identidem crimini dari auctoritate potissimum nonnullorum historicorum protestantium, qui, minus partium studiosi, id et agnoscere et fateri sunt compulsi, ostenditur.

3. P. K. Tadin, Pozitivizam i racionalizam. De positivismo et rationalismo commentatio nondum ad finem perducta. Fugaci percurrit cursu rationalismum et positivismum recentioris temporis. Ardua problemata, quae viro serio solvenda occurrunt, positivismum et racionalismum nec solvere nec solvere posse demonstrat, quin immo animum anxietatibus replere, qui in cognitione purae veritatis quiescere tantum potest.

4. P. U. Talija, O Amerikanismu. De Americanismo. Summatim hic exponit doctrinam nomine Americanismi appellatam, quae in America a P I. Hecker profecta est. Fatetur, P. Hecker optimum fortasse propositum habuisse, ut veram religionem aversantes ad sinum Ecclesiae revocaret, sed vehementer in via ineunda errasse, quippe quae ad neganda dogmata Ecclesiae recto ducat tramite. Praecipue hoc demonstrat formula, quam Fonsgrive pro convertendis ad ecclesiam proposuit, explicata: Dans la discussion avec les dissidents, ne parlez done pas de choses, qui ils ne peuvent vous accorder.

5. P. U. dr. Talija, Quid mihi et tibi mulier (Ioan. 2, 4.) Allatis variis interpretationibus, quas a vero remotiores esse iudicat, verba ɔtí šμoi xai cos esse hebraismum dicit et reddenda esse verbis »quid vis, quid optas a me. Hoc ex co pluribus locis V. T. demonstrat.

6. P. U. Talija, Neke misli o reformi bogoslovnih studija. Quaedam de studio theologiae amplificando et corrigendo.

Professores theologiae nimio praelectionum numero sunt onerati. Hoc impedit maxime, quominus in palaestra litteraria vires adhibere, ingenia exercere queant. Aut igitur professorum numerus in institutis theologicis augendus, aut »cursus qui vocantur abolendi. Prior res propter rationes omnibus notas, non videtur eventura esse; quapropter posterior procuretur, id quod nullo modo studentium in studiis profectum praepediet

Ad quaestionem, utrum extensive an intesive reformanda sint studia theologica, rationibus pro utraque sententia allatis et expensis mediam tenet viam: utraque ratione procedendum esse; quod fieri posse, modo ea in singulis disciplinis quae in praesens minus utilia videntur omittantur aut contrahantur. Studia philosophica maxime a sacerdotibus sunt colenda, ideo in unoquoque theologico seminario specialis cathedra philosophiae, seiuncta omnino a theologia fundamentalţ et speciali sit oportet. Inter alias res ad studia alenda et adiuvanda ingeniumque iuvenum exercendum aptas commendat seminaria quae dicuntur et imprimis disceptationes theologicas. Linguam latinam`immerito e studiis theologicis submoveri queritur; quippe cognitio progressuum, quos variae nationes in litteris theologicis faciunt difficilior redditur. Lingua latina iam diu mortua nullius nationis linguam vivam in discrimen amplius vocare potest.

>

7. P. U. Talija, Senior Electae et natis eius. Hic > Electam Ioannis II ep. 1, 1 non esse nomen personae, sed ecclesiae ex contextu probare conatur. Quaenam fuerit, certo constare negat. 8. P. U Talija, Et dederunt ei bibere vinum cum felle mixtum. Discrepantiam inter Matthaeum, qui c. 27, 34 dicit vinum cum felle mixtum, et Marcum, qui c. 15, 23 vocat vinum my r rhatum componere vult. Interpretem Matthaei, qui in textu transferendo legit erravisse dicit et interpretatum esse 50g μstà xo quod legendum erat cum jod, et reddendum verbis

vinum myrrhatum quae leguntur apud Marcum.

9. P. U. Talija, O religioznim i socijalnim idejama Leona Tolstoji. De sententiis religiosis et socialibus Leonis Tolstoj.

Doctrinam L. T. ex operibus philosophicis (imprimis Vera vita) collectam et ad rationem summatim revocatam quattuor thesibus exponit et refutat. Th. 1a. Problema, quod sibi Tolstoj solvendum proposuit, iam pridem religio christiana solvit. 2a. Falsum est, quod Tolstoj asseverat, fore ut religio christiana doctrinae progressui cedat. 3. Doctrina a Tolstoj in opere Vera vita exposita est doctrina quodam modo pantheistica, quam humana conscientia, ad quam Tolstoj ipse saepe provocat, evertit funditus. 4. Vera vita L. Tolstoj ethices basim pessumdat, humanitatem illa partiali felicitate, quam in hoc mundo capere potest, privatam relinquit.

