która dignitas z całością i wolnością i zdrowiem Rzpltej zgadzać się ma.

Transakcya Będzińska żeby była we wszystkiem do egzekucyej statecznie przywiedziona, starać się mają.

Wnisienia (!) albo exorbitancye') wszelkie od prawa pospolitego aby były zniesione i w swą klubę wprawione, o co porozumiewać się z inszemi Województwy.

Oprawę Królowej JejMci podług prawa i zwyczajów dawnych pozwalamy, wszakże nie na zamkach pogranicznych, ani sądowych; a Wielkie Księstwo Litewskie aby też to onus z nami spólnie niosło.

Aby były rewidowane na tem sejmie klejnoty wszytkie Koronne, ażeby były zniesione do rąk JMci Pana Podskarbiego Koronnego i zupełnie oddane, tak te, których 2) JKMć do aktu wesela swego używał, jako teź i te, które przed drogą Krasnostawską albo Rewelską do potrzeby swej wziąć był raczył, także i innych wszytkich klejnotów i depozytów, które były zostały po śmierci Króla Augusta i Stephana.

Strony kompozycyej inter status, aby doszła na tem sejmie, starać się o to pp. Posłowie mają, gdyż idzie o miłość zobopólną braterską, na czem zdrowie wszytkiej") Rzp!tej należy.

O zahamowaniu swowoleństwa niżowych Kozaków sposób niechaj będzie naleziony jako nasłuszniejszy, z całością urzędu Hetmańskiego.

Panowie Deputaci do Lublina na sejmie przeszłym naznaczeni, Szafarze, Poborcy i Arendarze czopowego, także i z dawnych retent tak kwarcianych, jako i poborowych, na tym sejmie aby liczbę uczynili, i z tego, coby się przy kiem nalazło, durantibus comitiis usprawiedliwili się; z których retent aby tem zapłata się stała, którzy się na zapłatę panom żołnierzom zadłużyli i swoje wydali, także i JKMci, co na tęż zapłatę żołnierzom swego wydał; a ci IchM. rzeczy kupcom na to pobrane aby zapłacili, czego dostateczne słusznie porachowanie być ma; a Księstwo Litewskie aby się z nami w poborach i czopowem lat przeszłych porównało, także i Księstwo Pruskie; a ostatek, coby zostało, wszytko ma być według konstytucyej sejmu przeszłego obrócono; także i kwarta dla tych żołnierzów wzięta ma być wrócona.

O konstytucyej na pany żołnierze barzo ostrej porozumieć się z inszemi Województwy, aby była zniesiona; wszakże, aby się nic nie deregowało konstytucyej de disciplina militari.

1) Tak w Rp. Czart,; w Rp. Zam. nie ma »albo exorbitancye«.

2) Tak w Rp. Zam.; w Czart.: »które by«.

3) Tak w Rp. Zam.; w Rp. Czartor. »zdrowie wszytkoα.

Strony opatrzenia stołu Króla JMci porozumieć się z inszemi Województwy, przychylając się we wszytkiem co nabliżej 1) do prawa pospolitego i tak, aby to już koniec swój mogło wziąć na tym sejmie. Strony ziemie Inflanczkiej, ta aby była wprawiona w porządek prawa Koronnego, nie ubliżając tamecznem rodakom tak w dostojeństwie, jako i w urzędziech; a te gravamina, które się dzieją od Ryżan, aby były uprzątnione, o czem się sprawią z listu Pana Ostrowskiego. Urzędy Koronne aby w cale zachowane były wedle przywilejów Koronnych, w których aby derogacya żadna nie była.

Legat JMć kiedyżkolwiek do Korony przyjedzie, aby się w żadne sprawy Rzpltej nie wdawał extra legationem.

Dignitates tak świeckie i duchowne i wakancye i dzierżawy wszytkie aby były według prawa rozdawane; a jeśliby które przeciw prawu dane były, o tem się porozumieć z inszemi Województwy, aby się to naprawiło.

Strony cudzoziemców starać się, aby się in toto pactis conventis. dosyć stało, także też i w inszech rzeczach aby też pacta conventa swój efekt wzięły; a Panowie aby gwardyej cudzoziemskiej nie bawili przy

sobie.

Zjazdy, które się przeszłych czasów bona intentione działy, nie mają być in malam partem przymowane, jednak, aby to in sequelam nie szło, objaśnić to prawem pospolitem, in quibus casibus nie mają być na potym zabraniane; a w czym się też tak z pany Radami, jako i z inszemi posły porozumieć.

Mieszkanie Ich M. Panów Senatorów według konstytucyej dawnej baczą być potrzebne przy Królu JMci; a regalia JKMci do szafunku w cale według prawa zachowane być mają.

O upominki Tatarskie porozumieć się mają z inszemi Województwy, żeby je stąd dawano, skąd i pierwej z dawnych czasów.

