quia flagella dominica non ex offensione susceperit, A beati Job eum consolari non poterant, in quo suis quoniam si iniquus quisque in hac vita permittitur prosperari, necesse est ut electus Dei debeat ^ sub flagelli freno retineri. Ex qua re amicos arguit, dicens : VERS. 54. CAPUT LXU. Quomodo igitur consolamini me frustra, cum responsio vestra repugnare ostensa sit veritati? 73. Sanctis quam odiosum mendacium. Amici sermonibus veritati contraibant. Cumque hunc bypocritam vel impium dicerent, per hoc quod ipsi mentientes perpetrabant culpam, augebant procul dubio pœnam justi vulneribus afflicti. Nam sanctorum mentes, quia veritatem diligunt, etiam culpa fallaciæ torquet aliena. Quanto enim grave mendacii esse crimen aspiciunt, tanto hoc non solum in se, sed etiam in aliis oderunt. a In Germ. et Utic. ante correct., sub flagello freno retineri, et fortasse melius quam sub flagelli freno. LIBER DECIMUS SEXTUS Decursis brevi explicatione libri Job capitibus xx11, xx111 et xxiv, usque ad medium versum 20 tertiam partem claudit. 501 [Vet. et Rec. 1.] Qui contra veritatis verba B-Quis hoc vel desipiens sentiat, quod Dominus ex in allegatione deficiunt, sæpe etiam nota replicant, timore nos arguat, et ex metu judicium contra nos suum proponat? Sed qui verba sua metiri nesciunt, procul dubio ad otiosa dicta dilabuntur. In quibus si se minime reprehendunt, statim ad noxia et contumeliosa verba prosiliunt. Unde Eliphaz, qui otiosa intulit, ad contumeliosa protinus verba prorupit, dicens : VERS. 5. CAPUT IV. - Et non propter malitiam tuam plurimam, et infinitas iniquitates tuas? 4. A verbis oliosis ad contumeliosa venitur. - Ecce a torpenti corde ad verba venit otiosa, ab otiosis autem verbis per crimen fallaciæ ad contumelias exarsit. Isti quippe sunt casus culpæ crescentis, ut lingua VERS. 3. Quid prodest Deo, si justus fueris? aut C cum non restringitur nequaquam ubi ceciderit jaceat, quid ei confers, si immaculata fuerit vita tua? 2. Justitia nostra Deus non indiget. In omni quippe quod bene agimus, nosmetipsos, non autem Deum juvamus. Unde et per Psalmistam dicitur : Dixi Domino: Deus meus es tu, quoniam bonorum meorum non indiges (Psal. xv, 2). Ipse enim vere nobis Dominus, quia et utique Deus est, qui bono non indiget servientis, sed bonitatem confert quam recipit, but oblata bonitas non ipsi, sed prius accipientibus et post reddentibus prosit. Nam etsi in judicium Dominus veniens dicit: Quandiu fecistis c uni de his fratribus meis minimis, mihi fecistis (Matth. xxv, 40), mira hoc pietate loquitur ex suorum compassione membrorum. Et ipse nos per hoc quod caput nostrum est adjuvat, qui per nostra bona opera in suis membris adjuvatur. Adhuc adjungit Eliphaz, quod nullus ignorat, dicens: D seu semper ad deteriora descendat. Ea vero quæ subjuncta sunt, quia valde juxta historiam patent, expo. nenda ad litteram non sunt. 5. Sed quia amicos beati Job hæreticorum speciem tenere diximus (Sup., in præf., et alibi sæpissime), ipsum vero significationem sanctæ Ecclesiæ gerere, jam nunc Eliphaz verba quo modo hæreticorum falsitati congruant, demonstremus. Nam sequitur : CAPUT V [Vet. et Rec. II]. 502 Abstulisti enim pignus fratrum tuorum sine causa, et nudos spoliasti vestibus. Aquam lasso non dedisti, et esurienti subtraxisti panem. In fortitudine brachii tui possidebas terram, et potentissimus obtinebas eam. TYPICUS SENSUS. 