idcm erravit quoque Pagius (a), Norisium ut assolet A de potestate liberi arbitrii, altera de perfectione ho secutus; sui nimirum oblitus; quippe qui antea Valesium exscribens, Encrnia ecclesiæ Hierosolymitanæ die 13 Septembris celebrata fuisse recte tradiderat (b). A die itaque 13 Septembris retroactis dicbus 47 Orosianis, ad Julii diem 28 pervenies, quo habitus fuit conventus Hierosolymitanus. Porro alterum quod animadver:ere nostra magis interesse arbitramur, versatur in asserendo auctori nostro cum viris doctis Apologetico cujus modo mentionem fecimus. Nimirum Jansenius egregium istud opusculum ab aliquo exercitationis causa fuisse conscriptum existimat (c). Wastelius vero iis quæ ex Jansenio hausit, illud quoque adjecit, Novatianismi ac Nestorianismi reum esse Orosiani opusculi auctorem (d). Non est hic locus, ut Labbei verbis utamur (e), B acerbius invehendi sive in episcopum Iprensem, sive in Wastelium Carmelitam ; qui futilibus, sed fucatis in speciem argumentis eximium illud opus apologeticum in suspicionem volting adducere voluerunt, contra nitente eruditorum fere omnium virorum exercitu.» Verum ad eos refellendos unus præsto sit Augustinus, qui actorum conventus Hierosolymitani, ab Orosio in suo Apologetico digestorum, excerpta libro de Gestis Pelagi intexuisse comperitur (f). Quod ut lectori manifestius constet, viros clarissimos adeas, si lubet, qui hujusce Apologetici sinceritatem acriter propugnarunt: Norisium (g), inquam, in primis et Garnerium (4): quos deinceps sunt assectati, Pagius (i), Papebrochius (j), Tillemontius (k), Natalis Alexander (1), alii. Et optimo quidem jure hujusmodi Apolo- C geticus Orosio assertus. Nam ut ait Garnerius (m), ab Augustino testimonium habet, stylus auctorem demonstrat, mss. codices Orosii nomen præfcrunt; et ii soli repugnant quɔrum interest a tanto viro tamque antiquo scriptore et, quod præcipuum est, tam nobili discipulo Ilieronymi atque Augustini, arma non suppeditari, quibus et ipse olim Pelagium vicerit, et ipsi nunc vicissim a catholicis vincantur.› H:vc vir doctus; qui et ista postremo addit, operis præstantiam rursus inculcans: Quæstionum, inquit, a Pelagio motarum duæ tantum hoc in libro tractantur: altera (a) Pagi. ad ann. 415, § 4. (c) Jans. August. tom. I, pag. 26, edit. Lovan. 1610. (d) Wastel. tom. II, Vindic. lib. mi, sect. 5, pagg. 663 seqq. (e) Labb. concil. tom. III, pag. 363, edit. Ven. Labb. () Ang. de gest. Pelag. capp. 14, 15, 16, 17 et 30. (9) Noris. Hist. Pelag. lib. 1, cap. 7, opp. tom. I, pagg. 74 seq. (k) Garner. Dissert. vi, cap. 3 ad Mar. Mercat. tom. I, pag. 354, sive in Append. August. pag. 248. (i) Pagi. ad ann. 415, § 3. (j) Papebr. Tract. prælim. ad tom. III, Act. SS. Maii pag. xxi. (k) Tillem. Mem. eccl. tom. XIII, pag. 1008, not.59 sur S. Augustin. (1) Nat. Alex. Hist. eccl. sæc. V,cap. 3, art. 6, § 2, pag. 44. (m) Garner. Dissertat. vi, cit. Append. August. D minis in vita mortali; quas unas Hieronymus (") in oriente agitabat, suarumque partium presbyteris persuaserat ; ita ut Pelagio magnam inde invidiam face rent. Ambæ vero tam subtiliter ad Scholæ izpiбtav, tamque solide ad fidei regulam solvuntur (in hocce Orosii Apologetico); ut affirmare non dubitem, nibil fere melius scriptum olim primis temporibus, nibil veterum monimentorum superesse consequentibus temporibus utilius.