tibus a nobis apprehenditur, dum per novos fidei actus Christi meritum nobis subinde applicamus in remedium quotidianorum peccatorum in quæ incurrimus. Imo licet concederetur hic intelligi justitiæ exercitium, ut in M.S. habetur diary incára, ut opponatur verbis præcedentibus, qui injustus est, injustus sit magis; Non ideo obtinebit sententia Pontificiorum.

XIII. Justificatio impii, de qua Paulus loquitur, Rom. iv. 5, non debet referri ad justitiæ habitualis infusionem aut incrementum, sed pertinet ad remissionem peccatorum, ut ab Apostolo ex Davide explicatur. Imo non foret justificatio impii, si alio sensu sumeretur, quam pro absolutione judiciali in throno gratiæ. Fateor Deum declarando justum, debere etiam eo ipso facere justum, ut judicium ejus sit secundum veritatem. Sed homo potest fieri justus bifariam, vel in se, vel in alio, vel ex Lege, vel ex Evangelio. Deus ergo justum facit, quem justificat, non in se, quasi ex intuitu justitiæ inhærentis justum declararet, sed ex intuitu justitiæ imputatæ in Christo. Abominatio quidem est Jehovæ, qui justificat impium citra debitam satisfactionem, sed Deus hoc sensu nullum impium justificat, dato nobis in Sponsorem Christo, qui pœnas nobis debitas in se recepit.

XIV. Etsi quædam voces ejusdem ordinis cum justificatione effectionem in subjecto designent, non eadem est istius ratio, quæ, alias barbara, latinitate donata est ad exprimendam vim roù pret dixior, quarum neutra sensum physicum admittit. Sic magnificamus et justificamus Deum, non ex parvo magnum, vel ex injusto justum faciendo, sed tantum declarative eum ut talem celebrando.

QUESTIO II.

An causa impulsiva et meritoria, propter quam homo justificatur in Judicio Dei, sit Justitia inhærens nobis infusa, vel bona Opera? Neg. contra Pontifi.

I. Cum ex præcedenti Quæstione constet vocem justificationis esse forensem, et judicialiter in hoc negotio sumi, quia agitur de modo quo subsistere potest homo peccator coram judicio Dei, et veniam peccatorum cum jure ad vitam obtinere; Inquirendum est ante omnia, quodnam sit fundamentum istius Justificationis, seu quænam sit vera et propria causa meritoria, cujus intuitu a Deo absolvitur a peccatis, et ad vitam adjudicatur. De qua primo x«' äge ex methodo Paulina agendum, ut videamus, In quo non consistat; secundo xarà Dion, In quo statuenda sit.

II. Observandum autem hic in antecessum, Deum dizaioStatus Quæs- x non posse quemquam justum pronunciare, et jure tionis. ad vitam donare, nisi intuitu justitiæ alicujus perfectæ, quæ necessariam cum vita connexionem habet; Sed justitiam illam non esse unius generis. Nam ut duo sunt Fœdera, quæ Deus cum hominibus pacisci voluit, Legale unum, et Gratiæ alterum; Ita et datur duplex Justitia, Legalis et Evangelica, juxta quam gemina etiam datur justificatio, seu duplex ratio subsistendi coram Deo in judicio, Legalis et Evangelica. Illa consistit in obedientia propria, seu perfecta cum Lege conformitate, quæ est in eo qui justificandus est; Ista in obedientia aliena, seu observatione perfecta Legis, quæ fit a Sponsore loco illius qui justificandus est. Illa in nobis, Ista in Christo. De prima Paulus agit, Rom. ii. 13, "Non qui audiunt Legem, sed qui præstant justificantur," Et cap. x. 5, "Moses describit justitiam per Legem, dicens, fore ut, qui fecerit

