A Imperat, ut læta celebrent convivia secum. Mussantes venere tamen, trepidoqué reatu 1515Conjiciunt, sese structa cum fraude vocatos, Quod numerata prius sestertia, dataque vati, Seque docet nullis fraudatum noscere nummis, Verum si qua viris donarent commoda lucrum, Nec sua, nec vatis, nec regis dicere quemquam. Occurrit cunctis Simeon, seseque præsentat, 1325Dumque viris lymphus, dum præbet pabula mulis, Ingreditur multo stipatus milite vales, Cujus ad aspectum promunt pia munera fratres. Ille ubi per cunctos placido sermone cucurrit, Perquirit, si firma pater virtute valeret. 1330Quem postquam incolumem dixere, et vivere recte, Confirmat cohærere Deo pro munere vitæ Josephus vatem, semperque insistere rectis. Et veluti notus Benjaminus non foret ipsi, Consultat juvenes, et promptim sciscitat, inde 1335Commoda quæque Deum pueri pro laude pre [catur. Nec gemitus cohibere valet, nec sistere fletus, Sed tenero affectu sese conclavibus abdit Anxius, et nimio quærit fomenta dolori. Post ubi discubuit, victum posuere ministri. 1340 Vescitur, et facili prolectat pectora fato, Dividuasque dapes viritim exponere gaudet, Porrigit et fratri majori dedicat uni. CAP. XLIV. Atque ubi jam saturis amor est com[pressus edendi, Ut prius imposito presserunt pondere mulos, 1345Occulitur datum sueto jam more talentum Josephi imperio, scyphusque absconditur ardens In rebus, Benjamine, tuis, pretiosior arte. Jamque iter ingressi, non multis millibus absunt, Cum subito incautos circumdat regia turba, 1350Comprensosque tenet, fulgentia pocula poscens, Futurum increpitant, quem nectant crimine, ser[vum. Annuitur, cunclique simul sua pondera pandunt, Quæsitumque et poculum retegunt, fratremque [relinquunt, Josephumque petunt, et quæ sunt gesta, loquentes, 1355Evolvunt chari confestim jussa parentis. 1517. Forte, imposta. 1318. Conjicere licet, exsortes furti tum cuncta. 1340. Fato, forte succo. MART. 1342. Mendosum id est, ut plura alia. Sermo videtur esse de fratre minore ex sacro textu. 1351. Forte, Furatum increpitant. 1553. Schramus legit Quæsitum poculum relegunt. Melius videretur quæsitumque poclum retegunt, vel, si metri rationem habere velis, quæsitum et poclum retegunt. 1364. Terram videlicet Gessen. Sic quippe habet versio Italica: Et habitabis in terra Gessen Arabia. MART. Ambrosius, de Joseph, c. 12, Gessem Arabiæ. Ita etiam plerique Græci. In Hebræis voluminibus B C CAP. XLV. Permotus precibus vates discedere [cunctos Imperat, ac sese germanum fratribus infit. Defixi riguere metu, tacitoque reatu Damnantes sese, cohibent formidine voces. 1360 Prolectat mox ille reos, propiusque vocatis, Exigit, ut dicta portent placitura parenti Quæ sint, quæ fuerint, quæ mox ventura fe[rantur: Instigans, migrare semen, gregibusque coactis Pasceret agnatos congestis frugibus omnes. Tercentum et nummi signata incude notati. Ast alii juvenes mercedis laude secunda 1375Accipiunt geminos nivosæ vestis amictus. Hæc ubi cognovit genitor, data munera sumens, Educens juvenes patria moderamine quinque deesse Arabia, ex Hieronymo animadvertit Sabatierius. 