ornaverint, et desinant fidem nostram rusticæ tantum simplicitatis arguerc, suamque potius imperitiam agnoscant. Hactenus Hieronymus Dextro.

ipsum facturum affirmans, si Doctorum omnium, qui A quanti et quales viri eam fundaverint, exstruxerint, et vita et scriptis Ecclesiam Dei illustrassent, nomina, et lucubrationes, more catalogi, ad unum brevius*culum volumen encomiastice reduceret : ut cum gentiles rhetorum ac poetarum suorum catalogum nobis objicerent, quem Suetonius Tranquillus, libro de illustribus Grammaticis edito confecerat, Catholici suorum catalogum promere possent, et gentiles quos inscia vetustas venerabatur, imperitia et ignorantiæ redarguere. O dignam Christiani et docti viri cogitationem o animum nobilem! Quid mirum si non solum clarus apud sæculum, sed etiam, quod in sacculari bomine rarum est, Christi fidei deditus, dicatur? Sane quod Doctorum Ecclesiæ catalogo fruamur, Dextro v. c. debemus: nam ejus hortatu S. Hieronymus provinciam eam suscepit; cujus deficiente lucubratione, innumeros antiquorum Doctorum, quorum modo operæ non exstant, necessum fuisset ignorare. Annuens igitur Dextri desideriis Hieronymus non solum catalogum cupitum confecit, sed et librum ipsum Dextro dicavit, et epistolam libro præposuit, videlicet:

HIERONYMUS DEXTRO.

B

Agebat eo tempore Dexter annum ætatis xxii et licet adolescentiæ metas non excessisset, animo tamen canus senem studiis præ se ferebat; unde et cœperat Chronicon suum Historiæ omnimodæ in gratiam ejusdem Hieronymi texere; quo nimirum ad catalogum scriptorum ordiendum, ipsum excitaret: tametsi rebus militiæ, et imperatorum servitio longo tempore intentus, ingentique memoratarum rerum varietate detentus, finem ipsi nisi post multos annos non valuerit imponere : quando scilicet senio confectus, quietem domi suæ, exteris rejectis muniis, philosophiæ Christianæ exercendæ gratia quæsivit. Inde factum est, ut Hieronymus ejus libri in suo catalogo meminerit, quem anno Domini 393 confecit, et nibilominus ultimam manum imposuerit suo Dexter anno Domini 430 post Hieronymi mortem, ut ex prologo liquet. Quamquam id quoque probabile admodum sit, non eo anno, quo catalogus a Hieronymo elaboratus fuit, Dextri historiam in eo insertam fuisse, sed post aliquot annos, quando videlicet ad ejus notitiam pervenit Dextrl lucubratio, et dedicationis propositum; quemadmodum et alios paulatim inseruisse successu temporís, sibi ante incognitos, suo loco dicturi sumus.

Crebrescente ejus fama, tandem ab Arcadio qui Orientis imperium a Theodosio parente hæreditario

evectus est, cui nulla erat toto imperio dignitas æqualis, utpote unde multos ad coronam imperii vocatos ex historiis scimus. Quo anno præfecturam prætorii Dexter præcise inierit non constat; hoc unum tamen liquet, anno Christi Domini 403, quo videlicet S. Hieronymus secundam ad Rufinum dedit Apologiam, præfecturam jam suam explevisse, cum tamen anno illo 393 quo catalogum scriptorum perfecit, nondum ad eam ascendisset: in catalogo enim illo non eo titulo a Hieronymo honoratur, sed simplici usus est nomine: Hieronymus Dextro. Hortaris, Dexter. In Apologia vero, Ante decennium, inquit, cum Dexter amicus meus, qui præfecturam administravil prætorii, me rogassel, ut auctorum nostræ religionis ei indicem texerem. Trigesimo (reor) ætatis suæx anno prætorii præfectus factus fuit : et 33 jam præfectura perfunctus tantopere Hieronymum familiari colloquio et scriptis convenerat, ut ab ipso amici titulum meruerit.

