significare videatur homousion? Decernatur nihil dif- A diversum sit in sapore. Simile auro quidquam non ferre, unius et similis (a) esse substantiæ. Sed homousion potest male intelligi ? Constituatur qualiter bene possit intelligi. (b) Unum atque idem pie sapimus, rogo ut unum atque idem quod sapimus, pium inter nos esse velimus. Date veniam, Fratres, quam frequenter poposci : Ariani non estis cur negando homousion censemini Ariani? 89. Homæusion non caret offendiculo. Similitudo vera. Sed dicis: Movet me cum scandalo homoeusii ambiguitas. Iterum audi, oro, sine scandalo : et me movet homæusii nuditas. (c) Multa sæpe fallunt, quæ similia sunt. Timeo aurum bracteæ, quia me fallere possit interius et tamen auro simile est quod videtur.Timeo lactis similitudinem, ne oblatum mihi lac, non lac ovium sit: quia ei simile videatur et bubulum. Ut lac ovium lacti ovium simile sit, non potest simile esse, nisi ovis sit. Similitudo vera in veritate naturæ est. Veritas autem in utroque natur.c (d) non negatur homousion. Hæc est enim secundum essentiam similitudo, si massa massæ 516 consimilis non fallat in bractea, si lac quod concolor est, non (a) Bad. essentia et substantiæ. Quidam mss., essentiæ substantiæ, alii, essentiam substantiæ, alii, essentiæ substantiam. Retinendum cum Carn., uno Colb. et altero Sorbon., esse substantiæ. (b) In vulgatis, unum atque idem sapimus, pium inter nos, etc. Integrior visa est lectio antiqui codicis Carnut., cui favent et ceteri, maxime Colb. et Germ., in quibus exstat : Unum atque idem pie sapimus; rogo ut unum atque idem quod sapimus inter nos esse ve. limus. (c) Et hic subnectitur in mss. sæpe nominatis: Anne quisquam me existimare poterit homæusion velle suscipere, de quo ista tractavi ? quod cum apologeticis accensendum. (d) Sic magno consensu mss., id est : cum veritas naturæ in utroque est, utrumque illud non negatur homousion. At editi, non negatur homæusios. Porro in eo, quod subsequitur, probatio habetur superioris propositionis, Similitudo vera; non proximæ hu jus, veritas autem. (e) Lips. et Par., gustu. Carnut. ms., gustato alle rius generis liquore: male. Nam hoc ipsum, quod vinum videbatur, vinum non esse gustatu dicit se recognovisse. (f) Mss. Tell., Mich. et Carn. similitudinem sapor prodidit. Magis placet dissimilitudinem. Tum iidem mss. cum altero Carn. et Remig. subjungunt : Numquid et hic similitudinis negligens fui ? verba ad Apologiam pertinentia, quæ in sequentem sententiam aptius cadunt. (g) Lipsius, non metuo, particula negante de suo prave addita, sine qua superius jam legerat : Timeo aurum bracte; neque tamen in posterioribus edit. castigatus fuit. (h) Sic mss. Editi vero, et quid verear edicam. Jam el legi. Mihi quidem. Jam legit superius, quod hic dicit se vereri. Timet quippe ne non sincera sit Orientalium fides; quia Ancyræ damnarunt homousion. Hoc autem illis jam num. 81 exprobravit in hunc modum Quid fidem meam in homousion damnas, etc. (i) Puta in duodecim definitionibus tractatus hujusce initio relatis et expositis: quas solas Sirmium fuisse delatas declarat secundum Apologiæ responsum, relatum supra n. 13, post primam Ancyranæ synodi definitionem. Delatas eas fuisse ut subscriberentur, nunc primum disertis verbis significat Hilarius, sed aliquos ut iis subscriberent Sirmii coactos potest esse, nisi aurum : simile lacti, nisi sui gene. ris sit, esse non poterit. Fefellit me frequenter color vini: et tamen (e) gustatu, alterius generis liquorem recognovi. Vidi carnes carnibus similes : sed postea mihi naturæ (f) dissimilitudinem sapor prodidit. Has enim similitudines, quæ non ex unitate naturæ sint, (g) metuo. 