76. Editio vigesima anno 1553 : C. Juvenci, Cœlii Sedulii, Aratoris sacra poesis recognita, et collata. Lugduni 1553. In 12, aut 16, apud Joannem Tornæsium, et Gulielmum Gazeium. Hanc editionem contulerat Latinius, ut ex sua bibliotheca constat. In Bibliotheca Regia Parisiensi asservatur exemplar hujus editionis cum variis lectionibus mss. in C. Juvencum manu P. Rupellensis collatum. Repetita est hæc editio an. 1566, ut num. 78, animadvertam. gelia dominicalia prologus. Commentarii Jodoci Ba- A an diversæ sint hæ editiones, an Barthius pro Basidii Ascensii subjiciuntur, vel interseruntur. Post leensi scripserit Lugdunensem. Juvencum carmen, Triumphus Christi heroicus, de quo num. 19. In fine: Basileæ apud Bartholomæum Westhemerum anno M. D. XLI. Præfatur is ipse Westhemerus, qui alios poetas Christianos in lucem edere cogitabat. 36 Tituli rerum in hac editione, in Aldo, in editione Vaticana veteri, seu Daventriensi, in Poelmanno, et in Hadamario diversi sunt. Margini ascriptæ sunt varia lectiones. Westhemerus jam anno 1537, ediderat Juvencum, ut vidimus. Ex hujus editionis titulo hallucinatus est Kuhnius, qui, ut referam in var. lect. ad vers. 340, 1., allegat editionem Antonii Nebrissensis, quæ prima, ait, cum enarrationibus suis dedit Juvencum. Nebrissensis enarrationes sunt in Sedulium: nam Juvencum ille B Prolegom. ad Prudentium n. 114. Judicium Barthii numquam commentatus est, ut cum Nic. Antonio observavi num. 3. 72. Editio decima sexta anno 1542 Basilea cum Dittochæo, sive Enchiridio Prudentii repetita ex Basileensi anni 1537, ut ex Ludewigio retuli in Prolegom. ad Prudentium num. 110. Neque a Fabricio, neque a Ceillierio hæc editio in suis catalogis com memoratur. 73. Editio decima septima anno 1545: Juvenci Hispani presbyteri Historia evangelica versu heroico descripta Parisiis excudebat Petrus Galterus pro Joanne Barbao, et Claudio Garamontio 1545. In 16, vel 12. Præfatur Wolfgangus Gulden, ad cujus editionem Lipsiensem anni 1511, hæc Parisiensis conformatur. Confer num. 65. Finis libri iv ascribitur post C vers. 403 Cuncta Pharisæis rerum miracula narrant. Tum sequitur, Passio D. N. Jesu Christi a Juvenco presbytero metrice composita. Sed cum versus 404 per particulam ergo connectatur cum præcedentibus, inepte finis 1. Iv ante eum statuitur. Adduntur elogia Juvenci ex S. Hieronymo, Trithemio, Joanne Bapt. Mantuano, et Francisco Petrarcha, et Lactantii carmen de passione Domini. Tituli frequentiores, et uberiores sunt, quam in plerisque editionibus, ab Editore, ut conjicio, appositi. 74. Editio decima octava anno eodem 1545 Basilea in 8°, cum Sedulio, et Aratore, coliata cum codice Rottendorphii, et aliis mss. ex Fabricio, et Reuschio. 75. Editio decima nona anno 1551 : Juvenci Hispani libr. IV evangelicæ Historiæ. . . . omnia recog. nita, et variis lectionibus illustrata studio Theodori Poelmanni Basileæ 1551, in 8°, cum Sedulio, Aratore, et duobus hymnis Fortunati per 37 G. Cassandrum restitutis. Ex Catalogo Bibliotheca Regiæ Parisiensis. Videtur hæc editio repetita ex prima editione Poelmanniana recen-ita num. 70, quæ prodiit sine anni nota, ut tunc dixi, nisi si forte in exemplari bibliotheca Regiæ Parisiensis appositus fuerit verus annus editionis primae manu alicujus, qui id noverit. Barthius libr. XLIX Advers., cap. 5, laudat editionem Lugdunensem anni 1551, quæ auctores tres Aratorem, Sedulium, Juvencum prorsus renovatos ad lectionem mss. præ se fert. Haud scio sane 77. Editio vigesima prima anno 1564, Basilea, in 4*, inter poetas Christianos cum commentariis Georgii Fabricii, quam editionem alii dicunt in fol., alii anno 1562 ascribunt de qua plura ego disserui in de Fabricio proferam in nota ad v. 479 libr. 1. 