oder ihnen fürstrecken würde, das sie sametlich ime hernach solches aus dem irigen wiederumb zu erstatten sich verpflichten wolten; dargegen er sich dessen bedancket und solches gar nicht begert, sondern was er vermöcht und ersparet hette, ja sein leib und leben, für das vaterlandt und gemainer wolfarth auszusetzen erbiettig wäre.

Ist demnach der beschluss des convents ohne einiches wiedersprechen einhelliglich ergangen in allem, ausserhalb allain, das denselben nur etliche Maximilianisten und nicht alle unterschriben, wegen des puncts, den der Cantzler khainesweges draus lassen wollen, das E. Kön. Mt. 1) der transaction in allem ein genügen thun sollen; dan der Cantzler durchaus darauf gangen, das E. Kön. Mt. adherenten von Derselben gentzlich ablassen und sich mit ihme, wo er hernach hinwehlen wolte, vereinigen solten. Ob nun wol nit allain die Maximilianisten alle, sondern auch viel der Cantzlerischen selbst, wie der Jordan sagt, vil lieber umb des puncts willen den beschluss gar nit unterschreiben wolten, so haben sie es allss vermitteln müssen, damit er nur in proposito verharret und der convent nicht unfruchtbarlich zerschlüge, welches den Küniglichen ein grosser triumph gewesen wehre, wie sie auch schon zu Krakhau darüber glorirt gehabt. Dan hetten sie sich ime 2) so gar widersetzt, so ist die beisorge gewesen, das er hette dürfen gar umbschlagen und mit dem Khünig noch eine weil lauirn, bis er dise ausgemattet, die er ohne das fast muede und zaghaft vernimbt; und also hernach seine gelegenheit gesehen, dieweil sie augenscheinlich gespüret, das er sich an den Khünig nit reiben wolte, er wehre dan zuvor der Maximilianisten so weit versichert, das er sich irentwegen für dem Maximiliano nichts weiters besorgen dürfte. Damit sie nun ihne in seinem vorhaben, den Khünig zu removiern (dan so lang diese hindernuss im wege, sehen sie dem werckh khain ende) bestendig erhielten. und sterckheten, haben sie fuer guett angesehen, das ihrer ein theil den. beschluss nit unterschrieben, dan andern aber, wann die zeit khumbt, solches zu widerrufen und retractiern, als drein sie nit gewilligt, allemal offen bliebe.

Mit dieser conclusion haben sie ire gesanten an den Khünig geschickt, ihne wegen der excesse zu ermahnen, weil es in iren statuten fürsehen, dass sie ohne vorhergehender ermannung dem Khünig ihre pflicht nit aufkhünden khönnen.

1) Maksymilian. 2) t. j. Zamoyskiemu.

3.

Respons z zjazdu Jędrzejowskiego do Senatorów na posłanie ich 1).

Mciwi Panowie i bracia. Doszedł nas list W. M. Panów i braciej naszych przez p. Jana Zamoiskiego Sekretarza J. K. Mci; iż w tejże rzeczy list był do nas J. K. Mci naszego M. Pana, na który J. K. Mci przez bracią naszę, któreśmy ku J. K. Mci posłali, odkazujemy, którym też prośby i napomnienie nasze o niektórych rzeczach J. K. Mci i W. Mciom wszem odnieść zleciliśmy, tedy nie rozumiemy, aby było potrzeba nam W. Mciom szerzej na pisanie W. M. na ten czas odpisować, gdy się W. M. z poselstwa tego raczycie sprawić: które acz wiemy, że W. Mciom tajne nie będzie, jednak W. Mciom kopią w ten list zawartą posyłamy 2).

Nie skarzem się na W. M. wszytkie, jedno na niektóre, wiemy że drudzy W. M. nie tylko w tem nam nie jesteście winni, ale społem z nami radzi prawa pospolitego i porządków ojczystych poprzecie. Prosiemy W. M. Panów i braciej swej, abyście W. Mć w te leges patrias, o których wykonanie prosiemy, wejrzeć, a tego nam pomóc raczel, i J. K. Mci naszego M. Pana o wykonanie ich prosieli, i sami się też, cokolwiek komu należy, poczuli i powinności swej dosyć uczynili; także abyście W. Mć o to postarać się raczeli, aby sejmiki i sejm mogli się wolnie i porządnie odprawić, żeby wolne głosy zagłuszaniem i odgrażaniem czyjemkolwiek zatłumiane nie byli.

