historiis.» Respondeo Gelasiun tantum asserere se omni cum honore omnium eremitarum Vitas, quas scripsit beatus Hieronymus suscipere,non tamen inde necessario deduci potest eum omnium eremitarum Vitas scripsisse. Scripsit præter enumeratas disertis nominibus (excepta illa Antonii, quæ ex versione Evagrii Antiocheni est, ut videre est in notationibus ad eam Vitam), Vitam Malchi captivi monachi, forset aliorum quorumdam, de quibus hunc liquide non constat. Quare recte in veteri illa Vita dicitur scripsisse Patrum Vitas insignium, qualis Paulus, Hilarion, Malchus, » etc.

tum refert: « Petronius, ait, Bononiensis Ecclesiæ A trumque Vitas insignium veracissimo eloquio texuit episcopus, vir sanctæ vitæ, et monachorum studiis ab adolescentia exercitatus, scripsisse putatur Vitas Patrum monachorum Ægypti, quas velut speculum ac normam professionis suæ monachi amplectuntur. » Similia habet Honorius Augustodunensis episcopus; Vincentius Belvacensis, in Speculo Historiali,lib. xx, cap. 25; Mombritius, tom. II de Vitis sanctorum, et Trithemius in Catalago illustr.Ecclesiæ Scriptorum. Nec aliunde quam ex Gennadio existimo deprompta que habentur in Vita sancti Petronii, 4 Octobr., Petri Galesinii industria concinnata, ut ipse fatetur notationibus suis ad Martyrologium, licet Sigonii nomine apud Surium tomo V exstet: « Itaque in Fors editoribus a Gelasio data est occasio, ut hacteÆgyptum venit, ubi in intimam eremum penetrans, nus Hieronymi potissimum titulum VitisPatrum præsingulorum colloquio uti non destitit, quoad plane B fixerint. Cui et illa accedere potuit,quod in Mss.quicognovit sancta eorum Vitæ instituta. Inde domum Lusdam præmissa fuerit Vita quædam certo ab Hiereversus illam disciplinam tam vehementer amavit, ronymo conscripta, et post idem Hieronymi nomen ut litterarum monumentis tradiderit Monachorum reliquis sequentibus libris applicuerint, ut de EvaVitas, quas religiose conscriptas valdeque probatas grio Antiocheno hoc ipso prolegomeno 4, § 4, dixiidem monachi amplexi sunt, quasi certas quas- mus. Sane in Ms. Lætiensi minore primo ponitur Hidam regulas, in quibus maxime eluceret omnis op- larionis Vita per divum Hieronymum conscripta, tima monastici instituti sui ratio. » Si tamen hæc ex inde Vita Patrum, seu liber hic secundus cum duoveteribus monumentis adumbrata sunt, non ex Gen- bus sequentibus subnectitur. nadio, erit hoc secundum pro hac sententia testimonium.

Vel certe non absonum erit dicere Gelasium censuisse Vitas Patrum ab Hieronymo compositas, cum Quia tamen Gennadius ait, putatur scripsisse, non jam olim ea opinio videatur invaluisse. Certe Græci omnino certum est eum Vitas Patrum scripsisse. Et hunc secundumbrameLatio in Græciam deduxerunt ut aliquas scripserit, certe has ab eo non esse scri- xxHieronym! nomine, cujus partem Græcam nuptas, evidenti divi Hieronymi testimonia fiarr po per accepi Venetiis; et in Augustana quoque Bibliotest, qui cas alteri ascribit, uti clarum fiet § 10. theca quoddam de Vitis Patrum fragmen. .Є Et quidem Alphonsus Ciacco, tractatu De divi Hie-tum exstat Grete Hieronymi titulo. Quod non alia ronymi cardinalitio [XXII] hæc citat ayns tractaturatione contigisse existimo, quam quod libri ejus Petronii de selectis SS. Patrum Apophthegmatis: auctor incertus esset cui quisque pro captu suo au« Hieronymus vir in omni doctrinarum genere ab- ctoris nomen præfixit. solutissimus, S. R. E. presbyter cardinalis, cum ab æmulis suis accusaretur, ex voluminibus Origenis innumera in sua transtulisse opera, dixit: Laus quæ debet Origeni offerri, maxima est; et cum illum in meis operibus imitatus sum, illum imitari proposui, quem nobis et omnibus prudentibus placere minime vereor.» Quæ verba cum in hoc libro non exstent, certum est alium aliquem librum de Vitis et apophthegmatibus Patrum scripsisse sanctumn Petronium. Quem variis litteris ex Italia evocatum nondum nancisci potui.

