1033 HUGONIS DE CLEERIIS COMMENT. DE MAJORATU ET SENESC. FRANCLE. 1034

ANNO DOMINI MCXXX

HUGONIS DE CLEERIS

MILITIS ANDEGAVENSIS, FULCONIS V COMITIS AD LUDOVICUM REGEM LEGATI,

COMMENTARIUS

DE MAJORATU ET SENESCALCIA FRANCIE

Andegavorum olim comitibus hæreditaria

(Opp. Sirmondi, III, 579)

Cum Deus voluit sublimare Robertum filium ducis A calce et arena composito. Videntes itaque Andegavi

1035

HUGONIS DE CLEERIIS COMMENT. DE MAJORATU ET SENESC. FRANCLE. 1036

suam Goffrido Grisa gonnella et suis successoribus A ret colloquii, Dominus rex Ludovicus et Fulco coex regio dono tribuit jure possidendam. » Ilucusque sunt scripta Fulconis Hierosolymitani.

Vos autem quiista scripta audieritis,scitote quod ego Hugo de Cleeriis vidi scripta Fulconis comitis Hierosolymitani in ecclesia Sancti Sepulcri de Lochis, de majoratu et senescalcia Francorum sibi et suis antecessoribus a rege Roberto collatis.

Inter regem Ludovicum, Philippi regis filium, et Fulconem, qui postea factus est rex Hierusalem, magna erat dissensio. Fulco enim comes nolebat ei servire. Rex vero Ludovicus dederat majoratum et senescalciam Francia Anselmo de Garlanda, et postea Guillelmo de Garlanda, de quibus Fulco comes suas redhibitiones et sua hominia habere non pote, rat. Contigit autem regem Ludovicum maximam guerram habere cum Henricc rege, filio Guillelmi acquisitoris Angliæ. Ob hoc itaque rex Ludovicus requisivit Fulconem comitem, ut de guerra ista eum juvaret: comes vero respondit quod nullo modo ei servire debebat ; eum namque de majoratu et sene. scalcia Franciæ exhæreditabat. Tunc rex Ludovicus per Amauricum de Monteforti, avunculum Fulconis comitis,et per Goffridum abbatem Vindocinensem, et Radulphum de Balgentiaco mandavit comiti, de omnibus istis et majoribus aliis istorum consilio se versus comitem emendaturum. Comes igitur Fulco suos consulens homines,videlicet Robertum de Blo, Salmacium de Permina, Hugonem de Cleeriis, Gaudinum de Vegia, et multos alios, respondit regi Ludovico, ut si hoc faceret quod mandaverat, quod hoc et alia adjutoria quæ ab eo exigebat, libenter faceret. Die autem illo quo consilium captum est, curia Andegaviæ erat repleta bonæ militiæ et sapientissimæ.Tune Amauricus de Monteforti, aliique qui verba regis attulerant, laudaverunt comiti Fulconi, ut per quemdam, quem rex cognosceret, regi responderet, ac super his, antequam nuntii regis forent reversi, festinanter grates et mercedes red deret.Consiliatores autem comitis audientes consilium quod Amauricus dederat,laudaverunt illudconsilium quod cum comitissa Aremburgis audiret consilium, laudavit quod nullus iret nisi lugo de Cleeriis. Ego ita que Hugo de Cleeriis perrexi Parisius: dehinc ad Genoricum inveni regem et comitem Bellimontis. Eo itaque invento apud Genoricum, inter Pontesium et Bellum montem, el Calvum montem, D locutus sum cum domino rege. Primum illum salu. lans ex parte comitis reddidi ei grates et mercedes supersuo mandato quod comiti Fulconi mandaverat. Hinc ei dixi, quod Fulco comes ei suum offerebat servitium, aut impræsentiarum, aut post, si vellet, colloquium.Rex inde lætatus dixit se multum prius velle colloqui. Assignatus est ergo et dies et locus colloquii inter Marchesneiun et Bircium in Beaussa. Inter hæc mandavit rex comiti,ut Gaufridum filium suum, qui nunc jacet in ecclesia Sancti Juliani Cenonmanuensis,ad colloquium secum adduceret. Illum namque multum optabat videre. Cumque die insta