6. Hæretici suos errare et Spiritum sanctum amittere, dum ad Ecclesiam redeunt, mentiuntur. In Scriptura sacra pignoris appellatione aliquando dona Spiritus sancti, aliquando vero signatur confessio peccati. Pignus namque accipitur donum Spiritus sancti, sicut per Paulum dicitur : Qui quam olim legebatur in Utic., oblata. eLvr. et Bigot., uni ex his fratribus. e vestiuntur. Et quia tales quique facile ad sanctam Ecclesiam redeunt, eo quod duplicitatis malitia non utuntur, eos hæretici nudos fatentur, quos ab ea dicunt vestibus exspoliatos, quia simplices f quosque pigros atque hebetes putant, quos prava sua dogmata perdidisse considerant. dedit nobis pignus Spiritus (11 Cor. 1). Ad hoc enim A puritate nudi sunt, et quasi ex eorum prædicatione pignus accipimus, ut de promissione quæ nobis fit certitudinem teneamus. Donum ergo sancti Spiritus pignus dicitur, quia per hoc nostra anima ad interioris spei certitudinem roboratur, Rursum pignoris nomine peccati confessio solet intelligi, sicut in Lege scriptum est; Cum debet tibi quidpiam frater tuus, et abstuleris pignus ab eo, ante solis occasum pignus restitue (Exod. xxII, 26). Frater etenim noster debitor nobis efficitur cum quilibet proximus in nos aliquid deliquisse monstratur. Peccata quippe debita vocamus. Unde peccanti servo dicitur: Omne debitum dimisi tibi (Matth. xvm, 32). Et in Dominica oratione quotidie precamur: Dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris (Matth. vi, 12). A debitore autem nostro pignus accipimus, quando B ab eo qui bin nos peccasse cognoscitur peccati ejus jam confessionem tenemus, per quam relaxare peccatum quod in nos perpetratum est postulamur. Qui enim peccatum quod commisit fatetur, et veniam pelit, jam quasi pro debito pignus dedit. Quod nimirum pignus ante solis occasum reddere jubemur, quia priusquam in nobis per dolorem cordis sol justitiæ occidat, debemus ei confessionem veniæ reddere a quo confessionem accipimus culpæ, ut qui se deliquisse in nos meminit a nobis mox relaxatum sentiat quod deliquit. Quia ergo sanctae Ecclesia cum quoslibet ab hæreticis ad veritatem fidei revertentes recipit, prius ut confiteri erroris sui culpam debeant persuadet, quasi sub hæreticorum specie per Eliphaz dicitur: Abstulisti enim pignus fratrum tuorum sine C causa. Id est, ab his qui a nobis ad te veniunt inutiliter confessionem erroris exegisti. Si vero, ut prædiximus, pignus sancti Spiritus dona sentiamus, hæretici sanctam Ecclesiam fratrum suorum pignus dicunt abstulisse, quia eos qui ad illam veniunt dona spiritalia suspicantur amittere. Unde et sequitur: Et nudos spoliasti vestibus. [Rec. 111. 7. Eosdem pigros dicunt et hebetes. Eos quos hæretici perversis prædicationibus trabunt præcepta doctrinæ suæ quasi quædam vestimenta habere existimant, et tandiu illos vestitos putant, quandiu hæc quæ ipsi prædicaverunt ab illis servari considerant; ex quibus cum quidam ad sanctam Ecclesiam redeunt, eos protinus doctrinæ vestimenta perdidisse suspicantur. Vet. III.] Sed cum nudus exspoliari nequeat, quærendum nobis est quomodo prius nudi, et post spoliati memorantur? 503 Sed sciendum est quia omais qui cordis puritate perfruitur, eo ipso quo duplicitatis tegumentum non habet, nudus est. Et sunt nonnulli apud hæreticos qui cordis quidem puritatem habent, sed tamen doctrinæ eorum dogmata perversa suscipiunt. Hi nimirum et ex sua a d Lyr. et Bigot., cum debuerit tibi... ante solis occasum restitue. b Germ. et Norm., in nobis peccasse... in nobis perpetratum. Turon., Ecclesia cuilibet... revertenti, prius, elc. d Utic. olim, et ex sua pietate. 