10. P. U. Talija, O Religiji razmatranja De religione meditationes. In meditationibus philosophicis et veterum et recentiorum philosophorum doctrina de origine religionis exponitur et examini subicitur.

11. P. U. Talija, Biblija i Babilonija Biblija et Babylon. Sunt notae criticae ad opus Delitzsch Babel und Bibel.

12. N. Jeričević. Svécenik na propovijedvonici Sacerdos praeco verbi Dei. Quomodo sese gerere debeat sacerdos in verbi Dei praedicatione exponitur.

13. N. Gjivanovič, Najnovije odredbe sv. oca Pija X. u pogledu crkvene glazbe. Novissima praecepta Pii X. de música. 14. P. U. Talija, Religija Japanaca. Japonensium religio. Historicae vicissitudines religionis apud Japonicas gentes, nee non partes theoretica, practica, liturgica Sintoismi, religionis propriae illius nationis, exponuntur.

ee

Nonnulla, quae ad historiam dioeceseos spectant, A can. Liepopili, V. Taljeran, N. Gjivanovič, quae ad ius civile et clesiasticum pertinent, M. can. Rajicevié et M. can. Bodulié foras dederunt.

a

,,Vrhbosna" katoličkoj prosvjeti. Dirigente Dr. Ioanne Saric. Sarajevo 1905. Nr. 11-15.

Jedinstvo Crkava De ecclesiarum unione, sermo Arsenii II., abbatis Grottaferratensis, habitus in Vaticano coram Papa 28. Ianuarii 1904. Opus unionis difficillimum est, sed propterea non est deserendum et omnia sunt tentanda. Difficultas praecipua in eo consistit, quod in praxi non discernitur, quod suum habet ecclesia occidentalis proprium et id, quod est ecclesiae communis. Ecclesia communis est catholica secundum institutionem Ss. Salvatoris. Ecclesia communis non est latina neque graeca neque syriaca neque armenica, sed omnia omnibus est. Primis temporibus in basilica Lateranensi sacerdotes latini in resurrectionis festivitate addebant etiam hymnum graecum. Sedem apostolicam cum latini, tum graeci papae obtinebant. In basilica Vaticana sublevant sedem s. Petri duo doctores ecclesiae latinae et duo ecclesiae graecae. Cum papa sollemniter s. liturgiam peragit assistunt ei praeter latinos et sacerdotes graeci ex abbatia grottaferatensi; epistola atque evangelium graece decantantur. Necesse est id effici, ut Orientales confidere nobis incipiant. Graeca abbatia supradicta proxime Romam condita est tempore dissolutionis utriusque et adhaesit Occidenti usque ad nostra tempora. Albani duce Skenderberg contra Turcas pugnantes, victi sunt et in Italiam inferiorem venerunt; adhuc 60.000 eorum ibi manserunt, quibus abbatia sacerdotes graeci ritus procurat. Pontifices magna diligentia hoc monasterium observabant.

Pape i Hrvati Papae et Croati. Dr. Franc. Binički egregium opus secundum fontes primos conditum de historia ecclesiastica Croatorum sub Martino V., Eugenio JV., Nicolao V., Calixto III., Pio II., Sixto IV., Innocente VIII. et Alexandro VI. perficere pergit. (Nr. 11. 13). Fr. H. Zundálek.

Katolički List. Dirigente dr. Josepho Pazman. Zagrabiae 1905. Nr. 24-35.

M. Stepinac pergit in commentatione sua » O drevnom dogadjaju nove misli exponere de possibilitate poenae unius peccati per saecula durantis (num. 24—27.) In num. 30–34. scriptor se defendit à »Narodne Novine, Narodna Obrana«, »Pokret et »Obzor«.

Prof. Dr. H. pl. (de) Mihalovich: Obrazloženje članka Nova vjeronaučna osnova za hrvatske srednje škole Explicatio articuli Nova divisio doctrinae religiosae pro mediis scholis croaticis. Auctor hanc divisionem praefert: I. classis: Historia biblica Veteris Testamenti, II. cl.: Historia biblica Novi Testamenti, in utraque classe repetitio catechismi magni pro IV. classe ludi. III. cl.: Liturgica et catechismus. IV. cl.: Catechismus magnus pro scholis mediis. V. cl.: Dogmatica, VI. cl.: Theologia moralis, VII. Historia ecclesiastica, VIII. Apologetica; in V-VIII. classe repetitio catechismi pro scholis mediis. Nemo potest negare hanc viam educationis religiosae naturalem esse et multa secundum eius causam afferri posse. Fr. H. Žundálek.