§ VIII. Auctorem videri divum Hieronymum. Ita quidem editiones pleræque omnes in fronte præferunt. Et videri possunt iis nec auctores, nec astipulatores defuisse.

1. Gelasius Romanus pontifex in concilio Romano, de quo supra, Prolegom. 1, decreto de libris authenticis,ait: « Item Vitas Patrum Pauli, Antonii, Hilarionis, et omnium eremitarum, quas tamen vir beatus scripsit Hieronymus, cum omni honore suscipimus. Quibus quidem verbis insinuare videtur Gelasius, etiam aliorum aliquot eremitarum Vitas ab Hieronymo fuisse conscriptas. Vetus quoque Vita divi Hieronymi ms.: « Plerumque eremitarum Pa

D

2. Cassianus, præfatione in libros Institutionum ad Castorem episcopum, inter reliquas excusationis causas, ob quas minus prompte se onus scribendi monachorum instituta suscipere exponit, ait: «Huc accedit quod super hac re viri et vita nobiles, et sermone scientiaque præclari,multa jam opuscula desudarunt, sanctum Basilium et Hieronymum dico aliosque nonnullos; quorum anterior sciscitantibus fratribus super diversis institutis vel quæstionibus, non solum facundo, verum etiam divinarumScripturarum testimoniis copioso sermone respondit; alius vero non solum suɔ elucubratos ingenio edidit libros, verum etiam Græca lingua digestos, in Latinum vertit eloquium. » Ex cujus testimonio videtur colligi posse Hieronymum de Vitis Patrum scripsisse. Respondeo, recte quidem ex Cassiano colligi divum Hieronymum quædam monachorum instituta et Vitas suis scriptis attigisse, seu latino ca stylo conscripserit, seu e Græco verterit; hujus tamen libri eum auctorem esse nullo modo colligi potest.

3. Cassiodorus, Instit. divin. lect., cap. 32, sic ait: « Vitas Patrum, confessiones fidelium,passiones martyrum legite constanter, quas inter alia in epistola Hieronymi ad Chromatium et Heliodorum de

stinata procul dubio reperitis, qui per totum orbem A persuasum est Fabro, Hieronymum quoque de Vita terrarum floruere, ut sancta imitatio vos provocans et moribus sanctorum Patrum librum scripsisse,

ad cœlestia regna perducat. » Respondeo, exstare eam epistolam Hieronymi nomine initio Martyrologii Usuardi, sed nulla ibi mentio Vitarum Patrum. Ut nullo modo inde colligi possit Hieronymum vel harum Vitarum vel aliarum auctorem esse. Tantum epistola ea respicit Martyrologium quod Hieronymi nomine post epistolam eam tunc exstabat. Quodque nunc recens nactus sum ex Bibliotheca Epternacensi, sane vetustissimum, ante ncccc annos, id est sancti Willibrordi tempora, scriptum. Quas igitur eo loco non refert remotissimum Vitas Patrum, sed tantum duo sequentia, confessiones fidelium, et passiones martyrum quorum brevissima in Martyrologio illo memoria, seu potius nomenclatio exstat.

qui nunc desideretur; nec enim inde sequi sustinebat, eum librum qui vulgo titulo Vitarum Patrum increbuit, ab Hieronymo conscriptum esse. Primo, quia Hieronymus ipse alium earum auctorem evidentissimis indiciis designat, uti post videbimus. Secundo, quia ex Vita Joannis, quæ primo loco ponitur, discimus eum qui librum conscripsit, presbyterum non fuisse, sed solum diaconum; non senem, sed juvenem : Hieronymum autem cum deserta petiit, et presbyterum fuisse, et ætate senem, nullus forte dubitat. Ita quidem Faber.

