suit D. Grenier. Idemque hanc notulam adscri- A adjacenti, parochia Sancti Petri, cum cæteris perpsit.« Cette Bulle confirme la stabilité des religieux, qui avoient fait profession dans l'abbaye de S. Nicolas, en ce monastère, à moins que ce ne soit pour embrasser un état plus strict; la présentation aux cures; la permission de donner la sépulture à ceux qui la désireront, pourvu qu'ils ne soient ni excommuniés, ni interdits; l'élection d'un abbé par la communauté, sa bénédiction et son intronisation, sans exiger ni palefroi, ni chape de soie, parce que cette exaction tient à la simonie. » BREQUIGNY, ibid.]

INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, dilectis filiis, MATTHÆO, abbati Sancti Nicolai de Pratis, ejusque fratribus, tam præsentibus quam futuris, regularem vitam professis in perpetuum. Religiosam vitam eligentibus apostolicum convenit adesse præsidium, ne forte cujuslibet temeritatis incursus aut eos a proposito revocet, aut B robur, quod absit! sacræ religionis enervet. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus clementer annuimus, et præfatum monasterium Sancti Nicolai de Pratis, in quo divino mancipati estis obsequio, ad exemplar prædecessorum nostrorum, felicis recordationis, Innocentii, Adriani, Alexandri, Urbani, et Coelestini, Romanorum pontificum, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, et præsentis scripti privilegio communimus; statuentes, ut quascunque possessiones, quæcunque bona idem monasterium juste et canonice possidet,aut in futurum concessione pontificum, oblatione fidelium, seu aliis justis modis, procurante Domino, poterit adipisci, firma. vobis vestrisque successoribus et illibata permaneant. In quibus hæc propriis duximus exprimenda vocabulis.

Locum ipsum videlicet, ab omni advocatione successorum nobilis viri Anselmi bonæ memoriæ ipsius loci fundatoris (6), liberum, cum omnibu, appenditiis suis, in ea libertate quæ ab eodem Ans selmo devotionis intuitu eidem loco concessa est totam villam quæ illi adjacet (7), cum furno et molendino, cum pascuis, silvis, aqua, piscatione, pratis, banno et districto; ecclesiam Sancti Germani de Ribodi-Monte, cum thesauraria et schola

C

(6) Anselmus, eo nomine secundus, Anselmi filius, Ribodi Montis comes, Viromanduorum principum regia stirpe nobilissimus, qui, erecto prins Aquicincti conobio, redditis etiam Vincentiano quæ per vim abstulerat prædiis ac juribus, Pra- D tense hoc juxta paternam ditionem condidit, anno 1063. Habetur charta fundationis, Nov. Gall. Christ. t. X, col. 189, Instr. III. Sequenti anno, Philippi regis apud Ribodi Montem degentis auctoritate muniri curavit. Vide ibid. Inst. iv.

(7) Nomine Luciacus. gallice Lucy. Vide instrumentum supra citatum.

(8) Gallice Fontaine-Notre-Dame. (9) Gallice Bohain.

(10) Reteuil.

(11) Al. de Villari sicco; gallice Villers-le-Sec. (12) Simon I (de Vermandois), regia prosapia ortus, filius Hugonis Magni, comitis Viromanduorum, filiique Henrici regis I, electus aut consecratus in episcopum Noviomensem circa annum

