perpetuo animarum adscensu ad superiora, et lapsu ad inferiora; de futura rerum omnium in fine restitutione, proindeque diaboli forsitan ac ceterorum daemonum non desperanda salute, si converti voluerint; de sphaerica corporum in resurrectione figura, et cetera. Praeterea ut pleraque Origenis opera Ambrosii nomine inscribuntur, sic et libellus iste scriptus est Ambrosii et Tatianae hortatu. ut 2. Quis fuerit Ambrosius, norunt omnes qui de Origene nostro aliquid inaudiverunt, et de illo jam supra dictum est. Quaenam vero fuerit Tatiana, vix conjecturis licet assequi. Elogia quae cum Ambrosio partitur, communia utriusque mandata, et obsequium utrique simul ab Origene praestitum summam inter illos intervenisse conjunctionem suaderent, conjugesque fuisse, nisi contra apparuisset ex Epistola ad Africanum, Ambrosii uxorem Marcellam fuisse appellatam. Videtur ergo superesse, Tatianam in proximo conjunctionis, sororis nimirum gradu statuamus: praesertim cum ex Origenis Exhortatione ad Martyrium Ambrosio in vinculis constituto inscripta, illum non modo natos atque fratres, sed et sorores habuisse constet. Quin etiam ab Origene hujus libri πɛì εúõõs num. 2. describitur Tatiana tanquam provectae aetatis, nec non ipsa et Ambrosius sub finem operis γνησιώταTo adεlpoí dicuntur. Verum quamquam haec admodum probabilia sunt, non pro certis tamen haberi velim. Nihil enim vetat Ambrosii uxorem, quae in Epistola ad Africanum Marcella vocatur, Tatianae quoque nomen habuisse. Neque magni momenti est, quod libri ɲɛì εὐχῆς num. 2. Tatiana tanquam provectae aetatis describitur, et sub finem operis ipsa et Ambrosius yvnoiTato adɛλpoí salutantur. Nam utrobique potest figurata esse locutio, nec aliter forte ambo,,germanissimi fratres" appellantur, quam in Christo, eodem prope modo, quo Ambrosium ipsum fratrem suum vocat Origenes initio Tom. 2. Commentariorum in Joannem. 3. De anno, quo hic de Oratione libellus scriptus sit, nihil certi statui potest. Id unum ex iis, quae leguntur num. 23., discimus, scriptum illum esse editis jam in Genesin Tomis. Cum autem octo solum priores in Genesin Tomi ante annum 231., quo ex Alexandria urbe discessit Origenes, similiterque quatuor de Principiis libri post primum in Genesin Tomum conscripti sint, merito colligimus librum лɛì εvxns, post Origenis ex Alexandria discessum elucubratum esse, et quatuor лɛì dexwv libris esse posteriorem. ero, eis al ma. web s.ibus, ol 1. Τὰ διὰ τὸ εἶναι μέγιστα καὶ ὑπὲρ ἄνθρωπον τυγχάνειν, εἰς ὑπερβολήν τε ὑπεράνω