Hortaris, Dexter, ut Tranquillum sequens, ecclesiasticos Scriptores in ordinem digeram; et quod ille in enumerandis gentilium litterarum viris fecit illustribus, ego in nostris faciam : id est, ut a passione Christi usque ad decimum quartum Theodosii imper. annum omnes qui de Scripturis sanctis memoriæ aliquid prodiderunt, tibi breviter exponam. Fecerunt quidem hoc idem apud Græcos Hermippus Peripate. Gjure susceperat, ad præfecturam prætorii Dexter ticus, Antigonus Carystius, Satyrus doctus vir, et longe omnium doctissimus Aristoxenus Musicus: apud Latinos autem Varro, Santra, Nepos, Hyginus, et, ad cujus nos exemplum vis pro: ocare, Tranquillus. Sed non mea, et illorum similis est conditio: illi enim veteres historias, annalesque replicantes, potuerunt quasi de ingenti pralo parvam opusculi sui coronam texere : ego quid acturus sum, qui nullum prævium sequens, pessimum (ut dicitur) magistrum memetipsum habeo? Quamquam Eusebius Pamphili in decem Ecclesiastica historiæ libris, maximo nobis adjumento fuerit : et singulorum de quibus scripturi sumus volumina, ætates auctorum suorum sæpe testantur. Itaque Dominum Jesum Christum precor, ut quod Cicero tuus, qui in arce Romanæ stetit eloquentiæ non est facere dedignatus in Bruto, oratorum Latinæ linguæ texers calalogum, id ego in Ecclesiæ illius scriptoribus enumerandis, digne cohortatione tua impleum. Si qui autem de his qui usque hodie scriptitant, a me in hoc volumine prætermissi sunt, sibi magis, quam mihi debent imputare: neque enim celantes scripta sua, de his quæ non legi nosse potui; et quod aliis forsitan sit notum, mihi in hoc terrarum angulo fuerit ignotum. Certe cum scriptis suís claruerint, non magnopere nostri silentii dispendio suspirabunt. Discant ergo Celsus, Porphyvius, Julianus, rabidi adversus Christum canes, discant eorum sectatores, qui putant Ecclesiam nullos philosophos, ct eloquentes, nullos habuisse Doctores;

D

Rebus prætorii feliciter administratis, et multis annis in servitio Augustorum Arcadii, et Honorii, ac junioris Theodosii confectis, tandem de eorum licentia in patriam revertitur; ubi tamen quiete optata non diu potiri datum fuit, nam ad regimen Toletang urbis assumptus, nonnihil studia cœpta intermittere coactus est. At nec sic omnino ab illis destitit, sed pro temporis opportunitate, antiqua Toleti Tabularia scrutari (quæ sibi admodum proficua fuisse fatetur)

et biennio toto illud suæ patrie beneficium conferre A ita quod in Garcia Suevorum rex Recbila, terconatus est, ut inter Bareinenenses et Toletanos in

tima ae familiaris necessitudo contraheretur, cujus rei perlhet ipse testimonium in Chronico inquiens: Maxima Tole'anorum cum Barcinonensibus necessitudo contrahitur, ex quo civitatem illam ego Dexter biennio vexi, et in tabularis ejus urbis multa scitu digna reperisse me fateor.

menerici successor, dominationem exercete!; el super Gothos Theodoredus, tertius ab Ataulfo regnaret, multa-que His; aniæ provincias possideret ; nondum tamen i d· Romani usquequaque ejecti erant, et spes tot:s recuperandi necdum anis-a: quare ultimus rei exspectabatur eventus, historiæ commendandus. Auno ipso 440 (auctore Idatio), Asturius utriusque militiæ dux, ad Hispanies mi-sus, Tarraconensium cædit multitudinem; anno quenti cometa apparere coepit meuse Decembri, subsequentem pe tilentie, et praesentes bellorum plagas portendens. Asturio successor datus est Me. rebaudis utriusque militie dux, matu nobilis, et eloquentiæ merito, vel maxime in poematis studio

Inde domum rediens omuimod:r Histori v finem imposuit on o Christi (30), ætatisvero sn v 62, eamque D. Hieronymo dicavit ac mis t` quitamen ante paucos anPos vitam meliorem sortitus apud Superos fuerat; tametsi ejus rei in Hispomnias fama nondum pervenerat ; nem et datius ejus temporis in Hispania scriptor, anno Domitu 435 scribit : Quo tempore S. Hieronymus obient, referentium sermo non edidit. Morte igitur ip- B veteribus comparandus, utroque titu'o, Dextro perSius postmodum comperta, cum ber ipse ad ejus, utpote defuncti, manus pervenire non posset, alteram ei Dexter imposuit; multi-que locis locuplefavit et auxit, nam e: Hieronymi mortem in eo annota-se constat ad annum Domini 426, et ita tandem amico et consanguineo suo Paulo Orosio Chronicon auctum dicavit cum ultimam ei imposuisset manum anno Christi 410, currente era Casaris 478, a Roma vero condita anno 1191, artalis suæ 2, jam incipente decrepita, ut ipse in calce Chronici asserit. Quid autem in causa fuerit, ut cum ei suscripserit anno 440, historiam nihilominus terminaverit anno 430, e totum decennium silemtio involverit, ip-e non explicat existimo autem etiam in hoc Hiero nyinum imitari v. luisse, qui ab ultima pariter de- C ravit. Floruit etiam in Portica, ut indicat epita