O sądzenie kryminałów mają się z inemi Województwy porozumieć. Modus electionis aby był na tem sejmie namówiony i do powiatów przyniesiony bez konkluzyej; a o ekskluzyej extraneorum mają się porozumieć z inszemi Województwy.

Komorna pieczęć aby nie była, i do żadnych spraw aby jej nie używano; a jeśliby kiedy co pod tą pieczęcią było przed tym i za Króla Stefana 2) i potym wydano i stanowiono, ma być irritum et inane.

O jurgielciech konstytucya anni 15903) aby była do egzekucyej

1) Tak w Rp. Zam.; w Rp. Czart. słów: »co nabliżej« niema.

2) I za króla Stefana ma tylko Rp. Zam.

3) Vol. legum II, 1334.

przywiedziona, a ludziom narodu cudzoziemskiego aby jurgielty dawane i wysyłane nie były, tak i tem, którzy w Koronie, jako extra Regnum mieszkają.

Korrektura Trybunału z ukróceniem procesu aby dość mogła, pilnie się starać, i depaktacye aby w tymże urzędzie Trybunalskiem i w inszych urzędziech nie bywały.

Konstytucyą o ustawach Wojewodzych objaśnić i przeciwną anni 15781) podnieść, a egzekucyą dostateczną namówić sine appellatione. Komisya na przyszłym sejmie uczyniona o sprawiedliwości między poddanemi Cesarza JMci a Króla JMci od Węgier, aby do egzekucyej przyszła.

Liczba miast na każdy rok aby bywała.

Węgrowie aby w mieściech składnych kamienic albo domów nie kupowali i piwnic nie najmowali nad dwie niedzieli więcej, pod straceniem towaru wszytkiego, ile go wywiezie, co ma być połowica officio, a połowica parti; a beczki według starego pomiaru aby do nas były przywożone i aby nad dwie niedzieli na miejscu więcej z winem nie stały, jednak w tym wszytkie dawne konstytucye w cale zachowawszy.

Nowodworskie myto aby było zniesione, także i insze myta prawu przeciwne, o które wszystek proces na Trybunale kończyć się ma usque ad punctum banitionis.

Slachty nowej aby nie kreowano imo konstytucyą, a jeśliby którego za przysięgą u prawa ślachcicem być przyznano, tedy to ma być irritum et inane; co per scrutinium investigowano 2) być ma.

Grawamina Pruskie, jeśliby się jakie pokazały, aby były zniesione.
Petita które nie są tu pisane 3).

21.

(Artykuły Województwa Lubelskiego, na sejmiku w Lublinie dnia 7 sierpnia 1592 uchwalone 4).

My Dygnitarze, Urzędnicy i Rycerstwo Województwa Lubelskiego, którzychmy się tu na dzisiejszy dzień pod Lublin zjechali na sejmik powiatowy, przez JKM. nam złożony, wiadomo czyniemy komu to wie dzieć należy, iżeśmy na tym sejmiku po wysłuchaniu i uważeniu poselstwa KJMci zgodnie obrali posły ziemskie na sejm bliski walny Koronny, który ad VII diem septembris w Warszawie przez KJMci jest

1) Tak w Rp. Czart.; w Rp. Zam. błędnie: 1568, gdyż takiego sejmu nie było. Mowa

tu o konstytucyi »Około ustaw Wojewodzych. Vol. legum II. 978.

2) W Rp. Czartor.: instigano<; w Rp. Zam.: nie investigowano«.
3) Tego ustępu niema w Rp. Zam.

*) Rp. Ord. Zamoyskich 1203, k. 78–80, kopia współczesna.

wszem Stanom złożony, te mianowicie: Ich M. Pana Mikołaja Mniszka z Wielkich Kunczyc, Starostę Łukowskiego i Osieckiego, Pana Marka Sobieskiego, Chorążego Nadwornego Koronnego, Pana Piotra Ostrowskiego z Ostrowa; którem Panom Posłom naszym zlecielichmy rzeczy i artykuły niżej opisane, z tym obowiązkiem i upewnieniem, że nam w tych rzeczach mają wiernie i życzliwie, jako dobrzy synowie ojczyzny i wolności jej, przy drugich pp. Poslech z inszych Województw służyć i do efektu to wszystko przywodzić.

1. Naprzód podziękować KJMci za obmyślawanie dobrego i spokojnego R. P. naszej i za takie upewnienie i ubezpieczenie strony mieszkania z nami, a osobliwie za to, że i warować to nam, tak jakobychmy chcieli, pozwalać raczy; a przy tym prosić i starać się z inszymi pp. Posły o to mają aby to JKMć do efektu przywieść i podług zdania Stanów Koronnych Rzpltą w tym ubezpieczyć raczył.