> Sed nondum scrmo de Orosiano Apologetico abrumpendus. Nimirum postremæ hujus opusculi parti (0) haud pauca ex libro sancti Augustini de Natura et Gratia (p) fuisse intexta compertum est; quæ propterea merito ab eruditis rescinduntur. llujusmodi assumentum Schottus primus detexit (q); deinde vero latius exposuit Vossius (r) : qui et alibi rem eamdem pertractans, casu factum existimat (s), ut quis librarius aliquas Augustini pagellas, easque inversas ct trajectas, permiscuerit Orosianis. His vero, subdit, semel incuria aliqua admissis et cum Orosianis postea compactis, factum fuit ut tamquam Orosiana legerentur a lectore parum attento, el in Augustini lectione non multum versato. Qua de re videas quoque, si vacat, Norisium (1), Garnerium (u) ac Tillemontium (v). Horum itaque virorum eruditorum ductu, excerpta Augustiniana ab Orosii Apologetico sejuncta edidimus; et de inversione ac trajectione lectorem in notis subjectis admonuimus. Quam quidem curam est sanc cur miremur fuisse ab Havercanipo neglectam. Illud præterea in primis admonere præstat, quod cum Apologetici textum pluribus in locis depravatum in Havercampi editione comparcat; illum idcirco quantum in nobis situm fuit emaculare studuimus, Schotti exemplum licet minus castigatum secuti, cum nullum aliud præsto fuerit : quem" tamen textum emendatiorem adhuc exhibere licuisset, si opportunius nobis succurrissent excerpta, quæ sive apud Labbeum (x), sive apud Benedictinos (y) habentur. Verum ut huic incommodo quomodocumque occurreremus, exemplar nostrum duduin e prelo elatum cum memoratis excerptis contulimus; quæque in iis notari digniora detexi- A intelligimus errasse omnino Pagium asserentem mus, ca inferius ad calcem inter emendanda descripsimius. B absque tabulis (r), hujusmodi opus fuisse in Hispaniis ab Orosio conscriptum. Porro confectis llistoriarum libris atque Augustino exhibitis probatisque, cx Africa discedens Orosius anno 417 desinente, iter in Hispanias suscepit, sccum ferens inter alia sancti Stephani protomartyris reliquias quas ab Avito acceperat, ut superius vidimus, Palchonio episcopo Bracarensi tradendas. Quo in itinere in insulam Minoricensem digressus, Magon parumper subsistit. Verum cum eo tempore Hispani obsiderentur a Gothis; postquam illuc transvehi sicut desiderabat nequivit, remeare ad Africam denuo statuit, ut ex litteris encyclicis Severi Minoricensis episcopi erudimur (s). Quid autem posthac Orosio acciderit, omnino incompertum. Sed in viam demum redeat oratio. Orosius itaque mense Decembri anni 415 degens adhuc in Palæstina, incredibili desiderio iter maturabat in Africam, ut ex Aviti epistola ad Palchonium (a) discimus : adeoque illine in sequentis anni 416 verno tempore solvens, ad Augustinum ex condicto (b) perrexit. Rediens, inquit Gennadius (c), reliquias beati Stephani primi martyris, tunc nuper inventas, primus intulit Occidenti. Quod quidem antea tradiderat modo laudatus Avitus (d). Secum præterea detulit Hieronymi litteras ad Augustinuin (e), nec non lerotis ac Lazari epistolam ad patres Africanos de Pelagio et Cœlestio, nefarii prorsus et ab omnibus anathematizandi erroris auctoribus (s). Ex oriente redux in Africam Orosius, Historiarum libris septem conscribendis, hortante ac præcipiente Augustino (9), manum admovit, quos et eidem sancto doctori nuncupavit. Hoc autem opus ab Orosio exaratum tradit Marcellinus (h), Theodosio vu ct Palladio coss., id est, anno 416. Auctor eniinvero testatur (i) suos Historiarum