Że W. M. raczycie chcieć napomnieć ks. Biskupa Wrocławskiego 3), aby do żadnych praktyk, suspicyj, które by nas mieszać, między nami a Panem difficiencyą czynić miały, occasie z strony domu Rakuskiego nie były dawane i transakcyi aby się dosyć stało, my tego W. Mciom nie broniemy; ale życzylibyśmy byli, aby tego radniej było od starszych głów patrzono, obesławszy ich wedle zawarcia sejmu przeszłego, i do skutku rzeczy przywiodszy, ażeby to było się nie odmieniało, co sejm postanowieł. Obietnica chocia jaka będzie ks. Biskupa, wiemy że ważniejsza nie będzie nad przysięgę Cesarza JMci i tak wielu osób przysięgi wszytkiego domu Rakuskiego upewnienie pod przysięgami; ks. Wrocławski jest subditus alienae potestati, czynić musi co mu zlecą i czyni, tajemnie pana swego wydawać pewnie nie będzie, rychlej je musi pokrywać. Oto radniej od 1) W. M. żądamy, abyście W. M. jemu wszytko opowiedzieli, co ten czas potrzebuje, żeby nie odnosił swem

1) Rp. Czartor. Nr 328, str. 406; Nr 2723, K 60'-61, kopie współczesne. Jest to odpowiedź na list powyżej pod Nr. 1 wydrukowany.

*) Są to oczywiście »Napomnienie« i »Poselstwo do Króla«, tu wydrukowane jako Nr 8 i 9 3) Andrzej Jerin. 4) Niema w Rp.

panom za rzeczy postanowione i pewne tego, co bez sejmu i zezwolenia wszytkich być nie mogło, co by mu albo z zamysłu jego, albo z osób jakich prywatnej potuchy przydać się mogło: a gdyby, jako się tu w tych sprawach co działo, tam czasu nie wiedziano, mogłoby na potem Rzpltą zatrudnić. Zalecamy przytem braterskie służby nasze w łaskę W. M. naszych M. Panów i braciej, W Jędrzejowie 6 junii 1592.

4.

(Posłanie z zjazdu Jędrzejowskiego do Polski i W. X. Litewskiego) 1).

Mciwi Panowie i Bracia. Co nas w Rzpltej obchodzi i czego pragniemy, W. Mć z napomnienia 2) naszego i uniżonej prośby do J. K. Mci naszego Mciwego Pana, także do Ich M. pp. Senatorów i W. M. wszech Panów i braciej naszej, zrozumieć będziecie raczyli; której prośby naszej spisek W. M. Panom i braciej naszej posyłamy.

Nie wątpimy, że W. M. jako cni synowie matki swej Rzpltej "), o których spólną z nami wolność i prawa idzie i bezpieczeństwo Rzpltej i J. K. Mci, w to pilnie i z wolnem rozsądkiem wejrzeć będziecie raczyli, a w tem się z nami poczuwać, tem praktykom przeciwko dostojeństwu J. K. Mci i ku upadku ojczyzny i wolności naszych zabiegać i te rady niektórych, które są przeciwko prawu, wolnościom i porządkom naszem dawnem i ku ubliżeniu stanowienia sejmowego wszech stanów i także niektóre ku zgubie gardł, majętności naszych, dziwnemi i niezwykłemi w tej wolnej Rzpltej sposoby, o których gdzie indziej i tu na tem zjeździe słyszeliśmy, zahamować będziecie raczyli. Także i o to raczycie się postarać, aby sejmiki i sejm porządnie i wolnie były odprawione, bez praktyk, bez fakcyj, bez tumultów, bez zagłuszania i odstraszania ludzi od wolnych mów; i gdzieby więc uchronicieśmy się tego nie mogli, na wolny plac do rozmów i opatrzenia potrzeb Rzpltej i wolności naszych zjechać się będziecie raczeli. Jeśliby W. Mciom kto te rzeczy mniejszej wagi być udawał, chciejcie W. Mć jedno inkwizycyej poprzeć i onej z wolnem rozsądkiem doczekać, obaczycie W. Mć z ustnej oczewistej rozmowy i inkwizycyi, czego Rzplta potrzebuje, a prawo samo pisane pokaże, co się wedle niego dzieje, a co przeciwko niemu.

Prosiemy tedy, raczcie W. Mć z nami Rzpltą i wolności nasze zachwiane podpierać, za co od Pana Boga hojną i trwałą zapłatę, jakiej

1) Rp- Czartor. Nr 328, str. 407. Kopia współczesna.

2) »Napomnienie«, wydrukowane poniżej jako Nr 8.

3) Na str. 408 równobrzmiący drugi list, tylko z odmianką, że po »Rzpltej« są wstawione słowa: „naszej spólnej, bracia naszy, z nami świątobliwemi związkami przysiąg złączeni, spojeni❝ odnoszący się zatem niewątpliwie do Litwy.

od żadnego człowieka z inej miary spodziewać się żaden nie możę, a dziękę od potomstwa odnieść i wieczną pamiątkę po sobie zostawić będziecie raczyli. Z tem braterskie służby nasze łasce W. Mci zalecamy. Z Jędrzejowa 6. junii 1592.

5.

(Posłanie z zjazdu Jędrzejowskiego do ks. Arcybiskupa Gmeźnieńskiego Stanisława Karnkowskiego) 1).

Mciwy Księże Arcybiskupie Gnieźnieński. Co nas w Rzpltej obchodzi i czego pragniemy, W. Mć z napomnienia naszego i uniżonej prośby do J. K. Mci i do wszech Ich Mé pp. Senatorów i rycerstwa braciej naszej zrozumieć będziesz raczył, której prośby spisek 3) W. Mci przez brata naszego Łukasza Sliatkowskiego posyłamy.

