sæculi ac prima judiciaria potestas, ad quos qui per A tenenda temporibus mittimus, et reliquis fratribus reliquas civitates commorabantur, quando eis necesse prædicanda, ac cunctis fidelibus tradenda mandamus, ne pastorum imperitia qui sequuntur deteriores fiant, dicente Domino per prophetam : Ipsi pastores ignoraverunt intelligentiam (Isai. LVI, 11), ‣ quos rursus Dominus detestatur, dicens : « Et tenentes legem nescierunt me (Jer. 11, 8). Nesciri ergo veritas se ab eis conqueritur, et nescire se principatum nescientium protestatur, quia profecto hi qui ea quæ sunt Domini nesciunt, a Domino nesciuntur, Paulo attestante, qui ait : « Si quis ignorat, ignorabitur (I Cor. XIV, 38): hinc et Psalmista nonoptantis animo, sed prophetantis mysterio, denuntiat, dicens: Obscurentur oculi eorum ne videant, et dorsum eorum semper incurva (Psal. LXVII, 24) ; › obscuratis ergo oculis, dorsum flectitur, quoniam cum lumen scientiæ perdunt qui præeunt, sine dubio ad portanda peccatorum onera inclinantur sequentes. Hic ergo inter manus latronum, et dentes furentium luporum utcunque versamur. Ideo docere alios et nosipsos, pront Dominus dederit, providere debemus. Sane percussor ille dicitur doctor, qui sermone inutili conscientiam percutit infirmorum. Ideo tenere vos et omnes fideles oportet eum qui secundum doctrinam est fidelem sermonem, ut potens sit consolari in doctrina sancta, et contradicentes redarguere, et recte viventes atque rectam fidem tenentes consolidare. Illis ergo qui dicunt quod Filius in eo minor est, quia propheta inquit, verbum faciet Dominus breviatum universo orbi, ita respondendum est divinis testimoniis, DE EPISCOPIS, ET PRIMATIBUS ET PATRIARCHIS EORUMQUE MINISTRIS. esse doceretur, intulit, dicens: Paravit Dominus brachium sanctum suum in oculis omnium gentium, et videbunt omnes fines terræ salutare ejus (Isai LII, 10). Nam et in novissimo tempore hic sensus non inaniter poterit coaptari, in quo tempore Dominus ex cœlesti aula ac empireo domicilio pessimi dæmonis jam ferre dedignans tyrannidem in creaturas suas crudelissime sævientem plasmati condolens, ac suæ immensæ charitatis thesaurum reserare volens, in castissimæ virginis purissimum uterum omnis tori virilis nescium inenerrabili mysterio, pro redemptione nostra carnem suscipiens advenit, ut et illum qui habebat mortis imperium sua morte destrueret, et eos quos Verbum breviatum quod Dominus faciet super terram non minutionem deitatis in Filio Dei significat, sed dispensationem susceptæ carnis annuntiat; in quali dispensatione non solum patre homiais filium, sed etiam angelis legimus, minoratum, Paulo attestante apostolo. Eum autem, inquit, modice minus ab angelis minoratum vidimus Jesum, propler passionem mortis gloria et honore coronatum. Et infra Propter quam causam non confunditur fratres eos vocare, dicens: Annuntiabo nomen tuum fratribus meis, in medio Ecclesiæ laudabo te (Psal. xx1, 23), et propheta inquit: Minorasti eum paulo minus ab angelis, gloria et honore coronasti eum (Hebr. 11, 7), et ut verbum Dei Patris breviatum in Filio non esse doceamus, hanc Isaia D in tenebris et umbra mortis captivos subegerat, vir prophetæ volumine approbamus sententiam. Nunquid abbreviatus factus est sermo meus, aut ita parvus, ut non possim redimere, aut non est in me virtus ad liberandum, dicit Dominus omnipotens, et iterum: Hæc dicit Dominus omnipotens : Nunquid abbreviata est manus mea, ut salvare non possim? Aut non potest vivificare cor humilium et spiritum contritorum? Et ut brachium Patris quæ manus est Filium tutis suæ potentia, in ipso parvo et exiguo temporis spatio, liberaret. De hoc etiam exiguo tempore discipulos instruebat, dum eos in lucem (cum adhuc tempus haberent) incedere præmonebat. Pueri (inquit) novissima hora est (I Joan. 