libros ab se inchoatos, quo tempore Augustinus perficienas undecimo Civitatis Dei libro insistebat, id est, anno 416, ut viri eruditi censuerunt (j) : eosque confecit sequente anno 417, postquam scilicet Vallia Gothorum rex (k) pacem optimam cum Honorio imperatore datis lectissimis obsidibus pepigit. De qua temporis notatione videsis Baronium (!), sed potissi mum Tillemontium (n). Porro suos Historiarum libros scripsisse Orosium dum in Africa degeret, testis est locuples ipsemet auctor. Etenim sub initium libri v hæc habet (») : NUNC ME AFRICA tam libinter EXCEPIT, quam confidenter accessi : NUNG ME ISTA AFRICA EXCEPIT pace simplici, sinu proprio, jure communi. Ad hæc, opere jam absoluto eadem in regione adhuc agens, coram allocutus esse Augustinum videtur. Nimirum initio (0): Præceptis tuis parui, ait, beatissime pater Augustine. Et in fine (p) : Explicui, inquit, adjuvante Christo, secundum tuum præcepium, beatissime pater Augustine, etc. Neque aliter existimavit Tillemontius (9). Ex quibus ergo (a) Avit. epist. apud Baron. ad ann. 415, § 3, et D in Append. tom. VII, opp. Aug., pag. 2. (b) Aug. epist. 161, num. 2, opp. tom. II, pag. 584. (c) Gennad. de Vir. Illustr. cap. 39. (d) Avit. epist. 1. c. (e) Hieron. epist. 134, opp. tom. 1, (f) Ang. epist. 175, tom. II, pag. 617. (h) Marcell. Chron. ad ana 416, inter opp. Sir mond. tom. II, pag. 357, edit. Paris. (4) Oros. procm. (j) BB. præfat. ad tom, vil opp. Aug. (k) Oros. Hist. lib. v, cap. 43. (1) Baron, ad anu. 414, § 14. (in) Tillem. Mem. eccl. tom. XIII, pag. 698 et 1010, not. 62. (n) Oros. lib. v, cap. 2. (0) Id. procem. P) Id. lib, vu, cap. 43, Jam vero ut ad ejus Historiam sermo recurrat, habitam fuisse illam apud veteres multo in pretio comperimus. Ea namque vix absoluta atque in vulgus educta, ejus auctor ferme statim laudibus ornatus perhibetur. Prosper sancti Augustini discipu. lus (1): Orosius, ait, Hispanus presbyter, vir eloquens et historiarum cognitor claret: que quidem verba Gennadius exscripsit (~). Anonymus auctor Africanus Prospero suppar, rirum cruditissimum Orosium historiographum appellat (v). Sidonius varios ecclesiasticos scriptores recensens, Orosii copiam in dicendo ejusque facilem eloquentiam prædicat (a). Summus ecclesiæ antistes Gelasius (y) : Orosium, inquit, tirum eruditissimum conlaudamus, C qui valde nobis necessariam adversus paganorum calumnias ordinavit Historiam, miraque brevitate contexuit. Neque Orosium præterit Cassiodorius, qui eum Christianorum temporum paganorumque collalorem vocat (z). Recentiorum de hujusmodi opere judicia mittimus. Ea videas, si lubet, a scriptore Orosiano Anglico satis diligenter collecta (aa). Mittimus quoque verba facere de vocabulo sive Hormesta zive Ormesta, quo vulgo inscribuntur, teste Cangin (66), in miss. codicibus septem nostri anctoris fhistoriarum libri: de eo siquidem omnium diligentissime Fabricius (cc), cujus tamen enarratis unum addendum, quod ex Witholio refert Gerdesius (dd). Cæterum li(q) Tillem. 1. c. tom. XIII, pag. 698. (r) Pugi, ad ann. 417, § 23. (s) Sever. epist. apud Baron. ad ann. 418, § 46. (1) Prosp. Chron. inter ejus opp. p. m. 428. (v) Anon. auct. de promiss. et prædict. part. I, cap. 33, num. 4, in Append. ad Prosp. opp. (x) Sidon. lib. iv, epist. 3, inter opp. Sirmond. tom. 1, pag. 932. (y) Gelas. Decret. § 3 apud Fontavin. in append. ad antiqq. Hort. pag. 326. (2) Cassiod. de Instit. divin. litter. cap. 17. (a) Thom. Pope Blount. Censur. celebr. auct. pag. 290. 