1380. In Vulgata editione septuaginta tantum animæ cum Jacob Ægyptum ingressæ dicuntur: at Septuaginta interpretes, et versio Italica, quam hic sequitur Juvencus, septuaginta quinque numerant : quibus astipulatur S. Stephanus, Act. v, 14. MART. Corrigendum est denos pro denas, et pro ut farmula legam ut formula. Quod attinet ad numerum animarum, quæ ingressæ sunt Ægyptum, Ambrosius alicubi 70 numerat, alibi 75. Revera si pronepotes Joseph per prolepsin computentur, numerus erit 75, alioquin 70. Atque ibi jam populis deerant mercantibus æra, A 1420At postquam pueris vatis rata commoda sanxit, Certatim exhibitis gregibus memphitica turba 1400 Emit inops fruges, pretium taxante Josepho. His quoque nudati, seque, et sua prædia tra [dunt, Contingit lente spondens cacumine virgæ. Permulcet dictis, dum sensim basia libat. Præscia mente senis senior servire minori 1406. Forte, Quæ manet, et fixo. 1411. In Vulgata, cap. XLVII, versu ult., legitur: Adoravit Israel Deum conversus ad lecti caput. Atque ita, ut ait Augustinus quæst. 162, in Hebræo habetur: Adoravit Israel ad caput lecti. Observat tamén idem sanctus doctor, Latinos codices legere: Et adoravit super caput virgæ suæ, vel in capite virgæ suæ, C sive in cacumine, vel super cacumen, id est, super cacumen virgæ Joseph: nisi forte Jacob tulerat ab eo virgam, quando ei jurabat idem filius, et dum eam tenet, post verba jurantis, nondum illa reddita, mox adoravit Deum. Non enim pudebat eum ferre tantisper insigne potestatis filii sui, ubi figura magyæ rei præsi Dat Sichimam, gladiumque, suo dat spicula nato. Bis senasque tribus ipsorum ex nomine condit. CAP. L. Mæstitiæque dedit decies septena dierum 1450Lumina, dum functi veneratur turba sepulcrum. Quin etiam nati septem luxere diebus Uberibus lacrymis, pacem reddente Josepho Et vehant secum veterum condenda sepulcris. 1440Sic demum longæ post tempora candida vitæ 1441 Decessit, petiitque Deum, corpusque reliquit. gnabatur. MART. Etiam Septuaginta interpretes legunt: Et adoravit super caput virgæ suæ, vel virgæ ejus. 1421. Ultimum capitis XLV versiculum sic legit Vulgata versio: Do_tibi_partem unam extra fratres tuos. Quæ sit illa pars, clarius explicat Italica versio: Do tibi Sichimam præcipuam super omnes fratres tuos: cui concinunt Septuaginta interpretes. MART. Sichima urbs eadem est ac Sichem. Ambrosius, Hieronymus et Augustinus legunt etiam Sichimam pro partem unam. 1439. Ut versus constet, legi potest Atque vehant, vel Et revelani. DE LAUDIBUS DOMINI. Quis queritur sera virtutis dote juvari ? In prolegomenis, num. 18, rationem protuli cur inter Juvenci poemata dubia, vel supposititia hoc carmen, sub Constantino editum, collocari possit. Barthius hoc poema elegans, doctissimum, politissimum, et eruditissimum vocat, et 1. xxxv Advers. c. 9, vel Paulino dignum esse pronuntiat. At Paulino antiquius esse, ex ipso tempore quo scriptum est, evidenter liquet. Vers. 7. Stagnanti agmine: sic Juvencus, 1. m, vers. 461: Agmine Jordanis viridis perrumpit amœno. 8. Legendum puto Tardus Arar, pigrumque diu vix explicat amnem. Non enim intelligo quid sit Diuvix. Arar, nunc La Saona, flumen est Galliæ Celticæ, de quo Cæsar, I. 1 de Bell. Gall. cap. 42: Flumen est Arar, quod per fines Æduorum et Sequanorum in Rhodanum influit incredibili lenitate, ita ut D 5 Accelerare diem, meritis qui præmia reddat? Nam qua stagnanti prælabitur agmine ripas oculis, in utram partem fluat, judicari non possit. Joann. Michael Brutus, in Scholiis, contendit, legendam incredibili levitate. Nihil enim minus, ait, Arari videtur congruere, quam lenitas: nimia vero levitate fieri aliquando potest, ut visus fallatur. Hæc opinio non solum verbis Cæsaris refellitur, sed etiam plurium veterum auctoritate, qui tardum, pigrumque Ararim vocant. Plinius, 1. m, cap. 4, Segnis Arar. Silius, 1. xv, vers. 504: Quorum serpit Arar per rura pigerrimus undæ. Claudianus, de Consul. Mall. Theodori, vers, 53, Tardus Arar; et libr.1 in Rufin. vers. 111: Quos Rhodanus velox, Araris quos tardior ambit. His accedit auctor hujus poematis, qui idem indicat vers. præc. stagnanti agmine. Non enim recte Barthius, libr. xxi Adv. cap. 17, stagnanti simpliciter accipit pro fluenti. Qua fratrum Rheno progignitur Edua pubes, 40 Conjugium memini summa pietate, fideque; Lex divina tamen meritum cumulabat amoris : Et votum ambobus, socium præcedere morte, ̧ Mærorique pio curam mandare sepulcri. Sed prior uxorem decreti pagina legit. 