τῆς ἐπικήρου φύσεως ἡμῶν, ἀδύνατα τῷ λογικῷ καὶ θνητῷ γένει καταλαβεῖν· ἐν πολλῇ δὲ 2) καὶ ἀμετρήτῳ ἐκχεομένῃ ἀπὸ θεοῦ εἰς ἀνθρώπους χάριτι 3) θεοῦ, διὰ τοῦ τῆς ἀνυπερβλήτου εἰς ἡμᾶς χάριτος ὑπηρέτου Ἰησοῦ Χρι στοῦ, καὶ τοῦ συνεργοῦ πνεύματος, βουλήσει θεοῦ δυ νατὰ γίνεται. Αδύνατον γοῦν τῇ ἀνθρωπίνῃ φύσει ') Cfr. Orig. Opp. ed. de la Rue Tom. I. pag. 196. seqq. coll. ed. Oxoniensi. Ruaeus Tom. laud. pag. 911. haec habet:,,Biennio postquam e typis Vincentianis exierat Origenis de Oratione libellus a nobis pro modulo recognitus et emendatus, prodiit Londini anno 1728. altera ejusdem operis editio graeco-latina ab editore Guilielmo Reading, A. M. Cleri Londinensis in Colleg. Sionensi Bibliothecario, qui eidem subjunxit eruditi cujusdam viri notas partim criticas, partim locorum difficilium exegeticas. Illas, ne quid ed. nostrae deesse videatur, ad calcem hujus Tomi exhibendas esse duximus." Equidem has Angli notas suo statim singulas loco apposui. 2) R. in notis: „Bentlejus expungit particulam δε, quae certe redundat, et sensum perturbat." Anglus : lege dn. Has autem particulas in hoc Libello saepe per scribae incuriam permutatas invicem invenies." 3) Anglus:,,Frequens est haec phrasis in scriptis Apostolicis, atque ea fortasse de causa librarius addidit illud θεοῦ, quod nobis παρέλκειν videtur; nihil est enim, quod credamus, Origenem ταυτολογοῦντα hic scripsisse : χάριτι θεοῦ ἀπὸ θεοῦ.“ ORIGENIS DE Oratione LIBELLUS. 83 ὑπάρχον σοφίας κτῆσις, ᾗ τὰ πάντα κατεσκεύασται: 1) πάντα γὰρ κατὰ τὸν Δαυίδ») ὁ θεὸς ἐν σοφίᾳ ἐποίησε δυνατὸν ἐξ ἀδυνάτου γίνεται διὰ τοῦ κυ ρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὃς ἐγενήθη 3) σοφία ἡμῖν ἀπὸ θεοῦ, δικαιοσύνη τε καὶ ἁγιασμὸς καὶ ἀπολύτρω . σις. Τις 4) γὰρ ἄνθρωπος γνώσεται βουλὴν θεοῦ; ἢ τίς ἐνθυμηθήσεται τί θέλει ὁ κύριος; Ἐπεὶ λογισμοί θνητῶν δειλοὶ, καὶ ἐπισφαλεῖς αἱ ἐπίνοιαι ἡμῶν· φθαρ τὸν γὰρ σῶμα βαρύνει ψυχὴν, καὶ βρίθει τὸ γεῶδες σκῆνος νοῦν πολυφροντίδα. Καὶ μόγις εἰκάζομεν τὰ ἐπὶ γῆς, τὰ δὲ ἐν οὐρανοῖς τίς ἐξιχνίασε; Τίς ) δ ̓ οὐκ ἂν εἴποι ἀδύνατον εἶναι ἀνθρώπῳ ἐξιχνιάσαι τὰ ἐν οὐρανοῖς; Αλλ ̓ ὅμως τοῦτο τὸ ἀδύνατον, τῇ ὑπερ βαλλούσῃ χάριτι τοῦ θεοῦ δυνατὸν γίνεται· ὁ γὰρ ἁρ παγεὶς εἰς τρίτον οὐρανὸν, ἐξιχνίασε τάχα τὰ ἐν τοῖς τρισὶν οὐρανοῖς, διὰ τὸ ἀκηκοέναι, ἄρρητα ) βήματα, ἃ μὴ ἐξὸν ἀνθρώπῳ λαλῆσαι ἦν. Τις δὲ δύναται εἰπεῖν, ὅτι δυνατὸν ἀνθρώπῳ γνωσθῆναι 5) τὸν τοῦ κυρίου νοῦν; ̓Αλλὰ καὶ τοῦτο ὁ θεὸς διὰ Χριστοῦ χαρί 66 1) Sic habet Cod. Mscr., non κατασκεύασται, male antea (v. c. in ed. Oxon.): lectum est. R. 2) Cfr. Psalm. CIV, 24. ut 3) R. in textu: ἐγεννήθη," in notis: „,in Cod. Mscr. ἐγεννήθη scriptum affirmat Walkerus, male autem legisse ed. Oxoniensem: ἐγενήθη. Quae tamen lectio alteri videtur anteponenda," Cfr.. I Cor. I, 30. 