90. Ancyræ fides quibusdam tacitis Sirmium delata. -Vereor enim, Fratres, Orientis hæreses in tempora singula pullulantes: et (h) quid vereri me dicam, jam et legi. Nihil quidem (i) in his, que vos, de Orientalium quorumdam assensu, susceptæ legationis ministri subscribenda Sirmium detulistis, nihil suspicionis relictum est: sed habuerunt ab exordio non nihilum offensionís, quæ credo vos, sanctissimi viri Basili et (j) Eustathi et Eleusi, ne quid scandali (k) afferretur, abolenda tacuisse. Quæ si recte scripta sunt, taceri non debuerunt. Si autem quia non recte scripta sunt (1) nunc tacentur, cavendum est ne aliquando dicantur. (m) Parcens enim adhuc de his nihil dico tamen mecum recognoscitis, 517 quod esse jam non semel enarravit. Deinde quod asserit factum de Orientalium quorumdam assensu, non ita videtur intelligendum, ut Orientales quidam censuerint duodecim tantum synodi definitiones, cæteris suppressis, Sirmium esse deferendas; hanc enim suppressionem solis Basilio, Eustathio et Eleusio. et id quidem ex conjectura, infra adscribit: sed ut tota synodus Ancyrana statuerit placita sua Sirmium deferenda, et ab iis subscribenda esse, qui contraria Ctuebantur. Ideo autem hæc synodus quorumdam dicitur, quia neque Orientales omnes, neque admodum frequentes in eam convenerant. D (j) In mss. Colb. et Germ., Eustachi. In Carn., Corb. et aliis quibusdam, Eustasi. Pessime autem apud Er., Lips. et Par., Basilii et Eustathii et Eleusii in secundo casu, cum oratio exigat quintum. Hic quippe Hilarius sermonem habet ad Basilium, Eusta thium et Eleusium, ut qui inter Orientales Ancyræ congregatores eminebant, et inde ad Imperatorem legati fuerant. (k) Antiquior ms. Colb. cum Germ. faventibus aliis, offerretur. (1) Editi, adhuc tacentur: emendantur ex mss. (m) Verbum dicantur in ms. Remig, excipit additamentum, quod in Carn. et Mich. superiori sententix, Si autem quia non recte scripta sunt, etc., minus apte præfigitur; habetur vero ad oram alterius Carn. et Tell. Ante existimor suspicionem ab his adimere, vel ea laudare quibus parco ? Parcere enim, et cum dilatione ad hoc (ms. Mich. ab hoc) parcere, nihil improbi est et remissi. An hic similem substantiam aliud patior esse nisi unam? quæ si non una sit antea confitenda, jam postea impie sit similis prædicanda. Quo responso apposite ostendit Hilarius, se ab Orientalibus suspicionem non adimere. Nam qui timet ac cavet, ne quod tacitum est, aliquando dicatur, non est sine suspicione. Longe minus laudat, qui parcendum putat. Non parcit autem nisi cum dilatione, qui mox tandem animum suum aperit in hunc modum : Date veniam, fra tres, dolori meo: impium est quod audetis. Quem in locum melius rejiceretur secunda pars superioris responsi, ab his scil. verbis, An hic similem, etc. Ubi de Orientalium progressu non ita gratulatur quin quasdam in eis impietatis quisquilis advertat, do quibus sibi dolendum sit. non ita omnis (a) conscripta apud Ancyram fides se A qui rem eo deducimus, ut quia episcopi non fuerunt, habebat. Non famæ fabulam loquor litterarum fidem teneo, non a laicis sumptam, sed ab episcopis datam. 91. Ad homousion suscipiendum adhortatio. Nicanam fidem non nisi exulaturus audivit. Oro vos, Fratres, adinite suspicionem, excludite occasionem (6). Ut probari possit homæusion, non improbemus homousion. Cogitemus tot sacerdotes sanctos et quiescentes quid de nobis Dominus judicabit, si nunc anathematizantur a nobis? Quid de nobis erit, (a) In vulgatis, scripta... se habeat: et mox apud Bad. et Mir., non a lectoribus sumptam, pro non a laicis sumptam. Hic significat Hilarius, non ita Ancyra conscriptam esse fidem, qualis Sirmii edita est; seque hoc non rumore vulgi, sed ex ipsismet synodi litteris