15 Tum vir sollicitus largo jubet ore cavari, Post mortem fiunt quæ membris, hospita saxa: Susciperet veniens, æternaque fœdera jungens, Ut quos viventes tenuisset tertulus idem, Post percepta Dei, bustum commune levaret. 20 Sensit vota sui conjux præsaga mariti, Magnaque temporibus tribuit miracula castis. Nam cum defunctis jungantur brachia membris, Et repetita manus constringat vincula trunco, Ne quibus humanæ complentur munera vitæ, 25 Accidat informis fluitatio dissociatis. Immensum dictu, quo tempore vita peracta est, Jungendus sociæ prospecta sede maritus. Postquam morte viri reserata est janua lèthi, Quis dedit affectum tumulo? quis vincula solvit ? 55 Paulatimque doces sopiia resurgere membra : 9. Expende, num rescribere oporteat Qua fratrum Roma progignitur Edua pubes. Ædui, ut doctiores scribunt vel Hedui, aut Edui, a senatu Romano fratres, consanguineique appellati fuerant. Cæsar, libr. 1 B. Gall. cap. 33 : In primis quod Æduos, fratres, consanguin osque sæpenumero a senatu appellatos, in servitute, atque in ditione videbat Germanorum teneri. Et postea: Si id non fecissent, longe üs (Æduis) fraternum nomen populi Romani abfuturum. Cicero, i ad Att. ep. 46, al. 19: Ædui, nostri fratres, pugnant. 12. In sepulcralibus inscriptionibus veterum formula hæc frequens occurrit: Contra votum super stes. 13. Mærori pio conjugis alterius,superstitis. 17. Barthius, 1. xxvi Advers. c. 10, hunc versum furcillis ejiciendum putat, sine quo omnis sententia egregie constat sibi. Fortasse trajiciendus est hoc pacto Post percepta Dei bustum commune levaret, Susciperetque uniens, æternaque fœdera jungens. Rescribo uniens dissyllabum per synæresin:nam veniens retineri nequit. 19. Barthius, loc. cit., legendum censet Post præcepta Dei: hoc est, post evocationem, seu, ut Hieronymus loqui amat, dormitionem. Sic frequenter in formulis christianorum testamentorum legimus: Cum Dominus de me præceperit. Quod et ipsum ex stylo sanctorum Patrum traductum. Adde versum 14 hujus carminis: Sed prior uxorem decreti pagina legit. 23. Longe melius est constringant, quam constringat videlicet repetita vincula constringant manus trunco. Id qua ratione fieri consueverit, observare licet in veteribus imaginibus Lazari sepulti. Recole notam ad vers. 395 I. v Historia Evangelicæ Juvenci. 25. Sensus est, Ne accidat informis fluitatio dissociatis membris, quibus complentur munera vilæ. Fluitatio verbum novum, sed ad rem exprimendam A B Tu, quem venturum sancti cecinere prophetæ, Incorrupta Dei soboles, rectorque regentis. Quo sine nil magnum Genitor deliberat ingens, Cujus ad imperium certis mare constitit oris, 40 Nec licet immenso terris excurrere ponto, Planaque montanos includunt littora fluctus : Qui vario stabilem dotasti munere terram In nostros usus, largus pietate palerna. Te vade, mortales committunt semina sulcis, 45 El novus arenti procedit cæspite partus : Tu manare jubes fœcundo nectare vites, Tu gratos epulis hominum, medicosque saluti Arboribus succos, tu trudis dulcia mella. Tu servire jubes homini genus omne animantum, 50 Insuper et gravibus lucos curvescere pomis, Atque novos reditus nullo de semine nasci. Tu varios amnes nostro prodesse labori, Et renovare sacris benedictum fontibus ævum : Te duce, velivolis patuerunt æquora rostris, 55 Divisosque fretis lustravit navita portus. Tu, postquam certis sunt acta elementa figuris, Ne torpere rudi cœlestis machina vultu Inciperet, vario signasti munere mundum : Et quidquid cœlo radiat, tua dextera finxit. 