octoginta de actionibus contra episcopos et clericos sententiæ, sicut et alia minoris momenti fragmenta (101).

Pseudo-Isidori Collectio multo copiosior est quam Hispana, nempe cum in spuriis decretalibus multæ de dogmatica et morali occurrant solutiones, scilicet: Ordinatio, baptismus, confirmatio, matrimonium et sacrificium, jejunium, paschalis solemnitas, inventio crucis, corporum apostolorum translatio, chrisma, aqua benedicta, ecclesiarum consecratio, frugum, vasium sacrorum et ornamentorum benedictio.

In eo autem imprimis præstat Isidoriana Collectio quod accuratissime quæ ad constitutionem Ecclesiæ spectant evolvat et ordinet. De apostoli Petri primatu agit sicut et de ejus in sede Romana successoribus, de singulis hierarchiæ gradibus, et, ante omnia, de primatibus, de accusatione et processu adversus episcopos et laicos, de eorum ad papam appellatione, necnon de conciliorum provincialium cum eoder relatione.

II.

Pseudo-Isidoriana collectio circa fontes juris ecclesiastici.

Spuriæ decretales, quibus Hispana Collectio, tum initio, tum posteris temporibus aucta fuerat, parum animos commovere, atque, sepositis quibusdam haud practicis propositionibus, obtinuere ubique; siquidem nullo modo disciplinæ ecclesiasticæ adversabantur (102). Pseudo-Isidori sententiæ de divina apostolatus origine, de episcopatus (103) successione, de divino primatus Romani pontificis instituto qui, ut est caput Ecclesiæ, nulli in terris judici subjicitur, et universali Ecclesiæ leges imponit, eædem sunt quæ ex Scriptura sacra, ex sanctis Patribus, ex traditionis testibus, ex authenticis juris ecclesiastici fontibus, suppeditantur (104). Aliæ propositiones, quæ primo aspectu novitatem sapere videntur, ad examen revocatæ tales demonstrantur, quales jam in fontibus etiam antiquioribus, vel in actuali tunc usu approbatas ubique reperies (105); deinde aliæ, tanquam necessaria ex fundamentalibus ecclesiasticæ constitutionis principiis corollaria fluunt, ita ut parum referat an in canonis seu decretalis forma, necne, expressæ fuissent. Ex quo sequitur, omnibus bene elucidatis, in Pseudo-Isidori doctrina fere nihil novi superesse (106), excepta tamen una alterave propositione, exempli gratia: «Nullo aico licet clericum accusare; › quod quidem nusquam in praxim transiit (107).

n qua tamen Collectione aliquas de episcoporum cum Romano primatu relatione videbis propositiones, quæ ut omnino novæ habentur et Pseudo-Isidoro ascribendæ. Sic legitur ista, in praxi tamen nunquam adhibita, propositio: Concilia provincialia sine summi pontificis consensu non licet congregari (108), aut ejus saltem, ad gestorum in synodo validitatem, approbatione indigent; deinde: In accusationibus adversus

Conf.

(96) Ballerini loc. cit., n. 19, p. 547. (97) V. Can. Constantinus 14, d. 96. Biener De collect. canon. Eccl. Græcæ, § 14, p. 72 seqq.

(98) Canones generalium; etc.

(99) Epistola vel præfatio conc. Nic. beatissimo Sylvestro.

(100) Pseudo-Isidorus, præter concilia omnia Græca quæ in collectione Hispana continentur, sequentia exhibet: Conc. Carth. 1-vi, et Conc. Milev.; Conc. Arelat. -1; Valent. Taurin. Rejens. Arausic. Vasens. 1; Agath. et Aurelian. 1; Eliberit. Tarrag. Gerund. Cæsaraug. 1; ilerd. Valent. Tolet. 1-XIII; Bracar. 1 et 1; Capitula Martini Bracar, ш (675); Hispal. I elit.

(101) Conf. Mohler loc. cit., p. 285-304. - Walter loc. cit., § 95, p. 187, § 98.

(102) Conf. Dollinger, Liber instructionis historiæ ecclesiasticæ, tom. II, p. 46; Hefele loc. cit., p. 593. -Rosshirt loc cit., p. 36.