didicisse; easque litteras non laicorum, sed episcoporum nomine editas ac subscriptas esse. Quod videtur dixisse, quia in concilio Mediolan. an. 355, quamdam fidei formulam emiserant Constantii nomine, ut si eam exhorrerent catholici, haberent unde se excusarent, uti jam observatum est n. 78. Illas autem litteras exhibet Epiphanius hær LXXII, n. 2, qui tamen epistolam de homousii et homæusii expositione superius n. 81, summatim relatam nec ipse nobis transmisit, nec ullus alius. (b) Supple, male de vobis sentiendi. (c) Mir., Lips. et Par., nec ceperimus. Melius alii libri, nec cœperimus, supple esse. Postea omnes mss. uno excepto, sumus successio, non successores. Argumento eodem Arianos urget Athanasius, lib. de Synod. pag. 882. Quo, inquit, jure ipsi episcopi esse poterunt, si ab episcopis, quos ipsi criminantur, constituti sunt. Sententiae hujus rationem sic reddit Socrates lib. n, cap. 40: Quonam modo eorum (Nicæ norum Patrum) ordinationem tamquam probam ac le- C gitimam susceperunt, quorum fidem velut falsam ac reprobam rejecerunt? Nam si illi non habuerunt Spiritum sanctum, qui per ordinationem infunditur, sacerdotium non acceperunt. Quomodo enim acceperunt ab iis, qui non habebant quod darent? Hinc apud Thedoretum lib. IV hist. eccl. c. 23, Moyses a Lucio Ariano patriarcha Alexandrino episcopalem ordinationem recipere vehementer recusavit his verbis: Absit ut ego manu tua ordiner le enim invocante non supervenit gratia Spiritus sancti. Huc accedit quod Innocentius 1, epist. ad Macedones cap. 3, habet : Asseritur eum, qui honorem amisit, honorem dare non posse; nec illum aliquid accepisse, quia nihil in dante eral, quod ille posset accipere. Acquiescimus, et verum est. Certe quia quod non habuit, dare non potuit; damnationem utique, quam habuit, per manus impositionem dedit: et qui particeps factus est damnato, quomodo debeat honorem accipere, invenire non possum. Ob hec aliaque Patrum verba, maxime ex Ebbonis Remensis occasione, disputatum est an valida esset episcopi consecratio ab iis facta, qui anathemate damnati erant. Verum ex verbis Innocentii liquet, cum non tam negasse collatam ordinationem, quam ordinis honorem, et ipsius exercendi potestatem : quia, inquit, nostræ lex est Ecclesiæ, nec ex his aliquem in clericatus honorem vel exiguum subrogare. Unde quod Anisius statuerat, ut a Bonoso ordinati reciperentur, quamvis contra pristinum morem, tamen pro utilitate Ecclesiæ rite sancitum esse non negat. Fatetur etiam, Novatianis a Nicæna synodo indultum esse, ut ad Ecclesiam redeuntes in Clero permanerent: hoc cæteris ita negatum esse propugnans, ut et potuisse concedi, et quod negatum fuerit, ex disciplinæ consuetudine, non autem quod irrita existimaretur hæreticorum ordinatio, factum esse satis indicet. Sed et Romanæ Ecclesiæ quale ea de re ju dicium fuerit, locuplex testis est Augustinus, epist. D nos quoque (c) nec cœperimus? Ordinati enim ab his sumus, et eorum sumus successores. Renuntiemus episcopatui, (d) quia officium ejus ab anathemate sumpserimus. Date veniam, Fratres, dolori meo: impium est (e) quod audetis. Non patior hanc vocem, ut in anathemate sit homousion secundum religiosam intelligentiam confitens. Nomen nihil habet criminis, quod sensum non perturbat religionis. 