78. Editio vigesima secunda anno 1566 : C. Juvenci, Coelii Sedulii, Aratoris sacra poesis, summa cura, et diligentia recognita, et collata. Lugduni apud Joannem Tornasium 1566. In forma minore, aut 16. Exstat hæc editio in bibliotheca Casanatensi : qua ego etiam usus sum ex bibliotheca eminentissimi et commendatissimi cardinalis Valentis Gonzaga. Dicata est Georgio Armagnacio S. R. E. cardinali anno 1553, kalendis Februarii. Renovata ergo est ex prima Tornæsiana, et eo anno 1553, vulgata, nisi forte eadem omnino est, mutata solum prima fronte: quæ solet esse fraus bibliopolarum. Ceillierius bis hanc editionem anni 1566 numerat, et ait esse in 18. Nic. Antonius utebatur editione Tornasiana anni 1564, in 24, quam diversam ab his, quas dixi, non existimo. D 38 79. Editio vigesima tertia anno 1569: Juvenci, et Aratoris sacra poesis. Mediolani imprimebat Pacificus Pontius MDLXIX. In 8°. In fine exstat Jacobi Sannazarii de morte Christi Domini ad mortales lamentatio. Indicantur loca Evangeliorum, sed tituli non explanantur. In fine laudatur Juvencus a S. Hicronymo, Trithemio, Petro Crinito, Joanne Bapt. Mantuano, et Francisco Petrarcha, ut in editione Tornæsiana, ad quam conformata hæc Mediolanensis editio mihi conferenti visa est. Asservatur Romæ in celebri bibliotheca Barberina, et Collegii Romani. 80. Editio vigesima quarta anno 1573: Juvenci hispani evangelica Historia libri IV. Calii Sedulii, etc. Omnia per Theodorum Poeimannum Cranenburgensen recognita Calari MDLXXIII. Excudebat Vincentius Sembeninus Salodiensis impressor R. D. Nicolai Canyelles, Vic. Gener, Sede vacante. In 8°. Bandinius in Catalogo mss. bibliothece Medicaæ innuit, Theodorum Poelmannum curasse hanc editionem Cala ritanam quod ita intelligas, ut Poelmannus editionem Basileensem relatam num. 70 curaverit, ad cujus normam hæc editio Calaritana confecta fueri expresso etiam primo titulo operis. Satis quidem correcta est hæc editio Calaritana, quæ exstat in bibliotheca Sapientia, et Angelice Romæ. 81. Editio vigesima quinta anno 1575 in Biblio theca Patrum Parisiensi, repetita in aliis editionibus A labores ineditos id mihi juris sumere nolui, ut aliquid bibliothecæ Patrum, ut Parisiis 1589, Coloniæ 1618, Parisiis 1624, 1644, et 1654, Lugduni 1677. An autem hæ omnes editiones Bibliotheca Patrum reapse inter se distinctæ sint, dubitavi in Prolegom. ad Dracontium num. 60, neque adhuc verum invenire potui. Bibliotheca Patrum edita anno 1589 in Indice expurgatorio Brasichellensis recensita, et expurgata est, sed intactis Juvenci carminibus. Inter Bibliothecas Patrum reponi potest opus, quod Thomas Ittigius recenset in libro De Bibliothecis, et Catenis Patrum: Divorum Patrum, et Doctorum Ecclesiæ, qui ligata oratione scripserunt, paraphrases, et meditationes in Evangelia dominicalia collecta a M. Joanne Zehnero 1602. Lipsiæ. Quo in systemate carminum sacrorum Juvencus 39 insertus est, aut aliquid ejus. Eodem pertinet, quod Andreas Wilkius anno 1610 edidit Heortographiam in 8°, in cujus priore parte legitur hymnus Juvenci De Annunciatione. Confer num. 16. Prodiit etiam Dominici Schram Benediclini Analysis operum SS. Patrum et Scriptorum ecclesiasticorum in 8°, Augustæ Vindelicorum, et tome IX, anno 1786, analysis operum Juvenci ex Gallandii editione. Schramus quædam reformare voluit, pleraque vitiose. ex iis demerem, aut mutarem. Hoc enim si mihi permisissem, mutata parumper facie Juvencus prodiisset. 