20. b) Cang. Glossar. Lat. vv. Hormesta et Ormesta. cc) Fabric. Bibl. med. et inf. Latin. tom. V, pag. (dd) Gerdes. Miscell. Groning. tom. II, fascic. 9. pag. 382. cet nævis haud careat ejusmodi Orosii opus, quos A cujus mentio exstat apud Mabillonium (6), fuerit diviri doctissimi perspexere, Baronius passim, Scaliger in animadversionibus Ersabianis, Petavius in libris de doctrina temporum, Norisius in Cenota phiis Pisanis aliique; plurimi tamen, ut nuperi editoris verbis utar (a), apud omnes eruditos haberi solet, cum ob ipsius operis multijugem historiam, non inutili brevitate congestam et ad temporum rationem consulesque Romanos sollicite digestam ; tum vel maxime quod integris quos frustra jam quærimus, magnis historiarum et annalium scriptoribus, atque in eo genere principatum tenentibus, auctor sit usus. › Editionem Orosianæ historiæ prelo subjiciendam curavimus, quam omnium postremam Lugduni Batavorum publici juris fecit anno 1738 cruditissimus Havercampus; quippe quæ cum ad veteres codices vulgatos, tum ad fidem mss. et præsertim antiquissimi Longobardici bibliotheca Florentina Medicea, (a) Haverc. præfat. ad Oros. sub fin. (e) Voss. lib. de list. Latin. cap. 14, pag. 216. B ligenter exacta. Unum est, quod animadvertendum existimamus. Nimirum, temporis cursum supputans Orosius, quem in sua Historia contexenda complexus, ab orbe condito usque ad suam ætatem deduxit, sic inquit (c): Explicui...... ab initio mundi usque in præsentem diem per annos VM. DC. XVII, id es', quinquies mille sexcentos et duodeviginti, etc. Sic exactiores veteres editi (alii quidem nonnulli, numero uno transposito, haud bene præ se ferunt VM. DXC. XVI, qui tamen numerum postremum xVIK probe retinent); sic item optime legerunt viri doctissimi, Baronias (d), Vossius (e), Pagius (/) ac Tillemontius (9). At Havercampus siglas numericas oculis fugientibus excurrens, rescripsit, per annos mille sexcentos el SEPTEMDECIM, loco decem et octo. Quod quidem mendum haud nobis animadversum quando typis committebatur Havercampi exemplar, nunc tollendum e nostro admonemus (h). (f) Pagi. ad ann. 417, § 23. (g) Tillem. Mem. eccl. tom. XIII, pag. 1010, not. 42 sur S. Augustin. (h) Oros. Hist. lib. viι, cap. 43. RATIO ORTHOGRAPHIE In Orosii codice Longobardico et antiquissimo bibliotheca Florentina mediccæ S. Laurentii, Quam sequuntur alii duo codd. ejusdem Biblioth. et præsertim XXXV. Habentur et alia lectiones id genus, quæ possunt conjici ex appositis in hoc catalogo; ipsa vero litterarum in codice Longobardico antiquissimo hæc, quam subjeci, est figura. Decemb eCeMANNOSCRUENTIS Simeges Toquas N&TIONES quantos populos de TURBO. INUOLUERITAT TADFLIXERIThomeRuspoеTa tamen eam voluntate conatuque decoravi, testimo 1 Præceptis tuis parui, beatissime pater Augus- B ciperes, possem ego autem solius obedientir, si tine: atque utinam tam efficaciter quam libenter! Quamquam ego in utramvis partem parum de explicito movear, rectene an secus egerim: tu enim jam isto judicio laborasti, utrumne hoc, quod præ nio contentus sum. Nam et in magna magni patrisfamilias domo, cum sint multa diversi generis animalia, adjumento familiaris rei commoda: non est stidivit audire. 