11), › ‹ dum lucem habetis, ambulate in lucem, ne vos tenebræ comprehendant (Joan. xII, 35). › Et in canonicis Apostolorum legitur epistolis Filioli, novissima hora est, quia multi pseudo-prophetæ exierunt, in hunc mundum (I Joan. A in servos meos prophetas, ecce adsum. Et alius pro I, 48; iv, 4). » Et Paulus apostolus: Tempus enim breve est (I Cor. vii, 29). Et iterum: Præterit enim figura hujus mundi (Ibid., 31): Et iterum Omnia ad correctionem nostram facta sunt, in quos fines sæculorum obvenerunt. Nam Dominus in ipsa oratione Dominica breviavit nobis sermonem, dum nos a multiloquio prohibens, pauca docuerit quæ pertinent ad salutem. Cum oratis (inquit), pheta Sicut est ab initio usque in sæculum, neque adjectum est ei, neque minuetur illi (Eccli. XLII, 21), quoniam ipse est Dominus creaturæ suæ. Ecce quale verbum breviatum fecit Dominus in orbe terrarum, non quia, ut illi putant, inferiorem Patri intimaret hominibus Filium, sed quia novissimum ejus annuntiaret adventum. Si ergo, ut prædictum est, Aaron filii presbyterorum figuram gestabant, et Aaron summi sacerdotis, id est episcopi, Moyses indubitanter Christi tenebat formam, quoniam fuit similitudo mediatoris Domini Dei, qui est inter Deum et hominem Jesus Christus, qui est verus dux populorum, et verus princeps sacerdotum, et Dominus pontificum, cui est honor et gloria in sæcula sæculorum. nolite multum loqui (Matth. vi, 7). › Et infra : Vos autem cum oratis, dicite: Pater noster qui es in cœlis Ibid., 9), etc. Non enim propheta Filium Dei in hoc capitulo minoratum designavit in verbo, quoniam ipse in prophetis retro tempore loquebatur, qui etiam nunc per apostolos et apostolicos viros novissimo tempore loquitur. Ego (inquit) qui loquebar B Amen EJUSDEM ANACLETI EPISTOLA ALTERA. De patriarchis et rimatibus ac reliquis episcopis; et quod Ecclesia Romana cardo et caput omnium Ecclesiarum sit. ANACLETUS servus Christi Jesu, in apostolica Sede a Domino constitutus, et a sancto Petro apostolorum principe presbyter ordinatus, omnibus episcopis ac reliquis Christi sacerdotibus salutem. Benedictus Deus, et Pater Domini nostri Jesu Christi, qui benedixit nos in omni benedictione spirituali in cœlestibus in Christo. Sicut elegit nos in ipso ante mundi constitutionem, ut essemus saneti et immaculati in conspectu ejus in charitate, prædestinans nos in adoptionem filiorum per Jesum Christum, in ipsum secundum propositum voluntatis suæ, in laudem gloriæ, gratiæ suæ, in qua gratificatus est nobis in dilecto Filio suo, in quo habemus redemptionem per sanguinem ejus, remissionem peccatorum secundium divitias gratiæ ejus, quæ C abundavit in nobis, in omni sapientia, et prudentia, ut notum nobis faceret sacramentum voluntatis su secundum beneplacitum ejus, quod proposuit in eo, in dispensatione plenitudinis temporum, instaurare omnia in Christo, quæ in cœlo, et quæ in terra sunt in ipso. In quo etiam sorte vocati sumus, prædestinati secundum propositum ejus qui omnia operatur secundum consilium voluntatis suæ, ut simus in laudem gloriæ ejus qui ante speravimus in Christo (Ephes. 1, 3-12). De primatibus, charissimi, super quibus me quidam vestrum consuluerunt et apostolicæ auctoritatis (qua licet indigni Domino dispensante fungimur) decretum postulaverunt, aut si esse deberent, aut non, quantum hactenus de his a beato Petro apostolico, et a reliquis apostolicis, ac a beato Clemente nostro sancto prædecessore et martyre novimus statutum, denegare vobis minime possumus. Et quis est qui quærentibus fratribus denegare possit dubitationes, vel necessitates eorum ? Sacerdotum, fratres, ordo bipertitus est, et sicat Dominus illum constituit, a nullo debet perturbari· Scitis autem a Domino apostolos esse electos et constitutos, et postea per diversas provincias ad