2. Także praktykom tym, które ojczyznę naszę nie pomału trwożą, aby 1) zabiegać raczył, jakoby już w tym R. P. uspokojona cale była, i ci, którzy ich są autorami, a zwłaszcza ci, którzy są w Jędrzejewskim stanowieniu mianowani, sprawę o sobie dali, ażeby ta sprawa przez inkwizycyą objaśniona była, i którzy się tych praktyk winni pokażą, aby tamże nieodwłocznie karani byli; i prawo na praktykanty wszelakie z cudzoziemcy i z domowemi aby czynione było, z ochronieniem jednak osoby i dostojeństwa i panowania JKMci. A ta inkwizycya stąd się ma napierwej zacząć i to wprzód opatrzyć, aby ci wszystcy, którzy o wolności ojczyzny zastawować się na tym sejmie będą i praktyki pokazować, od wolnych głosów nie byli odstrychnieni, jako in libera RP., i tak z strony osób jako iz strony majętności bezpieczni być mogli i trudnieni o to nie byli.

3. O zburzenie też zborów Krakowskich domagać się pp. Posłowie mają, aby się też sprawiedliwość przystojna stała, zwłaszcza z urzędów tych, które za upomnieniem i rozkazaniem KJMci tym gwałtom nie zabiegali i onych nie hamowali, i prawem to warować, żeby się te rzeczy in posterum nie działy, i wolny każdemu usus religionis aby był; także proces contra violatores confoederationis aby namówion był.

A iż na tych dwu rzeczach, tak z strony obwarowania odjazdu KJMci, jako i tych praktyk i na inkwizycyej onych wiele R. P. należy, obawiając się, aby pp. Posłowie naszy w tak małej liczbie zdołać temu mogli, wolno będzie każdemu z nas z miłości ku ojczyźnie, dla dozoru tych rzeczy każdemu stawić się na sejm; w czym pp. Senatorowie i pp. Posłowie naszy znosić się, porozumiewać i zgadzać z nami mają. A tej

1) Niema w Rp.

inkwizycyej nad zgodę naszę nie odprawować, owszem przed inszymi sprawami domagać się tego mają, i nie przystępować do inszych rzeczy, aż się to według potrzeby odprawi. Takiż sposób i w poparciu artykułu o zburzenie zborów zachowan być ma, aby immediate zaraz po tej inkwizycyej odprawiony był; w czym wszytkiem sumnienie i poczciwość pp. Posłów obowięzujemy.

4. Iż się też zjazdy przeszłe dobrą intencyą ku zabieganiu niebezpieczeństwom R. P. i dla bezpieczniejszego panowania KJMci działy, mają być in bonam partem przyjęte, i authores ich wszystcy żeby zato trudności nie odnosieli; wszakże aby stąd sequela jaka zła potym nie urosła, ma to być objaśniono i obwarowano prawem na potomne czasy, in quibus casibus zabronione być mają i jakim porządkiem mają być składane. 5. A iż też zabiegania praktykom potrzebny sposób jest, aby modus electionis mógł być namówion, mają się i do tego pp. Posłowie naszy, jeśli czasu z to będzie, przymówić; i o to z pilnością starać, aby pp. Senatorowie według konstytucyej sub interregno uczynionej przy KJMci zawzdy mieszkali, których władzej i powinności aby sposób jako nadostateczniejszy opisan był i nową przysięgą aby na to obowiązani byli, także i provisia ich i poena znaczna contra negligentes et delinquentes włożona była, o którą by wolno każdemu slachcicowi na trybunalech obudwu peremptorie czynić.

6. Do kompozycyej inter status pp. Posłowie naszy mają się z inszymi Posły zmawiać, aby do skutku mogła przyść, z ochroną wolności naszych; a jeśli by na tym sejmie nie doszła, aby dla niej sejm osobny w rychle mógł być złożony.

dawnych ret we i tego się lich pobora

7. O uczynienie oprawy Królowej JMci mają się Posłowie naszy porozumieć z IchMciami pp. Radami i drugiemi pp. Posły, i na to, co będzie wedle prawa i zwyczajów dawnych, zezwolić mają, wszakże z tą ochroną, aby się na pograniczne i przedniejsze starostwa i zamki1) nie ściągała, i aby W. Ks. Lit. z nami to onus niosło.

archi czop

haże, aby m

bicone były

om zapisali Para Podskar os, w cal

jego, jak Posłowie Labelskim pr

8. Klejnotów wszystkich Koronnych aby rewizya na początku sejmu była, i na temże sejmie, jeśli spełna są, aby wiadomość była, starać się o to mają; także i o koronach, które acz teraz przy małżeństwie JKMci były za pozwoleniem Senatorów niektórych, którzy na ten czas przy KJMci byli, wzięte były z skarbu. Przestawając w tym na deklaracyej Króla JMci w poselstwie teraźniejszym uczynionej, jednak aby to na potym takiej dyskwizycyej, jaka teraz była, nie czyniło, ma to być prawem objaśniono i warowano.

9. W szafunek poborów na przeszłym sejmie uchwalonych, także

1) W Rp.: »na pogranicznych i przedniejszych starostwach i zamkach«.