518 (f) flomæusion nescio, nec intelligo, nisi tantum (g) ab similis essentie confessione. Testor Deum alias L, nunc CLXXXV, n. 47: Hoc, inquit, ab initio servavit Africana catholica, ex episcoporum sententia qui in Ecclesia Romana inter Cæcilianum et partem Donati judicaverunt, damnatoque uno quodam Donato... cæteros correctos, etiamsi extra Ecclesiam ordinati essent, in suis honoribus suscipiendos esse censuerunt. Ita etiam intelligi potest ac debet noster Hilarius, ut nimirum qui episcopatus officium ab anathemate sumpserint, disciplinæ rigore a nulla synodo eis relaxato, episcopi non sint, seu non censeantur esse; ea videlicet ratione, qua episcopos, quamvis legitime ordinatos, eos non esse declarat, qui in anathemate sunt constituti. Valet quippe Augustini ratio, lib. contra epistolam Parmeniani c. 13: In ipsa præcisione vitium, non in sacramentis: quæ ubicumque sunt ipsa, vera sunt. Quocirca Hieronymus, Dial. contra Luciferianos morem defendens Ecclesiæ, quæ ab Arianis venientes episcopos recipiebat, ad objec tum quod Spiritum sanctum præstare non valeant sic respondet: Si Arianus Spiritum non potest dare, ne baptizare quidem potest; quia Ecclesiæ baptisma sine Spiritu sancto nullum est. Ultro tamen concedit Augustinus, epist. CLXXXV, n. 47, foris ab unitate corporis Christi Spiritum sanctum haberi non posse. Neque hic expendimus quo sensu Hieronymus eum ·ab Ariano dari non posse inficietur : hoc enim potest etiam vere dici, sed alterius est quæstionis. (d) Quia scil., ut loquitur Innocentius I, epist. ad Macedones c. 3, Romanæ lex est Ecclesiæ venientibus ab hæreticis, per manus impositionem, laicam tantum tribuere communionem, etc. (e) Bad. et Er. cum aliquot recentioribus mss. quod auditis male. Deinde soli editi, non patiar. Hic tandem declarat Hilarius, quod hactenus dissimulavit, ultimum videlicet Ancyranæ synodi decretum : quod cum reliqua epistola apud Epiphanium hær. LXXIII habetur, et num. 11, refertur his verbis: ET TIS ἐξουσίᾳ καὶ οὐσίᾳ λέγων τὸν Πατέρα πατέρα του Υιού, ὁμοούσιον δὲ ἢ ταυτοούσιον λέγοι τὸν Υιόν τῷ Πατρὶ, ἀνάOua TTO. Si quis Patrem potestate simul et substantia Filii patrem asserens, consubstantialem vel ejusdem cum Patre substantiæ Filium esse dicat, anathema sit. (f) Carnutensis codex, unus Colb. et alter Sorbon., homousion nescio, etc., quam lectionem ultro præferremus, si sinerent prima subsequentis nota apologeticæ verba. (g) Ita cum tribus prædictis mss. alii duo. At Er. et Lips. et Par., similis essentiæ confessionem. Bad. cum pluribus mss., absimilis essentiæ confessionem. Loco absimilis, non displiceret ob similis, vel cum ms. German. ab antiqua manu secunda, ad similis. Post hæc verba sequitur in mss. sæpe jam laudatis postrema hæc Apologiæ pars: Numquid videor, quod nescivi, probare potuisse? Non utique. Sed quia fides catholica non debeat nisi per unitatem similitudinem credere; ut similitudinem tantum ad excludendam uniðnem commemoret, non ad discidium unitatis: idcirco me dixi, cum nomina homousií atque homæusii nescissem mendose in mss. uno recentiore Carn. excepto, nescissent, et mox recepissent), tamen per unitatem similitudinem recepisse. Hoc ipsum statim sequens sententia absolvit : Testor Deum cœli, etc. cœli atque terræ, me cum neutrum audissem, sem- A secentur. (a) In vulgatis, per homousion homousion. Cum verbis Hilari modo allatis, se per unitatem similitudinem recepisse, inagis consonat lectio mss. (b) In excusis, religiosi extant libri. At in mss., religiose: quod refertur ad verbum interpretati sunt, et illustratur his verbis n. 27 libri contra Constant. : Exstant enim litteræ, quibus id, quod tu criminosum putas, pie tunc esse susceptum docetur. Porro etiamnum apud Socratem lib. i, sub finem cap. 8, exstant Eusebii Pamphili litteræ, quibus hanc vocem sibi pie ac religiose expositam se suscepisse scribit. 