(103) Propterea episcopi, juxta Pseudo-Isidorum, nullo modo ut delegati sedis Romanæ habentur.

Conf. Walter. loc. cit., p. 201, not. y.

(104) In duobus locis: Anaclet., epist 3, c. 2 (Can. In novo 2, d. 21) et c. 3. (Can. Sacrosancia, Inter, 5) occurrunt hæc verba : (Apostoli) ipsum (Petrum) principem eorum esse voluerunt; cum duo capitula divinam primatus institutionem singulari modo extollant, voluntatis apostolorum cum divina voluntate concordiam significare conantur; non autem videtur fieri mentionem de Electione. (Walter loc. cit., p. 199. Not. o.)

(105) Vide apud Walter loc. cit., § 98, horum fontium expositionem,

(406) Conf. Hefele loc. cit. v. 640, etc

(107) V. gr. Clement. epist. 1. (Can. Beatus, 5, c. 5, q. 1.) Conf. Walter loc. cit., p. 209, not. p.

(108) Jul., epist. 1, c. 2. (Can. Dudum, 9, c. 3, q. 6.) Ep. 2, procem. Non oportere præter sen◄ tentiam Romani pontificis ullo modo concilia celebrari. (Apud Merlin. fol. 162. A.) c. 29. (Can. Regula 2, d. 17). Vid. etiam supra citatum locum (§ 173, not. 89. - Conf. Walter loc. cit. V. 202,

not. e in fin

episcopos informatio duntaxat (109), et istius informationis ad summum pontificem relatio (110), illis
competit conciliis; summi vero pontificis jus est (111), ut ipse in omnibus episcoporum judiciis, scilicet tan-
quam in causis majoribus, decidat; accusati autem episcopi est, ut non solum post, sed jam ante concilii
judicium appellet ad summum pontificem, quanao judices sibi vel adversarios vel suspectos habet (112). ►
Quæ quidem propositiones, ex omnium consensu ad principium fere inconcussum ducunt, scilicet epi-
scopatus, cum sit ex institutione divina, et vi hujus institutionis, capiti suo, successori Petri, intime con-
jungatur, ab hac unione, quæ saluti Ecclesie necessaria est, nulla, neque ecclesiastica, neque civili
auctoritate evelli potest. Fatendum quidem est pro statu imperii Francorum (113), dignitatem metropolita-
rum, mera historica institutione vigentem, episcopos auctoritatis quasi primatialis participes facien-
tem, etiam quod ad regimen politicum unioni papam inter et episcopos non potuisse non obesse.
Præterea ipsius rei veritate ac hujus principii certitudine seposita, et regni Francorum statum non
amplius attendentes, quæritur an propositionum supra dictarum prima enuntiatio, quæ ex spuriis decre-
talibus canonice expressæ sunt, ipsi pseudo-Isidoro, necne, ascribenda sit. Quas ipsas propositiones
summus pontifex Nicolaus I, pseudo-Isidori coævus, in allocutione quam habuit in vigilia Nativitatis Domini
864, in basilica sanctæ Mariæ Majoris (114), ad verbum fere expressit, sicut et per epistolam ad Fran-
corum episcopos missam de rebus Rothadi (115) Suessionensis (116) qui post depositionem suam ad sedem
apostolicam appellaverat (117).

Quoad illa quæ propius ad conciliorum convocationem eorumque decisionem confirmationem spectant,
expresse Nicolaus I dicit, Concilium generale, id est concilium episcoporum omnium regni provinciarum,
non sine summi pontificis præscripto posse congregari (118). Imo, jampridem ante hunc pontificem idem
circa omnia sine discrimine concilia, in Historia Tripartita (119) principium fuit sancitum. Cæteroqui,
etiamsi non ita res ante se habuisset, ista tamen propositio, si recte intelligatur, verum adeo et inexpugnabile
́continet principium, ut neque summi pontificis allocutione, neque Historia Tripartita, neque alio anti-
quiore documento indigeret. Nam si ex una parte negari nequit plura concilia absque prævio summi
pontificis consensu congregata valida sine ejus confirmatione edixisse decreta, qui ad hodiernam usque
diem usus viguit, ex altera non minus certum est, nullam in Ecclesia valere decisionem, cui summus
pontifex, tanquam caput episcopatus, contradicat. Si aliquid valet, id valet propterea quod summus
pontifex vel tacite vel expresse illud approbaverit. Si igitur summus aliquis pontifex, exemplum Nicolai I
antiquioraque documenta (120) secutus, istam circa synodos propositionem enuntiaret, quia, quemadmo-
dum periculosa olim in Francorum regno dispositiones fuerant, ita et nunc unitati episcopatus periculum
inde immineret, is recte uteretur jure saluti Ecclesiæ convenientissimo. Collector, etiam qui in istis cir-
cumstantiis positus, anteriorem sibi hujusmodi propositionem vidit et enuntiavit, decretali quidem forma
deliquit, novitatis autem sub hoc respectu insimulandus non esset.

