bat se sequi, patrem sepelire, ut doceat divinam vocationem præferendam esse paternæ sepulturæ, id. officiis parentibus debitis; Non sequitur filium a Christo non vocatum, sine necessitate, invito parente, votum emittere posse, quo in perpetuum se potestati parentum subducat. Aliud est Christum vocantem sequi; Aliud vitæ genus monasticum sine vocatione et per isognontíav amplecti: Aliud parentes mortuos, imprimis si spiritualiter etiam sint mortui, sepeliendos mortuis relinquere; Aliud parentes viventes spiritualiter et temporaliter abiicere, et se fictitiis parentibus, sæpe in peccato mortuis, addicere.

de consensus Pa

XIV. Secunda Quæstio respicit consensum Parentum in Secunda Quæstio, matrimonio; An liceat liberis, invitis parentibus, matrirentum necessi- monium contrahere. Quæ necessaria est, non modo ad tate in matrimo- coërcendam licentiam juvenilem, quæ plus justo sibi hac nio liberorum. in parte indulget, fidem matrimonii sibi mutuo dando, imo et nonnunquam præstando, parentibus vel inconsultis vel etiam invitis, sed et propter Pontificios, quorum sententia nimis favet huic araži, vide Sess. 24. Conci. Trid. cap. i. de Reform. matrimonii: "Dubitandum non est clandestina matrimonia libero consensu facta, rata et vera esse matrimonia, quamdiu Ecclesia ea irrita non fecit; et proinde jure sunt damnandi et Anathemate eos damnat Sancta Synodus, qui ea vera esse negant, quique affirmant matrimonia filiorum sine consensu parentum facta, irrita esse, et parentes ea rata vel irrita facere posse," &c. Bellarm. consensum quidem Parentum vult esse de honestate, sed non de necessitate, De matrimo. cap. 19.

XV. Orthodoxi contra statuunt non tantum de honesStatus Quæs- tate, sed etiam de necessitate esse consensum parentum in tionis. nuptiis liberorum, ut absque eo non sint legitimæ nuptiæ, et dirimi quoque possint. Ad Quæstionis statum observa, 1. Hic non quæri, An patria potestas se eo usque extendat, ut invitos liberos ad matrimonium cogere possint, et sine eorum consensu de conjugibus illis providere; hoc enim utrinque negatur. 2. Non quæri de Parentibus mente captis et furiosis, vel in regione longe dissita captivis, qui non possunt consensum dare; sed de parentibus sanis et liberis, qui possunt uti legitima sua potestate. 3. Non quæri de filiis emancipatis, et majorennibus, qui e potestate paterna jam exierunt, quos sui juris esse nemo dubitat, sed præcipue de minorennibus, qui sub patria potestate adhuc omnimode sunt constituti. 4. Non quæri, An quilibet dissensus Parentum possit matrimonium impedire vel irritum reddere; fatemur enim, ubi Parentes morosi et avari, et per meram pertinaciam nolunt consentire in honestas nuptias liberorum, nec sufficientes dissensus sui rationes possunt reddere post submissam liberorum petitionem, non absolute adstringi ad eorum voluntatem, sed jus illis esse confugiendi ad superiorem Potestatem, cui judicium de dissensus justitia vel injustitia competit, ut re expensa quid sit agendum liberis statuant, et ipsis prospiciant, supplendo hac in parte defectum consensus Parentum: Sed id potissimum quæri, An filiis, invitis parentibus, vel insciis, liceat matrimonium contrahere, non requisito vel expectato eorum consensu. Quod negamus.

Probatur necessitas consensus

XVI. Rationes sunt 1. Ex Præcepto quinto, de honorandis Parentibus; honor enim iste præcipue in obedientia Parentum 1. ex illis debita consistit, quæ cum reddenda sit illis in omnibus Lege, Eph. vi. 1. in Domino ex præscripto Pauli, Eph. vi. 1, non potest excipi conjugium, in quo tantum momentum situm est ad totius vitæ conditionem et fortunam constituendam, et quod, ut res maxime ardua,

liberorum ætatem, captum, et judicium excedit. Quomodo possent dici in omnibus illis obsequi, qui in casu momentosissimo illis immorigeros se præbent?