8. Ecclesiam inscitiæ arguunt, cum incognita loquuntur. Sequitur Aquam lasso non dedisti, et esurienti subtraxisti panem. Hæretici quo veritatis soliditatem non tenent, eo nonnunquam student ut loquaciores appareant, et contra catholicorum fidem quasi de doctrinæ scientia gloriantur; cunctos quos aspiciunt pravis ad se trahere sermonibus quærunt, et unde sibi alios ad interitum sociant, inde se agere aliquid vivaciter putant. Eos vero lassos dicimus qui sub hujus sæculi onere laborioso fatigantur. Uude et per semetipsam Veritas dicit: Venite ad me omnes, qui laboratis, et onerati estis, et ego reficiam vos (Matth. x1, 28). Hæretici igitur, quia sua dogmata prædicare non cessant, sanctam Ecclesiam quasi de imperitia irrident, dicentes: Aquam lasso non dedisti, et esurienti panem subtraxisti. Se enim aquam lasso dare existimant cum quibusdam sub terreno fasce laborantibus sui poculum erroris præbent. Et panem se esurientibus non subtraxisse suspicantur, quia etiam de invisibilibus atque incomprehensibili bus requisiti, cum superba audacia respondent. Et tunc se doctos præ omnibus credunt cum loqui de incognitis infelicius præsumunt, Sancta vero Ecclesia dum quempiam videt esurire quod ei non prosit accipere, aut si jam sunt sibi cognita, modeste supprimit, aut si adhuc videntur incognita, humiliter fatetur, eosque bad ordinatæ humilitatis sensum revocat cum per suum illis prædicatorem dicit: Non plus sapere quam oportet sapere, sed sapere ad sobrietatem (Rom. xi, 3). Et rursum: Noli altum sapere, sed time (Rom. x1, 20). Atque iterum: Altiora te ne quæsieris, et fortiora te ne scrutatus fueris (Eccli. W, 22). Et rursum: Mel invenisti, comede quod sufficit tibi, ne forte i satiatus evomas illud (Prov. xxv, 15). Mel quippe invenire est sancti intellectus dulcedinem degustare. Quod tunc sufficienter comeditur, quando nostra intelligentia juxta mensuram sensus sub moderamine tenetur. Nam satiatus mel emovit, qui plus appetens penetrare quam capit, et illud perdit unde potuit nutriri. Quia ergo sancta Ecclesia ab infirmis mentibus prohibet alta perscrutari, beato Job dicitur: Esurienti subtraxisti panem. D [Vet. IV. 9. Ejus magnitudini et universalitati invident.Et quia ejus quoque magnitudini hæretici invident, quod in fide vera populos universaliter tenet, cum terrenæ prosperitatis tempus inveniunt, contra • Turon., quos ab eis dicunt vestibus exspoliari. f Vindoc., quasi pigros. Turon., laboriosius fatigantur. h Turon., ad ornatæ humilitatis. gunt: eam in superbis vocibus excedunt, et exprobrantes A conturbatum putant. Qui adhuc insultantes adjunaperiunt quantum prius ejus potentiæ latenter invidebant. Nam sequitur: In fortitudine brachii tui possidebas terram, et potentissimus obtinebas eam. Ac si patenter dicant: Quod in prædicatione tua 504 terram universaliter occupasti, potentia fortitudinis, non ratio veritatis fuit. Quia enim christianos principes prædicationem ejus tenere conspiciunt, hoc quod ei a populis creditur, non virtutem rectitudinis, sed causam sæcularis potentiæ esse suspicantur. Sequitur : CAPUT VI. VERS. 9. Viduas dimisisti vacuas, et lacertos pupillorum comminuisti. a 10. Magistros errorum resipiscentes benigne suscipienti detrahunt. Plebes quæ hæreticis prædicanti- B bus sunt subjectæ ex carnali intelligentia errorum eorum semina perversa concipiunt, eisque in sua damnatione sociantur. Sed cum sancta