tinentiis suis; altare de Fontanis (8), cum tribus partibus majoris decimæ ejusdem villæ et tota minori decima, et omnibus obventionibus et oblationibus ejusdem loci, exceptis his quæ presbytero offeruntur in celebratione suæ missæ; altaria deBohaing (9); altaria de Restoliis (10), altaria de Villers (11), cum omnibus pertinentiis eorum, quæ bonæ memoriæ Simon (12), quondam Noviomensis episcopus, ecclesiæ vestræ dedit (13), et successor ejus Balduinus (14) scripto suo postea confirmavit; terram quæ dicitur Tasiniacus (15) cum pascuis, silvis, aqua, piscatura, pratis, banno et districto; altare de Tenella (16), cum dote sua; villam quæ dicitur Montiniacus (17), præter sextam decimam partem communis allodii, et dimidiam partem terræ Fulcherici; altare ejusdem villæ, cum tota decima tam minori quam majori; apud villam quæ dicitur Fillencis (18), totam decimam tam majorem quam minorem, cum terra de Merallu, undecim modios frumenti, et unum modium pisæ, et tres solidos monetæ, quos in festivitate sancti Remigii ab ecclesia Sancli Foillani processu habetis; in ecclesia de Claro fonte, sex modios frumenti, et unum sextarium; apud villam quæ dicitur Diercis (19), altare cum duabus partibus majoris decimæ, et totam minorem decimam; in villa quæ dicitur Deheris (20), totam terram cujusdam militis Christiani, terram quæ dicitur Ogeri prati, et quartam partem ejusdem villæ, terram de Militricis quam habetis a Rainero de Sanctis; apud villam quæ dicitur Tursiacus (21), altare cum tota decima tam majori quam minori, terram Radulfi, militis, terram Gilleberti Rati, terram Sancti Petri de Hunoniscurte, omne guionagium quod dedit vobis bonæ memoriæ Ingeramus, pater quondam Radulfi de Cociaco, liberum et quietum; altare de Chievresis (22), cum dote sua et quartam partem ejusdem villa, cum tota decima tam majori quam minori ejusdem curtis; in villa quæ dicitur Regiscurtis (23), terram quam dedit vobis Guido Cato, cum aqua, piscatura, pascuis, concedente Guidone 1123, præfuit usque ad annum 1143. Vide Gall. Christ. tom. X, col. 1000

(13) Anno 1130, Simon dedit altare de Mont Benchien ecclesiæ de Boëni. Ibid. col. 1001.

(14) Anno 1148, ut legere est in Chronico Sigeberti, «Simon, gloriosus Noviomensis pontifex, apud Seleuciam diem clausit, cui successit Balduinus Boloniensis,» abbas: 1° Calniaci, in diœcesi Noviomensi; 2o Castellionis, in dioecesi Lingonensi ; excessit ab humanis IV Non. Maii, an. 1167. Ibid. (15) Gallice Tasigni; locus postea cum Luciaco, gallice Lucy, unitus.

(16) Tenelle.

(17) Montigny en Arrouaise.

(18) Fieulaines.

(19) Dercis, in diœcesi Laudunensi.

(20) Leheries, in Tierachia.

(21) Torsy, de parochia Ribodi Montis.
(22) Chevresis.

(23) Régicourt.

B

de Supi domino suo, sedem molendini quam dedit ▲ vero de temporalibus debeant respondere. Auctorivobis Philippus, concedente Bliardo domino suo; apud villam quæ dicitur Andiniacus (24), sex modios frumenti quos debet vobis ecclesia Sancti Martini Laudunensis annuatim persolvere, et in propria vectura ad promptuarium vestrum deferre ; in villa quæ dicitur Remiis (25), quindecim solidos bonæ monetæ, quos debet vobis ecclesia Beate Mariæ Laudunensis in festivitate Omnium Sanctorum persolvere annuatim; villam quæ dicitur Moncellis (25), quam dedit vobis Anselmus, quondam dominus Ribodi Montis, cum banno, furno, et districto, et dimidiam partem molendini et dimidiam partem vivarii, terram de Bardonroy cujus medietatem terragii libere recipitis, alteram Bainerus de Guisia, et, ex parte Rainerii, ecclesia Sancti Vincentii Laudunensis tres modios frumenti annuatim persolvitis; in Flandria, apud villam quæ vocatur Lo, bercariam unam et amplius; apud Lecca, dimidiam bercariam; apud Chevenses, quinque modios frumenti, quos solvit Radulfus de Hussel, altare de Parpes (27), cum pertinentiis suis terram quam dedit vobis Gualterus, miles de Aines, quartam partem terræ de Wargiscurte (28), juxta Ribodi Montem; item, in Flandria, apud villam quæ dicitur Lecca, terram de Morostralis, decimam septem lotorum; apud Fressenatum, dimidiam marcam, et dimidium fertonem; apud Wallas, undecim solidos, mediam partem villæ quæ dicitur Puteolis (29), tam in silva, quam in terra arabili, quam Albericus Waler, et Fredebertus de Sanctis, et Gerardus filius ejus vobis contule

lerunt.

