Isa. i. 15, 16, 17, 18, et cap. lviii. 1, 2, 3, 4, et lxvi. 1, 2, 3, 4, Mich. 6, 7, et alibi passim. XII. Quarta, Ut præcepta non æqualem habent digniRegula 4. tatis et necessitatis gradum; Ita nec obedientia ejusdem ordinis et valoris censetur; nec inobedientia omnis ejusdem est demeriti, sed majorem vel minorem reatum contrahit. Aliud est omissio præcepti ; aliud ejus oppugnatio; Aliud oblivio, aliud neglectus, aliud contemptus: neglectus est a languore inertiæ, sed contemptus ex superbiæ tumore. Unde elatio contemnentis culpam auget, et nævum convertit in crimen. In facilioribus contemptus est damnabilior, et actus minus laudabilis. In difficilioribus obedientia est gratior, quo prævaricatio est gravior.

QUÆSTIO VII.

AD PRÆCEPTUM PRIMUM.

An solus Deus sit colendus et invocandus, An vero Sanctos demortuos invocare et religiose colere liceat? Aff. Pr., Neg. Post., contra Pontificios.

I. Ut Præcepto primo, De non habendis Diis alienis coram Deo, verum objectum cultus religiosi sancitur: Ita non vetatur tantum Atheismus, qui nullum agnoscit et colit Deum, et Polytheismus, qui innumeros sibi fingit; sed et omnis superstitio et Idololatria in objecto, qua pro Deo habetur et colitur, quod Deus non est, Gal. iv. 8, sive sit merum hominis figmentum, quales erant plerique fictitii Gentium Dii, sive res vere existens, sed creata et finita, cui quoquo modo cultus religiosus, fiduciæ, adorationis, et invocationis soli Deo debitus deferatur; Circa quod quia multifariam peccant Pontificii, religioso cultu Creaturarum, Angelorum, Sanctorum, Reliquiarum, Hostiæ Missaticæ, et Papæ ipsius; atque ita non unius idololatriæ rei tenentur; De gravissimo, quod inter nos controvertitur, Religionis capite disputandum est. Antea Loc. VII. Qu. 9, De Cultu Angelorum diximus, nunc de Invocatione Sanctorum agimus.

Status Quæs

II. Non quæritur, 1. An Sancti pie in Domino defuncti tionis. aliquo cultu et honore sint prosequendi: Non negamus enim eos a nobis juxta gradum excellentiæ suæ honorandos esse, tum de iis ut beatissimis et in Domini consortium admissis Dei servis præclare sentiendo, tum eorum memoriam grata et jucunda recordatione usurpando, Luc. i. 48, Marc. xiv. 9, certamina et victorias prædicando, doctrinam servando, virtutes celebrando et imitando, Heb. xii. 1, et in illis et pro illis Deum laudando, et gratias agendo, quod in bonum Ecclesiæ tales excitarit: Sed An cultu religioso proprie dicto sint venerandi; Quod vellent Adversarii, Nos negamus; Quod in limine movemus contra calumnias Pontificiorum, qui nos traducunt, ut Sanctorum contemptores et inimicos, quia eorum cultum repudiamus, quasi inferatur contumelia Sanctis, si illis non tribuantur quæ soli Deo et Christo competunt. At quamvis memoria eorum nobis sit sacrosancta, sedulo tamen cavendum putamus, ne colantur cum Dei injuria. Imo gravem illis injuriam fieri censemus ab iis qui eos vertunt in Idola, et Dei amicis abutuntur ad eum provocandum ad zelotypiam. Nec dubitamus asserere, si ex culmine illo gloriæ possent pervidere quæ hic geruntur, non modo cultum qui ipsis defertur recusaturos, sed et gravissimam indignationem talibus inofficiosis Cultoribus testaturos.