B

mes ad locum constitutum venerunt cum suis consultoribus,ibique recognita sunt jura comitis, videlicet majoratus et senescalcia Franciæ. Guillelmus de Garlanda, tunc Francia senescallus, recognovit in illo colloquio hominium se debere comiti Fulconi de senescalcia Franciæ; et inde fuit in voluntate comitis. Post Guillelmum fuit senescallus Stephanus de Garlanda, qui fecit hominium comiti, post Stephanum, Radulphus Peronæ comes, qui similiter fecit hominia et servitium. Ille enim qui senescallus erit Franciæ, comiti faciet hominium,et talia servitia. Si omnes perrexerit ad curiam domini regis, senescalius præcipit marescallis domini regis, ut præparent et liberent hospitia comiti. Cum couies venerit, senescallus ibit ei obviam, et conducet ad suum hospitium. Tunc senescallus ibit dicere regi comitem Andegaviæ venisse. Si comes ad regem ire voluerit, senescallus ad curiam eumdeducet et de curia ad suum reducet hospitium.Si vero ad coronamenta regis comes ire voluerit, senescallus præparare et liberare faciet hospitium;quod comes habet proprium et debitum.Cum autem die suæ coronæ ad mensas rex discubuerit,scamnum pulcherrimum fulcro pallio aut tapeto coopertum senescallus præparabit, ibique comes quousque fercula veniant sedebit. Cum vero primum venerit ferculum, comes se defibulans e scamno surget et de manu senescalli ferculum accipiens,ante regem et reginam apponet, et senescallo præcipiet ut exinde per mensas servial: et comes retro sedebit, donec alia veniant fercula : et quemCadmodum super primo fecit, de aliis similiter fa

ciet. Finita demum celebratione mensarum, comes equum ascendet,et ad suum redibit hospitium, senescallo comitante. Deinceps equus ille, quem comes adduxerit ad curiam,dextrarius videlicet, coquo regis feudaliter dabitur: pallium quo in curia affibulatus erit,dispensatori dabitur,scilicet post prandia.Tunc panetarius mittet comiti duos panes atque vini sextarium, et coquus frustum carnis et vini haustum. Hæc est enim liberatio senescalli illo die. Hæc fercula accipiet senescallus comitis,atque dabit leprosis. Insuper,cum comes in exercitu regis perrexerit, senescallus Franciæ papilionem centum militum capacem ei præparabit, et sommarium ad illum portandum, et chordas, et paxillos, et hominem equitantem ad conducendum, et duos homines pedites. Finito exercitu, cones si voluerit senescallo reddel papilionem; si non reddidit,non ideo ininus in alio exercitu papilionem habebit. Comes cum in exercitu regis fuerit vel ierit, protutelam faciet ei; in reditu retutelam, et quidquid ei acciderit sive bonum sive malum,ore domini regis inde non vituperabitur. Ego Dugo de Cleeriis vidí hæc servitia red lere comiti Fulconi regi Hierusalem in duobus exercitibus Alverniæ,et in uno coronamento Bituri ; et comiti Gaufrido, qui est sepultus Cenomani, vidi reddere in uno coronamento Bituri, et in alio Aureliani. Item Galterius de Silvanecti provincia reco

gnovit ante regem Ludovicum, me præsente et au- A gratia jam sumbene cum comite Andegavensi. »De cæ

diente, se tenere de comite Andegavensi quidquid habebat in villa Sylvanectis extra muros, et foragia totius Arbriæ esse de feudo comitis Andegavensis et omnia casamenta. Radulphus de Martreio et Thomas frater suus solebant servire in Andegavia de feudo suo. Et ego Hugo de Cleeriis, dum loquor cum rege Ludovico, audivi ab ipso Læ verba : « Radulphe de Martreio, vide Hugonem de Cleeriis militem comitis Andegavensis domini tui, vade servitum feudumiuum marcscalciæ, et hospitare Hugonem, quia habes istum feudum acomite.» Tunc Radulphus hospitatus est me sub nomine marescalciæ et adjecit rex: « Ego Dei B

tero comes appellatur major in Francia propter retu elam quam facit in exercitu regis. Item quando erit in Francia, quod et curia su judicaverit firmum erit et stabile. Si vero contentio aliquo nascetur, judicio facto in Francia, rex mandabit quod comes veniat illud emendare: et si pro eo mittere noluerit,scripta utriusque partis comiti transmittet, et quod inde sua curia judicabit; firmum erit et stabile. Ego Hugo de Cleeriis vidi multoties judicia facta in Francia in Andegavia emendari. Sic fuit de bello apud Sanctum Audomarum facto, et pluribus aliis placitis et judiciis. Hoc vidi, et multi alii mecum.