prædicandum dispersos. Cum vero messis cœpisset crescere, videns paucos esse operarios, ad eorum adjumentum septuaginta eligi, præcepit discipulos. Episcopi vero Domini apostolorum, presbyteri quoque septuaginta discipulorum locum tenent. Episcopi autem non in castellis, aut modicis civitatibus debent constitui, sed presbyteri per castella, et modicas civitates atque villas debent ab episcopis ordinari et poni, singuli tamen per singulos titulos suos. El episcopus non ab uno, sed a pluribus debet episcopis ordinari, et, ut dictum est, non ad modicam civitatem, ne vilescat nomen episcopi, aut alicubi, sed ad honorabilem 17 urbem titulandus et denominandus est. Presbyter vero ad quemcunque locum vel ecclesiam in eo constitutam est præficiendus, atque in ea diebus vitæ suæ duraturus; amplius quam isti duo ordines sacerdotum, nec nobis a Deo collati sunt, nec apostoli docuerunt. DE ORDINE EPISCOPORUM VEL PRIMATUM. Episcoporum vero unus est ordo, licet sint prima- D sancto Clemente, seu a nobis constituti sunt, non tes illi, qui primas civitates tenent, qui et in quibus iam locis patriarche a nonnullis vocantur. Illi autem qui in metropoli a beato Petro apostolo, ordinante Domino, et a prædecessore nostro prædicto omnes primates vel patriarchæ esse possunt, sed illæ urbes, quæ præfatis et priscis temporibus primatum tenuere, episcoporum, patriarcharum aut primatum nomine fruantur, reliquæ vero metropoles archiepisco porum, aut metropolitanorum, et non patriarcha- A citudo pertineret. Nam et inter beatos apostolos fum, aut primatum utantur nominibus, quia hæc quædam fuit discretio. Et licet omnes essent apostoli, Petro tamen a Domino est concessum, et ipsi inter se idipsum voluerunt, ut reliquis omnibus præesset apostolis, et Cephas, id est caput, et principium teneret apostolatus. Qui et eamdem formam suis successoribus et reliquis episcopis tenendam tradidit. Et non solum hoc in Novo Testamento est constitutum, sed etiam in Veteri fuit. Unde scriptum est Moyses et Aaron in sacerdotibus ejus (Psal. XCVIII, 6), id est primi inter eos fuerunt. Et quamvis ita ordinatum faerit, nemo tamen quod suum est, quærat, sed quod alterius, unde ait beatus apostolus Paulus: Unusquisque placeat proximo suo in bonum ad ædificationem (Rom. xv, 2). › Et sicut ipse Salvator suis ait discipulis : « Qui major est vestrum, erit minister vester (Matth. xxi, 11), ► et reliqua. Et licet super his aliqua dicta fuerint, repetentes tamen sæpius, admonemus ut semper in omnibus, et ab omnibus vitentur elationes mentis et corporis. Et quanto major unusquisque videtur esse, tanto sit humilior, sicut Dominus Salvator noster non venit ministrari, sed ministrare. Et, si frater aliquis præoccupatus fuerit in aliquo delicto, vos qui spirituales estis, instruite cum in spiritu lenitatis. Si quæ vero aliæ causæ difficiliores inter vos ortæ fuerint, ad hujus sanctæ Sedis apicem eas quasi ad caput referte, ut apostolico terminentur judicio, quia sic Dominum velle ab eoque ita constitutum esse antedictis testimoniis declaratur. Hæc vero vestri facio semper in orationibus meis (Rom. C apostolica Sedes cardo et caput factum est a 1, 9). › Domino, et non ab alio constituta, et sicut cardine ostium regitur. Sic hujus sancte Sedis auctoritate omnes Ecclesiæ, Domino disponente, reguntur. Accusatores autem et testes esse non possunt, qui ante hesternum diem aut nudiustertius inimici fuerint, ne irati nocere cupiant, vel læsi ulcisci velint. Inoffensus igitur accusatorum et testium affectus quærendus est, et non suspectus. Causam enim vestram alieno nolite committere judicio, valde enim iniquum est ut omissis suis, alii quilibet aliorum se causis immisceant, quoniam nullis in locis spiritualis cura deficit, sed se per omnia, qua nomen Domini