40 Omisissem quasdam locorum communium deductiones omniaque ea, quæ longius petita videri possent. Addit, Omeisium in expendendis variis lectionibus parciorem fuisse, et morte præventum secundas curas adhibere non potuisse. Non tam se conjecturas attulisse ait Reuschius, quam potius lectiones, in codicibus repertas, judicii lance ponderasse. Paucissimas vero lectiones varia, in notis ascripsit, quia animus illi erat, libellum earum ab Omeisio collectum, notis subjicere: sed, imminentibus nundinis, illum typis excudere non potuit. Cogitabat etiam peculiarem Dissertationem de poetarum Christianorum charactere Bedere, qua præstantiam Juvenci commonstraret. 82. Editio vigesima sexta anno 1588: C. Juvenci, Cælii Sedulii, Aratoris sacra poesis. Lactantii Firmiani carmen de beneficiis Christi: omnia recognita, et collata cum variis editionibus, et mss. codicibus. Accedunt Probe Falconia Centones in quædam historiæ sacræ capita. Lugduni Joannes Tornæsius 1588. In 16. Ex Catalogo bibliothecæ Regiæ Parisiensis, et ex Ceillierio, qui, opinor, hanc intelligit, cum laudat editionem Lugdunensem anni 1588, in 8°, neque fortasse diversa editio ea est, quam Reuschius refert Geneva 1588, in 12: conjungit enim banc cum aliis Tornæsianis. Idem aliam editionem Venetam in 12, sine anno recenset: quam in hune quoque locum conjicere visum est. 83. Editio vigesima septima anno 1603, in Corpore Latinorum poetarum Lugduni in 4°. Quo spectant aliæ editiones Juvenci in Corpore, et Choro Latinorum poetarum, ut Genevæ 1611 in 4°, Lugduni 1616 in 4, Geneva 1627 et 1640 in 4o, Londini 1713 in fol., Pisauri 1766 in 4°, tom. V. Ceillierius recenset editionem Juvenci Lugdunensem anni 1616, in 4', sed non puto, diversam eam esse ab editione Chori poetarum Latinorum eo anno ab Alexandro Fichetto, suo suppresso nomine, procurata. 84. Editio duodetrigesima anno 1710 C. Vetti Aquilini Juvenci, Hispani presbyteri, Historia evangelicæ libri IV, cum notis integris Georgii Matthiæ Kœnigii, Magni Danielis Omeisii, et Christiani Schottgenii; itemque Jodoci Budii Ascensii, Georgii Fabricii, aliorumque selectioribus. Erhardus Reusch recensuit, et memoriam Omeisianam cum duobus indicibus adjecit. Prostat Francofurti, et Lipsia apud Wolgan. gum Michaelles. bibliop. Norim. cccx. In 8°. Reuschius in præfatione ait: In tantorum virorum 85. Omeisius in præfatione sua refert, avunculum suum Joan. Saubertum consilium de edendo Juvenco multo ante cepisse ex optima membrana, editionumque collatione, ut declaravit in variis suis lectionibus in Matthæum pag. 259, et sub initium pracfationis ad lectorem palæstræ suæ theologico-philosoph. Ex hujus suppellectile libraria Omeisius sibi comparavit editionem vetustam Juvenci forma majore octava, sine loco et anno impressionis, quam ipse conjiciebat Coloniæ ante finem sæculi quinti decimi peractam. Hujus editionis margini satis amplo Saubertus variarum lectionum quamplurimas ex optima illa membrana