III. Non quæritur de Invocatione improprie dicta, seu Interpellatione civili, sociali, et dilectionis, quæ inter homines viventes locum habet, et ad secundam tabulam pertinet; Sed de proprie dicta et religiosa pietatis, quæ in prima tabula præcipitur, ut præcipua pars Religionis, quæ synecdo. pro toto Dei cultu sæpe ponitur, Rom. x. 13, sub qua Adversarii universum Sanctorum cultum complectuntur, qui juxta ipsos consistit, partim intus in judicio de ipsis, quod necessitates nostras norint, et possint nobis opitulari, partim in fiducia in ipsis, quod etiam velint, partim foris in sacrificiis et invocationibus, quæ ipsis offeruntur, Festis et Templis, quæ ipsis consecran. tur: An colendi sint, non eo cultu dilectionis et societatis, quo in hac vita coluntur sancti homines Dei propter imitationem, sed cultu sacro pietatis propter Religionem; ut Aug. loquitur lib. xx. cont. F. Mani. c. 21; Quod negamus, affirmant Pontificii.

IV. Non quæritur, An Sancti sint Mediatores et Intercessores nostri apud Deum; hoc enim ad aliam quæstionem pertinet, de qua agetur, quum de Intercessione Christi disputabitur; Sed, An ut Mediatores et intercessores nostri sint invocandi, Nec tantum ut intercessores, qui nobis precibus et meritis suis bona quæ ab ipsis petuntur obtineant; sed ut eorum largitores, quod Pontificii, licet dissimulent, statuunt tamen, ut ex precibus ad Sanctos directis patet, de quibus infra.

Pontificiorum sen

V. Quæstio ergo eo redit, An cultus adorationis et invocationis soli Deo debeatur exclusive ad omnes creaturas qualiscunque sint ordinis et dignitatis; An vero possit tribui etiam Angelis et Sanctis, non militantibus, sed triumphantibus. Posterius Pontificii statuunt, Nos Prius asserimus. VI. Pontificiorum sententia, non modo ex ipsorum praxi tentia. colligitur, sed et ex ejus sanctione in Concilio Tridentino facta, Sess. 25, Decreto de invocatione Sanctorum, et veneratione reliquiarum, &c. "Iisdem mandat ut doceant Sanctorum invocationem, reliquiarum honorem, et imaginum usum ; et eos qui aliter docent, impie sentire prædicent." Bellarm. lib. i. de Beati. Sancto. c. 19, "Sancti, sive Angeli sive Homines, pie atque utiliter a viventibus invocantur." Catech. Rom. ad I. præceptum q. 12, probat Invocationem Sanctorum, variis argumentis, potissimum vero "ob eam causam, quod pro salute hominum preces assidue faciunt, multaque eorum merito et gratia Deus in nos confert beneficia." Perronius adversus Regem M. Britanniæ, Invocationem Sanctorum, non modo utilem, sed etiam necessariam esse probare nititur. Maldo. in Matth. v. 34, dicit " errorem esse impium et imperitum eorum, qui nullum nisi Deo religionis honorem tribuunt." Hinc tam sollicite Indices Expurgatorii delenda curant, quæcunque vel in Bibliis, vel in Patrum Scriptis pertinent ad solius Dei cultum. Ex Bibliis Vatabli, not. in Is. viii. 32, delent, "Qui credent in Deum salvi erunt, qui vero non, peribunt." Ex Athanasii indice delent, "Adorari solius Dei est, et Creatura nulla adoranda." Ex Augustino, lib. i. de vera Relig., delent, "Sancti honorandi imitatione, non adoratione," et "contra eos qui dicunt, Simulachra non colo, sed per ea ad id quod colere debeo adhortor," in Ps. xi. &c.

VII. Quoad praxim nemo est qui nesciat, cultum hunc inter præcipuas partes Religionis Pontificia reponi, Sanctos honorari Templis, Sacellis, Aris, Imaginibus, Capitibus radiatis, missis, festis, cereis, illis donaria et sacrificia offerri, ad eos preces dirigi, per eos jurari, iis vota nuncupari, spem salutis et fiduciam in iis collocari, adeoque eos invocari, non tantum ut intercessores, sed etiam ut protectores a malis, et largitores tum gratiæ tum gloriæ. Sic invocatio dirigitur ad omnes Sanctos, in Brevia. Rom., i. Novemb.:

Beata quoque agmina
Cœlestium Spirituum,
Præterita, præsentia,
Futura mala pellite.