Ecclesia ipsos errorum prædicatores vel ratione victos ad se suscipit, vel studio perversitatis obduratos sub disciplinæ suæ vinculo restringit, destituti hæretici cum remanere apud se plebes sine prædicatoribus vident, quid aliud a sancta Ecclesia quam viduas vacuas relictas dolent? Et quia subtractis hæreticorum magistris, eorum discipulos in suo opere infirmari suspicantur, quasi lacertos pupillorum comminutos ab Ecclesia esse conqueruntur. Vel certe quia sancta Ecclesia dum quosdam ab hæreticis venientes suscipit, liquet nimirum quod pristino eorum errori contradicit. Nam sunt nonnulli qui ita virginitati carnis C student, ut nuptias damnent; et sunt nonnulli, qui ita abstinentiam laudant, ut sumentes alimenta necessaria detestentur. De quibus per Paulum dicitur: Prohibentium nubere, jubentium abstinere a cibis, quos Deus creavit ad percipiendum cum gratiarum actione fidelibus (1 Tim. iv, 3). Quia ergo eos a carnali intentione suæ superstitionis revocat, hæretici cum hos aspiciunt aliter vivere quam docuerunt, lacertos eorum ab operatione quam prius tenuerant comminutos esse ab Ecclesia b testantur. Unde et in hoc tempore disciplinæ, si quid ei adversitatis evenerit, hoc evenisse ex digna peccatorum retributione suspicantur. Nam subditur : D VERS. 11. - Et putabas te tenebras non visurum, et impetu aquarum inundantium non oppressum iri. Ac si aperte dicat: Securitatem pacis in spe tibi proposueras, et idcirco de præsumptione tua quasi de luce gaudebas, nec te unquam opprimi tribulationibus existimasti. Sed ecce, dum supervenientibus malis affligeris, an sint recta quæ tenes ipsæ quæ te opprimunt tribulationum tenebræ ostendunt. Quas videlicet tribulationes Eliphaz aquis inundantibus comparat, quia dum aliæ super alias irruunt, quasi aquis tumentibus, undæ undas sequuntur. Sequitur : CAPUT VIII [Vet. V]. VENS. 12-14. An cogitas quod Deus excelsior cælo sit, et super stellarum vertices sublimetur? Et dicis : Quid enim novit Deus? et quasi per caliginem judicat. Nubes latibulum ejus, nec nostra considerat, 505 et circa cardines cœli perambulat. 12. Immensitatis et providentiæ divinæ eximia descriptio. Deus sic intendit omnibus, ut adsit singulis.Sunt plerique ita hebetes ut formidare nesciant nisi quod corporaliter vident. Unde fit ut Deum non metuant, quem videre non possunt. Hæretici autem, quia se esse sapientes arbitrantur, verba contra catholicos irrisionis proferunt, atque ab eis illum non timeri suspicantur, quem videre corporaliter nequeunt ut quasi per torporem sensus auctorem suum existiment, quia cœlo excelsior est, et super stellarum vertices sublimatur, ex longinquo videre non posse; et quia inter nos et cœlestem sedem partes aerea intersunt, quasi in nube latens per caliginem judicet, et superioribus intentus, minus ima perpendat ; et dum cœli cardines ambiendo constringit, e interiora non videat. Sed quis de Deo ista vel desipiens suspicetur, qui nimirum cum sit semper Omnipotens, sic intendit omnibus, ut adsit singulis; sic adest singulis, ut simul omnibus nunquam desit? Nam etsi quosdam peccantes deserit, eisdem tamen ipsis adest per judicium, quibus deesse cernitur per adjumentum. Sic itaque exteriora circumdat, ut interiora impleat; sic interiora implet ut exteriora circumdet; sic summa regit, ut ima non deserat; sic imis præsens est, ut a superioribus non recedat; sic latet in sua specie, tamen cognoscatur in operatione; sic cognoscitur in suo opere, ut tamen