POLONICA.

Ks. Władysław Szczepański T. J., Nowy Indeks książek zakazanych, oraz jego uzasadnienie, dzieje i nowe prawo. Rzecz o nowym Indeksie i komentarz do konstytucyi Leona XIII.: „Officiorum ac munerum". Kraków 1903. 8-vo, str. XX. +388. (Novus Index librorum prohibitorum, eiusque demonstratio, historia, novaque lex. Tractatus de novo Indice necnon commentarius in constitutionem Leonis XIII.: Officiorum ac munerum Cracoviae 1903, in 8-vo, pg. XX. et 388).

Liber hic occasione bullae Officiorum ac munerum", editae a Ssmo Diño Leone XIII. a. 1897 scriptus est. Auctor, notus iam ex articulis de Indice scriptis in variis periodicis foliis pergrande opus aggressus est, quod et feliciter ad finem perduxit.

Totius operis scopus est omnes, tum venerabilem Clerum tum homines saeculares excultos, ad cognitionem novae legis, de Indice latae, adducere. Totum opus in duas dispescitur partes, unam dogmatico-historicam, alteram iuridico-moralem, quarum prima alteri fundamentum praebet.

En synopsis totius operis: Lectio librorum malorum, ethnicorum quoque sententiis, iam lege naturae prohibetur; idem vetat animum a periculo, quod a lectione id genus librorum imminet, tuendi ac servandi officium. Lex naturae confirmatur lege divina. Huic legi adimplendae advigilat Ecclesia, custos omnis legis divinae et auctorizata eius interpres atque magistra. Deinde (cap. V.) auctor docet rationes adversariorum, quibus nituntur demonstrare, legem Indicis obesse culturae, evolutioni litteraturae etc., omnino futiles esse atque inanes. Denique subiungit auctor historiam atque evolutionem totius Indicis. Quae sequitur uberrima (fere 300 paginis contenta) explicatio iuridico-moralis constitutionis Leoninae. Et primum quidem in generales quaestiones, h. e. finem novae legis, discrimen a vetere lege, sanctionem eius, obligationem etc. inquirit auctor, deinde ipsius constitutionis verba (singulas bullae paragraphos) affert, atque diligentissime discutit. In unoquoque puncto advertit,

quid novi afferat constitutio Leonina, demonstrat in quantum mitior sit haec constitutio, inquirit rem tum iuridice tum moraliter, denique attingit omnes quaestiones affines, etiam ad casuisticam potius spectantes.

Sub finem operis, quod maximi emolumenti illud reddit, addidit auctor tria supplementa. In primo concinne enumerat, quales libri, qualia folia periodica aut folia volantia, a quibus et sub quibus poenis legi prohibeantur. In secundo: qui libri aut quae folia periodica approbatione Romani Pontificis, quaeque Episcopi tantum approbatione indigeant. In tertio enumerat alphabetico ordine omnes libros, qui hucusque nominatim a Romano Pontifice prohibiti sunt.

Subiunguntur duo indices: nominum omnium auctorum et personarum, quarum in decursu libri mentio fit, atque totius materiae, quae in libro tractatur.

Accedit, quod nec technicas artes typographicas auctor neglexit, ut faciliore modo liber consuli posset, non solum variorum typorum usu, sed insuper distincta numeratione in margine posita: diligentissimo quoque cum studio collegit litteraturam de Indice atque in adnotationibus quam accuratissime plurimos citavit auctores.

Ex his patet compositionem operis talem esse, ut non solum serio studio inserviat, sed etiam quavis data occasione, in quocunque dubio consuli possit; itaque unicuique, saltem sacerdoti, ad manum debeat. C. Konopka.

Ex periodicis, quae anno 1905 edebantur.

esse

Kwartalnik theologiczny editur Varsoviae sub directione R. D. Antonii Szaniawski quater in anno fasciculis circiter 200 pag. continentibus, cum appendice bibliographiae et criticae litterarum theologicarum destinato; pretium subscriptionis 6 rub. Anno 1902 fundata publicatio haec ultimis temporibus multo serius, quam oportebat, edebatur idque bis tantum per annum libellis duplicatis. Recentissimus, qui editus est, libellus primum anni elapsi spatium semestre spectat. Articuli in ipso contenti sunt:

Biskupi sufragani włocławscy (Episcopi suffraganei vladislaviensens) auctore St. Chodyński, p. 1-16. Auctor tractat de episcopis, qui auxiliares vocantur, quorum originem a chorepiscopis deducit. De auxiliaribus episcopis in Polonia primae mentiones habentur demum ex saeculo XIV. Ad dignitatem hanc initio regulares ut plurimum eligebantur; a saeculo XVI. assumi coepti sunt suffraganei" ex clero saeculari. In dioecesi vladislaviensi seu cuiaviensi suffraganeos eligebat ipse ordinarius loci. Anno 1500 ab episcopo statutum est, ut dignitas suffraganei in perpetuum annecteretur dignitati abbatiali in monasterio cisterciensium in Koronowo, quae tamen ordinatio consensum S. Sedis non obtinuit et unus tantum abbas in episcopum suffraganeum praeconizatus est. 17 suffraganei vladislavienses titulum episcopi margaritensis i. i. portabant. Deinde describuntur fundationes et proventus beneficii dignitati huic adiuncti. (Rel. sequ.)

Ks. W. Dębicki: O celowości w przyrodzie, p. 17-32, refert opiniones physiologi Caroli Richet de finalitate in natura

rerum.

Ks. dr. Fr. Gabryl affert duas philosophicas dissertationes: Analiza aktu przypominania sobie (Analysis actus reminiscentiae) p. 33-56, et Realizmi Nominalizm w dziejach filozofii Realismus et Nominalismus in historia philosophiae) p. 57-76. Initium huius ultimae dissertationis habetur in Kwartalnik a. 1903 –1904. Listy znakomitych mężow wieku XVI. (Epistolae illustrium virorum s. XVI.) p. 77-99, multa afferunt, quae historiam ecclesiasticam in Polonia illustrant.

Ks. S. B. Jednostajnośc w naszem nabożeństwie publicznem studyum liturgiczno-pasterskie (Uniformitas in publicis functionibus liturgicis, studium liturgico-practicum) p. 100--110.

Sequuntur aliquot verba p. 111-116 O tranzlokacyi księży (de translatione sacerdotum) cuiusdam X. A., qui praxim nimis crebrae translationis improbat. Quaestio haec magni est momenti in regno Poloniae, ubi fere omnes parochi sunt ad nutum episcopi amovibiles.

Ks. M. Godlewski: Siestrzeńcewicz i śmieré ojca Grubera p. 117-121, affert nonnulla de morte p. Gruber praepositi generalis S. I. in Alba Russia et quomodo metropolita Siestrzeńcewicz, inimicus Societatis, in negotio electionis novi generalis se gesserit.

Ks. A. Szaniawski. Księga praw najstarsza w świecie Kodeks Hamurabiego (Liber legum antiquissimus: Codex regis Hammurabi) p. 122–132, exhibet initium textus in lingua originali (latinis characteribus) et in versione polonica. Praefatio A. Szaniawski videri potest in Kwartalnik a. 1903-1904.

Ks. Julian Gołąb: O tłómaczeniu Nowego Testamentu przez Ks. Jakóba Wujka (De versione Vujeckijana Novi Testamenti) p. 133-140: continuatur comparatio critica editionum polonicae versionis N. T. ex a. 1593, 1594, 1599, 1632.

Ks. L. Jarosiński: O godności stanu kapłańskiego, p. 141-167, continuat asceticam dissertationem de dignitate et officiis status sacerdotalis.

P. 168–185 continuatur polonica versio operum S. Ioannis a Cruce, per A. Szaniawski facta.

Ks. L. Janezak: Z dziejów klasztoru księży Trynitarzy w Orszy, p. 186-204, exhibet documenta, quae pertinent ad historiam monasterii Orszensis in Lithuania.

Ks. A. Szaniawski: Najnowsze odkrycia w teoryi budowy psalmów (Recentissimae observationes de theoria constructionis psalmorum) p. 205-248. Opus hoc, inceptum in Kwartalnik iam a. 1903, theoriae Zenneri innititur. eamque ulterius elaborat, difficultates quoque nonnullas solvit, quas dr. Zenner quomodo solveret non habebat. Hoc fasciculo exhibetur critica analysis psalmorum 65 et 66.

P. 249–256 (igitur per 8 paginas!) datur initium Dictionarii biblici: Słownik biblijny wedle najnowszych wzorów francuskich, angielskich i niemieckich, ułożyd Ks. A. Szaniawski. Complectitur sex vocabula! Si quovis anno accipiemus 12 vocabula, numquid aliquis nostrum, ipso Componente minime excepto, finem huius Vocabularii se