Et ad Apostolos in Hortul. Anim. p. 184, "O beati Apostoli, solvite me a peccatis, defendite me, confortate me, et ad regnum cœleste perducite," Item, "me per vos salvari peto in extremo judicio;" ad S. Petrum in Brevi. Ro., festo Petri et Pauli :

Jam bone Pastor Petre clemens accipe

Vota precantum, et peccati vincula
Resolve tibi potestate tradita,

Qui cunctis cœlum verbo claudis, aperis.

Ad Jacobum majorem in Hortu. ani. :

O Jacobe accelera

mea delere scelera,
mihi dans dona justitiæ

a fermento malitiæ.

66

Idem de cæteris Apostolis et Sanctis facile ostendi posset: Unde constat clarissime, non tantum invocari ut intercessores qui pro nobis orent, sed etiam ut largitores bonorum, in quibus proinde spes et fiducia collocanda sit; ideo quemlibet Sanctum, cui quis magis in vita devotus extiterit, in mortis articulo ad hunc modum invocare jubent in Hortu. ani. : "O gloriosissime Sancte vel Sancta N., singularem in te dum viverem spem et confidentiam semper reposui, succurre nunc mihi in hoc extremo necessitatis articulo laboranti." Sed hoc præcipue patet respectu B. Virginis, eui non modo nomina titulosque divinos passim tribuunt, quum eam Deam, et Dominam, Reginam cœli, Matrem misericordiæ, Redemptricem, Dominam nostram omnipotentem, confugium peccatorum," &c., vocant, sed et cultum divinum tam internum quam externum illi deferunt, quod innumeris probari posset exemplis, sed vel solum Psalterium Maria a Bonaventura concinnatum, nec unquam ab E. R. vel indicibus expurgatoriis censura notatum, clarissime evincit, ubi quæ Deo tribuuntur a Psalte, impie in B. Virginem transferuntur. Vide quæ a nobis dicta Disp. 2, de Secess., et Dowman. de Antichristo, p. 1, 1. 5, c. 1, 2, imprimis Drelincurt., Tract. Gall. de honore debito Virgini.

VIII. Ut vero plenius ipsorum mens teneatur, observandum, Cultum in genere Pontificiis esse honorem, qui debetur ab inferiori erga Superiorem, et tria ad ipsum requiri. 1. Actum intellectus, quo apprehendimus excellentiam alicujus. 2. Actum voluntatis, quo nos illi interius inclinamus, et testari volumus ejus excellentiam et nostram subjectionem. 3. Actum exteriorem, quo caput inclinamus vel genu flectimus, vel aliud aliquod signum subjectionis exhibemus. Unde colligunt tres esse adorationis seu cultus species, quot sunt species excellentiæ, quas in hac quæstione tres constituunt: Divinam, cui respondet species cultus, quam latriam vocant; Humanam, quæ posita est in dignitatibus, virtutibus, et gradibus variis hominum, cui respondet cultus civilis, seu observantiæ humanæ; Intermediam, quæ ex gratia et gloria oritur, cui respondet tertia species cultus, quam duliam vocant, quæ rursus, vel est simplex, quæ

Angelis et Sanctis tribuitur, vel hyperdulia, quæ humanitati Christi seorsim consideratæ, quamvis Verbo unitæ, et B. Virgini, deputatur, quam religiosam esse pertendunt.

IX. Nos vero, licet non negemus diversitatem cultus juxta diversitatem excellentiæ rerum non male constitui; atque ita facile concedamus pro ratione excellentiæ increatæ et infinitæ, et creatæ ac finitæ, posse dari duplicem cultum, alterum religiosum soli Deo debitum, alterum civilem creaturis adhibitum, qui rursus attendi potest, Vel respectu Civitatis mundanæ, in officiis omnibus reverentiæ, amoris, obsequii, quæ hominibus debentur, etsi sint a fide alieni; Vel respectu Civitatis supernæ, quo honore domesticos fidei prosequimur, sive viventes per communicationem officiorum, sive demortuos per amorem, laudem, memoriam, imitationem, &c.: Non putamus tamen sine gravi errore, cultum religiosum in varios gradus dispesci, sed unicum esse pertendimus, qui soli Deo sit proprius, et creaturis omnibus incommunicabilis.