inclytæ Juliæ adjecerat, quibus non paucas subjunxit alias ex Hadamarii poC tissimum editione. Koenigius, præceptor Omeisii, Altdorfii publice Juvencum prælegerat, et eruditas in illum, easque potissimum philologicas, dictaverat animadversiones, quas cum Omeisio communicavit. Omeisius anno 1705 in prælectionibus suis poeticis Juvencum interpretari cœpit, eumque tum selectioribus Ascensii Fabricii, et Andr. Wilkii, qui part. Heortographiæ pag. 197, Lipsia 1676, historiam de Annunciatione B. Mariæ a Juvenco descriptam notis philologicis exornavit, tum Konigii integris, suisque multo copiosioribus animadversionibus illustrare. Consuluit etiam, præter alios, Joannis Pricei commentarium in varios N. T. libros Londini 1660. D 86. De codicibus mss., quorum, præter Helms. tadiensem, quo scilicet Saubertus usus fuerat, in variis lectionibus 41 Omeisii fit mentio, is narrat, se exemplum Juvenci accepisse a Dan. Gul. Mollero, quod Trenchinii in urbe Hungariæ ex antiquo papyraceo ms. codice, exstante in bibliotheca Jo. Hadiki, ipsemet Mollerus manu sua pure descripserat. Præterea Godofredus Thomasius, ex bibliotheca Schleusingensium, Corpus poetarum christianorum Omeisio procuraverat, cujus oræ Joach. Zehnerus ex codice Fuldensi, et una alteraque editione variantes lectiones ascripserat. Jo. Albertus Fabricius collationem cum duobus codicibus Cantabrigiensibus ab Erico Benzelio accurate institutam transmiserat. Fabricius ipse in Biblioth. vet. Lal. paulo aliter id narrat. In animo habuerat novam Ju- A siasticis et apocryphis, quod sub Hormisdæ no venci editionem, ad mss. codices, et ad veteres editiones castigatam, stud osis offerre. Postea Omeisio collationes codicis Helmstadiensis, quas a rev. abb. Joanne Fabricio acceperat, et codicis Cantabrigiensis, quas ab Erico Benzelio habuerat, exhibuit. Epistolam Oneisii ad abb. Joannem Fabricium, qua de suis commentariis ad Juvencum loquitur, editam fuisse, Fabricius commemorat. Omeisius moriens curam edendi Juvenci Reuschio commisit, qui Schoettgenii notas, ab Omeisio non visas, adjecit, atque elogium ipsius Omeisii attexuit: ex quo annotare non pigeat, Omeisium in tori communionem ascivisse Mariam Dorotheam Rostiam, in celebri His paniæ emporio S. Lucar hodie appellato, a piis et honestis parentibus editam, et Conradi Pilnbuberi B viduam, virtutibus ac forma egregiam. 87. Editio undetrigesima in Bibliotheca Patrum, Gallandii cura et studio, Venitiis ab anno 1765 et seqq., tomo IV in Prolegomenis, cap. 15, agit de Juvenco. Profert carmen in Genesin, tamquam certum Juvenci opus, ex Martenio cum hujus notis. Addit in fine Juvenci epigramma de quatuor Evangelistis ex Georg. Fabricio, et Barthio. Historia evangelice Juvenci breves notas subjungit. Etsi ergo aliæ editiones Juvenci in Bibliothecis Patrum simul in unum locum omnes a nobis conjectæ fuerint, tamen Gallandiana editio, peculiari studio et cura adornata, distinctum locum debuit obtinere. 42 CAPUT IV. Elogia Juvenci ex veteribus scriptoribus, ac nonnullis recentibus, petita. 