hæc per ea vivat." De altera, Rom. i. 16, 17, " Evangelium est potentia Dei ad salutem omni credenti, quia in eo revelatur justitia Dei de fide in fidem, ut scriptum est, Justus fide vivet." Et cap. iii. 24, “Justificati gratis ipsius gratia per redemptionem in Jesu Christo." De utraque, Phil. iii. 9, "Ut inveniar in Christo, habens, non quidem justitiam meam ex Lege, sed eam quæ est per fidem Christi," et Rom. ix. 30, 31. Unde duplex justificatio fluit, alia quidem in Fœdere Legali per justitiam propriam juxta clausulam, Fac hoc et vives, alia vero in Fœdere Gratiæ, per justitiam alienam Christi nobis imputatam, et per fidem apprehensam juxta clausulam, Crede et servaberis. Utraque perfectam justitiam postulat, sed illa quidem in homine ipso justificando cam requirit, ista vero justitiam vicariam Sponsoris admittit. Illa potuit locum habere in statu integro, si Adam in innocentia perstitisset. Sed quia post peccatum facta est impossibilis homini, ad alteram, puta Evangelicam, confugiendum est, quæ justitia Christi nititur.

III. Hoc posito, Non quæritur de Justificatione Legali; Fatemur enim in ea justitiam inhærentem esse causam ejus meritoriam; nec posse illam nisi per perfectam hominis obedientiam obtineri. Sed quia jam Lege infirma facta per peccatum, hæc justificandi ratio est i twv áðuráTv, agitur de Evangelica, quæ in Fœdere Gratiæ nobis proponitur, quam in Justitia inhærente fundari negamus.

IV. Non quæritur, An justitia inhærens per Christi gratiam nobis infundatur, cujus interventu fimus participes naturæ divinæ, 2 Pet. i. 4, et veram ac realem sanctitatem Deo gratam et acceptam obtinemus, qua justi et sancti bene denominamur. Quicquid enim Adversarii per calumniam Orthodoxis affingant, nos scilicet nullam justitiam inhærentem admittere, ut Bellarm. lib. ii. de Justifi. cap. 1, et alii post ipsum; Certum est putidissimam esse calumniam, quæ ex Nostrorum Scriptis sive publicis sive privatis falsi convincitur, in quibus passim et communi consensu docent beneficia Justificationis et Sanctificationis ita inter se connexa esse indissolubili vinculo, ut neminem Deus justificet, quin pariter sanctificet, et justitia inhærente donet per novi hominis creationem in vera justitia et sanctitate. Sed quæritur, An justitia illa inhærens, qualis est in Viatoribus, ingrediatur justificationem nostram, vel ut causa ejus, vel ut pars, ita ut constituat partem aliquam justificationis nostræ, et sit causa meritoria et fundamentum sententiæ nostræ absolutoriæ in judicio Dei; Pontificii enim, ut justificationem duabus partibus constare pertendunt, remissione peccatorum, et interna animi renovatione; Ita asserunt causam illam propter quam Deus nos justificat esse justitiam Dei, quæ, nobis infusa, interne justos nos constituit. Licet enim non videantur excludere penitus justitiam Christi, quatenus volunt ut per eam meruerit, ut Deus nobis per Spiritum Sanctum justitiam internam communicaret, atque ita sit conditio causæ formalis, id est, justitiæ inhærentis, ut ea donari homini possit; statuunt tamen a justitia inhærente pendere jus petendi vitam, et propter eam Deum nos justificare.

V. Patet ex Concilio Tridentino, Sess. 6. cap. 4, ubi "justificatio impii dicitur esse translatio ab eo statu, in quo homo nascitur filius primi Adæ, in statum gratiæ et adoptionis filiorum Dei per secundum Adamum Jesum Christum Salvatorem nostrum. Quæ quidem translatio, post Evangelium promulgatum, sine lavacro regenerationis, aut ejus voto, fieri non potest," &c. Et cap. 7: "Hanc dispositionem seu præparationem justificatio ipsa consequitur, quæ non est sola peccatorum remissio, sed et sanctificatio, et renovatio interioris hominis per voluntariam susceptionem gratiæ et donorum, unde homo ex injusto fit justus, et ex inimico

PARS II.