prædicatur, extendit. Studendum est omnibus, ne (ut sunt) æmulationes male, sed pie sint inter vos dilectiones, quia in hoc vos omnes Domini discipulos esse veros noverint, si dilectionem habueritis adinvicem. Ex omni ergo genere plurimos Deus dignatur attrahere, quos exitus de pote state tenebrarum transferat in regnum filii charitatis suæ, et de vasis iræ faciat vasa misericordiæ. Unde nobis summopere studendum est, ut cooperatores simus gratiæ Dei, quia ad hoc vocati sumus ejusque familiari colloquio sociati, et sacerdotes sacrati, ut fructuosos illi manipulos reportemus, cooperante gratia ejus. Necesse est enim ut rectores a subditis timeantur, ab ipsisques corrigantur, ut humana formidine peccare metuant, qui divina judi- A cia non formidant: deteriores quippe sunt qui doctorum vitam, moresque corrumpunt, his qui substantias aliorum, prædiaque diripiunt, ipsi autem ea quæ extra nos, licet nostra sint, auferunt, nostri quoque detractores et morum corruptores nostrorum sive qui adversus nos armantur, proprie nosipsos decipiunt. Et ideo juste infames sunt, et merito ab Ecclesia extorres fiunt. Pro meritis ergo plebis sæpe pastores depravantur Ecclesiæ, ut proclivius corruant qui sequuntur. Capite videlicet languescente, facilius reliqua membra corporis inficiuntur, ut scriptum est: Omne caput languidum, et omne cor morens, a planta pedis usque ad verticem capitis, non est in eo sanitas (Isai. 1, 5). Quapropter manifestum est diabolum B (qui sicut leo rugiens circuit, quærens quem possit devorare) cordibus plebium suadere, ut doctores atque pastores suos detractoribus irrogent vel accusent ut plebibus languescentibus, vel mala agentibus, non tenentibus pastoribus frena eorum lasciviant atque in ima ruant. Multum vero distant damna morum a damnis rerum temporalium, cum ista extra nos sint, illa vero in nobis. Sententia quoque Cham filii Noe damnantur, qui suorum doctorum vel præpositorum culpam produnt, sicut Cliam qui patris pudenda non operuit, sed magis deridenda monstravit. Doctor autem vel pastor Ecclesiæ, si a fide exorbitaverit, erit a fidelibus corrigendus, sed pro reprobis moribus magis est tolerandus quam distringendus, quia rectores Ecclesiæ a Deo judicandi sunt, sicut ait Propheta: Deus stetit in synagoga deorum, in medio autem deos dijudicat (Psal. LXXXI, 1); › unde oportet unumquemque fidelem, si viderit aut cognoverit plebes suas adversus pastorem suum tumescere, aut clerum detractoribus vacare, hoc vitium pro viribus exstirpare prudenterque corrigere satagat, nec eis in quibuscunque negotiis misceri, si incorrigibiles apparuerint antequam suo reconcilientur doctori, præsumat, quoniam tam sacerdotes quam reliqui fideles omnes debent habere summam curam de his qui pereunt, quatenus eorum redargutione, aut corrigantur a peccatis, aut si incorrigibiles apparuerint, ab Ecclesia separentur. DE SUBJECTIS QUI AMICI SUNT INIMICIS EPISCOPORUM SUORUM. D Ait ergo beatus princeps apostolorum Petrus de C etiam omnis fidelis, ne derogando quod in domo sancto prædecessore nostro Clemente plebibus prædicando, quando docebat eas qualiter ei obedire deberent, eumque observare inter cætera, ait : Si inimieus est alicui pro actibus suis, vos nolite exspectare, ut ipse vobis dicat, cum illo nolite amici esse, sed prudenter observare debetis, et voluntati ejus absque communicatione obsecundare, et avertere vos ab co, cui ipsum sentitis adversum, sed nec loqui liis quibus ipse non loquitur: ut unusquisque qui hic in culpa est, dum cupit omnium virum amicitias ferre, festinet citius reconciliari ei qui omnibus præest, et per hoc redeat ad salutem, cum obedire cœperit monitis præsidentis. Si vero quis amicus fuerit his quibus ipse amicus non est, et locutus fuerit his quibus ipse non loquitur, anus est: et ipse ex illis