ANNO DOMINI MCXXI

GUILLELMUS DE CAMPELLIS

CATALAUNENSIS EPISCOPUS

NOTITIA HISTORICA

(Gall. Christ. nov. t. IX. p. 877.)

A natali solo Campellis, quod est oppidum dio- C quam ipsam canonicorum regularium vivendi norcesis Parisiensis in Bria, tertio a Meleduno milliario dissitum, et ecclesia canonicorum nunc sæcularium insigne, cognomen habuit Guillelmus, dictus etiam Venerabilis. Adolescens sub Anselmo litteris operam dedit, qui tum per Franciam celeberrimus habebatur, postea vero Laudunensis Ecclesiæ decano. Sub eo Guillelmus magnos cum fecisset progressus, Ecclesiæ Parisiensis creatus est archidiaconus, in hujusce cathedralis scolis dialectiæ edocendæ præpositus est, multosque habuit auditores, quorum e numero in ore fuit omnium famosus ille Abælardus, qui non solum condiscipulorum suorum æmulationem et invidiam, sed et magistri sui indignationem in se concitavit. Guillelmus tamen, melioris vitæ cupidus, ad Cellam veterem in suburbium Parisiorum, ubi erat ædicula quædam Sancti Victoris,cum discipulis aliquot migravit anno 1108; habituque ordinis canonici assumpto, celeberrimam S. Victoris Parisiensis abbatiam fundavit ; qua de re nos fusius olim disseruimus tomo Vil, cul. 657. Dialecticam nihilominus docere perrexit primum in suburbio illo, deinde in ipsa urbe; sed utrobique a discipulo suo Abelardo lacessi'us, demum vero ab auditoribus suis derelictus, receptui cecinit, philosophicas tricas in perpetuum ejurans, et totus ad monasticam conversus est vilam, Ita Abæiardus ipse, qui monasticæ vitæ nomine nihil aliud videtur intellexisse,

D

mam, ex Mabilione, Annal. Bened. tom.V, pag. 383. Neque ita multo post,hoc est anno 1113, Guillelmus ad episcopatum Catalaunensem assumptus est, teste Alberico in hæc verba : Obiit Catalaunensis episcopus; succedit magister Gulllelmus de Campellis, qui Moralia Gregori papæ abbreviavit et alia fecit. Anno vero sequenti interfuit concilio Remensi, ac dedicationi ecclesiæ S. Mariæ Laudunensis. Anno 1115 benedixit sanctum Bernardum in abbatem Clarevallensem, qui cumamicitia erat conjunctissimus,scru pulumque monachorum ejus ademit,qui cibos gustui lantisper sapientes fugiendos arbitrabantur tanquam carni plus quam spiritui indulgentes. Eodem anno adfuit conciliis Remensi et Catalaun. Subscripsit synodicæ epistolæ Cononis Frænestini pro Sancto Quintino de Monte, et satisfactioni facta a Mathilde domina Cluniacensi Ecclesiæ Parisiensi pro advocatione terræ Viriaci. Anno 1117 interfuit concilio Romano. Anno sequenti adfuit concilio Remensi; dedit Odoni abbati Sancti Remigii Remensis, altare curtis Ausorum; et eo promovente fundata est abbatia Triuin Fontium. Anno 1119 subscripsit concordiæ initæ inter canonicos Sancti Joannis Carnotensis, et monachos Majoris Monasterii; profectus est cum abbate Cluniacensi ad Henricum imperatorem, qui cum egit Argentorati de pace et concordia inter regnum et sacerdotium; adfuitque alteri con.