Sed ut recte Vitas has ab Hieronymo negat esse profectas, ita non satis circumspecte citato testimonio sibi passus est persuaderi, ab Hieronymo quoB que Vitas Patrum, etsi alias a vulgatis, fuisse conscriptas; cum Regulæ illæ sanctimonialium a prudentioribus viris ab opere [xxv] Hieronymiano jam pridem sint ablegatæ ; et in calcem rejectæ, velut ab Hieronymi genio alienæ.

Scripsit quidem Hieronymus epistolam ad Eustochium, quæ est ordine 22, de custodienda virginitate, in qua quædam attingit de monachorum generibus, et eorum regula atque instituto. Sed nullum inde indicium colligi potest quod Hieronymus vel regulæ illius vulgatæ in calice operum ejus rejectæ, vel libri hujus auctor sit.

4. Gratianus, in decreto, parte 2, causa 97, quæst. 2, cap. 26, post recitata verba Nicolai I ad Carolum regem, quibus decernit « non licere, nisi ex consensu utriusque conjugis, vota continentiæ suscipere; » subdit glossam, « licere, quando tantum sunt desponsati.» Probatque : « Ut enim refert beatus Hieronymus, Macarius præcipuus inter Christi eremitas, [XXIV] celebrato nuptiarum convivio, cum vespere thalamum esset ingressurus, ex urbe egrediens, transmarina petiit, et eremi solitudinem sibi elegit. Quod in Vita Macarii Romani invenitur, quæ habetur nunc quidem libro primo de Vitis Patrum, olim forte libro secundo annexa fuit, ubi de aliis Quin imo Hieronymum hujus libri auctorem non duobus Macariis agitur. Respondeo Gratianum for- esse, ex ipso Hieronymo evincitur, ut § 10 videbitassis occasionem sumpsisse Vitam Macarii tribuendi mus. Qui enim Hieronymus, quos ipse detexit esse Hieronymo, quod existimaret omnes Vitas Patrum hæreticos, et asserit in concilio episcoporum damab Hieronymo conscriptas, inductus duabus rationi-natos, in litteras mitteret, et tanquam sanctos combus, quas jam primo argumento proxime dedimus. 5. Trithemius quoque, in Catalago Eccl. Script., Vitas Patrum Hieronymo tribuit. Et ne quis existimet de aliis eum Vitis loqui quam vulgatis, quæ Hieronymi nomine circumferuntur, earum præfationem inchoare ait, Benedictus Deus, a qua et vulgatæ illæ initium ducunt. Respondeo: Imposuit Trithemio vulgata editio; nam in Mss. alii auctores assignantur, uti partim vidimus, partim visuri sumus.

6. Jacobus Faber Stapulensis, præfatione ad lectorem, quam Heraclidis Paradiso Parisiis edito, de quo supra, § 3, præfixit, asserit se a quodam suorum monitum quod non rite in epistola dedicatoria Vitas Patrum Hieronymo abjudicasset, quas Hieronymus ipse a se scriptas agnosceret ; quem enim alium certiorem quam ipsum testem desideremus? Nam in Regula sanctimonialium,quam scripsitad Eustochium et reliquas virgines, cap. 10, ita scribit : « Dum igitur per eremorum antra septem annis sanctos Patres degentes ibidem in terris, velut in cœlis angelos assistentes assiduo labore itineris, arduisque vivendi incommodis, cæterisque innumeris calamitatibus peragrando visitarem, de quorum vita moribusque mirificis, quæ luculenter ipse perspexi, libellum compegi, qui vobis sit ut lucerna in candelabro, ad meditationem religionis et vitæ. Quo quidem testimonio

'

C

Ꭰ

mendaret?

Nec illa Fabri assertio est solida, qua pertendit Hieronymum et presbyterum fuisse et senem, cum ad Syriæ se recepit eremum. Imo nec senex nec presbyter tunc erat. Vide hic initio primi libri Hieronymi peregrinationem, et quæ in lege Talionis, tabula 5, pro Baronio contra Casaubonum disputavi. § IX. Auctorem videri Postumianum monachum.