Cæteræ, de quibus supra, sententiæ ad causas referentur episcoporum, qui coram provincialibus a me-
tropolita rite convocatis conciliis in jus vocantur. Quibus in causis, ideo causarum majorum titulo a pseudo-
Isidoro insignitis, appellatur ad summum pontificem; unde patet conciliis quidem litis ordinationem, soli
vero papæ competere judicium (121). Cui doctrinæ, tanquam juri ubique jam obtinenti, expressis verbis
Nicolaus I adhæsit (122).

Appellationem post sententiam, jam in Sardicensi (123) concilio lege (124) sancitam a Carolo Magno

(109) Falso a quibusdam dictum est Pseudo-lsi-
dorum episcopales causas conciliis provincialibus
penitus subtrahere voluisse. V. Walter loc. cit., p.
201, not. c.

(110) V. gr. Eleuth. epist. 1, c. 2. (Can. Quamvis
7, c. 3, q. 5. Conf. Walter loc. cit., p. 205;

not. s.

(111) Jul. epist. 1, c. 2.

(112) V. gr. Victor epist. 1, c. 3. (cap. Si quis 7,
c. 2. Conf. Walter loc. cit., p. 204, not. q.

(115) Con. German. historiam, tom. II, p.
302, etc.

(114) Nicol. I P., Sermo de Rothadi causa. (Har-
duin., Concilia, tom. V, col. 585.)

(115) Nicol. 1 P., epist. 42, ad Univ. Gall. episc.
(Harduin., loc. cit., col. 590 sqq.)

(116) De causa Rothadi Suessionensis, vide Gess.,
De vita et scriptis præclaris Hincmari Remensis,
§ 10, p. 239, etc., etc.; Hefele in Friburgensi eccle-
siastico Lexico; tom. V, p. 205, etc.

(117) Conf. Kunstmann in n. Sion. p. 245, etc.,
ubi de hoc copiosius et ex professo.

(118) Sermo cit., col. 585: Cujus rei gratia facto
concilio generali quod sine apostolicæ sedis præ-

cepto nulli fas est vocandi, vocaverunt hunc (Ro-
thadum) episcopi, quos Hincmari Remorum archie-
piscopi suggestione regia fecerat allusio convenire,
quatenus rationem de illo presbytero coram synodo
redderet.

(119) Cassiodor., Hist. T.ipart., lib. iv, c. 9, n.
19. (Ex Socrate, Histor. ecclesiast. lib. 1, cap. 8,
n. 17.) Vide Walter loc. cit., p. 202, not. e.

(120) Can. Confidimus 1. c. 25, q. 1. (Gelas-ann.
495.)

(121) Walter loc. cit., pag. 205, not 1, loquens de
concil. Const. IV, ann. 869, cap. 26, adnotat in
Oriente, ubi certe nulla Pseudo-Isidorianæ decreta
les auctoritate pollebant, graviori diciplinam immu-
tatam esse modo, ibique episcopos immediato pa-
triarchæ judicio subjectos.

(122) Kunstmann, loc. cit., pag. 246.

(123) Placuit Justello nonnulla e manuscripto quo
usus est folia resecare, unde nonnisi mutilatum
Sardicense concilium in medium prodiit. Vid. Kun-
stmann, loc. cit., pag. 241.

-

(124) Concil. Sard. c. 3. Confer Walter, loc.
Cit., § 19, pag. 44, not. a.