92. Egressus sum, Fratres charissimi, humanæ conscientiæ pudorem et humilitatis mex immemor, de tantis ac tam reconditis rebus, et ad usque hanc ætatem nostram intentatis ac tacitis amore vestri coactus hæc scripsi, et quæ ipse credebam locutus sum conscius mihi, hoc me Ecclesiæ militiæ meæ stipendium debere, (c) ut per has litteras, episcopatus mei in Christo vocem, secundum doctrinas evangelicas, destinarem. Vestrum 520 est in commune tractare ac providere atque agere, ut quod usque nunc inviolabili fide manetis, religiosa conscientia conservetis, et teneatis quod tenetis. Mementote exsilii mei in orationibus sanctis: a quo me, post expositionem hujus fidei, nescio an tam jucundum est ad vos (d) in Domino Jesu Christo reverti, quam securum est mori. Deus et Dominus noster incontaminatos vos et illæsos in diem revelationis reservet opto, Fratres charissimi. (e) (c) Editi, et pro ut; et mox, destinare pro destinarem corriguntur ex mss. Præferre tamen licet cum Colb. et Germ. debere per has litteras... desti nare. (d) Er., Mir., Lips. et Par., in domum Christi reverti, Bad. et omnibus mss. renitentibus. (e) In recentioribus mss. sic absolvitur hic liber: Homousion græcum est. Interpretatio homonsion, vnius substantiæ: et homæusion interpretatur similis substanlia; sed per homousion oportet intelligi: quæ studiosi alicujus potius nota videtur, quam auctoris. 521-522 SANCTI HILARII APOLOGETICA AD REPREHENSORES LIBRI DE SYNODIS RESPONSA (). I. In hæc num. 3: Et licet non sine aliquo aurium C PIAM INTELLIGENTIAM, nisi quia intelligerem et scandalo.... restiterint Orientales Anomæis. Si diligenter sententia hæc expensa esset, forte totius tractatus mei ratio non fuisset suspiciosa. Non enim (g) tacui esse illic, quod non nisi cum scandalo esset audiendum. II. Initio num. 13, post recitationem primi decreti Expositiones omnes (Ancyrana synodi, quæ hoc libro describuntur), si quid habent criminis, intra se habent; cæterum non habere in publica facie existimantur. Sed quia scirem ea sola Sirmium esse delata (f.eas solas delatas). III. Respicit ista num. 77: Exposita similis substantiæ, quæ homæusion appellatur, fideli ac pia D intelligentia. Non puto quemquam admonendum, in hoc loco ut expendat, quare dixerim SIMILIS SUBSTANTIÆ (f) Primum typis mandata in ed. Veronensi, quam recudimus. (g) Hoc ita evidenter postulat sensus, ut præferen impiam et idcirco similem, non solum æqualem, sed etiam eamdem dixisse, ut neque similitudincm, quam tu, frater Lucifer, prædicari volueras, improbarem; et tamen solam piam esse similitudinis intelligentiam admonerem, quæ unitatem substantix prædicaret. IV. In mss. cum superiori uno tenore continuatum pèr- ̧ tinet ad hoc num. 78: 0 studiosi tandem apostolicæ atque evangelicæ doctrinæ viri.... quantam spem revocandæ veræ fidei attulistis? In eo vero, quod laudans eos in invidiam deducor a quibusdam; parum intellectus sum. Non enim eos veram fidem, sed SPEM REVOCANDÆ VERÆ FIDEI attulisse dixi: ut sicut illi auditi sunt, ita et nos ex hoc contra Valentem et Ursacium possemus audiri, et (h) coaptandus ad eos allocutionis sermo blandus nihil aliud, quam procacium conviciorum effugeret fœditatem; cum amarius atque etiam produm duxerimus, quamvis exstet in mss. tacuissem illic. (h) Ita ms. Mich. At Carn. et Tell. coapta ea deus. Forte, quo apte ad eos, vel cæpius ad eos. brosius in consequentibus (præsertim num. 91), oc- A IX. Huic affine, adducitur post allata exempla eorum eulta expositionum essem scandala proditurus. V. Aptatur his num. 80: Oro autem vos, sanctissimi viri, ut cum bona venia sollicitudines meas æstimetis. Pro prudentia vestra expendite, quid sit a sanctissimis viris poscere, ut cum bona venia audiant dicentem; et an ejusdem sit adulari, et objurgare. Hoc ideo ita dictum est, (a) quia quæ ad præsens tacita ab his (Legatis Sirmium missis) fuissent, eram proditurus (num. 90 et 91); non tamen in his, quæ possent