XVII. 2. Ex dictis specialibus huc pertinentibus, in quibus parentibus præcepta dantur de liberis in matrimonio elocandis, Exod. xxxiv. 16, "Non accipies uxorem filiis tuis de filiabus earum;" et Deuter. vii. 3, "Filiam tuam non dabis filio ejus, nec filiam illius accipies filio tuo;" Jere. xxix. 6, "Date filiis vestris uxores, et filias vestras date viris;" I Cor. vii. 38, "Qui matrimonio jungit virginem suam bene facit, qui non jungit melius facit." Quomodo vero ista dici possent, nisi Parentum potestati subjicerentur liberi, maxime in matrimonii contractione?

3. Exod. xxii. 16, 17.

XVIII. 3. Expressa Lex est Exod. xxii. 16, 17, de filia constuprata et seducta, quæ non collocatur, nisi Pater assenserit, "si seduxerit quis virginem necdum desponsatam, dormieritque cum ea, dotabit eam, et habebit eam uxorem;" quod repetitur, Deut. xxii. 29. Ne tamen hoc absolute intelligatur, sed cum conditione consensus patris, additur statim: "Si Pater virginis dare noluerit, dabit pecuniam juxta modum dotis." Nec valet exceptio Bellarm. lib. de matrim. cap. 20, agi non de matrimonio jam contracto, sed de futuro, causa stupri præcedentis: Quia manet semper vis argumenti; si in potestate Patris relinquitur, an velit filiam constupratam stupratori id petenti elocare, utique in filiæ nuptiis consensus parentis supponitur necessarius; imo et fortius stringit; nam si hoc valet respectu filiæ constupratæ, cujus dedecus conjugio videtur tegendum, quanto magis respectu integræ et illibata? Idem probatur a pari, ut antea visum ex Num. xxx. 4: Pater potest irritare votum filiæ: Ergo et matrimonium; si votum, quæ promissio est facta Deo subest paternæ voluntati, quanto magis promissio hominibus facta?

pro

XIX. 4. Ex praxi continua et exemplis Veteris et 4. Ex praxi V. et Novi Testamenti. Abraham N. T. filio suo petit Rebeccam, Genes. xxiv.; Hagar pro Ismaële, Gen. xxi.; Jacobus a Labane uxores petit, cap. xxix.; vide similia exempla in Calebo filiam suam pollicente, Jud. i. 12; In Samsone a parentibus uxorem petente, Jud. xiv. 3; In Israëlitis ad Benjaminitas se ad id obstringentibus, ut nec filios darent, nec filias ab illis acciperent, cap. xxi.; In Thamar respondente Ammoni ex lege et consuetudine, dispositionem conjugii sui remittendo ad Patrem, Pete me a rege, 2 Sam. xiii. 13.

5. Quia filii non

XX. 5. Qui non sunt sui juris, non possunt de se stasunt sui juris. tuere; filii qui sunt sub potestate patria, non sunt sui juris, 1. Quia ponuntur inter bona parentum, Job. i. 2, 10, 12, utpote qui sunt a parentibus, et seipsos iis debent. 2. Licuit parentibus liberos vendere in egestate ad serviendum, Exod. xxi. 7. 3. Votum filiæ irritatur a parente, Numer. xxx. quia est sub ejus potestate. Nam si non licet de bonis paternis absque parentum consensu decernere, si distrahendæ pecuniæ, et venundandi fundi nulla filio potestas datur; quomodo liceret illi de seipso disponere? quod in bonis fundi nefarium, id in personis longe damnabilius, ut nimirum rei alienæ fiat abalienatio. Punimus fures, qui pecuniam et supellectilem eripiunt invitis Dominis, sed gravius furtum est in re longe chariore.