1s Beatus etiam Tobias, ducem angelum sequens, canem comitem habere non sprevit. Igitur "generali amori tuo et speciali connexus, voluntati tux volens parui. Nam com subjectio mea præcepto paternitatis tuæ factum 3 debeat, totumque tuum sit, quod ex te ad to redit, opus meum; hoc solo meo cumulatius reddidi, quod libens feci. Præceperas mihi 18 ut scribcrem adversus vaniloquam pravitatem eorum, qui 19 alieni a civitate Dei ex locorum agrestiuin compitis et pagis pagani vocantur, sive gentiles: "o qui terrena sapiunt: qui, cum futura non quærant, tamen canum cura postrema : quibus solis natura A Chananæa non erubuit dicere, et Dominus non fainsitum est, voluntarie ad id ad quod præparantur 2 urgeri, et per ingenitam quamdam obedientiae formulam, sola disciplinati timoris exspectatione suspendi, donec ad peragendi licentiam nutu signove mittantur. Habent enim proprios appetitus, quantum brutis excellentiores, tantum rationabilibus propinquantes: hoc est, discernere, amare, servire. Nam discernentes inter dominos atque extrancos, non eos quos insectantur, oderunt: sed his quos amant, zelant: et amantes dominum ac domum, non quasi ex natura apti corporis vigilant, sed ex conscientia solliciti amoris invigilant. Unde etiam 10 mystico sacramento in Evangeliis, quod edant micascatelli " sub mensa dominorum suorum, et 9 8 20 præterita autem aut obliviscantur aui nesciant, "præsentia tantum tempora veluti malis extra soliNOTÆ. HAVERCAMPI 6. Ad id ad quod præparantur. Editi quidam vete- B res, ad id quo præparantur, inter quos omnium prina. Mss. vero omines, ad id quod præparantur, ut et edit. Augustana. Quare interscruit Fabricius voculam ad, quæ necessario requirebatur, et excidisse videtur, quoniam bis, intermedia voce id, occurrebat. 7. Disciplinati timoris. Ilic pro timoris exhibent tremoris mss. Flor. sec. et tert., Lugd. Bat. sec., Ultr. et editi vetustiores. At mss. Lugd. Bat. reliqui ut et Meus, timoris, ct recte prætulit Fabricius. ex timore enim tremor nascitur. I'ro peragendi L. B. tert. pergendi. Mox ad illa quæ sequuntur, quantum brutis addit sunt Lugd. Bat. sec. et Ultr. Prior ponit mox animalibus post rationabilibus, legit quoque appropinquantes. 8. Non eos quos. Flor. sec. non solum cos, male. Orosius enim ingenitum canibus esse ait amorem erga dominos, sic ut eo impulsore extraneos adlatrent, eosque insectentur, non quod ipsos natura odcrint, sed pro defensione domini. 9. Sed his, quos amant, zelant. His non hos est in nostris manuscriptis; ¿nhoūv etiam in sacris litteris cum dativo legitur. FABRICIUS. Mss. Ultr. et Lugd. Bat. omnes sed pro his sive hiis, ut ed. omnium prima hos mss. Flor. sec. et tert. ut et edit Hittorp.; at Fabricianum his comprobant et August. edit." et codex Perizon, atque Meus. 10. Mystico. Mystice Lugd. Bat. sec. qui et mox addit post evangeliis verbum legimus, pro quo legitur, tert. quint. et Ultr., utrumque male. 11. Catelli sub mensa. Legitur et de mensa. Apud Matthæun capite decimo quinto est, τὰ κυνάρια ἐσθίει ἀπὸ τῶν ψιχίων τῶν πιπτόντων ἀπὸ τῆς τραπέζης τῶν xupiov auTay. FABR.-L. B. tert. Catuli. 12. Sub mensa dominorum suorum. postremam vocem delent Periz., Ultr., Lugd. Bat. sec., et Florentin. sec. et tert. Augustana quoque editio, et Codex Meus. Mensis autem præfert Lugd. Bat. quart. Postulant tamen Græca unde desumpta sunt. Mox mulier editi quidam infarciunt. 13. Beatus etiam Tobias. Tobie sexto. FABR. 14. Generali amori tuo speciali amore connexus. Flor tert. amore tuo. Vulgata hactenus lectioni præfero illam quæ in vetustissimo Lugd. Bat. sec., Ultr. et prima edit. invenitur, generali amori tuo et speciali connexus. 