Psalterium ab Hieronymo anno 405 ex hebraeo in latinum sermonem versum est: quam versionem ab omnibus qui artem criticam didicerint, magni faciendam per annos quadringentos nemo inventus est qui separato volumine ederet, nemo qui ad librorum manu scriptorum antiquissimorum fidem ea qua par est diligentia exigeret, nemo qui editioni psalmorum in synagoga nunc circumferri solitae diiudicandae et corrigendae adhiberet. hoc Hieronymi opere cum ego me minus etiam quam ceteros carere posse viderem, coeperam codices et manu exaratos et typis descriptos, quotquot nancisci poteram, comparare, ex quo comparandi negotio sensim et quasi invito mihi haec editio subnata est. qua id effecisse mihi videor, ut qui post me operam suam in hoc libro tractando conlocare voluerit, multo id quam antea commodius facere possit. nam et modicum volumen est et parvo parabile, et commatum numeri consuetudine sanciti additi, quos neque Iohannes Martianay neque Dominicus Vallarsi addiderant, et codices tres vel quatuor non recentes diligenter conlati, et editionum veterum lectiones adnotatae, et quam editores parisinus et veronensis congesserant scripturae discrepantia cum lectoribus communicata. quot vero facienda supersint, id nisi ex indice librorum a Maurinis et Vallarsio inspectorum eluxerit, ex ipso adparatu editioni meae subiecto constabit, agamque explicatius de futurorum editorum officio in fine praefationis. Ad manus fuerunt mihi codices manu scripti quatuor, quorum tres plus semel diligentissime contuli, quarti partem tantum aliquam excussi. G sancti Galli 19, quadratus, paginarum 138. subscriptum sephar tallim quod interpretatur volumen ymnorum explicit. Hoc ego psalterium, quod iure vocatur hebreum, Auferet hoc si quis, damnetur mille flagellis, Iudicioque dei succumbat, corpore pesti. Hartmotum, virum regio genere ortum, saeculo nono apud sanctum Gallum monachum vixisse, anno 872 abbatem in Grimaldi locum suffectum esse scimus. quae in primis huius libri foliis e psalterio gallicano desumpta inter versus addita leguntur, ea non curavi: sunt enim nullius pretii, nisi quod quo modo psalterium iuxta Hebraeos corrumpi solitum sit ostendunt. Raugiensis 107, quadratus, foliorum 105, saeculi decimi. subscriptum Legite felices. Gaudete legentes. Omnis labor. Finem habet. Sed praemium eius Non habet finem. intima necessitate cum psalterio amiatino iunctus, quod ad 1, 4 intellegenti significavi. librario augiensi aetate non multo inferior est scholiasta, qui vel ex lc vel e fonte non indicato scripturae diversitatem adscribit ita, ut haec sua ei melius placuisse videantur quam quae librarius scripsit. I c haud scio an non librum chori significet. scholia cum interdum eadem sint ac quae Maurini in margine habent egoque sigla S notata cum legentibus communicavi, excripsissem, si per otii angustias fieri potuisset. nam cum interdum notis tironianis utatur scholiasta, quas legere non didici, aut notarum illarum tironianarum legendarum facultas acquirenda erat, quae nesciebam utrum brevi tempore pari posset, aut relinquenda quaecumque notis scripta extabant, quod facere nolebam. nam talia aut integra dari debent aut non dari. spero tamen fore ut ad haec redire aliquando possim. W babenbergensis A I 14, oblongus, iubente Salomone III anno 909 Constantiae scriptus: psalterium quadruplex, romanum, gallicanum, hebraeum, graecum. et graecum quidem, de quo in editione mea psalmorum graecorum adcurate acturus sum, desumptum est e codicis sancti Galli 17 mutili archetypo nunc perdito ita, ut in psalmis 1-100 archetypi sui nunc perditi vices solus agere debeat, in psalmis 101150 una cum illo sancti Galli libro agat. psalterium hebraeum non fluxit e codice sancti Galli 19, sed ex eodem exemplo, ex quo augiensis modo nominatus manavit, nisi quod librarius constantiensis non eadem qua monachus augiensis fide in transscribendo usus est: fieri vero etiam potuit ut doctus sibi videretur et emendaturus quae Salomon episcopus prave scripta describenda proposuisset. Z coloniensis ecclesiae cathedralis 8, foliorum 164, anno 1866 a Dardemonae ripis Coloniam redux, oblongus, codicis W ita similis ut in psalterio pagina paginae versuique versus respondeat, paulo tamen minus emendatus quam ille. contuli psalmos 1-25 integros, postea singulis locis inspexi, psalmos 106-151 integros excussi, cum hos in W non ter, sed bis tantum comparare potuissem vellemque de archetypi communis scriptura quam certissimus esse. editiones typis excriptas contuli integras quatuor, ad psalmos viginti quinque primos adhibui quintam. harum