4) Cfr. Sap. Salom. IX, 13-16. 5) Verbis: τὰ ἐπὶ γῆς, in ed. Oxoniensi adduntur et uncis includuntur ista:, καὶ τὰ ἐν χερσὶν εὑρίσκομεν μετὰ πόνου, quae quidem in vulgatis libri Sapientiae editionibus comparent, sed quoniam in Origeniano Cod Mscr. desiderantur, ca expunximus 1 R. 66 6) Cod. Mscr, habet: Τίς δ' οὐκ ἂν εἴποι, ed. vero Oxoniensis : Τις δὲ οὐκ ἂν εἴποι R. 39 ζεται !) . . . . τὸ θέλημα τοῦ κυρίου ἑαυτῶν· οὐκέτι, ὅτε διδάσκει αὐτοὺς τὸ θέλημα τοῦ κυρίου 2) εἶναι θέλοντος, ἀλλὰ εἰς φίλον μεταβάλλοντος τούτοις, ὧν κύριος πρό τερον ἦν. ̓Αλλὰ καὶ ὡς οὐδεὶς 3) οἶδεν ἀνθρώπων τὰ τοῦ ἀνθρώπου, εἰ μὴ τὸ πνεῦμα τοῦ ἀνθρώπου τὸ ἐν αὐτῷ· οὕτω καὶ τὰ τοῦ θεοῦ οὐδεὶς οἶδεν, εἰ μὴ τὸ πνεῦμα τοῦ θεοῦ. Εἰ δὲ μηδεὶς οἶδε τὰ τοῦ Θεοῦ, εἰ nem: 99 neque 1) Post verbum,,χαρίζεται, "Cod. Mscr. lacunam habet trium circiter versuum. Illam editor Oxoniensis supplendam duxit his Joannis verbis XV, 15. „εἶπε γάρ· οὐκ ἔτι ὑμᾶς λέγω δούλους, ὅτι ὁ δοῦλος οὐκ οἶδε τί ποιεῖ ὁ κύριος· ὑμᾶς δὲ εἴρηκα φίλους, ὅτι πάντα, ἃ ἤκουσα παρὰ τοῦ πατρός μου ἐγνώρισα ὑμῖν. Λέγει ὅτι οὐκ οἶδε τὸ θέλημα τοῦ κυρίου ἑαυτῶν οὐκέτι, ὅτε κτλ. R. Anglus sagacissime, ut videtur, in notis: „In loco fortasse supplendo editor Oxoniensis non erravit; minus recte tamen haec per illa: „λέγει, ὅτι οὐκ οἶδε, cum seqq. connexuit; cum illud οἶδε non ἑαυτῶν, sed ἑαυτοῦ in adjunctis plane postulet, sicut apud Joanοὐκ οἶδε, τί ποιεῖ αὐτοῦ ὁ κύριος, «Ε etiam ulla e verbis ita conjunctis sententia effici possit. Ego igitur totum locum sic potius constituendum emendandumque esse arbitror: χαρίζεται. Εἶπε γάρ· οὐκ ἔτι ὑμᾶς λέγω δούλους, ὅτι ὁ δοῦλος οὐκ οἶδε τί τὸ θέλημα τοῦ κυρίου αὑτοῦ· ὑμᾶς δὲ εἴρηκα φίλους, ὅτι πάντα, ἃ ἤκουσα παρὰ τοῦ πατρός μου, ἐγνώρισα ὑμῖν. Δούλοις οὖσιν αὐτοῖς γνωρίζει τὸ θέλημα τοῦ κυρίου ἑαυτῶν, οὐκέτι, ὅτε διδάσκει αὐτοὺς τὸ θέλημα αὐτοῦ, κυρίου εἶναι θέλοντος, ἀλλὰ εἰς φίλον σε κτλ. Nam in his, ut opinor, ita lectis distinctisque, nec sensum, nec syntaxin desiderabis. In Joannis vero verbis pro: „,τί ποιεῖ ὁ κύριος," posui: „τί τὸ θέλημα τοῦ κυρίου αὑτοῦ, quoniam aptius conveniunt cum seqq., atque ipse ita legit Origenes in loco huic gemino Tom. I. num. 31. Commentariorum in Joannem." σε 3) R. in notis: „Bentlejus legit: κύριος, |