C

tate insuper apostolica districtius inhibemus, ne quis in vos vel ecclesiam vestram excommunicationis, suspensionis et interdicti sententiam, sine manifesta et rationabili causa, promulgare præsumat, vel novas vel indebitas exactiones vobis et hominibus vestris imponat. Sepulturam præterea ejusdem loci liberam esse omnino decernimus, ut eorum devotioni et extremæ voluntati qui se illic sepeliri deliberaverint, nisi forte excommunicati vel interdicti sint, nullus obsistat, salva tamen justitia illarum ecclesiarum a quibus mortuorum corpora assumuntur. Obeunte vero te nunc ejusdem loci abbate, vel tuorum quolibet successorum nullus ibi qualibet subreptionis astutia seu violentia præponatur, nisi quem fratres communi.consensu, vel major pars fratrum consilii sanioris, secundum Dei timorem et beati Benedicti Regulam, providerint eligendum. Sub excommunicationis insuper pœna districtius inhibemus, ne quis ab electo vestro qui pro tempore fuerit, pro benedictione ipsius, vel pro deducendo seu locando eum in sede, sub obtentu alicujus consuetudinis, palefridum, seu capam sericam, seu aliquid aliud, cum Simoniacam sapiat pravitatem, exigere audeat, vel extorquere præsumat. Ad hæc, libertates et immunitates a regibus, principibus et aliis personis, tam ecclesiasticis quam mundanis, rationabiliter monasterio vestro concessas, et antiquas, et rationabiles consuetudines hactenus observatas, integras illibatasque permanere præsenti decreto sancimus. Decernimus ergo, etc.

Ego Innocentius, Catholicæ Ecclesiæ Episcopus. Ego Octavianus (30), Hostiensis et Velletrensis Episcopus.

Sane, novalium vestrorum nullus a vobis decimas exigere vel extorquere præsumat. Liceat quoque vobis clericos, vel laicos liberos et absolufos, e sæculo fugientes, ad conversionem recipere, et eos sine contradictione aliqua detinere. Prohibemus insuper, ut nulli fratrum vestrorum, post factam in eodem loco professionem, fas sit sine abbatis sui licentia, nisi arctioris religionis obtentu, ab eodem. loco discedere; discedentes vero absque communium litterarum cautione nullus audeat retinere. Cum autem generale interdictum terræ fuerit, liceat vobis, clausis januis, exclusis excommunicatis et interdictis, non pulsatis campanis, submissa voce. divina officia celebrare. In parochialibus autem D lio Monte presbyter cardinalis. ecclesiis quas habetis, liceat vobis proprios sacerdotes eligere; quibus, si idonei fuerint, episcopus diœcesanus, cui a vobis fuerint præsentati, curam animarum cominittat, ut ei de spiritualibus, vobis

Ego Petrus (31), Portuensis et Sanctæ Rufinæ episcopus.

Ego Petrus (32), tituli sanctæ Cæcilia presbyter cardinalis.

Ego Jordanus (33), presbyter cardinalis sanciæ Pudentianæ, tituli Pastoris.

Ego Johannes (34), tituli Sancti Clementis cardinalis, Viterbiensis et Tuscanus episcopus. Ego Hugo (35), presbyter cardinalis Sancti Martini tituli Equitii.

Ego Johannes (36), tituli Sancti Stephani in Co

Ego Soffredus (37), tituli Sanctæ Praxedis presbyter cardinalis.

Ego Gratianus (38), Sanctorum Cosme et Damiani diaconus cardinalis.

(32) Vide Epistolam Libri quinti xxx11, not.
(33) Vide Epistolam Libri quinti LXXIV, not.
(34) Vide Epistolam Libri sexti cxvII, not.
(35) Vide Epistolam Libri tertii XLI, not., et ad
Epistolam VII, infra.

(36) Vide Epistolam Libri quinti LXXXIII, not.
(37) Vide Epistolam Libri quinti vi, not.
(38) Vide not. ad Epistolam vII.

Ego Gregorius (39), Sanctæ Mariæ in Aquiro dia- A conus cardinalis.

Ego Gregorius (40), Sancti Georgii ad Velum Aureum diaconus cardinalis.