cenral historia in Chronico suo abstinuit: quoniam eo fine contentus (ait ille) reliquum temporis Gratium et Theodosii latioris historia stylo reservavi: non quo de vivis úimuerim libere et vere scribere, timor enim Dei hominum fimorem expellit, sed quoniam debacchantibus adhuc in nostra Budaris, inerta sunt omwia. Se prosus de Dextro credendum, qui debacchante Barbaras nationes, nimirum, Alanos, Wandalo, Sueves et Gitios, suismet ceulis in exitium Hispar ie conspexit; quorum historia latiori stylu scribenda erat, quam Chronicon pateretur, et debacebantibus adbuc in nos'ra Barbaris, incerta erant oma. Nam tametsi ab anno Christi 409 Hispanias intrasse.t, ipsasque Barbari inter se divisissent,

necessarius. Demum anno 444 Sebastianus, militiæ dux, Constantinopoli fuga lapsus, et ad Thendoredum Gothorum regem veniens, conquisitam sibi, qua potuit, Barcinonem hostis ingreditur. Interca Dexter, non minus patriæ calamitatibus perta sUS quam senin, et laboribus confectus, ab hac luce creptus est; quod ejus continuator M. Maximus testatur inquiens: Era Cæs. 482, ammo vero Christi Domini 444. Fl. Lucius Dexter pene decrepitus obiit 10 kalendas Julii Barcinone ; vir plane doctus, prudeus et pius: eo certe multis præferendus, quod multa quæ ad Eccles. universalis gloriam spectant, solus ipse scripto Chronico posteris patefecit, et in rebus Hispaniæ patria sur dilucidandis plus cæteris labo

phium, quod sepulcro Ataulfi regis apposuit, et marmori incidi curavit, prout hodieque ex parte visitur Barcinone; unde a Va、ro, Morale, Nonio, Pulades exscriptum est : ut ab ipso Dextro ad calcem Chronici ponitu;. Porro Chronicon ipsum quod a multis annis latuerat, ex parte repertum est, videlicet a nato Domino usque ad finem, cum tan en ex prologo Aucteris constet, ab orbe condito initum fuisse usque ad ammum Domini 430 Prior pars a capite usque ad Christi natalem adhuc cam tineis in pulverulento alicujus bibliothecæ angulo bellum gerit. Faxit Deus ut quandoque lucem videat, ad majorem sui gloriam.

SELECTA VETERUM TESTIMONIA DE FL. L. DEXTRO.

S. HIERONYMUS.

In libro de Ecclesiasticis Scriptoribus, pene ad finem: Dexter Paciani, de quo supra dixi, filius, clarus apud sæculum, et Christi fidei deditus, fertur ad me omnimo ¡am Historiam texuisse, quam necdum legi. De Paciano autem dixerat: Paciamus in Pyrenari jugis Barcilonæ episcopus, castitate et eloquentia, et tam vita quam serm:me clarus, scripsit varia opuscula. Omitto epistolam nuncupatoriam ejusdem

D libri, quam supra apposui. In Apologia u ad Rufinum cap. 6: Ante decennium (ait) cum Dexter amicus meus, qui Præfecturam administravit Prætorii, me rogassel, ut auctorum nestræ religionis ei indicem texerem. SOPHRONIUS Græcus seripter, synchronos Hieronymi.

Δέξτους Παριανού, περὶ οὗ προείρηκα. υἱὸς. λαμπρὸς ἐν τῇ πολιτείᾳ καὶ τῇ τοῦ Χριστοῦ ποτε δεδομένα, λέγεται παντοδαπης προς με συντεταμένες ιστορικό, για Tiva oÜña àviqpwv.