15. Factum debeat. Sic omnes mss. et editi; unus Ultr., factum inpendere opus debeatis. Unde vetus suspicor esse mendum; neque enim satis capio quid ho sibi velit. Si vult innuere Orosius, subjectionem suam præcepto paternitatis Aurelii Augustini debere factum, id est opus hoc, quasi dicat, id quod nunc a me factum est, illepide sane locutus est, neque pro eo quo polluit judicio. Suspicor igitur Orosium non factum scripsisse, sed fructum. Debebat autem præceptioni et operæ Augustini præceptoris C D sui, et patris spiritualis, fructum, quo ostenderet, quantum hoc doctore profecisset. Hunc fructum nunc profert, atque illi, cui debere se profitetur, offert. 16. Totumque tuum sit, ete. Ita corruptum mala distinctione locum emendavi. In editis antea legebatur, totumque tuum sit, quod ex te (addit sit Ulir.) ad te redit, opus meum hoc solo meo cumulatius reddidi, quod libens feci. Distinctionem hic debere poni post opus meum, res ipsa clamare videtur. Dicit enim Orosius, universum hoc opus suum merito Aurelii Augustini vocari posse, atque profectum ab eodem (id est, ejus hortatu et jussu conscriptum) merito eidem debere offerri. Verba tuum sit, transponit Flor. tert. Insuper mss. Lugd. Bat. prim. et quart. ita legunt, totumque sit tuum quod ex te sil, ad te redeat ; tert. totumque q. e. te sit, ad le redeat; sec. vero nempe idem opus, totumque tuum sit, quod ex le sil, ad te redit. In quibus tria priora verba ad glossam sunt referenda, quæ explicet totumque. 17. lloc solo meo cumulatins. Multi ex inss, meo nɔn agnoscunt, ut Flor. sec., Ultr., Periz, Lugd. Bat. prim. sec., et tert., edit. quoque princeps et Angustana. Retinent Flor. tertius, Codex ineus et Lugd. Bat. quart, in quo ultimo est, hoc solum meo. Potest autem abesse meo, quoniam de suo opere, non alieno loqui Orðsium ex sensu satis patet. Tibi, inquit, pater Augustine, fructum debeo, quem offero, tuis auspiciis monitisque susceptum opus, quod tuum rite vocari propterea potesi ei debet; obsequii gloria apud me est, eoque solo cumulatius reddidi, quod libens feci. Ilanc præceptis magistri sui obcdientiam in initio præloquii spoponderat, in illis, Præceptis tuis parui, beatissime pater Augustine: atque utinam tam efficaciter quam libenter ! 18. Ut scriberem. Ex omnibus editis et quibusdam mss. exciderat vox secunda scriberem; exhibent vulgo ut veluti adversus, etc.; servarunt (ex quibus repo, sui) mss. Lugd. Bat. prim., sec., quari., Periz. et Ultr. 19. Alieni a civitate Dei. Adludit ad eximium præceptoris Aurelii Augustini opus, quod ille De Civitate Dei inscripsit, et cujus decimum ediderat librum, cum hæc sua vulgaret Orosius. 20. Qui terrena sapiunt. Sic omnes fere exhibent mss.; unus aut alter cum vulgatis editionibus legit, quia terrena sapiunt, quasi gentiles vocarentur, quia terrena sapiunt; quod ego inde exsculpere nequco; at illos, qui a civitate Dei alieni sunt, paganos et gentiles vocat; hos dicit terrena sapere, bos, cum futura non quærant, etc. 21. Præterita autem. Edit. August. non agnoscit autem, ut nec Venet. nec ms. Periz., sed Hittorp. delet sequens aut, ut et Lugd. Bat. tert. At pejis vocem non delent edit, princeps et Aug. in iis que precesserunt, non quærant. Mox obliviscuntur et nesciunt mss. Lugd. Bat. pr., tert., et quart. 22. Præsentia tantum. Præsentia tamen Florent. |