Ego Nicolaus (41), Sanctæ Mariæ in Cosmedin diaconus cardinalis.

Ego Gregorius (42), Sancti Angeli diaconus cardinalis.

Ego Petrus (43), Sanctæ Mariæ in Via Lata diaconus cardinalis.

Ego Cencius (44), Sanctæ Lucia in Horthea diaconus cardinalis.

Datum Laterani, per manum Raynaldi, domini papæ notarii, cancellarii vicem agentis, xv Kalendas Aprilis, indictione prima, anno Dominicæ Incarnationis 1198, pontificatus vero domini Innocentii PP. III anno primo.

III.

Ad..... Suessionensem episcopum (45), et ..... abba-
tem (46) Sancti Germani de Pratis Parisiensis.
Ut abbatem et conventum S. Dionysii adversus
episcopum Antissiodorensem aliosque tum eccle-
siasticos, tum laicos, tueantur ac defendant.

(Anno 1198. Rome, ap. S. Petrum, April. 29).
[Ibid. p. 1066, ex Archiviis monasteriis S. Dionysii,]

B

Porrecto nobis dilecti filii... Abbas (47), et conventus Sancti Dionysii, petitorio suggesserunt, quod venerabilis frater noster... Antissiodorensis epi Scopus (48), et dilecti filii... abbas Latiniacensis (49), nobilis vir, Theobaldus, comes Trecensis, et M. de Monte Morantiaco, et Major de Stampis, et alii, tam sæculares quam ecclesiastici viri, Senonensis C provinciæ, eis et ecclesiæ suæ, super possessionibus, villis, decimis, terris, nemoribus, hominibus suis, et aliis pluribus, plurimum molesti et injuriosi existunt; jura etiam ac possessiones hominum suorum invadunt, et violenter sibi usurpare præsumunt. Unde, discretioni vestræ per apostolica scripta mandamus, quatenus partibus convocatis, et auditis hinc propositis, quod justum fuerit, appellatione seposita decernatis, et faciatis,quod judicaveritis, per censuram ecclesiasticam firmiter observari. Testes autem, quos ipsi in assertione suæ causæ duxerint invocandos, si se gratia, odio vel timore, subtraxerint, quominus testimonium perhibeant veritati, vos ad id per districtionem ecclesiasticam, appellatione remota, cogatis. Quod si ambo his exsequendis nequiveritis interesse, tu episcope, ea nihilominus exsequaris.

Datum Romæ, apud Sanctum Petrum, III Kal.
Maii, pontificatus nostri anno primo.

(39) Vide Epistolam Libri quinti Lx, not.
(40) Vide Epistolam Libri septimi LX, not.
(41) Vide Epistolam vii, not.

(42) Vide Epistolam Libri quinti xxix, not.
(43) Vide Epistolam Libri tertii xx, not.
(44) Idem qui postea Honorius PP. III.
(45) Vide Epistolam Libri tertii, x1, not.
(46) Robertus IV monasterio S. Germani de Pratis
præfuit ab anno 1192, usque ad annum saltem 1204.
Vide Gall. Christ. nov. t. VII, col. 46.

(Anno 1198. Romæ, ap. S. Petrum, Maii. 4). [ERHARD, Regesta historia Westfaliæ, Münster 1847, 4°, Cod. diplom., p. 253. Ex apographo in archivio Marienfeldensi, collato originali cujus laciniæ tantum exstant.

INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, dilectis filiis FLORENTIO abbati Monasterii de Campo Beatæ Mariæ ejusque fratribus tam præsentibus quam futuris regularem vitam professis in P. P. M.

Religiosam vitam eligentibus apostolicum convenit adesse præsidium, ne forte cujuslibet temeritatis incursus aut eos a proposito revocet, aut robur, quod absit! sacræ religionis infringat. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus clementer annuimus, et præfatum monasterium in Campo Beatæ Mariæ, in quo divino mancipati estis obsequio, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et præsentis scripti privilegio communimus. In primis siquidem statuentes, ut ordo monasticus, qui secundum Deum et beati Benedicti Regulam atque institutionem Cisterciensium fratrum in eodem monasterio institutus esse dignoscitur, perpetuis ibidem temporibus inviolabiliter observetur. Præterea quascunque possessiones,quæcunque bona idem monasterium in præsentiarum juste et canonice possidet, aut in futurum concessione pontificum, largitione regum vel principum, oblatione fidelium, seu aliis justis modis præstante Domino poterit adipisci, firma vobis vestrisque successoribus et illibata permaneant. In quibus hæc propriis duximus exprimenda vocabulis.