1

M. MAXIMUS, episcopus Caesaraugustanus Dextri A maxima quorumdam librorum penuria. Inter bartaros Continuator, obiit anno Domini 16.

Tuinensis diaconus, vixit an. 960. Exstat ejus epistola pro continuandis Dextri, et Maximi Chronicis, cujus in Bibliotheca Hispana D mentio fit, er admittitur à P. Gabriele Vasquez tom. 1, in up. D. Thomr, videlicet :

membraneo scripto de mandato Argioviti quondam hu- A filius Hispanias adiit, urbesque omnes cjus lustrat. Quæ jus sedis [Seil. Portugallensis], episcopi, apud me est: sic enim habet.

concordant cum his quæ Dexter scribit eodem anno. HONORIUS AUGUSTODUNENSIS in libro de Script. Eccles. sub numero 132, ad annum Domini 390, Avruit anno Domini 1120.

Sanctus Petrus civis Bracarensis, qui et Samuel dictus, a S. Jacobo Joannis fratre, Zebedæi filio suscitalus, in episcopum Bracarensem consecratus est; et ab eo missus, multis ibi ejus generis e tribubus dispersis, et gentiles convertit. Inde digressus Tydæ, Iriæque prædicat, et per totam maritimam oram, ad promontorium usque Cinthium [Id est Promont. Lunæ seu Ulyssiponense] sive et Ulysseum: instituitque ex discipulis sui magistri, quos secum adduxerat episcopos, Portucalle, Eminio, Conimbrica, Olysippone, et ultra Nerium promontorium [Hodie Cabo de Finis terræ] alios; el ad ejus exemplum non in una tantum civitate commorabatur, sed zelo fidei, mediterranea, citra et B ultra Tagum, populosque sibi commissos ambiens, Egitaniæ, Callensiæ, Emerita, Ambratiæ, et in aliis Vettonum, et Lusitanorum urbibus verbum Dei disseminat: et transacto ad Pannonias Durio, in Bracaram Augustam rediit. Quindecim mensibus vix fere elapsis, ejus magister Jacobus ad Cæsaraugustam ædiculam excitarat, in honorem Deiparæ Virginis, crea1oque inibi Athanasio discessit, et Bracuram venit; ubi sacrat eidem Domina, cum Pio Hispalensi, et Elpidio Toletano episcopis, et aliis ex primis ejus discipulis aliam ædiculam in quadam crypta, prope balnea, juxta templum ab Egyptiis Isidi quondam dicatum. Et inde Brigantio navim transcendens, in Britannias appulit, relicto Bracara S. Petro, ejus vicario, et primario inter alios, quos sacrarat in Hispania episco- C pos. Hactenus, ut credo, ex Caledonio. Subinfert vero : De prima Legalia ad Hispanias a B. Clemente missa, sic Dexter Paciani filius in historia ad Orosium, quam in eodem codice descriptam invenio: Philippus cognomento Philotheus, qui prius corpora sanctorum martyrum Gervasi et Prothasii civium suorum Mediolanensium Mediolani sepelierat, conversusquc in campo Laminitaneo a B. Paulo Apostolo, illum secutus adhæsit Clementi, a quo legatus missus in Hispanias, Barchirone, Caesaraugusta, Valentiæ, Toleti, Hispali, et ift multis aliis urbibus prædicat. Au, Cornel. Palma, V. C. sive Toletano, duumviroque Christiano [deest M. Marcellus Toletum venit, ibique sedem totius Carpetani [melius Hispaniæ primariem constituit. De aliis legationibus multa idem Dexter, et Maximus Ca- D saraugustanus episcopus. Unde videat Serenitas vesira....... Cætera deerant in codice unde hæc extraxit Losada, nam ab aliquo plagiario (prol dolor!) ad cooperiendas veiniarum colus, folia circiter centum abscissa erant, ut foliorum radices, quæ manserant, patenter indicant. JULIANUS PETRI archipresbyter Toletanus, in Chronico ad annum Christi 36, floruit 1100.

Ut traditio constans est ab apostolicis hucusque ducta temporibus, multorum ctiam veterum Torquati, Ctesiphontis, Honorati, Melanti, Bexiri, M. Maximi, Isidori, Bedæ, aliorumque testimoniis, anno Domini 56, satis honorifica causa, S. Jarobus apostolus Zebedæi

Dexter, Paciani filius, clarus ad sæculum, et Christi fidei deditus, texuit omnimodam Historiam. RAPHAEL VOLATERRANUS lib. xv Anthropologiæ, littera D.