tamquam excusabilia defendi, viderer calumniari. VI. Autinet ad hæc num. 87: Et ego invitus licet, respondebo, etc. Satis absolute, Domine frater Lucifer, cognosci potuit, invitum me homœusii mentionem habere. Sed quia to similitudinem Filii ad Patrem prædicabas, demonstratio ejus a me fuit exponenda sine vitio. VII. His subnectitur num. 88: (b) Synodo Samosatenæ subscribendum putas.. Subscribamus et Nicææ synodo. . Numquid et hic (c) de homæusione legentem, admonui, non aliter ostendens suscipi oportere, nisi ad unitatem substantiæ referretur? VIII. Reprehensorum oculis exponit hoc num. 89: Et me movet (cum scandalo) homæusii nuditas, etc. Anne quisquam me existimare poterit homæusion velle suscipere, de quo ista tractavi? (a) Particula ut videtur hic deesse. (b) Aptius subjungeretur illis ejusdem numeri verbis, Decernatur nihil differre, unius et similis esse substantiæ. B C quæ externa similitudine fallunt. Numquid et hic similitudinis negligens fui? 523-524 X. Convenit his num. 90 Parcens enim adhuc de his nihil dico, quæ Ancyræ cum scandalo decreta sunt. vel Anne existimor suspicionem ab his adimere, ea laudare quibus parco? Parcere enim, et cum dilatione ad hoc parcere, nihil improbi est et remissi. XI. In mss. decimo continuatum cadit in illa n. 91: Ut probari possit homæusion, non improbemus homousion; item et in ista ejusdem numeri : Impium est quod audetis, etc. An hic similem substantiam aliud patior esse nisi unam? quæ si non una sit antea confitenda, jam postea impie sit similis prædicanda. XII. Subjicitur post hæc num. 91: Homœusion nescio nec intelligo, nisi tantum ab similis essentiæ confessione, etc. Numquid videor quod nescivi probare potuisse (accipiendo homæusion pro similitudine non substantiali)? Non utique. Sed quia fides catholica non debeat nisi per unitatem similitudinem credere; ut similitudinem tantum ad excludendam unionem commemoret, non ad discidium unitatis: idcirco me dixi, cum nomina homousii atque homæusii nescissem, tamen per unitatem similitudinem recepisse. Iloc ipsum statim sequens sententia absolvit. (c) Ex Erasmi et Mirai margine, ubi hæc apologclica nota jacet, restitui potest, ne homæusion negligenter suscipiatur, non admonui. ADMONITIO IN EPISTOLAM SEQUENTEM ET SUBJUNCTUM EI HYMNUM. Hanc epistolam nugamentum hominis otiose indocti vocat Erasmus, Gillotius scribit a Fortunato sibi videri confictam ; idque eum verissime scripsisse Scultetus, pag. 321, asseverat. At Fortunato ipsi, qui illius se non auctorem, sed testem facit, fidem non detrectandam merito censent æquiores rerum æstimatores. Non enim credunt, sanctum Piclavensis ecclesiæ Præsuiem mentitum, cum eam propria Hilarii manu subscriptam sua ætate Pictavis pro munere conservatam esse testatus est. Longe minus veritati consentaneum est, ut cum genuinum Hilarii epistolam præ manibus haberet, ea suppressa adulterinam supposuerit. Si quid autem in summa, quam ex ea exprimit, paulo aliter enuntiat quam in illa continetur; eo ipso palam facit, illam a se cusam non fuisse. Nihil porro in eu advertunt pio ac prudente indignum parente, qui carissimam filiam simul et puellam tenerrimam verbis ad ipsius captum accommo D datis a vanis sæculi pompis ac deliciis avocat, ut eam cœlesti sponso bonisque melioribus præparet. Cum autem sermonis obscuritates et ænigmata ad excitandas ingenii vires valde idonea sint : non imprudenter iis utitur sollicitus pater, multis jam annis a patria domo remotus, ut ex responsis filiæ ingenium ac studium illius experiatur. Jam enim triennio saltem Abram non viderat, cum hanc ei epistolam scripsit. In ea hymnum matutinum pariterque serotinum ipsi se mittere memorat. Excidit serotinus: sed matutinum una cum epistola ad calcem gestorum Hilarii a Fortunato scriptorum in quam plurimis mss. reperire est. Utrumque illud opus in antiquis Hilarii editionibus libro de Synodis non male subjungitur. Nam ut litteras Abræ cum Gallorum litteris ab eo acceptas fuisse, ita et illius rescriptum cum libro de Synodis missum esse veri simillimum est. 525-526 SANCTI HILARII EPISTOLA AD ABRAM FILIAM SUAM. (CIRCA FINEM ANNI 358 MISSA.) Dilectissimæ filiæ (a) Abræ Hilarius in Domino A vidi, filia, vidi quod eloqui non possum. Numquid salutem. 