60 His aulam Domini placuit contexere signis. Jam freta ne nullis agerentur inhospita terris, Assiduumque alacer numeraret navita portum : Crebra satis tumido defigitur insula ponto. C accommodatissimum. Prætermissum est a Forcellino, neque inter barbara quidem repositum. Hoc argumentum pertractat Julianus Toletanus Prognost. I. 1, c. 18, qui ex S. Augustino ita ratiocinatur: Non tamen contemnenda, et abjicienda sunt corpora defunclorum, maximeque justorum, atque fidelium, quibus tamquam organis, et vasis ad omnia bona opera, et sancta usus est Sanctus Spiritus. Sie vetustissimus codex Juliani, quo ntor. D 26. Hic versus, et sequens non videntur hujus esse loci el fortasse corrupi sunt. Sine eis certe sententia belle procedit. 53. Pro venturæ lego venturi, vel venturam. 37. Rectorque regentis, in mendo, ut arbitror, cubat hic locus. 39. Explicatus hic locus est in not. ad Dracont, 1. 11, vers 543. 50. Barthius, lib. xxxv Advers. cap. 9, plura verba finita in escere non obvii usus profert, et in his curvescere ex hoc loco. Forcellinus ad vocabula barbara rejecit curvesco. 51. Reditus, fructus, proventus. Atque ita hoc nomen scribitur a redeo, prima correpta. Redditus ergo vix tolerari potest in poetis qui primam licenter producunt, ut in relligio, reppulit. 53. Estne sermo de sacro baptismate? Sic opi nor. 56. An sunt aucta elementa? 58. Mundum, coelum quam significationem ex Manilio, et aliis antiquis confirmat Barthius, lib. xxxv Advers, c. 16. 59. Expende, num melius sit dextera pinxit. 61. Barthius, 1. xxiv, c. 5, ex Græcis ad Latinos hanc elegantiam traductam ait, ut efferati animi barbaros, atque tetros inhospitales vocarent, allegatque hunc ipsum versum cum aliis aliorum. 62. Accipe interpretationem Barthii lib. XLVI, cap. 16: Ne prorsus humanis cultibus inhospita essent freta, et ut assiduum, hoc est, frequentem, crebrum, A Nec tamen insano metuit circumdata fluctu, 65 Exiguoque fretis innitens orbe resistit, Te duce confidens, cujus venerabile pactum Nexum lege pari summumque, imumque peræ[qual, Nec sinit impositos quoquam transcendere fines. Ac ne plana nimis tellus, vel nuda jaceret, 70 Vitibus aptandos jussisti assurgere colles Grandibus, et largos umbracula texere lucos. Tum ne vastus agat silvis torpentibus horror, Innumeros fœtus proceris saltibus addis, Incola ne nemori, neu desit præda petenti. 75 Tum volucres multas, et mille examina vocum Mortali harmonia lucis resonare canoris. Sic annum placuit variis intexere formis, Et vice jucunda mortalibus addere fructum : Neu semper prolixa dies nimis ureret orbem, 80 Neve brevis justum raperet nascentibus ignem : Ac ne perpetuo quateret labor omnia nisu, Dat requiem fessis hominum nox roscida curis : Utque humana salus securum duceret ævum, Sponte salutares de cæspite surgitis herbæ. 85 Has Pater ipse serit nutu, non vomere dives. Non ego ferrato tegerer si viscera muro, Ferrea vox, linguæque forent mihi mille canenti, Munera cuncta queam vestræ pietatis obire. Sed pater ille tuus secreta in sede locatus, 90 Nec cuiquam visu facilis, cunctisque tremendus, Te misit Dominum terris, vitæque magistrum. Et quisquis natum justo veneratur honore, Ambobus sua vota dicat, vitamque perennem. Tu casti, rectique tenax, et flectere leges 95 Post crimen facilis, si quem vecordia præceps Depulit a vobis præscripto limite vitæ. Te Genitor nostra paterentur ut ora tueri, Induit humana facie, membrisque caducis. Quis tentaret enim fragiles attollere visus, 100 Si talem trepidis voluisset sistere terris, velut perpetuum portum nauta sciret ubique non deesse suis laboribus, fixit insulas in ponto Creator Optimus Maximus. 