Dexter, Paciani præsulis filius, vir clarissimus, el Christi fidei deditus, fertur omnimodam Historiam edidisse, patria Barcinonensibus, Præfectus Prætorii Theodosii principis ; cui Hieronymus, qui hæc testatur, librum de Viris illustribus dicavit.

CONRADUS GESNERUS in Catalogo testium veritatis. Dexter, Paciani filius, clarus apud sæculum, el Christi fidei deditus, ad me omnimodam Historiam texuit, quam necdum legi. D. Hieronymus in Vir's illustribus Script. Eccl. quas Dextro huic (ut opinor) inscribit. Sophronius Hieronymo familiaris, qui hunc librum Græce vertil, indicat hunc Dextrum fuisse præfectum prætorio.

ANTONIUS POSSEVINUS Societatis Jesu, in Apparatu sacro, littera D.

Eadem habet verba quæ Gesnerus.

JOANNES RIOCHE ordinis Minorum de Observantia :
in Compendio temporum, lib. 11, cap. 24, col. 1.
Dexter, filius Paciani, Historiam omnimodam ad
Hieronymum scripsit.

CESAR BARONIUS S. R. E. Cardinalis, tom. 1v
Annalium Ecclesiastic.

Agens de S. Paciano Barcinonensi episcopo, ad annum Domini 388, subdit: Ad cujus filium præscetura prætorii insignitum, idem Hieronymus, ut dicemus, scripsit librum de Scriptoribus Ecclesiasticis.

Anno vero Domini 392: Sed est (inquit) ut S. Hieronymi lucubrationes singulas in hunc usque annum XIV Theodosii imperatoris editas, perfacile enumeras, si quæ ad finem habet in Commentario de Eccles. Scriptoribus leges. Scripsit illum ad Dexirum v. clar. quem præfectura prætorii decoratum fuisse ipse tradit in Apologia contra Rufinum, dum ait: Ante annos ferme decem, cum Dexter amicus meus, qui præfecturam administravit prætorii, me rogasset, ut auctorum nostræ religionis ei indicem texerem, inter cœteros tractatores. Scripserat ante idem Dexter ad ipsum Hieronymum historium, quam ipse testatur his verbis: Dexter Paciani, de quo supra dixi filius. Sed ea dispendio quoque nostro periil.

Anno item Domini 393, tom. v: Sed et diximus Dextrum præfectum prætorii tempore Theodosi, ejusdem quoque argumenti lucubrationem elaborasse.

ABRAHAMUS Bzovius ord. Prædicatorum, tom. i
Historiæ Ecclesiasticæ.

Ad annum Domini 34 adducit verba Dextri, de prædicatione S. Jacobi apostoli in Hispania, deque ejus discipulis: nam jam ad manus ipsius Chronicon ejusmodi, cum scripsit, advenerat.

Consulto recentiorum numerosam catervam au- A ne tædium Lectoribus afferam: eorum tamen nogcloruin, qui Dextri Chronicon recognoscunt omitto, nullos in sequenti Apologia referam.

CHRONICI DEXTRI APOLOGIA,

AD LECTOREM,

Qua ipso in limine admonitus inoffenso cuncta postmodum percurral pede.

§ 1. Quæ et quanta, omnimodam hanc Historiam

germanum Dextri fetum esse convincant ?

Quod olim scriptis Magni Areopagita Dionysii accidit, quæ cum diu latuissent, tandem inventa et in lucem data magno fuerunt Ecclesiæ catholicæ adjumento, id quoque ejusmodi L. Dextri Barcinonensis Chronicis accidit; quæ quidem ante mille et ducentos annos scripta, post multa sæcula in vulgus emissa sunt, ingenti etiam cum fructu (ut speramus) Ecclesiastica historiæ. Cæterum quemadmodum illis olim contradictum fuit a nonnullis, quod præter omnium exspectationem quædam affirmarint; ita pariter et in his, quibusdam scrupuli orti sunt, quos nunc operæ pretium erit sedare; ne forsan lector eis absterritus, fidem quam jure promeretur, auctori lanto deneget. Utinam autem Dextro daretur alter Theodorus, quali Dionysius fruitus est, facilius siquidem apud omnes honore merito donaretur; sed C co nihilominus deficiente, si non auctoritate elucidatoris, ratione tamen (qua sola impræsentiarum periculum facere volumus) vires suppeditante, non dubitamus voti compotes evadere; multa eniin et magna sunt, quæ id ipsum convincant, de quibus nunc disserendum a nobis est.