qui exterminare Dei Ecclesiam volunt, et reliqua. His aliisque quamplurimis documentis facile unusquisque advertere potest, qualiter obedire, et obtemperare debet præpositis suis, et qualiter circa eos agendam sit, quibus ipsi aut amici sunt aut inimici. Si quis enim hæc præcepta non observaverit, hostis est animæ suæ, et non tantum infamis, sed et excommunicatus atque alienus ab Ecclesia efficitur, quoniam necesse est ea vitia ferro abscindere quæ aliis medicaminibus non sanantur. Parcat unusquisque a laceratione, vel detractione linguæ suæ, caveatque ne aut linguam, aut aures habeat prurientes, id est, ne aut áliis deroget, detrahatque quoscunque, aut alios audiat derogantes vel detrahentes, custodiatque quisque sermones suos, et sciat quia quicunque de aliis loquitur, sua sententia judicabitur. Caveat cujusquam agitur, alia domus per eum cognoscat, sed omnium Christianorum domos quasi proprias amet. Nemo enim invito auditori libenter refert, sitque uniuscujusque studium, non solum oculos castos servare, sed et linguam. Vos autem, charissimi, qui estis sub disciplina Domini constituti, sic vos exhibete, ut veri ministri et dispensatores mysteriorum ejus, ut non vituperetur ministerium vestrum, ne fiat in vobis sicut scriptum est: Ecce sicut populus sic sacerdos (Isai. XXIV, 2). Sic enim vos vestrosque et cunctos corrigite, ut nemini noceatis, quatenus et ab hominibus bonam acquiratis famam 18 et a Deo mercedis præmium in æterna beatitudine percipere mere mini. Et si quid adversi de unitate Ecclesia acciderit, radicitus amputetur, ut Dei Ecclesia fructusque servorum maneant inconcussa. Propter quod, charissimi, exspectantes satagite immaculati ei inveniri in pace, et Domini nostri Jesu Christi longanimitatem salutem arbitremini (II Petr. m, 14). Estote ergo prudentes, atque vigilate in orationibus, ante omnia autem mutuam in vobismetipsis charitatem continuam habentes, quia charitas operit multitudinem peccatorum, hospitales invicem sine murmuratione. Unusquisque, sicut accepit gratiam, in alterutrum illam administrantes, sicut boni dispensatores multiformis gratiæ Dei; si quis loquitur quasi sermones Dei, si quis ministrat tanquam ex virtute quam administrat Deus, ut in omnibus honorificetur Deus, per Jesum Christum, cui est gloria et imperium in sæcula sæculorum. Amen (I Petr. 18, 7). › INCIPIUNT DECRETA EVARISTI PAPE. De ordinatione diaconorum et legitimo conjugio, atque de fide et non injuriandis episcopis aut lacerandis. (Hic successit Anacleto anno Domini 110, sub Trajano imperatore.) Dilectissimis fratribus universis Africa regionis A Hæc cuncta recitanda per omnes Ecclesias Africanas episcopis EVARISTUS. Consulentibus vobis, fratres charissimi, quid super his, quæ in vestris continebantur scriptis visum esset, vel quid docilis ratio persuaderet, aut quid a beatis apostolis nobis traditum, aut custoditum remaneret, optantes (ut retulistis) nostris institui documentis. Si quidem dilectio vestra normam secuta prudentium ad sedem Apostolicam referre maluit, quasi ad caput, quid deberet de rebus dubiis cnstodire potius quam usurpatione præsumere. De ordinatione septem diaconorum. Diaconi (qui quasi oculi videntur esse episcopi) in unaquaque civitate juxta apostolorum constituta septem debent esse, qui custodiant episcopum prædicantem, ne aut ipse ab insidiatoribus quoquo modo B infestetur, aut lædatur a suis, aut verba divina detrahendo aut insidiando polluantur, vel despiciantur, sed veritas spirituali redoleat fervore, pax prædicata labiis animi cum voluntate concordet. De conjugio legitimo. C Similiter custoditum et traditum habemus, ut uxor legitime viro jungatur. Aliter enim legitimum, ut a Patribus accepimus, et a sanctis apostolis, corumque successoribus traditum, invenimus, non fit