comprehendi non valeat a cognoscentis æstimatione; sic adest, ut videri nequeat; sic videri non valet, ut tamen ejus præsentiam ipsa sua judicia testentur; sic se nobis intelligendum præbet, ut tamen ipsum nobis d radium sui intellectus obnubilet; et rursum sic caligine nos ignorantiæ reprimit, ut tamen menti nostræ radiis suæ claritatis intermicet quatenus et sublevata quidpiam videat, et reverberata contremiscat; et quia eum, ut interiora, quod exhibent Mss. et vet. Edit. Jam Gregorius egit de inferioribus seu de imis, quæ superioribus opponit; hic de int rioribus, que Deus, etiamsi coelum ambiat exterius, introspicit. Vindoc., radium suæ cognitionis intellectus. sicuti est, videre non potest, aliquatenus vivendo co- A tunt? Sed cum eos mors superveniens a præsenti gnoscat. Sed hæc hæretici sanctam Ecclesiam scire non æstimant, quia stulto judicio solos se case sapientes putant. Ex quorum adhuc typo subjungitur : CAPUT IX. VERS. 15. Nunquid semitam sæculorum custodire cupis, quam calcaverunt viri iniqui ? Si 15. Christi semita humilitas mundi superbia. cut semita Redemptoris nostri humilitas, ita semita sæculorum superbia est. Sæculorum itaque a semitam viri iniqui calcant, quia per hujus vitæ desideria in elatione perambulant. De quibus adhuc iniquis subditur : CAPUT X [Vet. VI, Rec. IV]. VERS. 16. Qui sublati sunt ante tempus suum et fluvius subvertit ↳ fundamentum eorum. 14. Iniqui semper ante tempus quod sibi præfixerunt nunquam ante constitutum a Deo moriuntur. - Cum tempus vitæ a divina nobis præscientia sit procul dubio præfixum, quærendum valde est qua ratione nunc dicitur quod iniqui ex præsenti sæculo ante tempus proprium subtrahantur. Omnipotens enim Deus etsi plerumque mutat sententiam, consilium nunquam. Eo ergo tempore ex hac vita quisque subtrahitur, quo ex divina potentia ante tempora præscitur. Sed sciendum quia creans et ordinans nos omnipotens Deus, juxta singulorum merita, disponit et terminos, ut vel malus ille breviter vivat, ne multis bene agentibus 506 noceat; vel bonus iste diutius in hac vita subsistat, dut multis boni operis adjutor existat; vel rursum malus longius differatur in vita ut prava adhuc opera augeat, ex quorum tentatione purgati justi verius vivant; vel bonus citius subtrahatur, ne si hic diu vixerit, ejus innocentiam malitia corrumpat. Sciendum tamen quia benignitas Dei est peccatoribus spatium pœnitentiæ largiri. Sed quia accepta tempora non ad fructum pœnitentiæ, sed ad usum iniquitatis vertunt, quod a divina misericordia mereri poterar amittunt. Quamvis omnipotens Deus illud tempus uniuscujusque ad mortem præsciat quo ejus vita terminatur, nec alio in tempore quisquam mori potuit, nisi ipso quo moritur. Nam si Ezechiæ anni additi ad vitam quindecim memorantur (Iv Reg. 20, 6), tempus quidem vitæ crevit ab illo termino quo mori ipse merebatur. Nam divina dispositio ejus tempus tunc præscivit, quo hunc postmodum ex præsenti vita subtraxit. Cum ergo ita sit, quid est quod dicitur : Quia iniqui sublati sunt ante tempus suum, nisi quod omnes qui præsentem vitam diligunt longiora sibi ejusdem vitæ spatia promita Idem, viam. b Bigot. et Lyr., fundamenta eorum. Ita quoque nunc in Utic. legitur, cum prius scriptum esset, fundamentum. с Sag., cum plerisque Norm., ex præs. vita. Utic. vita subtrahit, eorum vitæ spatia, quæ sibi longiora quasi in cogitatione tendere consueverant, intercidit. De quibus recte dicitur: [Rec. V.] Et fluvius subvertit fundamentum eorum. 