contenta, plurimi haberc (errant qui existimant in cœnobio Fuldensi exscriptum fuisse codicem,et in ejus B adhuc bibliotheca permanere, cum tamen Torralba solum asseruerit, quod codex autographus, Fuldensium fuerat). Cum vero nec dono, nec pretio, pater Thomas originalem codicem ab ipso extorquere nequiret, copiam illius ut minimum extrabere obtinuit ; quam illico in Hispaniam misit ad P. Hieronymum de la Higuera, cum litteris datis Wormatiæ anno Domini 1594. Litteræ ipsæ et copia Chronici e Germania miss, a fide dignissimis viris sæpius visæ et lectæ sunt; et ego super re hac conveni Toleti P. Franciscum Portocarrero ejusdem Societatis presbyterum, a quo audivi, vidisse se ac legisse propriis oculis Chronicon et epistolam P. Thomæ de Torralba, cognovisseque manum et suscriptionem ipsius, et utriusque habere copiam apud se idemque testatur in prologo libri de Vita S. Ildefonsi quem typis excudit Matriti anno Domini 1616. Tantorum igitur testium auctoritas omnem ambiguitatem tollit, cum procul dubio sint omni exceptione majores, utpote doctrina insignes, religione conspicui, zelo veritatis præstantes, et tales quod rebus majoris momenti, quarum alias nutaret fides, pondus auctoritatis pra bere valerent. Huc accedit, quod res ipsa non intra privatos parietes acta est, et inde in lucem data, sed ab anno ipso 1594 quod e Germania in Hispaniam Chronicon P. Hieronymo missum, præstantissimis totius Hispaniæ prælatis, doctoribus, et principibus ab co communicatum fuit, et pro legitimo habitum; ut mirum sit, id ab aliquo in dubium verti posse. Recognoverunt illud inter alios

Principio nemo est qui abnuat, magni ponderis esse oportere Chronici hujus auctoritatem, si semel de auctore constet, esse Dextrum illum nimirum qui suam omnimodam Historiam Hieronymo nuncupavit eum siquidem Doctor sanctissimus sæpius vehementer laudat, et multuin ei defert, uti ex ejus Vita liquet superius a nobis exarata. Tota igitur causa nastra in hoc versatur, ut ostendamus, pra-ens opus legitimum mentis suæ partum fuisse. Qua in re D illustrissimi ac reverendissimi domini, D. Sancius

quidquid de aliis sit, ii certe, quorum beneficio ad manus nostra Chronica ista pervenere, tanta pollent auctoritate, tanta veritatis sinceritate, ut de re ipsa Lullus relinquatur locus dubitandi. Hi sunt RR. patres Thomas de Torralba, et Hieronymus de la liiguera, Societatis Jesu presbyteri, eruditione conspicui; e quibus Thomas, dum in Germania versaretur, Deo auspice, incidit Wormacie in codicem pervetustum membraneum, manuscriptum, in quo charactere Gothico exarata erant Chronica Dextri el M. Maximi, tantopere a viris eruditis desiderata. Erat tunc forsan codex ille in manu docti cujusdam civis Wormaciensis, qui ingenue fassus fuit, se eum c Fuldensi monachorum celeberrima bibliotheca accepisse, et pro veneranda antiquitatis historia in eo

Davila Gienensis, Seguntinus, et Placentinus successive episcopus, in lib. S. Vitalis archipresbyteri Toletani, et martyris, et in operc suo de veneratione reliquiarum D. Bertrandus Ladron de Guevara archiepiscopus compostellanus, vir tota Hispania, Italiaque ob insignem eruditionem notissimus, in lib. de Adventu S. Jacobi: D. Prudentius de Sandoval episcopus Tudensis, et Pampilionensis, ac regius historiographus, in lib. Ecclesiae Tudensis, et D. Alexius de Menesses archiepiscopus Bracarensis; et ante ipsum D. Augustinus de Jesu ejusdem sedis antistes, qui ea quæ in his Chronicis ad metropolim suam speciantibus annotantur, ipse in archivis archiepiscopalibus seorsimi asservari fecit, quibus alios innumeros addere possem, quorum judicium magni