Invenio in quibusdam manuscriptis, uti Aquicinctino, Lætiensi majore, et Camberonensi, hunc secundum librum una cum quarto ascribi Postumiano monacho. Eum titulum etiam quædam editio præferre dicitur. Nihil de eo legi quod hanc opinionem stabilire possit.

Non inanem prorsus suspicionem existimo, si quis dicat ortum hunc titulum ex Severo Sulpicio, qui in Dialogis suis, Postumianum ex Oriente post triennalem peregrinationem reducem, multa de monachorum et eremitarum vita ac instituto narrantem introducit: « Postumianus, » inquit initio dialogi primi, « ab Oriente, quo se ante triennium patriam relinquens contulerat, regressus, » etc. Nam quæ hic libri quarti prioribus aliquot capitibus habentur, ea om nia compendio sublecta sunt ex primo Severi dialogo, in quo Postumianus narrator introducitur.

§ X. Auctorem esse Ruffinum Aquileiensem presby- A sed de Ruffino dicitur, qui Xysti Pythagoræi librum

terum.

Primus, quod sciam, e recentioribus librum hunc Ruffino saltem ut interpreti (nam Evagrium quoque hujus libri auctorem facere videtur) vindicavit Jacobus Faber Stapulensis præfatione ad Paradisum Heraclidis, nixus divi Hieronymi auctoritate, qui in epistola ad Ctesiphontem contra Pelagianos, ita de Evagrio et Ruffino scribit : « Evagrius, inquit, Ponticus Hyperborita, qui scribit ad virgines, scribit ad monachos, scribit ad eam, cujus nomen nigredinis (Melaniam [xxvI] innuit nominis significatu) testatur et perfidiæ tenebras, edidit librum et sententias epi ¿ñías (quam nos impassibilitatem vel imperturbationem possumus dicere), quando nunquam animus ullo perturbationis vitio commovetur; et, ut simpliciter dicam, vel saxum vel Deus est. Hujus libros per Orientem Græcos, et interpretante discipulo ejus Ruffino Latinos, plerique in Occidente lectitant.

« Qui librum quoque scripsit quasi de monachis, multosque in eo enumerat, qui nunquam fuerunt, et, quos fuisse scribit, Origenistas ab episcopis damnatos esse non dubium est; Ammonium videlicet, et Eusebium, et Euthymium, et ipsum Evagrium, Or quoque et Isidorum, et multos alios, quos dinumerare tædium est, et juxta illud Lucretii :

Ac veluti pueris, absinthia tetra medentes,
Cum dare conantur, prius oras pocula circum
Contingunt dulci mellis flavoque liquore;

titulo Sixti martyris edidit, ut clarum est ex aliis divi Hieronymi locis, ut in XXII cap. Jerem., ubi eum nomine Grunnii perstringit, et in cap. xvIII Ezech., item ex Augustino lib. II Retractat., cap. 40 (qui deceptus ante libro [xxvII] de Nat. et Grat., cap. 64, Sixti Pontificis nomine allegarat), et ex ipsa Ruffini epistola ad Apronianum, quam interpretationi Enchiridii Sixti præfixit.

3. Quia similem fraudem subnectit hic divus Hieronymus de suppositio Pamphilo in defensione Origenis: « Fecerat, ait, hoc et in sancti Pamphili martyris nomine, ut librum primum sex librorum defensionis Origenis, Eusebii Cæsariensis, quem fuisse Arianum nemo est qui nesciat, nomine Pamphili Bmartyris prænotaret. » Atqui a Ruffino eam fraudem consutam, nimis quam notum. Meminit ejusdem fraudis divus Hieronymus ap. 1. 1 adversus Ruffin., lib. II, et epist. 65, ad Pa. et Ocean., et in cap. xvIII Ezech., et dial. adv. Pelagianos, quam nondum detexerat divus Hieronymus, cum scriberet Catalogum Script. Eccles., ut patet ejusdem cap. 75 in Pamphilo.

ita ille unum Joannem in ipsius libri posuit principio quem et catholicum, et sanctum fuisse non du-C bium est, ut per illius occasionem cæteros, quos posuerat, hæreticos Ecclesiæ introduceret. »

Audisti divum Hieronymum, lector; quid nunc de hujus libri auctore censes, in quo omnium istorum qui enumerantur fit mentio?