1. Abra patris absentiam dolet. Accepi litteras tuas, in quibus intelligo desiderantem te mei esse : et certum (Mss. certe) ita habeo. Sentio enim quantuin præsentia horum qui amantur optabilis sit. Et quia gravem tibi esse absentiam meam scirem, ne me forte impium esse erga te existimares, qui tam diu a te abessem excusare tibi et profectionem meam et moras volui, ut intelligeres me non impie tibi, sed utiliter deesse. Namque cum te, filia, ut unicam, ita, quantum a me est, et unanimem habeam; vellem te pulcherrimam omnium et sanissimam vivere. non sericum secundum subtilitatem ejus (e) spartum erat? Numquid candori ejus nives comparatæ non nigrescebant? Numquid aurum juxta fulgorem ejus. non lividatur? Ipsa enim multicolor, et nihil prorsus comparatum ei poterat æquari. Post quam vidi margaritam qua visa statim concidi. Non enim potuerunt oculi mei sustinere tantum ejus colorem. Nam nec cœli, nec lucis, nec maris, nec terrae species pulcritudini ejus poterat comparari. 4. Utriusque commoda el dotes. Et cum prostratus jacerem, ait mihi quidam de assistentibus, Video te sollicitum et bonum patrem esse, et hanc vesten atque banc margaritam ad filiam tuam desiderare : sed ut magis desideres, ostendo tibi quid adhuc hæc 2. Hilarius abest, ut vestem et margaritam pretiosam filia conquirat. Nuntiatum ergo mihi est, esse B vestis atque margarita boni habeat. Vestis hæc quemdam juvenem, habentem margaritam et vestem inestimabilis pretii: quam si quis ab eo posset mereri, super humanas divitias et salutem et dives et salvus fieret. Ad hunc (b) his auditis profectus sum : ad quem cum per multas et longas et difficiles vias venissem, videns eum statim procidi. Adest enim tam pulcher juvenis, ut ante conspectum ejus nemo andeat consistere. Qui ubi me procidisse vidit, interrogari me jussit quid vellem, et quid rogarem : et ego respondi, audisse me de veste sua et margarita, et ob id venisse ; et si eam mihi dignaretur præstare, esse mihi filiam quam vehementer diligerem, cui hanc vestem atque margaritam quærerem. Et (c) inter hæc prostratus in faciem fleo piurimum, et noctibus ac diebus ingemiscens, rogo uti audire digna retur precem meam. 3. Vestis hæc et margarita quanti facienda. Post quæ, quia bonus est juvenis et (d) melius illo nihil est, ait mihi, Nosti hanc vestem atque hanc margaritam, quam a me lacrymis rogas uti eam filiæ tuæ concedam? Et ego respondi illi, Domine, auditu cognovi de ipsis, et fide credidi et scio quia optimæ sunt, et salus vera est hac veste uti, et hac margarita ornari. Et statim ministris suis præcepit, ut mihi et vestem hanc et margaritam ostenderent et confestim ita fit. Ac vestem primo vidi (a) In plerisque mss. Apræ. (b) In uno ms. Colb. ad hunc videndum, sine his auditis. (c) Sic mss. At editi, in terram prostratus facie. (d) Exempla sancti Petri de Cultura Cenoman. melior illo nullus est. : (e) Bad., Er. et Mir. partem habuerat. Lips. ex Erasmi margine, par erat. Novissima editio Par. sparsum erat. Beccensis ms. præparatum non erat. Ottobonius, spartim erat. Significat Hilarius, monstratæ C numquam tineis comeditur, non usu atteritur, non |