X. Nec huic errori favere potest distinctio latria et duliæ. 1. Quia nullo fundamento solido nititur: Nec vocum proprietate, quia promiscua est λaresias et douxias apud profanos Scriptores significatio. Hesych. exponit λατρείαν per δουλείαν, Glossa., δουλεία λατρεία, λατρεύω δουλεύω ; imo ex vi vocis, dvasia plus importat quam λargia, ista enim mercenarii tantum obsequium et cultum notat, λάτρις ὁ ἐπὶ μισθῷ δουλεύων, sed illa mancipii et servi, qui domino suo totum se debet, subjectionem. Nec usu Scripturæ, nam licet in Novo Testam. vox λargias nunquam usurpetur, nisi pro cultu soli Deo debito, idem etiam sæpe exprimitur voce dovλues, ut Gal. iv. 8, 1 Thess. i. 9, Matt. vi. 24, Rom. xii. 11, et xiv. 18, Eph. vi. 7; et λaTęsia a LXX. cultui humano tribuitur, Deut. xxviii. 48; Lev. xxiii. 7, opus servile vocatur λrgvrov non faciendum Sabbatho; Paulus semper se dounov Christi, et nunquam λarger vocat. Nec authoritate Patrum, nam licet August. distinxerit λargav et dovλsíav, mens ejus non fuit cultum religiosum in duos gradus dispescere, quorum alter ad Deum pertineat, alter vero ad Sanctos; sed tantum scopus fuit distinguere servitutem, in eam quæ soli Deo debetur, et quam docendi causa vocat λarguiar, et alibi servitutem Religionis, et eam quæ hominibus debetur, quam peculiariter duliam dicit, lib. x. de C. D. cap. 1. "Sed ea servitus" nimir. opposite ad latriam Deo debitam, "quæ debetur hominibus, secundum quam præcipit Apost. servos dominis suis subditos esse debere, alio nomine nuncupari solet, nim. duliæ." Adversarii fateri coguntur distinctionem esse avea por, et tam Hebræa quam Græca vocabula esse usus promiscui, Bell. lib. i. de Beat. sanct. cap. 12, Vasquez Disp. 93, in 3. p. sum. c. 1.

Invocatio Sancto- XI. Pro unius Dei cultu contra Sanctorum Invocarum rejicitur, 1. tionem, et cultum creaturarum, Orthodoxi pugnant, 1. Exex Exod. xx. 3. presso Dei mandato, quo vetat Deos alienos habere coram se, Exod. xx. 3. "Non habebis Deos alienos coram me," vel ut habent LXX., πanv ¿μov, præter me; Ubi sancit Dominus nihil esse religiose colendum præter se unum illum ac summum Deum, Deus enim nobis esse proque Deo haberi id dicitur, quodcunque adoramus, cultuque religioso prosequimur, quicquid illud de cætero sit, vel in se, vel apud nos, quia scilicet honorem, qui unius Dei est, ad id transferimus. Quod confirmatur a Christo adversus Satanam disputante, "Dominum Deum tuum adorabis, et illi soli servies." Licet vero particula exclusiva soli, non occurrat Deut. vi. 13, et x. 20, unde petitum est oraculum; necessario tamen ex natura rei includitur, ut exprimitur 1 Sam. vii. 3, servite ei, soli, et in loco citato per pórov apud LXX. exponitur, quos

Matt. iv. 10.

hic Vulgatus sequitur. Et si nihil aliud occurreret, vox Servatoris sufficit, ut concludamus cultum religiosum soli Deo esse deferendum. Nec reponendum hic, exclusivam additam tantum esse posterioribus verbis, ubi occurrit verbum λarętów, non prioribus, ad indigitandum, cultum quidem religiosum communem esse Deo et Sanctis, sed λarguíav soli Deo competere. Quia cum eadem species cultus però adorare et servire designetur, si particula exclusiva additur uni, intelligitur et alteri addita. Deinde Satan non petit λατρείαν, sed προσκύνησιν, hæc omnia tibi dabo, inquit, ἐὰν πεσὼν wzorzvons μoi, quam cum Christus ipsi deneget, eo ipso invicte testatur tam προσκύνησιν quam λατρείαν soli Deo deberi.