Unum hoc divi Hieronymi testimonium sufficere judico, ut liber hic Ruffino asseratur. Omitto suffragari Mss. complures, ut Audomarensem notæ optimæ, et a vetusta manu, quo præcipue in recensendis his libris usus sum; ut alios quos vidisse se asserit Henricus Gravius, notis ad epist. divi Hieronymi ad Ctesiphontem, de qua jam actum.

Nescio an et Ruffinus ipse videri possit insinuare se hujus libri auctorem vel interpretem esse. Nam cap. 29 libri hujus secundi, ubi de Macario Alexandrino agit, addit : « Sed et multa, ut diximus, alia de operibus sancti Macarii Alexandrini mirabilia feruntur, ex quibus nonnulla in libro x1 Eccles. Hist. inserta qui requirit inveniet. » In quo libro x1, videlicet posteriore ex duobus, ab ipsomet Ruffino ad Eusebii Ecclesiasticam Historiam (quam e Græco verterat) additis, cap. 4, habentur quædam de Macario Alexandrino, quæ hoc libro secundo de Vitis Patrum desunt; quorum primum est de cæco reluminato, qui pulvere ex cella Macarii deterso, et aqua putei quo bibere solitus erat macerato, oculos inunxit; secundum vero de leænæ catulis visu donatis,

Vide igitur num alii cum Baronio sint lapsi, quod existimarint hæc verba, « qui librum quoque scripsit quasi de monachis, de Evagrio intelligenda. Sed de Ruffino intelligi debere, cujus nomen proxime præcessit, manifestum est argumentis sequentibus. 1. Quia subdit divus Hieronymus quod ille qui librum de monachis scripsit,in eo enumerat et ipsum Evagrium; videlicet cujus jam ante mentio facta. Nec simile vero, ut jam supra, § 5, dixi, suomet se ornasse præconio Evagrium, et suam quoque aliorum Dad quæ ipsa mirabilia capite illo 29 libri secundi de Vitis immiscuisse. Quod forte animadvertens Marianus Victorius Hieronymi scholiastes, existimavit secundo hoc loco alterius Evagrii distinctam ab Hyperborita mentionem fieri. Sed de Hyperborita secundo quoque loco intelligendum divum Hieronymum, nimis quam manifestum esse quisque deprehendet.

2. Quia immediate post verba hic ex divo Hiersnymo reddita subjungit idem divus Hieronymus : << Illam autem temeritatem, imo insaniam ejus quis digno possit explicare sermone, quod librum Xysti Pythagoræi, hominis absque Christo atque ethnici, immutato nomine, Sixti martyris, et Romane Ecclesiæ episcopi prænotavit?» quod non de Evagrio,

Vitis Patrum videtur lectorem remittere.

Equidem Vitas Patrum scriptas esse post libros illos historiæ Ecclesiastica a Rufino, partim translatos, partim compositos, ipse ejusdem libri XI, cap. jam dicto, manifeste declarat; subdit enim : « Verum si singulorum mirabilium gesta prosequi velimus, excludimur a proposita brevitate, maxime cura narrationem proprii operis mereantur. » Quod ipsum postea præstitisse, librum hunc e Græco textu concinnando, divi Hieronymi testificatione didicimus.

Quæres : unde tam incertus, etiam jam olim, hujus libri auctor fuit? Respondeo: Quia auctor nomen suum suppressit, uti et interpres, [xXVIII] cujus nomen

non nisi divi Hieronymi et paucorum Mss. indicio A quoddam volumen Gothicis litteris scriptum, cujus novimus.