2 N

amicus, ut sit hæres secundum spem vitæ æternæ," &c. Et postea: “Demum unica formalis causa est, Justitia Dei, non qua ipse justus est, sed qua nos justos facit; qua videlicet ab eo donati, renovamur Spiritu mentis nostræ, et non modo reputamur, sed vere justi nominamur et sumus, justitiam in nobis recipientes, unusquisque suam secundum mensuram, quam Spiritus Sanctus partitur singulis, prout vult, et secundum propriam cujusque dispositionem et cooperationem." Et Canon. 11: "Si quis dixerit homines justificari vel sola imputatione justitiæ Christi, vel sola peccatorum remissione, exclusa gratia, et charitate, quæ in cordibus eorum per Spiritum S. diffundatur atque illis inhæreat, aut etiam gratiam qua justificamur esse tantum favorem Dei, Anathema sit." Ex quibus patet Concilium velle justitiam inhærentem esse causam propter quam justificamur. Nec morari nos debet, quod ibi distinguere videtur inter causam formalem, et meritoriam; istam quidem esse Christum, sed illam justitiam infusam. Quia cum agatur de justificatione coram Deo, causa formalis non potest distingui a meritoria, quia hoc respectu causa formalis nihil aliud est, quam illud ad cujus conspectum Deus a damnatione nos liberat, et ad vitam æternam acceptat.

VI. Orthodoxi vero longe aliter sentiunt. Quamvis enim non negent justitiam inhærentem Christi merito nobis acquisitam esse, et per ejus gratiam nobis conferri, ita ut per eam vere justi et sancti simus, et denominari possimus; Negant tamen ingredi ulla ratione justificationem, vel tanquam causam, vel tanquam partem, ut in ea justificatio posita dicatur, et per et propter eam homo justificetur coram Deo; solam quippe justitiam Christi nobis imputatam esse fundamentum et causam meritoriam, qua nititur sententia nostra absolutoria, ut non propter aliud Deus remissionem peccatorum et jus ad vitam largitur, quam propter justitiam perfectissimam Christi nobis imputatam, et per fidem apprehensam. Unde facile colligitur, meram hic non esse logomachiam, ut nonnulli perperam sibi fingunt, sed controversiam maxime realem, et quidem tanti momenti, ut in ea de præcipuo salutis nostræ agatur fundamento, quo subruto vel labefactato omnem fiduciam et consolationem nostram et in vita et in morte perire necesse est.

VII. Hoc vero clarius patet, quum in rem ipsam ventum est, nec frigide et extra certamen in umbra et pulvere scholastico tanquam ex longinquo controversia agitatur, sed in lucta et agone, ubi conscientia sistitur coram Deo, et peccati et justitiæ divinæ sensu territa quærit modum standi in judicio, et fugiendi iram venturam. Facile quidem est in Scholarum umbra de inhærentis justitiæ et operum dignitate ad justificandos homines multa garrire; sed ubi in conspectum Dei ventum est, facessant talia nugamenta oportet, quia res illic agitur serio, non ludicra λeyeμαχία exercetur. Huc omnino attollendi sunt oculi, si volumus cum fructu inquirere de vera justitia, quomodo cœlesti Judici respondeamus, quum nos ad rationem vocaverit. Sane dum in hominibus subsistit comparatio, quisque habere putat, quod alicujus sit pretii et valoris. Sed ubi ad cœleste Tribunal assurgimus, et summum illum Judicem nobis ob oculos ponimus, non qualem intellectus nostri sponte imaginantur, sed qui describitur nobis in Scriptura, cujus scilicet fulgore obtenebrantur stellæ, cujus robore liquefiunt montes, cujus ira terra concutitur, cujus ferendæ justitiæ nec Angeli ipsi pares sunt, qui nocentem non facit innocentem, cujus vindicta quum semel accensa est penetrat usque ad inferni novissima; Tum dicto citius perit et corruit vana hominum fiducia, et cogitur conscientia, quicquid antea de propria justitia gloriaretur tumide coram hominibus, deprecari judicium, et fateri nihil habere se, quo subsistere possit coram

Deo, clamans cum Davide, "Domine, si iniquitates observaveris, quis subsistet?" Et alibi, "Ne intres in judicium cum servo tuo, quia nulla caro justificabitur in conspectu tuo."