6. Ab absurdis.

XXI. 6. Absurdis gravissimis urgetur sententia Adversariorum; Non modo quia Lex divina de honorandis Parentibus violatur, Authoritas Patrum labefactatur, honestas publica ex naturæ lege promanans proculcatur; Sed etiam Patri invito hæres adnas

citur, Pax domestica turbatur, dum contra voluntatem Patris Nurus, quæ loco filiæ debet esse, introducitur, Salus liberorum, qui per ætatem sibi nondum possunt consulere, in præsentissimum discrimen adducitur, dum consilii inopes et rerum imperiti et inexperti illecebris facile capiuntur, et miseris conjugiis irretiuntur; imo et fenestra libidinibus aperitur, quum spe matrimonii ad stupra virgines multæ facile alliciuntur.

7. Ex Legibus Ci

XXII. 7. Leges Civiles tam a Veteribus Jurisconsultis, vilibus. quam ab Imperatoribus summo consensu scriptæ, notiores sunt quam ut ignorari, clariores quam ut obscurari, sanctiores quam ut jure aboleri possint. "Hoc naturalis et civilis ratio suadet," inquit Imperator, lib. i. Instit. de Nuptiis, "ut parentum jussus præcedere debeat." Ne viduæ quidem, licet emancipatæ, intra vicesimum quintum annum hoc concedit, nec militi, cui tamen hominum generi multa concessa sunt privilegia; "filiusfamilias miles matrimonium sine Patris voluntate non contrahit." Paulus de Ritu Nupti., "Consistere posse" negat, "nisi consentiant omnes, tam qui coëunt, quam in quorum potestate illi sunt." Ulpian., “Si Pater furat, Avus sapiat, expetendum Avi sententiam esse" ait. Rationes autem sunt observandæ, quæ adduntur in Jure Civili. 1. Urgetur patria potestas, propter quam liberi non sunt sui Juris. 2. Hæreditatis successio, ne patri invito hæres adnascatur. 3. Parentum affectus, qui præsumitur optimum consilium capere pro filio, cui omnia ex voto parat, et ex cujus prole diuturnitatis memoriam sperat. 4. Infirmorum liberorum judicium, &c.

XXIII. Nec aliter plurimi ex Canonistis inter Pontificios judicant; vide testimonia Euaristi, Leonis primi, Pelagii, Urbani, Nicolai, et aliorum, apud Espensæum de Clandesti. nuptiis, qui multa ex Patribus, et ipsis Gentilibus tum Comicis tum aliis in hanc sententiam compilavit; consulendi etiam Zanchius et Gerardus, loco de conjugio p. 138, &c., qui varia loca ex Gratiano, Cassandro, Erasmo, Vive, Groppero, Beato Rhenano, huc facientia colligunt.

num.

XXIV. Si Esavus inconsultis parentibus uxorem acFontes Solutio- cepit, tantum abest, ut inde validitas talium matrimoniorum confirmari possit, quin potius eorum vanitas fortius evincatur, quia fuit illis amarissimum, et funestum habuit exitum; Si vero Isaacus illud non irritavit, hoc tribuendum, vel paternæ indulgentiæ, quæ in liberis multa tolerat, quæ mutare nequit, vel Esavi pertinacia, qui ab injusto et illicito illo consortio abstrahi non potuit; sed a facto ad jus non valet argumentum. Nec exemplis hic, sed legibus vivitur. Idem dicendum de exemplo apocrypho Tobiæ quod affertur.

XXV. Quod Deus conjunxit, homo separare non potest; sed Deus author non potest censeri ejus conjunctionis, quæ nonnisi violatis ipsius legibus facta est. Nec si benedictio Ecclesiastica intercessit, potest facere ratum matrimonium; quia vel per fraudem vel malis artibus extorta est ab Ecclesia, vel cum ejus detrimento ab ejus ministris corruptis concessa, quæ dum fit irrita, non imminuitur sed asseritur authoritas Ecclesiæ.

XXVI. Quod dicitur hominem relictis parentibus debere adhærere uxori suæ, non valet nisi de veris et legitimis matrimoniis, quorum tam arctum est vinculum, ut si forte parentes sint relinquendi, aut uxor, potius sit ad*hærendum uxori. At in conjunctione nefaria, qui posset videri Dominus a patriæ potestatis jure, cujus ipse assertor est et vindex, liberos manifeste rebelles et contumaces absolvisse ?