Cur autem Ruffinus nomen suum suppresserit, existimo duas rationes assignari posse. Primo: cum enim, referente Hieronymo epist. ad Ctesiphontem, constet nonnullos Origenistas hic immistos, non ausus fuit eum librum nomine suo extrudere et venditare Ruffinus, quod ipse de hæresi ea suspectus erat. Ut igitur liber hic sine ullo in limine offendiculo reciperetur, præfationem quidem præfixit, sed nomen subticuit. Eodem modo nomen suum suppressit in editione translationis librorum Origenis περὶ ἀρχῶν, quod Hieronymus indicat epist. 66 ad Ruffinum: « Præfatiuncula librorum ɛpì áp ad me missa est, quam ex stylo intellexi tuam esse. »

Secundo, quia Ruffinus hujus libri non tam auctor (ut jam dixi) quam interpres est : ideoque noluit eum suo nomini arrogare. Cum enim fere omnia quæ hoc libro narrantur (uno capite de Oxyryncho excepto) habeantur apud Palladium et Heraclidem, verisimile mihi fit Palladium vel Heraclidem vel alium aliquem hæc Græce edidisse, suppresso nomine, quæ Ruffinus vertit. Quæ post Palladius auctiora edidit suo nomine præfixo, et Historiam Lausiacam inscripsit.

Hæc nunc sufficiant de quæstione hac perplexa. R. P. Georgius Garnefelt, Carthusia Coloniensis alumnus, et bibliothecarius, studiis meis impense favens, in appendice sua ad Elucidationes sacras imaginum eremitarum, operose inquirit de auctoribus Vitarum Patrum, volens me sublevare, vel errantem in viam reducere. Contendit maxime, Hieronymum in epistola ad Ctesiphontem, cum ait, « qui librum quoque scripsit quasi de Monachis, intelligendum de Evagrio, non de Ruffino. Nihil hic addo. Judiciosus lector textum tantum inspiciat, quem hic ante dedi, et judicet: cujusvis judicio securus stabo. Et qui meminerit non semel me scripsisse Ruffinum potius interpretem quam auctorem esse, contorta ab amica manu tela evadet omnia. Nolo hic umbonem opponere amico benevolo, vel tela in amicum pectus retorquere. Nam et ipse tandem cum omnia excussit, Evagrio eum librum abrogat, et incertum ejus auctorem statuit. Quod a mente mea non abhorret, cum Ruffinum saltem ejus interpretem asseruerim. Certe Ruffini hic manum accessisse, qui perpense Hieronymi illam ad Ctesiphontem epistolam legerit, dubitare non poterit.

titulus erat, Vita Patrum Orientalium, sine auctore. Quod tamen inveni in præfatione scriptum a Valerio Asturicensi archipresbytero, æra 940, hoc est anno Domini 902. Exordiebatur autem a Vita Joannis, de quo liber Evagrii (verius Ruffini, ut jam probavi), sed multo longiore.Deinde habebat multas Vitas Patrum, longe diversorum ab iis qui referuntur communiter in Vitis Patrum, quam ob rem omnem meam suspicionem abjeci. » Hactenus Castrius noster.

Omnino occasio suspicandi erat, cum nomen illud præfatio præferret. Sed certissimum nobis de auctore vel interprete hujus secundi libri ex divo Hieronymo suppetit testimonium. Quin, quod liber ille Toletanus dicatur scriptus a Valerio, non statim inde seBquitur eum ejus libri auctorem esse. Multi scriptores suum nomen præfigunt vel post ponunt libris quos exscripserunt, etsi non composuerint, quod ignorare non potest qui vel paucos libros Mss. oculis lustravit. Cum autem liber ille Toletanus dicatur continere & multas Vitas Patrum longe diversorum ab his, » potuit Valerius ille novam collectionem Vitarum Patrum instituisse.

C

PROLEGOMENON V.
Quis tertii libri auctor?

Editi hic libri pergunt erroris funem nectere, et Divum Hieronymum auctorem faciunt; sed stylus satis arguit ejus non esse, licet tria ultima capita ex ejus epistolis desumpta sint, quæ auctorem suum venustate dictionis produnt.