Locum ipsum in quo præfatum monasterium situm est cum omnibus pertinentiis suis: curtem in Hoswinkele, Honhart, Bleskenvorth, Brinchus, Brochus, Matthehem Middelseten, Rebey, Bellethe, Osthus, Menlage, Provestinhus, Niehof, Erthburg, Lutterhus, Meppeteslo, Tetinctorpe, Sletbruge, Bucheslo, Hemiuchus, Widenbrugge, Lindincsele, Culinthorpe, Bulte, Honlo, Molendinum in Sletbrugge, Ripen, Givetenhorst, Herlage, Bokey, Pilichem, decimam in Tetthen, decimam in Berse, Honlo, bona D in Frisia, Bilevelde. Item Tetinctorpe, Spechishart, Hemmincsile, Wartherhus, Garthus, Caldehof Alrebike, Berehornyn, Sculenburch, Oynchusen, Werse, Sunninchusen, Ostenuelde, Bechin, Stapel

(47) De abbate S. Dionysii jam egimus in notis ad Epistolam Libri tertii XLV, not. Verum, conferenda omnino hæc Epistola cum altera, Lib. 1, n° 179, data x11 Kal. Junii, ubi Hugonem, tunc electum, in abbatem confirmat pontifex. Quo pacto autem ipsum, ante confirmationem, abbatem hic dixerit pontifex, non facile intelligitur.

(48) Vide Epistolam Libri tertii xx, not.
(49) Vide Epistolam Libri quinti cxxxvii, rot.

lage cum omnibus attinentiis, Vnkinthorpe cum A mat, nec regularem electionem abbatis vestri imomnibus attinentiis, Silehurst, Othelinchusen, Popinclisen, Catislare, Bobinthorpe, Bovinchusen, Bulthen. Molendinum in Bulthe, Bellete, Berehorn, Hohurst, Pichenhurst, item Catislare, Catinstort, Osthus, Vectorp, Herthe, Berch sethe, Veslero, Wchlo, Wrthen, Dagehusen, domum Bertrammi juxta Telget, mansum in Jesechin, mansum Alberti de Susat, Spurcha, et cætera quæ bonæ memoriæ Hermannus quondam Monasteriensis episcopus, Widekindus advocatus de Rethe et ejus mater Luttrudis, Bernardus de Lippa, Widekindus de Waldeke cum suis fratribus vestri monasterii fundatores pro animarum suarum remedio vobis juste et rationabiliter contulerunt,cum vineis, terris, nemoribus et virgultis,in bosco et plano, viis, inviis et semitis, pratis, B pascuis,maricis, venationibus, aquis, piscariis, etagnis,vivariis,molendinis, vineariis, turbariis, montibus, collibus, vallibus et aliis rebus. Sane laborum vestrorum, quos propriis manibus aut sumptibus colitis, tam de terris cultis quam incultis, sive de bortis et virgultis et piscationibus vestris, seu de nutrimentis animalium vestrorum, nullus a vobis decimas exigere vel extorquere præsumat. Liceat quoque vobis clericos vel laicos, liberos et absolutos e sæculo fugientes ad conversionem recipere et eos absque contradictione aliqua retinere. Prohibemus quoque insuper ut nullus fratrum vestrorum post factam in monasterio vestro professionem fas sit, absque abbatis sui licentia de eodem loco discedere. Discedentem vero absque communium litterarum cautione nullus audeat retinere. Quem si quis forte retinere præsumpserit, licitum sit vobis in ipsos monachos sive conversos regularem sententiam promulgare. Illud districtius inhibentes, ne terras seu quodlibet beneficium ecclesiæ vestræ liceat alicui personaliter dari sive aliquo modo alienari absque consensu tolius capituli vel majoris aut sanioris partis ipsius.Si quæ vero donationes aut alienationes aliter quam dictum est facta fuerint,eas irritas esse censemus: Ad hæc etiam prohibemus, ne aliquis monachus sive conversus sub professione domus vestræ astrictus, sine consensu abbatis aut melioris partis capituli vestri pro aliquo fidejubeat vel ab aliquo pecuniam mutuo accipiat, ultra pretium capituli vestri providentia constitutum, nisi propter manifestam domus vestræ utilitatem. Quod si facere forte præsumpserit,non teneatur conventus pro his aliquateaus respondere. Licitum præterea sit vobis in causis propriis, sive civilem sive criminalem contineant quæstionem, fratrum vestrorum testimoniis uti, ne per defectum testium jus vestrum in aliquo valeat deperire. Insuper auctoritate apostolica inhibemus, ne ullus episcopus vel quælibet alia persona ad synodos vel conventus forenses vos ire, vel judicio sæculari de propria substantia vel possessionibus vestris subjacere compellat, nec ad domos vestras causa ordines celebrandi, causas tractandi vel aliquos publicos conventus convocandi venire præsu