XXVII. Licet conjugia sine consensu Parentum utpote clandestina de jure nulla sint, etiamsi accesserit Ecclesiæ benedictio et concubitus; de

PARS II.

G

facto non semper rescinduntur, sed hoc fit ex indulgentia paterna, ut vitentur majora mala, non ex justitia. Aliud autem est quærere de Jure; Aliud de iuxia, sive juris remissione in aliquo casu, de qua accipienda sunt quæcunque de matrimoniis istis clandestinis, si per copulam consummata sint, dicuntur ab Orthodoxis quibusdam Theologis et Jureconsultis. Alias si per copulam illicitam Juri patrio detraheretur, ne irrita talia conjugia facere posset, occasio præberetur stupris et libidinibus innumeris, et cuivis nebuloni porta aperiretur virgines honesto loco natas seducendi, et Patriam potestatem conculcandi. Nec obstare potest quod virgo amissa virginitate viro carere cogitur, et sic injuriam pati, quia id stultitiæ suæ debet imputare, quæ alias cautiores reddet, ne patiantur se corrumpi; nec de illata sibi a parente injuria debet queri, sed de miseria quam sibi ipsi accersivit.

XXVIII. Non eadem hic est omnino ratio servorum, et liberorum, quia inter herum et servum obligatio est mere civilis, At inter parentes et liberos naturalis: servi sunt domini tantum possessione, at filii parentum generatione. Unde non par est necessitas consensus herilis in conjugiis servorum, ac paterni in conjugio liberorum. Deinde si servi mancipia sint, ut olim, nec divinis nec civilibus legibus sine voluntate domini nubere possunt. Unde Exod. xxi. 4, Lev. xxv. 44, domino datur potestas

servo uxorem dandi. XXIX. In matrimoniis talibus licet adsit consensus contrahentium, et intentio ministri, deest tamen consensus legitimus, qui non tantum attenditur respectu contrahentium, sed etiam respectu eorum in quorum sunt potestate. Nec si filius liber est, continuo est autos et sui juris absolute: alias quomodo potuisset Pater vendere filium, Exod. xxi., et quomodo Pater filiæ, Maritus uxoris, votum irritum facere potuissent, Num. xxx.? Si nequidem bona parentum alienare potest, quanto minus seipsum ?

QUESTIO XVII.

AD PRÆCEPTUM SEXTUM.

An sub hoc Præcepto Jus Belli et supplicii contineatur? An avtoxrígia et duellum prohibeantur ? Prius Neg., Poster Affirm.

I. Quia varii casus occurrere possunt, in quibus Homicidium potest vel licitum esse, vel illicitum et damnandum; hinc Quæstio oritur quid Præcepto sexto, Non occides, prohibeatur, quid vero non.

diciale.

1. Non prohibetur II. Primo xar ago, non prohibetur Homicidium Judihomicidium Ju- ciale, quod exercetur publica Magistratus authoritate in privatos, in quos gladio, vel laqueo, aliove supplicii genere animadvertitur; cum Magistratus propterea gladio sit armatus, ad vindictam malorum, Rom. xiii. 4, 1 Pet. ii. 14, quod non pertinet tantum ad Magistratus Ethnicos, qui tum temporis obtinebant, sed ad omnes Magistratus qua tales, sive fideles sint, sive non: imo præcipue ad fideles spectat, qui ut custodes utriusque tabulæ prospicere debent Legis observationi, quod non fieret si sontes supplicio afficere non liceret, quia ubi pœnæ metus abest, aperitur fenestra omnibus sceleribus. Ut frustra sint Anabaptistæ et Sociniani, qui hoc respectu Magistratui Christiano suum gladium eripere conantur.

III. Nec officium tantum Magistratus hoc exigit, sed tranquillitas et

pax publica postulat, quæ conservari nunquam poterit, si in reos gladius stringi non posset, ut Civitas a talibus sceleratis repurgaretur.