XII. Secundo, Quia Invocatio Sanctorum nec habet 2. Ex defectu præ præceptum, nec promissum, nec exemplum in Scriptura, quo nitatur, adeoque nihil aliud est, quam iλognoxsía vitiosa et damnabilis. Urgetur quidem passim invocatio Dei, sed nusquam mentio fit invocationis creaturarum. Imo et rò orare simpliciter ponitur non semel pro orare Deum, quia nulla alia legitima datur invocatio, nisi Dei. Nec diffitetur Bannes in ii. 2, q. 1. Art. 10: "Nec expresse, nec involute," inquit, "Scripturæ docent orationes ad Sanctos esse faciendas." Sie Ecki. Enchi. c. xv., Salme. Disp. 7, in 1 Tim. c. ii. Cottonus Insti. lib. i. c. 26: "Quod ad præceptum de invocandis Sanctis, Ecclesia nunquam docuit ullum extare, nisi quantum jubemur parere Ecclesiæ." Bellarm. lib. i. de Beat. Sanct. cap. 20, dicit "mandatum non requiri, quando necessitas ipsa nos impellit." Sed gratis supponit, dari ullam necessitatem talis cultus; Imo cum quicquid fit sine fide peccatum sit, talem cultum, qui a Deo nunquam legitur institutus, vitiosum esse necesse est. Quoad exempla, fatentur sub V. T. non receptam fuisse Sanctorum invocationem, quia non putant receptos fuisse in cœlum, sed adhuc fuisse in limbo. Sub N. vero nulla oratio, vel ad B. Virginem, vel ad Apostolos, aut ullos Sanctos, directa legitur, quod vanitatis ejus luculentum præbet argu

mentum.

XIII. 3. Invocatio supponit in invocante fidem, Ro. x. 3. Quia carent sci- 14, et in Invocando scientiam, potentiam, voluntatem; entia, potentia, et voluntate,quæ Scientiam ut necessitates nostras omnes cognoscat, et orarequiruntur in tiones omnes tam orales quam mentales ubique audiat, eo qui invocatur. sitque revera nagdioyvárns; Potentiam, ut possit laborantibus succurrere; Voluntatem, ut velit nos juvare, et cultum hunc sibi deferri postulet. At ista in Deum solum competunt, qui solus est objectum fidei, solus xagdiyos et omniscius, solus omnipotens, qui ad se vocat, et aures habet apertas ad preces supplicantium. Quoad Sanctos vero, nec constat de eorum scientia, minus de potentia, nihil de voluntate, nec magis de eorum munere mediatorio et intercessorio; quin potius ipsi exhiberi sibi nolunt, quod uni Deo deberi norunt, ut loquitur Aug. contra F. Manich. 1. xx. cap. 21, ubi rationem reddit Angelicam, cur sic adorari nolint, quia conservi nostri sunt, Apoc. xix. 10. Scriptura sane, quæ non uno in loco soli Deo tribuit omniscientiam, xagdioyvariar, et omnipotentiam, 1 Reg. viii. 39; 2 Paralip. vi. 30; Apoc. ii. 23; Jerem. xvii. 10; Creaturis eas convenire non posse satis arguit, et non semel defectum cognitionis rerum, quæ in terra geruntur, Sanctis tribuit, Isa. lxiii. 16; Eccles. ix. 6; 2 Reg. xxii. 20.

XIV. Nec defectum hunc supplere potest, ut vellent Pontificii, Vel imaginarium, quod fingunt, Trinitatis speculum, quasi beati in essentia Dei omnia videntis, viderent omnia quæ hic geruntur; Quia ut gratis absque Scriptura fingitur, eadem facilitate rejicitur qua proponitur, ut non paucis