88. Laudes, quibus S. Hieronymns Juvencum prosequitur, cap. 1 commemorate sunt. Sed non omittendum hoc loco, quod ait comment. in Matth. libr. 1, cap. 1, 11, tom. VII, col. 14: Pulcherrime munerum sacramenta Juvencus presbyter uno versi· culo comprehendit : Thus, aurum, myrrham regique, hominique, Deoque C 89. Prosper, in Chronico, ad ann. 331, citatur a nonnullis, tamquam laudaverit Juvencum. In Chronico Pro-peri nihil invenio. Fortasse intelligunt continuationem Chronici Eusebiani, auctore Hieronymo, cujus verbɩ attuli, num. 22. Falsum etiam D puto, quod Vasaus in Chronico tradit, Juvencum a Severo Sulpicio celebratum fuisse. Ab Aratore Juvencum et Sedulium laudatos fuisse, nonnulli colligunt ex Aldi relatione, qui in Vita Aratoris præmissa Colectioni poetarum christianorum sic ait: Contulisse autem se ad scribendos Actus Apostolorum idcirco versibus Arator dicitur, quod fecisse idem in Evangelio Juvencum ac Scdulium vidisset. Id vero in eo Aratore licet videre, qui Venetiis et in D. Georgii cognomento Majoris et Deiparæ semper Virginis in Hortis bibliotheca alligutus est. 90. Gelasius Papa, in celebri decreto quod in concilio Romano edidit de libris canonicis, ecclePATROL. XIX. mine ex quodam codice a Francisco Jureto editum est, sic de Juvenco: Item Juvenci nihilominus laboriosum opus non spernimus, sed miramur. Collatum est hoc decretum cum codice Vaticano a Fontanino in Append. ad Antiquit. Hortæ, et post. ea accuratius a Josepho Blanchinio in quodam exemplari Fontanini penes cl. Præsulem Reggium, cui manu varias lectiones adjecerat, quas etiam inseruit in Proleg. tom. IV Anastasii: nihil tamen in his verbis notat, nisi lavoriosum pro labo riosum ex codice Florentino. In decreto Gratiani 43 cap. Sancta Romana Ecclesia, distinct. 15, olim ita legebantur hæc verba: Item Vincentii laboriosum opus non spernimus, sed imitamur. Padilla, in Histor. eccles. Hisp., cent. 4, cap. 45, correxit Juvenci pro Vincentii, et advertit, male nonnullos id explicuisse de Speculo Histor. Vincentii Bellovacensis, qui sæculo xm floruit. Reliquit autem Padilla intactum verbum imitamur. Veram lectionem aperuerat jam Antonius Augustinus, et ante bunc Covarruvias, libr. IV Var. Resol., cap. 16, quæ etiam exstat apud Burchardum et Ivonem, in eodem decreto Gelasii, et Chiffletium, ad Vigilium Taps., p. 149. 91. Venantius Fortunatus, lib. 1 de Vita S. Mar tini, initio : Primus enim docili distinguens ordine carmen Fortunatus non solum ait Juvencum primum omnium evangelicam majestatem metri legibus conclusisse, verum innuit etiam, Sedulum imitatione Juvenci opus paschale concinnasse; quo magis mirandumest Sedulium, in præfatione ad Macedonum, quodammodo dissimulasse, sibi notum fuisse Juvencum, cum tamen se versatum in S. Hieronymo, qui Juvencum sæpe laudavit, ostendat. Aldus, in Vita Aratoris præmissa Collectioni poetar, christ., ubi quædam adjungit de Sedulio, sic hanc conjecturam exponit: Conjicimus tamen ex ejus epistola ad Mace. donium presbyterum, Juvenci libros de historia evangelica non vidisse Sedulium. Nam cum in ea epistola causam reddit, cur versibus Evangelium scripserit, Juvenci, qui idem fecerat, haudquaquam meminit. Non enim culpa vacaret, si id sciens prætermisisset: et eo magis cum locus ip e exigeret, ut Juvencum, quem imitaretur, habere se diceret. Certe nonnulla occasio Sedulio oblata est, ut Juvencum distincte nominaret, cum dixit: Raro, pater optime, sicut vestra quoque peritia lectionis assiduitate cognoscit, divine munera pietatis stylo quisquam hujus modulationis aptavit; et multi sunt, quos studiorum sæcularium disciplina per poeticas magis delicias, et carminum volup ates oble ctat. Dubitare aliquis poterit, an