IV. Huic Juri publico non intercedit, Vel Dei Præceptum, quod privatos respicit, non Magistratus et Ministros Dei publica authoritate instructos; Vel Charitas Christiana, quæ potest diligere personas, et animadvertere in scelera: imo pugnaret contra legem charitatis, facinorosos in perniciem Reip. et injuriam bonorum impunitos relinquere; Vel oraculum, Isa. xi. 6, de lupi mora cum agno; quia ibi non agitur de officio Magistratus, sed fidelium, quod in eo consistit, ut qui antea crudeles et immites erant, suscepto Christi jugo, mitescant et inter se pacifice vivant; Vel verba Christi, Mat. v. 39, 40, non resistendum esse malo, &c., quia agunt tantum de vindicta privata, non publica, quæ nomine Dei, qui ad se vindictam pertinere asserit, exercetur; qui sensus est verborum Pauli, Rom. xii. 17, "Nolite reddere malum pro malo;" Vel Matt. xxvi. 52, "qui gladium acceperit, gladio peribit," quia aliud est accipere gladium sine datione, ut omnes illi faciunt, qui ex vindicta privata illum arripiunt, qui hic damnantur, aliud datam a Deo legitime exercere, quod faciunt Magistratus; Vel factum Christi adulteram non damnantis, Johann. viii. 11, quia Christus non agebat Magistratum et Judicem in terris, sed Ministrum circumcisionis, Rom. xv. 8; Vel Parabola, Matt. xiii. 29, 30, de zizaniis non eradicandis, quia zizania intelliguntur hypocritæ, non aperti facinorosi; nec agitur de officio Magistratus et poena politica, sed de ministerio disciplinæ Ecclesiasticæ, in cujus exercitio nonvult suos ita esse rigidos, ne cum hypocritis ipsos fideles eradicent.

Jus Belli contra

V. Idem de Jure belli statuimus contra Socinianos et Socin. et Ana- Anabaptistas, qui sub Novo Test. illud abolitum censent. bapt. asseritur. Unde Smalzius contra Frantzium, contr. 6: "Quod bella gerere liceat negamus, et indignum Christiana pietate esse contendimus.' Nos contra pertendimus Jus belli ad Magistratum pertinere, et ab eo posse exerceri legitime, quando agitur de bello justo, et necessario; nam injusta et temeraria, quæ sine justa et necessaria causa ex ambitione mera vel avaritia ad fines imperii ampliandos suscipiuntur, tanquam mera latrocinia detestamur.

1. Ex V. T.

VI. Rationes sunt, 1. Quia hoc licuit in V. T.; Ergo licitum debet esse in Novo, cum eadem utriusque sit hac in parte ratio. Nec valet Socini exceptio, hoc licitum fuisse olim, quia Deus multis modis declaraverat se tunc temporis id non improbare: At sub N. Test. nulla ratione, vel per Christum, vel per ejus Apostolos, se hostium invadentium propulsationem cum eorum nece conjunctam approbare. Quia eo ipso quo Christus Magistratus dominationem non sustulit, sed confirmavit, eo ipso etiam jus belli gerendi approbavit, cum ad Magistratum pertineat, subditos adversus injustam violentiam defendere, quod aliquando sine bello fieri non posse certum est. Adde quod ista non sunt legis politicæ, sed moralis et naturalis, quæ a Christo confir

mata est.

VII. Secundo; Idem Jus in Novo Testam. non semel 2. Ex N. T. approbatum est. Primo a Joh. Baptista, qui viam Domini præparans militarem disciplinam legibus sancit, Luc. iii. 14, dum hortatur milites ipsum interrogantes, quid facere deberent ad iram futuram fugiendam et vitam æternam consequendam ; non jubet ut militarem artem deponant, quod omnino faciendum fuisset, si esset per se vitiosa et illicita, sed ut in ea manentes contenti sint stipendiis suis, et neminem concutiant. Ubi non juvat dicere Johannem loqui tantum de modo recte