Nihil subsidii ad auctorem indagandum a Mss. libris hic habeo. Nullius enim hic nomen constanter præfigitur. Vel enim qui præcedenti libro et sequenti Evagrium aut Postumianum inscribunt, hunc sine inscriptione medium transire permittunt ; vel si eosdem auctores etiam huic inscribunt, erronee faciunt, ut de præcedente libro jam docui. Quod si eum qui præcedenti libro inscribitur, etiam hujus et sequentis libri auctorem esse volunt, nullum jus potics Evagrio et Postumanio, quam Ruffino, cum et hujus nomen in Mss. quibusdam præcedenti libro præscribatur.

Quid igitur ? nullus ne hic certus auctor indagari poterit? Equidem [xxx] evenit mihi, quod olim divo Hieronymo in re non absimili; cui cum præfatio Dlibrorum ep! pyov Origenis offerretur nullo præfixo titulo, ex stylo deprehendit Ruffini esse, ut

§ XI. Auctorem videri Valerium Asturicensem archi- ipse testatur epist. 66, ad eumdem Ruffinum. Si

presbyterum.

Atque de auctoribus hisce jam ita disquisiveram, cum ecce ex Hispania mittit ad me tractatulum suum de auctoribus Vitarum [XXIX] Patrum R. P. Christophorus de Castro, sacræ Scripturæ in Salmanticensi Academia professor, in quo inter alia scribit in hæc verba:

⚫ Mihi aliquando in mentem veniebat essetne auctor libri Valerius Asturicensis archipresbyter, in cujus scripta casu incidi, cum in bibliotheca ecclesiæ Toletanæ aliqua evolverem Mss. ubi vidi justum

idem hodie mihi, obtusioris licet naris, contigisse dixero, fortasse non omnino erravero. Sed vestigia hujus indaginis, certa satis, nisi me fallo, nunc assignabo.

Cum accurate hujus et præcedentis libri præfationem inter se conferrem, deprehendi non styli tantum paritatem, sed duo præterea, quæ me auctoris, vel certe interpretis, certiorem fecerunt.

1. Ruffinus, præfatione libri præcedentis, hæc habet in commendationem monachorum : « Ut dubitarinon debeat eorum meritis adhuc stare mundum. »

Ad quem eumdem locum auctor respiciens, et sibi A video cur non possit tribui Eucherio hæc ex Cassiano quasi epiphonematice respondens, prologum hujus concinnatio. secundi libri ita auspicatur: « Vere mundum quis dubitet meritis stare sanctorum? >>

2. Ruffinus, præfatione eadem præcedentis libri, quædam adumbravit ex proœmio Palladii in Lausiacam Historiam: in hujus vero libri prologo ex Palladii epistola ad Lausum, quæ proœmio subnectitur, transcribit, quæ locis suis collata et notata invenies.

Quare cum una præfatio alteram respiciat ad eamque alludat, et utraque ex eodem fonte ortum habeat, parique styli decurrat alveo, existimo satis probabiliter utriusque præfationis et libri eumdem auctorem vel interpretem posse statui. Unde et librum hunc Ruffino inscripsi.

PROLEGOMENON VI.

Quis quarti libri auctor?

Nisi fortasse quispiam obstare velit quod hoc eodem compendio per Severi vineta itur, quæ et ipsa putatoria cæduntur falce. Ita quidem librum hunc quartum et Editi et Mss. ex Severo et Cassiano, tacitis tamen nominibus, adornatum exhibent. Non desunt tamen Mss., uti Camberonensis, qui librum hunc quartum ex solo Cassiano habeat expressum, omnissis illis quæ ex Severo passim præmittuntur. Atque ita Eucherio hæc epitome tribui posse videri possit.

Accedit Petri Damiani non omnino vero absimile testimonium lib. v, epist. 19: « Quod si vobis dubium videtur, saltem vestrarum partium testimonio aurem B accommodate ; legite Collationes Patrum, quas Eucherius Lugdunensis episcopus elimato sermone abbreviare studuit ; et si nobis credere non vultis, saltem illius litteræ credite. » Agit ibi de vestitu monachorum Damianus, de quo in hoc Severi et Cassiani

Dico: Quartus liber ex Severo Sulpicio et Joanne compendio habes cap. 15. Cassiano est concinnatus.