etiam Orentius Ju- Paucaque perstrinxit florente Orentius ore. 92. Isidorus, in versibus qui olim in Bibliotheca A Isidori.... Sed et Juvenci presbyteri, atque optimi sclio ejus legebantur: Perlege facundi studiosum carmen Aviti : Dum bona tanta potes, quid tibi Calliroen? Hic gemmæ radiant veneranda volumina legis. Melius Levisius ex suo codice, in quo S. Damaso illi versus ascribebantur: Hic geminæ radiant veneranda volumina legis. Sermo enim est de lege veteri, et nova, ut ex vers. seq. clare patet: Condita sunt pariter hic nova cum veteri. In versibus, quos nonc protuli, correxi alium errorem editionis matritensis, in qua legitur: Ambo lingua pares. Metrum poscit: Ambo pares lingua. Pro gentilibus aliud etiam mallem, ut metro consulerem: sed hic fortasse error est poetæ .Quid autem is sibi velit his verbis, Quid tibi Calliroen, intelliget, qui versum ultimum satiræ primæ Persii intelligat : His mane edictum, post prandia Calliroen do. lastici, quem beatus Hieronymus laudat, carmina evangelicæ historia prospeximus, qui in quodam versu Christum proprium Filium Dei catholico ore non formidavit appellare. Eminentissimus cardinalis Lorenzana, cujus patrocinio et auxiliis plurimum hæc nostra studia debent, in pererudita præfatione ad tom. 1 Patrum Toletanorum, opportune Alcuini auctoritate utitur, ut demonstret Patres concilii Francofordiensis errore facti lapsos fuisse, dum crediderunt, Patres Toletanos hæresin de adoptiva Christi filiatione docuisse. Alcuinus alibi Juvencum imitatus est, versu ejus laudato, ut notabo ad libr. 1, v. 30. 96. Inter veteres, qui Juvenci auctoritate et versibus usi sunt, connumeratur etiam Lupus abbas B Ferrariensis sed ejus verba exhibebo ad lib. 1, v. 702. Quidam putant, Calliroen esse nomen meretricis, C alii çomœdiæ cujusdam. Id magis congruit versui Isidoriano. 93. Ionas Scotus, in Vita S. Columbani, c. 14, al. num. 22, citat Juvenci vers. 44, 1. 1, ut ad eum locum recolam. 94. Beda non semel Juvenci versus usurpavit, ut exponam in var. lect. ad v. 340, 1. 3; et not., ad. v. 632, 1. 4, etc. 45 95. Alcuinus in præfat. in libros septem adversus Felicem ad Carolum Magnum, apud Baluzium, Miscellan. libr. IV, pag. mihi 416 In hoc namque opusculo catholicæ fidei veritatem ex sanctorum Patrum certissimis probare testimoniis nisus sum, id est, beati Hieronymi.... necnon et Isidori Hispaniensis, et Juvenci ejusdem provinciæ scholastici. Idem Alcuinus, libr. I adversus Felicem : At si mundi doctoribus cæteris vobis non libet credere, vestris saltem doctissimis viris credite. Cecinit Juvencus presbyter et doctissimus Hispanus scholasticus in carmine evangelico hoc modo: Nam tua concipient, etc. (Vide lib. 1, v. 95.) Floruit vir iste temporibus Constantini principis. Videtis quidem ista: necdum adoptionis, vel nuncupationis hæresis in Hispania fuit. Aut istum, qui apud vos doctissimus exstat magister, hæreticum judicate, etc. Rurs is libr. и advers. Elipandum, idem Alcuinus : Illi (Patres Hispani) sua habuerunt tempora, nobisque præclara sui sudoris in sancta conversatione reliqueFant vestigia, quos laudamus, amamus.... Beati itaque Ꭰ 97. Ado Viennensis, in Chron., sub Constantino: Reticius Augustodunensis episcopus celeberrima famæ habetur, et Juvencus presbyter Hispanus, qui hexametris versibus quatuor libros Evangelii composuit. 