Nie wątpiemy, że W. M. jako starszy wszech nas brat, pierwszego miesca senator i przedni w duchowieństwie stróż sumienia J. K. Mci, pilnie i z wolną myślą temu wszytkiemu będziesz się raczył przypatrzyć i prawo pospolite i przysięgę J. K. Mci przed oczy przełożyć będziesz raczył i nam w tej słusznej prośbie o bezpieczeństwie J. K. Mci, obwarowaniu ojczyzny i wolności naszych, których praktyki i inne urazy w prawie i porządkach koronnych barzo dolegają, pomocen będziesz raczył być, iżeby skutecznie wolność nasza obwarowana, wszytko co się w niej naruszyło, w klubę swą wstawiono było. Czem W. Mć raczysz dogodzić powinności swej, wieczną pamiątkę po sobie zostawisz, od nas i potomstwa naszego bohomodlstwo i dziękę odniesiesz. Z tem braterskie służby nasze w łaskę W. Mci pilnie zalecamy. Dan z Jędrzejowa die 6 junii 1592.

6.

(Posłanie z zjazdu Jędrzejowskiego do Poborców, Szafarzy i Podskarbiego) 1). Wielmożni, Urodzeni Panowie i bracia naszy Mciwi i łaskawi. Jesteśmy pewni, że W. M. raczycie się poczuwać w powinności swojej i raczycie mieć pieczą na ostrość konstytucyej koronnej, która jest około kwarty i warunku jej uchwalona; jednak my też bracia W. Mci z powinności swej, obawiając się tego, co się przeszłego roku z nią stało, w tem W. Mci napominamy, abyście W. Mć tej kwarty, która należy

1) Rp. Czartor Nr 328, str. 409, kopia współczesna.

2) Wydrukowano poniżej jako Nr 8.

3) Rp. Czartor Nr 328, str. 410, kopia współczesna.

Rzpltej, nie raczyli ruszać, i z powinności swej obwarowali, aby cała sejmu tam doczekała. Pewnichmy, że W. M. przestrzeżecie sumnienia swego i prawa pospolitego, a nie dacie przyczyny nam i innej braciej, którychby iteratum to ruszenie kwarty nad konstytucyą tem bardziej drugą furą obejść musiało. A iż kwarta Rzpltej roku przeszłego imo opisanie prawa jest przez niektóre z W. Mci wzięta, tedybyśmy życzeli tego, aby to co wzięto, założono było z tej kwarty Króla JMci, gdyż podobno bez cautii wziąć jej nie możono.

Napominamy też W. Mci Panie Podskarbi, abyś W. Mć tem ostatkiem kwarty i inszemi prowentami skarbowemi tak raczył szafować, aby na żadne cudzoziemskie osoby i potrzeby, ale tylko na potrzebę J. K. Mci własną i odpraw koronnych, zapłatę dworu J. K. Mci braciej naszej narodu Polskiego i Litewskiego obracać raczył, pamiętając na prawa koronne i pacta conventa, poprzysiężone od J. K. Mci naszego Mciwego Pana i powinność i przysięgę też swą. Łaskawej przyjaźni W. Mć Panów i braciej swej się zalecamy. W Jędrzejowie 6 junii 1592.

7.

(Posłanie z zjazdu Jędrzejowskiego do Króla JMei) 1).

Najaśniejszy Mciwy Królu Panie, Panie nasz Mciwy. Użyliśmy braciej naszych pp. Jana Pieniążka Podczaszego Krakowskiego, Marcina Rogalię Podsędka Belskiego, Jana Hrabię z Tarnowa, Marka i Jana Minockich i Marcina Mazowieckiego, aby ku W. K. Mci naszemu Mciwemu Panu jechali i ustnie o tych rzeczach, które są w liście W. K. Mci, nam od p. Zamoiskiego Sekretarza W. K. Mci oddanym, sprawę dali i także o tem czego się u W. K. Mci i innych niektórych pp. braciej naszych upominamy i o co wedle praw i wolności naszych prosiemy, tak z strony zadzierzenia Rzpltej i wolności naszych, jako też zabieżenia praktykom.

Jesteśmy tej pewnej nadzieje, że to W. K. Mć z łaską od nas przyjąć będziesz raczył i te rzeczy, które są już dawno w opisanem prawie, przysięgą W. K. Mci utwierdzonem, nieodwłocznie W. K. Mć z dobrotliwości i powinności swej Pańskiej do skutku przywieść raczysz, a czego dla uciszenia Rzpltej i wolności naszych od fortelów, praktyk potrzebujemy, na przyszłem sejmie nie tylko bronić nie będziesz raczył, ale aby i sejmiki i sejm odprawion był bez odgrażania i gwałtów czyichkolwiek, opatrzyć to mciwie będziesz raczył; za co od P. Boga błogosławieństwo, od nas wiernych poddanych swych W. K. Mć uprzejmą chęć do służb swych i wdzięczność naszę powinną, a od potomnych czasów wieczną sławę odnieść będziesz raczył.

1) Rp, Czartor. Nr 328, str. 405, kopia współczesna.