68. Suspicor quidquam pro quoquam. 71. Fortasse, Grandius. 77. Similia habet Dracontius, Satisfact. vers. 247, aliique ibi a me producti. 82. Confer not. ad Dracont. 1. ni v. 27. 86. Adisis not. ad Dracont. libr. Non si mihi ferrea vox sit. I vers. 552 : 94. Plura de his ad racont. libr. 1, v. 690. 96. Scilicet a limite vitæ præscripto vobis pro a vobis. Vel lege a nobis. 97. Barthius, libr. xxv, c. 7, affirmat, tueor passive usurpari a Boethio, et ab auctore hujus carminis quamquam de hoc certus non erat, cum liber illi ad manum non esset. Si hunc locum innuit, tueri hic accipitur pro intueri active. Sensus enim est ut nostra ora paterentur te tueri, Genitor te inluit, etc. 102. Legam delicta pro directa. 104. Pro dubias aliud mallem. 105. Scilicet ut res aliqua insignem tuum ortum redderet. 107. Hic versus et 'sequens obscuri sunt, et fortasse corrupti. Innuitur, ut puto, perpetua virginitas Deipa B C Qualis es, ingenti cum torques fulmina dextra, Præsentemque jubes directa pavescere pœnam : Vel cum placatus campis sitientibus imbres Dividis, et dubias sulcis producis aristas? 105 Ne tamen insignem res nulla ostenderet ortum, Virgine concipieris: non sufficit esse pudicam, Nec qua nupta queat Domino conjungere fratrem, Ne procul ex utero contagio turpis abesset. Mox ubi processu felix maturuit ætas, 110 Indociles animos monitis servare paternis Aggrederis, rectamque viam labentibus offers. Atque ut missa Deo penitus præcepta paterent, Imperium tu morti adimis, morboque soluto Desperata jubes apprendere munia vitæ, 115 Restituisque diem cæcis, et ne quid inausum Restaret penitus, quo perfidus error obiret, Indicis sensum tumulis, et condita pridem Membra jubes iterum superas consurgere in auras, Agnoscuntque suum dilecta cadavera nomen. 120 At postquam legem sectator idoneus hausit, Ut se mortali cælestis spiritus aula Exueret, legi intentum, quo cuncta doceres Pro summo toleranda Deo, recteque perennem Contemptu mortis sibi quemque assumere vitam: 125 Sic completa ferens Genitoris jussa, redisti Ad summi secreta poli, qua lucidus æther Pigra vetat proprio succendere nubila cœlo: Atque ut certa foret pereuntis copia turbæ, Quæ præcepta Dei miserandis auribus arcet, 130 Nec nova defunctos jampridem jura tenerent : Carceris inferni feralia, libera nobis, Innumeramque jubes tenebris emergere plebem. His tantum clausis, quos impia vita notarit: Et loca pœnarum venturis dividis umbris, 135 Quæ tibi non credant, vel quæ se credere fin[gant. Sancle Deus, summique Dei venerabile pignus, ræ, et clarum id est, si vers. seq. legas ut procul. 112. Missa Deo pro missa a Deo, qualia multa apud Juvencum observavi. 115. Ne quid inausum, ex Virgilio, 1. vin, v. 205, quod et alii imitati sunt. 118. Ut cadaver Lazari. 120. Fortasse respicit verba Christi, Consummatum est, quæ ad calicem passionis pertinent. 126. Secreta poli, ut Juvencus, lib. 1, vers. 210: D Cœli secreta. 127. Corrigo succedere pro succendere. 