98. Freculphus episcopus Lexoviensis, in Chron., tom. I, 46 libr. 1, cap. 21, de diversis doctoribus sub Constantino imperatore agit, et de Juvenco verba Hieronymi ex libro de Vir. illustr. exscribit. Exstat tom. XIV Biblioth. Patrum Lugd. pag. 1171. 99. Eulogius Cordubensis, in Memorial, Sanctor. libr. r. 1, num. 3, versum Juvenci refert, iliud philosophicum appellans, ut distinctius memorabo ad libr. J, v. 30. 100. Theodulfus Aurelianensis, lib. iv, carm. 1, v. 11: Cura decens Patrum nec erat postrema piorum, Et Fortunatus, tuque, Juvence tonans. Hinc quoque conspicui radiavit lingua Seduli. Ut enim Fortunatus Sedulium conspicuum vocat, sic eumdem rutilum Theodulfus videtur appellare, fortasse Fortunatum, quem pariter nominat, imitatus. Arntzenius, in præfat. ad Sedulium p. 9, hanc interpretationem non probat. 101. Notkerus Balbulus, tom. I, col. 9, Thesaur. Anecdot. Bernardi Pezii, cap. 7 libri de interpret. Script. Juvencum, et Sedulium, Aratorem, hymnosque Ambrosianos, scio, quia jam memoriæ commendasti. Locus corruptus est. Lego Juvencum et Sedulium, Aratorem hymnosque, ete. Scribebat autem Notkerus ad Salomonem discipulum suum, postea Constantiensis Ecclesiæ episcopum. 102. Luitprandus, in Vitis Pontificum, cap. 51, de Gelasio: Item Orosii Historiam laudat, et opus Sedulii, et Juvenci. 103. Honorius Augustodunensis, l. 1, c. 84, ex A ter alia poemata quæ dicuntur ab eo edita, scripsit Hieronymo Juvencus nobilissimi generis Hispanus presbyter, quatuor Evangelia hexametris versibus composuit, et nonnulla eodem metro ad sacramentorum ordinem pertinentia. Floruit sub Constantino. 104. Franciscus Petrarcha, eclog. 10, quæ inscribitur Laurea occidens, sie habet de multis poetis christianis, ac postremo de Juvenco : 47 Longe ibi trans fluvium regum inter busta seorsum, Qui pinguem scabro snlcabat vomere campum. 105. Baptista Mantuanus, in Apolog. tom. 1 Oper.: Certum est mihi cum his præstantibus viris malle carpi, quam vobiscum, o censores mei, ab imperito vulgo prædicari. Volo ante istorum oculos Juvencum Hispanum statuere, quem inter illustres viros, et in doctissimorum virorum catalogo Hieronymus enumerat, ut accidat eis, quod a Persio dicitur: Virtutem ut vidcant, intabescanique relicta. Prodite, o Zoili nostri videte virum sacris initiatum mysteriis, lauro coronatum, musis undique cinctum, lyram tenentem. Currite ad rarum hoc el grande spectaculum: sed cavete ne repente culpetis. Laudatur hic ab Hieronymo. Hic igitur immensam evangelicæ legis majestatem versibus includit heroicis, et idem alii fecere christiani, et gravissimi et sanctissimi. quatuor evangelia hexametris versibus: qua in re majori diligentia usus est in servanda rerum historia, quam in demonstranda ingenii sui elegantia. Idem Juvencus aliquot hymnos fecit, quibus facile indicavit se optime meritum de religione christiana. Neque dubium est, fuisse illum relatum inter sacerdotes christianos, ut veteres auctores testantur. Divus Hieronymus alicubi repetit Juvenci carmina, eumque ut eruditum et elegantem poclam commendat. 