editionum sigla erunt γξαμβ. ac primum quidem y ea est, de qua KTGSchoenemannus in bibliothecae patrum latinorum volumine priori 488 489 egit. usus sum exemplo bibliothecae gottingensis, cuius paginae pene ultimae Ludovicus Schweigerus, conlega quondam aestumatissimus et mutuo amore mihi coniunctissimus († ad IX Kal Maias 1872) inscripsit librum editum esse Augustae Vindelicorum a Gunthero Zainer circa annum 1473: neque ego ultra in aetatem voluminis inquirendum esse censui, cum Schweigerum ha rum rerum iudicem experientissimum et cautissimum esse scirem. psalmis primis conlatis deprehendi editionem e codice coloniensis mei simillimo fluxisse: hinc factum est, ut ultra psalmum 25 eam adhibere necessarium non videretur. est editio versionis nostrae in quincuplici psalterio anno domini 1509 ab Henrico Stephano typis excripto prostans. vide EGreswelli librum a view of the early parisian greek press [1833] I 65. Iacobus Faber stapulensis exemplum typographo suppeditatum libris a piis et religiosis viris Cartusiis et Celestinis parisiensibus mutuo datis usus anno 1508 in coenobio sancti Germani prope muros parisienses scripserat: quos codices nunc in bibliotheca maxima parisiensi servari crediderim. editio Hieronymi ab Erasmo curata et Basileae typis Frobeni anno 1526 in lucem emissa. psalterium nostrum legitur tomo VIII. debueram erasmianam primam conferre, sed quo tempore ad haec studia accedebam, prima illa procurari non poterat, neque postea operae pretium videbatur de ea quaerere. nam e praefatione Amorbachiorum Basileae VIII Kal Sept 1516 scripta et in repetitionibus omnibus servata bibliopolas Chonradi Pelicani Rubeaquensis ex familia divi Francisci opera in adornanda editione sua usos esse discimus, a cuius doctrina recessisse qui amorbachianam repetiverunt, non crediderim, ita ut me sine damno amorbachiano libro ipso caruisse putem. iuvat adscribere quae Amorbachii in praefatione media habent exemplari veneto [psalterii hebraici] cum vetustissimis Hieronymi codicibus multis locis non conveniebat. u psalterium iuxta Hebraeos a Iohanne Martianay Lutetiae Parisiorum anno 1693 inter opera Hieronymi I 835-938 editum. qui Parisios adire poterit, codicem 11936 bibliothecae maximae inspiciat, in quo Iohannis Martianay scripta ad bibliorum editionem spectantia servata sunt. codices a Iohanne Martianay adhibitos infra recensebo: hoc loco id addiderim, Petrum Sabatier in bibliorum latinis versionibus antiquis ab se editis II 8 [Remis 1743] haec scribere ad versionem latinam Hieronymi ex hebraeo quod attinet, ipsa columna intermedia typisque distinctis excudetur, illaque praeferetur a nobis editio, quae non multis abhinc annis prodiit in publicum studio et opera d nostri Iohannis Martianaei [ita ille] to I novissimae editionis operum s Hieronymi, Parisiis, anno 1693. sequitur opus remense nobis inutile esse. ẞ psalterium iuxta Hebraeos a Dominico Vallarsio inter opera Hieronymi Veronae annis 1734-1742 curata editum IX 1153 seqq. de pentateuchi versione latina agens Karolus Vercellone anno 1860 in variarum lectionum vulgatae latinae bibliorum editionis tomo primo lxxxviii quoad veronensis editionis textum inquit, si plures mendas a typographis additas excipias, unum idemque esse cum parisiensi [Maurinorum] saltem quoad pentateuchum fidenter asserimus. quae ille de pentateucho Vallarsfi dixit, ego de psalterio eiusdem dicenda habeo, nisi quod inveniuntur loci perpauci, quibus editor veronensis a Maurinis recedere ausus est: quos locos in commentario meo inveniet qui quaesiverit. codices psalterii nostri Vallarsius habuit quatuor, editionem veterem unam: e quibus scripturae discrepantiam aliquam sed neglegentissime conlectam in adnotationibus cum legentibus communicavit: de quibus infra agam. repetivit vallarsianam Hieronymi editionem Vallarsio mortuo bibliopola venetus Wilhelmus Zerletti annis 1766-1772, apud quem legitur psalterium nostrum volumine decimo. iam cum repetitiones adhibiturus sit nisi necessitate coactus nemo (et quae Zerlettius ab ipso veronensi editore posterioribus curis aucta et recognita esse gloriatur, perpauca sunt, in psalterio ni fallor nulla), memini me in praefatione onomasticis sacris praemissa cum excusatione Hieronymi editionem venetam a me usurpatam esse dicere: nunc cum veram vallarsianam habeam, illa uti ineptum iudicavi. Ad psalterium iuxta Hebraeos Hieronymi recognoscendum Iohannes Martianay habuit codices decem, quos siglis EFHKLMNOPQ ego insignivi. E Augustinianorum burdigalensium, a Paulo et Cornicula monachis burdigalensibus cum Maurinis