conjugium, nisi ab his qui super ipsam feminam dominationem videntur habere, et a quibus custoditur, uxor petatur, et a parentibus aut propinquioribus sponsetur, et legibus detur, et suo tempore sacerdotaliter, ut mos est, cum precibus et oblationibus a sacerdote benedicatur, et a paranymphis, ut consuetudo docet, custodita et sociata a proximis tempore congruo petita legibus detur, et solemniter accipiatur, et biduo vel triduo orationibus vacent et castitatem custodiant, ut bonæ soboles generentur, et Domino in actibus suis placeant. Taliter enim et Domino placebunt, et filios non spurios, sed legitimos, atque hæreditabiles generabunt. Quapropter, filii charissimi, et merito illustres fide catholica suffragante, ita peracta legitima scitote esse conjugia. Aliter vero præsumpta non conjugia, sed aut adulteria, aut contubernia, aut stupra, vel fornicationes potius quam legitima conjugia esse non dubitate, nisi voluntas propria suffragata fuerit et vota succurrerint legitima. Nam fructus divinus est præcepta divina custodire. Ea quo- D que deserere præsumptionem fieri nulli dubium est. Cur ergo indignum est unitatem Ecclesiæ custodiri? idemque omnes pariter et sentiamus, et pronuntiemus. Si enim aliter præsumpta fuerint, perdunt profecto ipsi transgressores seipsos quia semetipsos decipiunt. scripta dirigite, et istis connectite, quas adjunximus litteras perfectorum, ut de his quæ inique laudantur (si quid tale probari poterit) judicium fiat, et inhibita coerceantur, et præterita mala, et illicita conjugia, si doceantur admissa, digna severitate corripiantur. De cætero vero caveantur talia per omnes Ecclesias, ne Ecclesiæ sanctitas per nostram fatigata negligentiam, perdat privilegia quæ est per viros venerabiles consecuta. De his vero quibus ab insidiatoribus fatigamini, unde et nos consulere, et a nobis edoceri inter cætera voluistis, eo quod sint quidam qui arbitrantur de Patre solo dictum esse, quia ipse solus habet immortalitatem et lucem habitat inaccessibilem, ita eos apostolicis percutite ferulis, et divinis redarguite præceptis: Non enim solus Pater sine Filio lucem inaccessibilem habitat, quia ubi Pater est, ibi etiam Filium esse indubitabili fide credendum est; nam si solus Pater sine Filio (quod dicere nefas est) lucem habitat inaccessibilem, necesse est ut sequestratam Pater a Filio habeat mansionem; quod si ita est, quonam modo idem Filius ad dexteram Patris astans a beato martyre Stephano dicitur conspici, si Pater secundum eos solus dicitur sedibus lucis contineri. Absit hoc a sensu fidelium Christo in unitate fidei adhærentium, quoniam sicut non obest Filio cum solus dicitur Pater lucem inaccessibilem habitare, ita non obest Patri cum sapientia, quæ est Filius, dicitur gyrum cœli sola circuire; Pater itaque, cum sit invisibilis et ingenitus in se, ir Filio visus Apostoli testimonio comprobatur, et in Filio a se inenarrabiliter genito mansisse ac requievisse monstratur, ipso Filio in propheta loquente: Qui me genuit, requievit in tabernaculo meo (Eccli. XXIV, 12); et in Evangelio: Pater in me manens facit opera hæc (Joan. xiv, 10), et, Deum nemo vidit unquam, nisi unigenitus Filius qui est in sinu Patris (Joan. 1, 18); si enim in sinu Patris erat Filius ab initio, et ex corde Patris verbum bonum eructatum est, quomodo non in corde paterno consistens lucem cum eodem inaccessibilem habitasse credendus est? Nunquid Pater absque ulla luce in Filio potuit commanere, aut in tabernaculo Filii sine eadem potuit requiescere, cum idem Filius candor sit æternæ lucis, et speculum sine macula deitatis, quam Salomon super salutem suam dilexisse se dicit, in cujus spem semper delectari gestivit: super salutem et spem (inquit) dilexi illam, et pro luce proposui habere eam, quoniam inexstinguibile est |