15. Iniquorum fundamentum in terrenis, justorum in cœlestibus est. - Iniqui enim dum corde transire ad æterna negligunt, et cuncta præsentia fugitiva esse non intuentur, mentem in amore præsentis vitæ figunt, et quasi longæ habitationis in ea sibi fundamentum construunt, quia in terrenis rebus per desiderium solidantur. Sic primus in terra Cain civitatem construxisse describitur (Genes. 1v), & qui videlicet peregrinus aperte monstratur, quia ipse in terra fundamentum posuit, qui a soliditate æternæ patriæ alienus fuit. Peregrinus quippe a summis, fundamenB tum in infimis posuit, qui stationem cordis in terrena delectatione collocavit (S. August. lib. xv de Civil. Dei, cap. 17 et 19). Unde et in ejus stirpe Enoch, qui dedicatio interpretatur, primus nascitur; in electorum vero progenie Enoch septimus fuisse memoratur, quia videlicet reprobi in hac vita quæ ante est semetipsos ædificando dedicant, electi vero ædificationis suæ dedicationem in fine temporis, id est in septimo, exspectant. Videas namque plurimos temporalia sola cogitare, honores quærere, ambiendis rebus inhiare, nil post hanc vitam requirere. Quid itaque isti nisi in prima se generatione dedicant? Videas electos i nil præsentis gloriæ quærere, libenter inopiam sustinere, mala mundi æquanimiter perpeti, ut possint in fine coronari. Electis ergo C Enoch in septima generatione nascitur, quia sui dedicationem gaudii in extremæ retributionis gloria requirunt. Et quia quotidiano temporis lapsu ipsa præsentis vitæ mortalitas decurrit, atque reproborum dedicationem eosdem reprobos subtrahendo i destruit, recte de iniquis dicitur: Et fluvius subvertit fundamentum eorum. Id est, ipse cursus mutabilitatis statum 507 in eis subruit perversæ constructionis. Sequitur: CAPUT XI. D VERS. 17. Qui dicebant Deo: Recede a nobis. 16. Hæc etiam beatum Job dixisse quis ambigat ? Sed quæ in ejus dictis exposuimus, propter legentis fastidium replicare devitamus. Sequitur : IBID.Et quasi nihil possit facere Omnipotens, æstimabant eum. In his quoque sermo, et non sententia immutatur. Nam quod per beatum Job dictum est: Quis est Omnipotens, ut serviamus ei (Job. xx1, 15)? hoc per Eliphaz dicitur: Et quasi nihil possit facere Omnipotens, æstimabant eum. Sequitur: mentum eorum. 8 Lyr., Bigot., Utic., Sag., multis omissis, quia videlicet peregrinus a summis, fundamenta in infimis posuit qui stationem cordis, etc. Ita quoque in Vin doc. Inter se consentiunt Editi omnes. b Utic. et Germ., in finem, id est in septimo tem b A CAPUT XIV [Rec. VII]. 508 VERS. 20. Nonne succisa est erectio eorum el reliqua eorum e devoravit ignis? 19. Mali nunc florent, aliquando succidendi, et tam in carne quam in anima puniendi. Hic namque iniqui erecti sunt, quia in pravis actionibus extolluntur, quia et perverse agunt, et tamen pro perversis actibus minime fe iuntur. Peccant et florent peccata augent et terrena bona multiplicant. Sed eorum erectio tunc succiditur, cum vel a præsenti vita ad interitum, vel a conspectu æterni judicis ad æternum gehennæ incendium pertrahuntur. Qui etsi hic mortuam suam carnem relinquunt, ipsam quoque in resurrectione recipiunt, ut cum carne ardeant, in qua peccaverunt. Sicut enim eorum culpa in mente fuit B et corpore, ita eorum pœna in anima erit pariter et carne. Quia ergo nec hoc eis erit a tormento liberum, quod hic mortuum relinquunt, recte nunc dicitur: Reliquias eorum devoravit ignis. Sequitur : CAPUT XV [Vet. VIII]. C 18. Justi de iniquorum peccatis nunc tabescunt, de eorum interitu quandoque lætaturi. Justi cum hic injustos errare conspiciunt, de errore pereuntium lætari non possunt. Si enim gaudent erroribus, justi non sunt. Rursum si per insultationem lætantur eo quod tales non sunt quales alios esse conspiciunt, omnino superbi sunt. Unde et pharisæus justificationem perdidit, quia publicani meritis gaudendo se prætulit, dicens : Gratias ago tibi, quia non sum e sicut cæteri homines, raptores, injusti. adulteri, velu etiam hic publicanus (Luc. xvIII, 11). Rursum si dicimus quod perfecto gaudio exsultare justi possunt de morte pravorum, quale est in hoc mundo gaudium de ultione peccantium, in quo adhuc incerta est vita justorum? Discernamus igitur tempora tremoris et exsultationis. Vident etenim nunc injustos justi, et de eorum nequitia tabescunt. Cumque eos feriri conspiciunt, de sua quoque vita suspecti fiunt, Quando ergo videbunt justi iniquorum interitum, et lætabuntur, nisi cum districto judici perfecta jam securitate exsultationis inhæserint, cum in illo extremo D examine illorum damnationem conspicient, et de se jam quod metuant non habebunt? Nunc itaque reprobos aspiciunt et gemunt, tunc aspicient et subsannabunt, quia eos exsultando despicient, quos modo nec sine gemitu iniqua perpetrantes, nec sine metu vident pro iniquitate morientes. Unde per hoc quod subditur, quia de damnatione eorum ultima dicatur ostenditur; nam protinus subinfertur • d a Norm., peccantium. Olim tamen in Utic. legebatur pereuntium. In Germ. ac olim in Utic., qui publicano meritis. PATROL. LXXV. f VERS. 21, 22. Acquiesce igitur ei, et habeto pacem, et per hæc habebis fructus optimos. Suscipe ex ore illius legem, el pone sermones ejus in corde suo. 20. Hæreticorum superbia et præsumptio. - Culpa superbiæ est docere meliorem, quam sæpe hæretici perpetrant, qui de his quæ prave sentiunt quasi docere catholicos præsumunt. Tunc enim eos putant Deo acquiescere, si illos contigerit eorum perversitatibus consentire. Et acquiescentibus pacem promittunt, quia contra eos qui sibi consentiunt jain jurgari desistunt. Fructus autem optimos sibi consentientibus pollicentur, quia eos solos bona opera agere existimant, quos ad sua dogmata se trahere exsultant. Quibus et hoc congruit, quod adjungit : Suscipe ex ore illius legem. Quia ea quæ ipsi sentiunt ex ore Dei procedere suspicantur: Et pone sermones ejus in corde tuo. Ac si aperte astruat, dicens : Quos nunc usque in ore, et non in corde tenuisti. Quia enim eorum perversa dogmata & respuit, non eum verba Dei in sensu, sed in ostensione habuisse criminantur. Unde quasi sub quadam specie dulcedinis infundunt virus pestiferæ persuasionis, ut verba Dei Ecclesiam in corde suo ponere admoneant. Quæ si unquam a corde illius recessissent, ab illis talia nullateaus audiret. Sequitur : VERS. 23. Si reversus fueris ad Omnipotentem, ædificaberis, et longe facies iniquitatem a tabernaculo tuo. 21. Quid ad Deum post peccata revertitur, in cogitatione et opere munducatur. Fidelem populum hæretici a Deo discessisse existimant, quia eum suis prædicationibus resistentem vident. Quem cum malis præsentibus afflictum conspiciunt, quasi per admonitionem ad conditoris gratiam trahere conantur, di• Plerique, devorabit, et ita deinceps. f In Vindoc., meliorem se. n Vindoc., respuit sancta Ecclesia, non eum, etc. h Vindoc., quasi per admonitionem conditoris, ad gratiam reducere conantur. 36 |