cilio Remensi. Anno sequenti pacem conciliavit inter A logio monasterii Molismiensis, vel vii Kalend. Fecanonicos ac monachos Virtudenses, ex Rapinate pagina 260, et adfuit concilio Bellovac., in quo actum de canonizatione sancti Arnulfi Suessionensis episcopi; prædicatur autem in Actis concilii hujus a Lisiardo Suessionensi ut columna doctorum ; imo laudatura sancto Bernardo ut episcopus sanctus et doctus. Dicitur quoque in Chronico Maurigniacensi Cononis Prænestini episcopi et apostolicæ sedis legati auxiliator magnus, qui sublimes scholas rexerat, el tune zelum Dei habens super omnes episcopos totius Galliæ, divinarum Scripturarum scientia fulgchat. Verum post multa ecclesiæ concessa altaria excessit e vivis anno 1121, id est 1122, vel xv Kalend. Februar. ex schedis Ecclesiæ Catalaunensis et Necro

bruar. Ex Necrologio Sancti Victoris Parisiensis, sepultusque est apud Claram vallem in sacello quod suis ipse expensis exstruxerat. Vulgaris opinio est, eum in extremis monasticum habitum suscepisse ; quod Manricus incertum putat. De iis quæ scripsit Rupertus Tuiliensis tam in eum quam in Anselmum Laudunensem, lege Mabilionem, Anna!. Bened.tom. V. pag. 623. Tractatus quem scripsit ipse de communione sub unica aut sub utraque specie insigne fragmentum habes in actis SS. Bened. tom. III, præfat. pag. 53. Tractatum autem brevem De origine animæ apud Marten., Anecdot. tom. V, pag. 879.

DE SACRAMENTO ALTARIS.

(FRAGMENTUM.)

(Edidit dom. MABILLON. in Actis SS. ord. S. Bened., tom. III, præf., p. LIII, ex codice Cheminionensi.)

De perceptione Eucharistiæ diversi quidem usus B sunt secundum aliquas causas, sed res eadem.Quod enim panis intinctus prohibitus est accipi, ex frivola causa fuit, scilicet pro buccella intincta quam Dominus Judæ ad distinctionem porrexit; tamen cum fide bonum est. Item quod utraque species per se accipitur, eo fit ut memoria corporis quod in cruce visibiliter pependit, et memoria sanguinis, qui cum aqua de latere fluxit, arctius teneatur et quasi præ. sentetur. Tamen sciendum quod qui alteram speciem accipit, totum Christum accipit. Non enim accipitur Christus membratim vel paulatim, sed totus vel in utraque specie, vel in altera. Unde et infantulis mox baptizatis solus calix datur, quia pane uti non possunt, et in calice totum Christum accipiunt. Dandus autem est calix eis, quia, sicut non potest ad vitam quis ingredi sine baptismo, ita nec sine hoc vitali viatico.

(1) Hæc fusius retuli, tum quod ea non cuivis obvia esse possint, tum quod inde manifestum sit communionem sub utraque specie duravisse ad sæculum usque duodecimum. Siquidem Guillelmus de

C

Et post quosdam versus: Quod ergo dicitur utramque speciem opportere accipi, hæresis plane est. Quamvis enim utraque sacramenta ibi sint secundum fractionem,et odorem,et calorem, et saporem, lamen in utraque specie totus est Christus,qui post resurrectionem quidem ex toto cst invisibilis, impassibilis, indivisibilis: ita ut nec sanguis sine carne, nec caro sine sanguine, nec utrumque sine anima humana, nec tota humana natura sine Verbo Dei sibi personaliter counito. Et ideo licet in alterutra specie totus sumatur; tamen pro causa prædicla sacramentum utriusque speciei ab Ecclesia immutabiliter retinetur. Sunt enim in Ecclesia sacramenta quæ mutari licet: ut de aqua baptismi, de his speciebus, de oleo consecrationis (1).

Campellis obiit anno centesimo vicesimo primo supra millesimum; quo etiam tempore panis intinctus vulgo communicantibus porrigebatur. MABILL.

CHARTA GUILLELMI DE CAMPELLIS.

(Anno 1120.)

[Annales du diocèse de Chalons, par le P. RAPINE, pag. 260.]

In nomine sanctæ et individuæ Trinitatis, GUIL LELMUS, Catalaunensis episcopus.