communicatus. F monasterii sancti Michaelis in periculo maris. eiusdem cum NQ familiae: Martianay I 926. H sorbonicus. triplex, vide quae ad psalm 78 Maurini adnotaverunt. K monasterii sancti Petri carnutensis. correctus ab aliquo hebraicae linguae non imperito teste Iohanne Martianay I 880. L corbeiensis. M memmianus, ut nomen ei a Maurinis inditum retineam, quod invitus facio, domini de Mesmes in curia parisiensi praesidis, nunc parisinus latinus 9380, quod ex Leopoldi Insulani inventario concludi potest. iubente Theodulfo Aurelianensium episcopo [787-821] scriptus. ..... ..... N carcassonensis, de quo in prodromi pagina pene ultima anno 1690 Iohannes Martianay scriptus est inquit ante octingentos annos, et, nisi me fallo, canon ipse est hebraicae veritatis, de quo ad Lucinium Beticum Hieronymus scripsit. nam testamentum vetus iuxta seriem iudaici canonis latine redditum, hoc est viginti tantum duo volumina complectitur, nihilque prorsus in eo libro habetur quod ipsissimum Hieronymum non sapiat istius codicis copiam mihi fecit d Vila, concedente toto canonicorum honestissimo conventu: sed eum postquam suis locis reddidi et ad perficiendam librorum omnium qui in hoc volumine continentur collationem denuo expetivi manuscriptum, rescripsit ad me domnus noster Bartholomaeus Laprade librum hunc in bibliotheca ecclesiae carcassonensis amplius non inveniri. sed idem Martianay ad Psalm 73, 28 exscriptor carcassonensis qui nulla fide est, temerarium multis in locis expertus, dum e latere adnotationes scholiastis scribendas in corpore non dubitavit. ... O sancti Germani a pratis, eiusdem cuius MN aetatis. mutilus a Ps 94 Martianay I 914. P regius 3563, bibliothecae parisiensis maximae. Q vaticanus 344 [Martianay I 838]. codicis variantes collegit et Parisios ad me misit domnus Claudius Estiennot [poterat hunc Stephanotum vocare] congregationis nostrae procurator generalis in curia rohuius Stephanoti manu scripti sunt codices parisini 12442 12587 mana. 12739-12776. horum codicum EFHKLQ psalterium solum continent, MNOP canonem, ut Maurini loquuntur, hebraicae veritatis, id est vetus testamentum eo fere ordine dispositum quo in prologo galeato Hieronymus recensuerat. nam ordinem legis sequitur ordo prophetarum, hunc excipit ordo hagiographorum: additur post hunc ordo eorum librorum qui in hebraeo canone non habentur [Sapientiae Ecclesiastici Tobi Iudith Maccabaeorum I II]. novi testamenti ordines duo sunt, evangelicus et apostolicus, ut sex ordinibus biblia absolvantur plane ut poperis talmudici sunt, hinc " dicti. et debebat Karolus Vercellone scripturae diversitatem in bibliis latinis obviam conquirens ab his proficisci: quae ille ne cognovisse quidem videtur, ut neque ii cognoverunt qui in Germania data opera de vulgatis bibliis locuti sunt. non quod hos canones ego ipsam Hieronymi manum continere credam, sed quod qui hos contulisset si modo Iohannes Martianay vera rettulit unam certam codicum familiam habiturus esset, a qua diiudicanda ad ceteras posset proficisci. quae vero ad Lucinium scripsisse dicit Hieronymum editor parisinus haec sunt, epistula 71 I 432 bc Vallarsii: canonem hebraicae veritatis excepto octateucho [alii aut heptateucho aut pentateucho], quem nunc in manibus habeo, pueris tuis et notariis dedi describendum. quibus verbis ea non demonstrari quae Iohannes Martianay iis demonstrari credebat, omnes vident. venio nunc ad S. hac ego sigla scholia insignivi, quae litera h notata in marginibus canonum suorum invenit Iohannes Martianay. de quibus ille I 837 838 monemus inquit lectorem studiosum ... scholia marginalia, quae deinceps occurrunt in toto psalterio, posita esse in exemplaribus canonis hebraicae veritatis, ubi incorruptus fere servatur textus versionis Hieronymi [Maurinus ille loquitur, non ego] cum huius modi adnotatiunculis ad marginem. porro eadem scholia translata sunt imperitia librariorum in contextum sacrum psalmorum ita, ut in tribus antiquis mss codicibus textus mutatus inveniatur cum annotationibus marginalibus per totum psalterium. manuscripti illi sunt vaticanus bibliorum sacrorum codex num 5729 [sic], codex item biblicus Augustinorum burdigalensium et alter monasterii s Michaelis in periculo maris. nonnullam etiam partem scholiorum invenimus in aliis exemplaribus mss, unde in editos libros facile derivari potuerunt. nos ad fidem codicum mss vetustissimorum ac optimae notae omnia suis locis restituere curavimus. memini me cum Schleusingae quaestiones Hieronymi in Genesin ederem, aegerrime editionibus parisina et veronensi carere et perquam |