Sunt enim tantum excerpta quædam ex eorum libris, verbis pene eisdem. Loca singula, unde desumpta sunt, ad singula capita annotavimus.

Quis autem ea concinnaverit, non habeo certo dicere. Videamus tamen an et hic felici indagine possimus ad concinnatoris pervenire cubilia. Quod si non omnino pervenerimus, jucundum saltem erit pressa legisse vestigia

Scio Gennadium, de Script Eccl., cap. 63, tradere Eucherium Lugdunensis Ecclesiæ presbyterum, quædam Cassiani opuscula lato tensa sermone, angusto verbi resolvisse tramite, et in unum volumen coegisse. Scio Cassiodorum, Instit. divin., cap. 29, affirmare Victorem quemdamAfrum, Martyritanum episcopum, Cassiani de institutione [xxx] monachorum dicta purgasse, et quæ minus erant, addidisse, non sine palmari laude.

Sed an hic liber, quem habemus præ manibus, vel libri aliqua pars, alteri eorum tribuenda sit, non ausim affirmare. At præstat hic ipsa Gennadii Cassiodorique verba subjungere, ut lector videat si quid certi de concinnatore hoc discernere possit.

Quia tamen Editi omnes et plerique Mss. librum hunc ex utroque contractum repræsentant, videndum an quod habet Cassiodorus, Divin. instit., cap. 29, de Victore quodam Afro, huc facere possit: Cassiani, inquit, dicta Victor Martyritanus episcopus Afer ita, Domino juvante, purgavit, et quæ minus erant addidit, ut ei rerum istarum palina merito conferatur: quem inter alia de Africæ partibus [xxxII] cito nobis credimus esse dirigendum. » Forte enim additio hæc intelligi potest de Severi epitome, quæ hic Cassiani Cepitomæ adjuncta est. Nisi quædam addiderit iis quæ purgavit, id est, antidotum contra veneni intimationem, quod scriptis suis sparsim inserebat Cassianus, apposuerit.

Gennadius igitur hæc de Eucherio : « Sed et sancti Cassiani quædam opuscula, lato tensa sermone, idem Eucherius angusto verbi resolvens tramite, in unum D coegit volumen. » Hæc Gennadius, inquit, Baronius annal.433,ejusdem (Pelagianæ) farinæ cum Cassiano; qui ne diceret erroribus confutatis Eucherium expurgando contraxisse opera Cassiani, latum sermonem circumcidisse prætexuit. Ita ille.

Quod si Eucherius hujus, quod hoc libro quarto damus, compendii est auctor, eum et scalpello usum et forcipe, nunc venam incidendo, noxiumque sanguinem extrahendo, nunc luxurians capillitium circumcidendo, merito dixeris. Nam ita sanus, ita concisus hic Cassianus est, ut nullo Pelagianæ præfidentiæ nimio fervore vena micet, nullis prolixitatis cincinnis exuberet fastidiosa facundia. Equidem non

Baronius supra existin at Cassiodorum spe frustratum non accepisse quod ex Africa exspectabat. Siquidem Ado Viennensis episcopus, in Chronico, anno 425, ab ipso Cassiodoro id operis, ut Cassianum corrigeret, elaboratum affirmat, dum ait : « Opera illius a catholicis cautissime legenda, maxime de libero arbitrio et gratia; sed et Encratitarum hæresi incautius favit. Errores illius Cassiodorus Ravennatum senator purgare volens, non ad plenum omni ex parte potuit. »

Quis nunc horum excerptorum auctor statui possit, malo in medio relinquere, quam temere quid asse

rere.

Petrus Ciacconius, præfatione ad lectorem Cassiani, refert in Vaticana bibliotheca collectiones aliquot, et octo postremos libros Institutionum in Græcam linguam conversos esse, sed in compendium potius redactos, quam integre conversos, quem ea de re disserentem legere quisque potest.

PROLEGOMENON VII.
Quis quinti libri auctor?
Dico Quinti libri auctor incertus

1. Quia Sigebertus, de illustr. Ecclesiæ Scriptor, in Pelagio, cap. 116, librum eum vocat De vita et