Pacis et concordiæ quanta sit virtus, ex eo patenter agnoscimus, quod pacis turbatores et semi

natores discordiæ, Scripturæ sacræ auctoritate, non A bito honore corpora deportentur. Si vero improviso solum Deo odibiles, verum animæ ejus detestabiles prædicantur. Hujus nos tante virtutis bonum eo charitatis zelo quo omni homini appetendum persuademus. Inter fratres quoque nostros canonicos scilicet Ecclesiæ sancti Martini,et monachos Ecclesiæ sancti Salvatoris qui in municipio quod virtutem dicitur, Deo regulariter serviunt, inviolabile et firmum deinceps manere desiderantes, discordia fomitem quæ hactenus in eis jugiter accendebatur, juxta et utrique parti placita communi determinatione sopire curavimus. Cum enim canonici Sancti Martini parochialis ecclesiæ suæ a monachis sancti Salvatoris,eo quod Ecclesiæ illa monachorum infra parochiam ipsorum fundata consistit; ex omnibus laboribus decimas exigerent, omnes quæ parochianos suos, a monachorum sepultura conarentur avertere, et de his adversus ecclesiam suam fraternum odium ipsos que parochianos suos exasperarent, fratribus hinc et inde communiter assentientibus,de decimis inter ipsos sic definivimus. Ut ex omnibus vineis quas monachi infra parochiam illam haberent, seu habituri sunt, ecclesiæ sancti Martini singulis annis unum tantum modium vini persolvant,et de omni annonæ cujuscunque generis quam infra fines parochie monachi propriis laboribus sive mediationibus collegerunt, secundum justam consuetudinem canonicis decimam reddant. De nutrimento autem quorumlibet animantium,sive hortorum cultura, in tcta canonicorum parochia, monachis nullam eis omnino decimam persolvent, sed, si quid intra parochiam de animalibus monachorum ad mediationem habuerit, de media parte sua canonicis decimam reddit, pars autem altera monachis, sive decimatione libera permanebit. Et licet noverimus omnes ecclesiæ Sancti Martini parochianos in tota eorum vita canonicis ex jure parochiali esse subjectos, pro conservando tamen inter monachos et canonicos fraternæ pacis vicculo, communi eorum voluntate de militibus et uxoribus eorum id observandum statuimus: Ut cum ad extrema pervenerint, liceat eis, ubi elegerint apud canonicos seu monachos sepulturæ locum accipere, hac videlicet ratione, ut prius convenientem ecclesiæ parochiali eleemosynam relinquant,et ante horam sepeliendi, ad ecclesiam beati Martini de

et indeterminato sepulturæ loco ex militibus et conjugibus eorum quilibet obierit, ad voluntatem pro. priam alterius apud monachos sive canonicos sepeJiatur,similiter et de filiabus,pariter eorum arbitrio in qualibet duarum ecclesiarum sepultura providebitur: ubi autem ad libertatis annos pervenerint, si in militia filius sine officio permanserit,ipsum et quamcunque uxorem habuerit, sub lege manere decernimus, si militiam recusaverit, cum uxore quacunque illa fuerit, plebeia lege teneri ; filia quoque militis, si militem maritum habuerit,lege militum prænotata tenebitur. Si de plebe acceperit, ei quam plebi annotavimus manebit obnoxia. Quæ vero militem habuerit, si defuncto viro cuilibet de B plebe conjugio copulabitur, et ipsa mariti legem subire cogetur. Si quis autem ex altera parochia veniens, non habens uxorem, neque propriam in virtuensi parochia mansionem, in monachorum domo servierit, eorum pane vescens, si obierit absque contradictione a monachia sepelietur. Quicunque autem de tota eorum parochia ad communem monachorum vitam de sæculo transire, seu religionis habitum assumere voluerit, a nullo ejus votum impediri omnino præcipimus. Quod si alicujus capitalis parochiali ecclesiæ debitor fuerit, unde, cum adhuc esset incolumis in causam aliquando vocatus exstitit, hæredes ejus, vel etiam monachi, pro eo canonicis respondebunt. His ita digestis, et ad congruam utriusque parti concordiam et venerabilium personarum Catalaunensis Ecclesiæ præsentia et testimonio confirmatis, universa in ea forma, quæ prænotata sunt, omni tempore inconcussa et illibata permanere officii pontificalis auctoritate decernimus. Quisquis autem aliqua horum permutatione pacem turbare tentaverit, Spiritus sancti judicio et virtute, donec satisfecerit, præsenti excommunicatione puniatur, et æterna sanctorum societate alienus existat. Amen, amen.

C

Actum et confirmatum Catalauni in præsentia domini Guillelmi episcopi, et capituli beati Stephani, anno Incarnationis Verbi millesimo centesimo vicesimo, indictione tertia, regnante in Gallia rege Ludovico, etc.

Rainaldus cancellarius scripsit et subscripsit.