Justitiam inhe

justificationis,

probatur;

VIII. Hic ergo verus est Controversiæ status; Quum mens perterrefacta est conscientia peccati, et sensu iræ Dei, quæ sit res illa propter quam coram Deo absolvatur, et justus censeatur homo; quænam sit illa justitia, quam opponere debet Judicio Dei ne juxta Legis axçßobízo damnetur, sed ut remissione peccatorum, et jus ad vitam æternam consequi possit? An sit Justitia nobis inhærens, et inchoata sanctitas; An vero sola Justitia et obedientia Christi nobis imputata? Adversarii prius volunt, Nos posterius, quod distincte demonstraturi sumus, 1. Quoad justitiam inhærentem. 2. Quoad imputatam. De ista, Quæstione sequenti disputabitur. De illa nunc agitur. IX. Non posse Justitiam inhærentem esse causam rentem non pos- meritoriam justificationis nostræ probamus, 1. Quia nese causam esse mo justificatur per imperfectam justitiam; siquidem Dei judicium est secundum veritatem, et in eo non datur locus 1. Quia est im- acceptilationi; nec Legi ac justitiæ cjus fraus fieri potest. perfecta. Sed Justitia inhærens non est perfecta, nec actualis, nec habitualis; Non actualis, quia in multis impingimus omnes, Jac. iii. 2, et nemo est qui non peccet, 1 Reg. viii. 46, quod non diffitetur ipse Bellarm. lib. ii. de Justifi. cap. 16; Non habitualis, quia perfectio et imperfectio actus, pendet a perfectione vel imperfectione habitus; Et regeneratio nostra hic semper imperfecta est, 1 Cor. xiii. 12, et Gal. v. 17. Nec regeri debet vel perfectionem istam omnimodam requisitam fuisse sub Lege, sed non sub Evangelio." Quia relaxatio quæ facta est sub Evangelio, non eo tendit, ut imperfecta justitia pro perfecta acceptetur; Deo enim non potest satisfieri, nisi per perfectam justitiam; sed in eo quod vicaria et aliena justitia Sponsoris admittitur pro propria. Vel "Justitiam recte dici perfectam, quia est ex operibus Dei, quæ non possunt non esse perfecta, quia Opus Rupis perfectum," Deut. xxxii. 4. Nam alia est ratio operum, quæ Deus immediate per se facit, quæ recte perfecta dicuntur absolute et simpliciter, et mediatorum, quæ fiunt interventu creaturarum, quale opus est regeneratio, quæ non statim perfecta sunt, quia Deus ad captum nostrum operando paulatim illa promovet et perficit.

2. Quia excluduntur opera.

X. 2. Quia Justificatio nostra fit sine operibus; Ergo et sine justitia inhærente, quæ tota consistit in operibus, vel in habitibus ex quibus opera. Loca sunt obvia, vix enim quicquam sæpius dictum, et constantius assertum, nihil certe prolixius disputatum: Rom. iii. 20, "Ex operibus Legis nulla caro justificabitur," et ver. 28, "Colligimus hominem justificari fide sine operibus Legis;" Quod confirmat Apost. c. iv. 6, et Gal. ii. 16, et alibi passim. Nec hic reponendum, Non excludi omnia opera absolute, sed quædam tantum, nempe cæremonialia; vel si moralia excluduntur, intelligi tantum quæ præcedunt fidem et gratiam, et quæ fiunt liberi arbitrii viribus, non vero quæ fiunt ex fide et gratia. Quia cum Apostolus absolute et simpliciter omnia opera excludat absque ulla exceptione, nostrum non est limitare, quod ille non limitat. Et res ipsa hoc evincit; ex antithesi enim opponit fidem operibus in hoc negotio; Unde liquet omnia in universum opera qualiacunque sint, et non certa quædam, excludi; alias non potuisset simpliciter opponere operantem, et credentem, facere, et credere, sed certum faciendi genus aliis.

Tum Cæremonialia.