150. Animadvertenda est peculiaris hujus auctoris opinio Ne eos qui jam pridem defuncti fuerant, nova Christi præcepta tenerent, aut ex eis judicarentur, jussit Christus, loca feralia carceris inferni libera, et vacua nobis, scilicet his qui post Christum futuri erant, remanere innumeris inde extractis et his tantum retentis, quos impia vita maculaverat. Loca ergo pœnarum divisit, et partem his ita retentis reliquit, partem reservavit his qui in Christum non crederent, aut fingent se credere, quia scilicet fidem bonis operibus non tenebunt. 134. Umbras vocat defunctos, phrasi ex ethnicis petita, sed qua alii christiani poetæ usi sunt. Cum faber astrorum mortis pateretur acerbum In cruce supplicium, sese non posse dolores Ferre Creatoris mundus clamabat, el astra : Ignivomi solis lumen nox abstulit atra : 5 Contremuit tellus, scopuli, rupesque dehiscunt. Et quid opus multis? lugebant cuncta creata. Rex cœli ut Christus Phlegethontis rėgna subivit, Princeps regali Pluto prospexit ab aula, Ad sua dum sensit concurrere limina Christum: 10 O socii, exclamat, jam tempus sumere tela, Quandoquidem hic, sanie perfusus membra, pro[pinquat, Prædaturus opes nostras, umbrasque animasque. Scandite tecta alacres, hostemque a limite telis Arcete objectis, multa et compage serarum. 15 Regalem interea nos hic tutabimur armis Objicibus crebris, et duris vectibus aulam. Heus agite, umbrarum proceres, attollite portas, Hic ego rex vester, frustra est obsistere regi. B C Cardinibus, magnamque dedit collapsa ruinam Janua, et admittunt concussa palatia Christum. 30 Obstupuit prior ipse Charon, seque abdit in ulva, Et canis obstupuit claudens tria Cerberus ora, Gorgones, Harpiæque tremunt, pavet ipsa Me [gæra, Tisiphone, Alecto, perculsæ luce molesta, Ultrices Dira, Furie, Parcæque sorores. 35 Et quid multa? silent gemitus, tormenta, dolores. Quo simul ingreditur Christus, tremere omnia [circum. Sed gaudent animæ sanctæ, manesque piorum. Primus Adam ante alios palmas ad sidera lætus Extulit, et Dominum devota est voce precatus; 40 Exspectate venis miseris, o sancte Redemptor, Da requiem, finemque malis, fer ad astra re[demptos: Sic pater Abramus, puer Isacus, atque Jacobus Procedunt alacres, juxta formosus Ioseph, Et Moses sanctus, et vita insignis Aaron, 45 Et Josue invictus, reliqui regesque ducesque, Et patriæ vindex Machabæus origine Judas, Inde alii patres, fama super æthera noti. Candidus ille chorus Christum reverenter adorat. Regius ante alios vates, notissima proles 50 Stirpis Jessæææ, citharam tangebat eburno Pectine, et ad numeros una omnes voce precati Dulce melos pangunt concordi carmine vales. Ante alios juvenis, qui Christum nuper ad undas De hoc carmine, post Juvencum a Poelmanno D cui etiam favet Ecclesia in secundo nocturno sabedito, confer Prolegom. n. 19. Vers. 7. Veteres poetas christianos phrases gentilium sæpe usurpasse, et ad fabulas interdum respexisse, etiam cum de sanctissimis religionis nostræ mysteriis verba facerent, ostendi in not. ad Dracont. 1. I, vers. 539, et in Addendis pag. 467. 21. Ex psalmo xxm, 7: Attollite portas, principes, vestras, et elevamini, portæ æternales, et introibit rex gloriæ. Quod tamen alii intelligunt de principibus, et portis cœli. Lorinus pro expositione hujus auctoris plures allegat veteres, recentesque interpretes : bali sancti, hunc psalmum recitans cum antiphona ex hoc vers. 7. 22. Emendo: Portarumque seras pro Portarum seras, ut editum erat. Prima enim in seras brevis est, et brevis effertur supra, vers. 14, et infra, vers. 96. 35. Hæc opinio fuit plurium veterum Patrum, die resurrectionis dominicæ pœnas damnatorum mitigatas fuisse, ut fuse exposui in not. ad Dracontium, libr. 11, vers. 528, et in Addend. pag. 467. 40. Ex Virgilio, l. vi, vers. 687: Venisti tandem, tuaque exspectata parenti -Vicit iler durum pietas! |