108. Reinhardus Lorichius Hadamarius, in epistela dedicatoria ad Joannem Comitem a Vueda, præmissa editioni Juvenci: Longe tutius ac consultius ad eos auctores adhærescere, qui doctissimorum hominum judiciis numquam a possessione, ut ferunt, deBjecti, multis jam sæculis florentes inclaruerunt. In quorum numero si non primas ferunt Juvencus hic noster, ac Sedulius, certe mea sententia non tamen in postremis erunt: quorum alterum divus Hieronymus non in uno loco prædicavit, quasi dignum Argivo, ut aiunt, clypeo alterum adorantia Patrum sanctissimorum decreta laudibus tulerunt in cœlum. Qui si non undique pomposo verborum apparatu intonantes, delicatis nimium, quæ magis elegantia sermonis, quam studio pietatis, sibi blandiuntur ac perplacent, ingeniis satisfacere videbuntur, omnia compensabunt uberrimo conspicuæ veritatis 49 et sanctimoniæ fructu......... Quamquam nihil occurrit, quod ab auctoribus hisce desumplum, et purgatis auribus insertum, offendiculo possit esse. Nihil enim a pura latinitate, nihil a legibus poeticis alienum, nihil barbarum, nihil quod, quasi scopulum, fugiendum ille dicebat, insolens. Dilucida phra sis emicat, at ab omni vitio remotus sermo. Non deest verborum ac rerum, quibus etiam critici morosiores acquiescerent, ornata dignitas. Hæc omnia commendatiora faciunt, et veluti solem inferentes illuminant, evangelicæ veritatis historiæ plenis veneranda majestate versibus expressæ. C 106. Joannes Trithemius de Scriptor. eccles.: Juvencus presbyter, natione Hispanus, vir nobilis, atque doctissimus philosophus, poeta, rhetor, et theologus insignis, et non minus conversatione quam scientia Scripturarum Ecclesia venerabilis, edidit pro ædificatione legentium, tam metro quam prosa, multa præclara volumina: sed pauca eorum ad notitiam meam pervenerunt. Legi opus insigne, quod hexametris pentametrisque 48 versibus composuit. De quatuor Evangeliis libros quatuor. Immortale nihil. De sacramentis duos libros. Cætera, quæ composuisse dicitur, ad ma- D nus nostras non venerunt. Claruit sub Constantino Magno et filiis ejus, anno Domini 350. Juvencum prosa oratione aliquid conscripsisse alibi non legi. Illud certe falsum, evangelicam Historiam, quod innuit Trithemius, versibus hexametris pentametrisque constare. 107. Petrus Crintius, de Poet. Latin. I. v, c. 89: Juvencus poeta natione Hispanus, familia insigni maximeque illustri natus est, ut ab Hieronymo traditur, Præcipue floruit imperantibus Constantio el Constante: qua tempestate in eloquentia apud Latinos clari fuerunt Tiberi nus, Nazarius, et Flavius Vopiscus, qui de gestis Romanorum principum libros composuit. In 109. Eustatius Swartius, Analect. I. 1, cap. 15: Dulcedo christiani nominis in Paulino facit, ut alium veri Apollinis cygnum tractare libido sit. Non erit ille poetarum summus, scio. Talis tamen erit, qualem amare vel ob styli simplicitatem quoque malint veri poetarum censores, quam nescio quos tumores, et affectatam non gravitatem, sed plumbeam difficultatem quorumdam aliorum vatum, qui dum aquilas meras somniant, vultures morticini fiunt, nihil non elegantiarum malis unguibus tractantes, unde apud vulgus sequatur fama virtutis, apud doctos nihil, nisi turpis rapacitatis incondite contemptus. Quem nos tractaturi diximus, is erit bonus Juvencus, Constantini imperatoris pii pius lenisque præco. 110. Barthius, 1. XLI Adyers. c. 25, col. 1973 : Juvencus poeta est non paulo eruditior, quam vulgo putent, quamvis stylum premat, el verba ipsa sacræ Scripturæ retinere laboret. Et 1. LXIX, C. 5, col. 2777: In evangelicam Historiam Juvenci optimi codicis subsi dio quædam superioribus libris commentati sumas: oddemus scriptori prisco, et priscis æstimato, plura hos |