pediat,aut de instituendo vel removendo eo qui pro tempore fuerit, contra statuta Cisterciensis ordinis se aliquatenus intromittat. Si vero episcopus in cujus parochia domus vestra fundata est, cum humilitate ac devotione qua convenit requisitus, substitutum abbatem benedicere, et alia quæ ad officium episcopale pertinent vobis conferre renueret,licitum sit eidem abbati, si tamen sacerdos fuerit, proprios novitios benedicere, et alia quæ ad officium suum pertinent exercere, et omnia vobis ab alio episcopo percipere, quæ a vestro indebite fuerint denegata. Illud adjicientes, ut in recipiendis professionibus, quæ a benedictis vel benedicendis abbatibus exhibentur, ea sint episcopi forma et expressione contenti, quæ ab origine ordinis noscitur instituta, ut scilicet abbates ipsi salvo ordine suo profiteri debeant, et contra statuta ordinis sui nullam professionem facere compellantur. Pro consecrationibus vero altarium vel ecclesiarum, sive pro oleo sancto, vel quolibet alio ecclesiastico sacramento, nullus a vobis sub obtentu consuetudinis aut alio modo quidquam audeat extorquere,sed hæc omnia gratis vobis episcopus diocesanus impendat. Alioquin liceat vobis quemcunque malueritis catholicum adire antistitem, gratiam et communionem apostolicæ sedis habentem,qui nostra fretus auctoritate, vobis quod postulatur impendat. Quod si sedes diœcesani episcopi forte vacaverit, interim omnia ecclesiastica sacramenta a vicinis episcopis accipere libere ac sine contradictione possitis, sic tamen ut in hoc in posterum propriis episcopis nullum præjudicium generetur. Quia vero interdum propriorum episcoporum copiam non habetis, si quem episcopum Romanæ sedis,ut diximus,communionem habentem, et de quo plenam notitiam habeatis, per vos transire contigerit, ab eo benedictiones vasorum et vestium, consecrationes altarium, ordinationes monachorum, auctoritate apostolicæ sedis accipere valeatis. Porro si episcopi vel alii ecclesiarum rectores in monasterio vestro vel personas inibi constitutas suspensionis, excommunicationis vel interdicti sententiam promulgaverint, sive etiam in mercenarios vestros, pro eo quod decimas non solveritis, sive aliqua occasione eorum quæ ab apostolica benignitate vobis indulta sunt,seu benefaD ctores vestros pro eo quod aliqua vobis beneficia vel obsequia ex charitate præstiterint, vel ad laborandum adjuverint,in illis diebus in quibus voslaboratis et alii feriantur,eamdem sententiam protulerint, ipsam tanquam contra sedis apostolicæ indulta prolatam duximus irritandam,nec litteræ ullæ firmitatem habeant, quas tacito nomine Cisterciensis ordinis et contra tenorem apostolicorum privilegiorum constituerit impetrari. Paci quoque et tranquillitati vestræ paterna in posterum sollicitudine providere volentes, auctoritate apostolica prohibemus, ut infra clausuras locorum seu grangiarum vestrarum nullus rapinam seu furtum committere, ignem

C

apponere,sanguinem fundere, hominem temere ca- A Trecensis cum omnibus pertinentiis suis vobis cha

D