XI. Quod in specie demonstratur, 1. Quoad Opera Caremonialia. Nam illa Lex intelligitur excludi ab Apostolo cum ejus operibus, per quam est agnitio peccati, Rom. iii. 20, et obnoxius fit totus mundus condemnationi, ver. 19, de qua dictum, Qui fecerit hæc vivet in iis, Gal. iii. 12, et a cujus execratione Christus nos redemit, ver. 13; quod de tota Lege intelligendum est, et præcipue morali, non cæremoniali. 2. Si Lex cæremonialis tantum excluderetur, non moralis, cum pars sit minus principalis Legis, justificatio Legi potius tribuenda esset, quam detrahenda, ratione Legis moralis, quæ longe prior est. 3. Hæc exceptio rejicitur a plerisque Pontificiis, Lombardo, Thoma, Toleto, Pererio, Justiniano, Salmerone, et aliis, ut eorum Commentarios legenti patet. Lombard. in iii. Rom., "Sine operibus Legis quibuslibet etiam moralibus." Thom. Lect. 4. in h. 1., Sine operibus Legis non solum cæremonialibus, quæ gratiam non conferebant, sed significabant, sed etiam sine operibus moralium præceptorum secundum illud, Tit. iii. 5, Non ex operibus justitiæ quæ fecerimus nos." Augustinus expresse docet (lib. de Spiritu et Litera, cap. viii.) Paulum loqui de tota Lege. Nec si controversia quæ intercessit Paulo cum Pseudo-Apostolis initium duxit a Circumcisionis usu, et Legis cæremonialis observatione, quam illi urgebant ut necessariam ad justificationem; sequitur de ea sola loqui Apostolum, quum excludit opera Legis ab ea. Quia a parte að totum transit, hac Pseudo-Apostolorum hypothesi totius Legis observandæ necessitatem trahente, ut habetur Act. xv. 5, et Paulus ipse testatur, Gal. v. 3, dum ait eum, qui circumcisionem urget ut necessariam, debitorem esse totius Legis Servanda, quia Lex non partialem, sed fectam postulat in omnibus obedientiam. Unde quia vidit sic fideles relabi ad Vetus Fœdus, et excidere a Novo, tanto fervore in hunc erroreni ut pestilentissimum invehitur.

Tum moralia post gratiam.

XII. Non melius alii respondent, agi de Legis moralis Operibus ante fidem et gratiam factis. 1. Quia Paulus excludit omnia opera quæ fidei opponuntur; At omnia opera citra distinctionem fidei hic opponuntur, ut operans et credens, Rom. iv. 5. 2. Nihil necesse fuit opera irregenitorum excludere, cum in confesso esset peccata esse, utpote sine fide facta, Rom. xiv. 23. 3. Exempla Abrahami et Davidis, quæ afferuntur a Paulo, Rom. iv., quatenus jam erant conversi et fideles, evincunt excludi opera etiam post fidem facta; ut Apostolus de seipso jam fideli loquens, 1 Cor. iv. 4, dicit se nullius rei sibi conscium esse, sed non propterea justificari. 4. Illa opera omnia excluduntur, quæ gloriationis aliquam causam relinquere possent homini, Rom. iii. 27. At talia sunt opera facta ex fide, quæ volunt esse meritoria. 5. Opera fidelium sunt effecta, quæ sequuntur justificationem, non causæ quæ eam præcedunt. 6. Scopus Apostoli in Episto. ad Galatas fuit disputare contra Pseudo-Apostolos, qui fidem et opera, gratiam Christi et merita sua, in justificatione conjungebant. 7. Si opera naturæ tantum, et non gratiæ, excludere voluisset; Cur toties et tam sollicite opera fidei opponit absolute? Cur nunquam opera naturæ opponit operibus gratiæ, quod imprimis faciebat ad retundendam calumniam Adversariorum, qua gravabant ejus doctrinam, quasi excludendo opera a justificatione aperiret januam peccato, Rom. vi. 1, "Permanebimusne in peccato, ut gratia abundet ?" At nullo prorsus fundamento niteretur ista illatio, si Paulus excludere voluisset tantum opera ante fidem facta; Quis enim alioqui colligeret ideo post fidem peccato non esse indulgendum, quia opera fidem antecedentia minime justificant? At excluso utroque