etiam ea quæ non loquimur, ipse a se intelligat. A Vulpes foveas habent, et volucres cœli nidos. Filius au<< Sicut juravit Domino, votum vovit Deo Jacob. >> tem hominis non habet ubi caput reclinet (Luc. 1x, 58.) In Hebraico non habet &, hoc est, sicut, nec sic PSALMUS CXLI. sensus est: sed habet ős, hoc est, qui, et est sensus: « Memento, Domine, David et omnis mansuetudinis ejus, (qui) juravit Domino, votum vovit Deo Jacob. » Et hoc puto non tam vitio Septuaginta Interpretum factum, quam scriptorum errore.

C

« Intellectus David, cum esset in spelunca. Oratio prescribitur. Iste titulus secundum historiam quidem est, quando fugiebat David a Saul in deserto Engaddi, in spelunca absconsus. Et ingressus est ignorans Saul, quasi sua causa, sed quoniam habet in sua præscriptione, « Intellectus David, »> debemus spiritualiter intelligere psalmum. Accipitur quidem et in Dominum verum David iste psalmus, et intelligitur Saul in diabolo spelunca autem in hoc mundo. Et quod diabolus non mittat in hoc mundo aliquid boni, sed stercus, et si quid putridum. Spelunca autem intelligitur iste mundus, quia perfectum lumen non habet quantum ad comparationem futuri, sed quasi lumen aliquod illuxit Dominus veniens in hunc mundum. Propterea dicit Apostolus: Qui est lumen gloriæ ejus (Hebr. 1, 3). Ergo sicut David intravit in speluncam abscondens se a Saul: ita et Dominus ingressus est in hoc mundo, et persecutionem passus est.

<< Effundo in conspectu ejus orationem meam. » Significantius dixit, effundo totum cor meum in conspectu Domini: Quemadmodum aliquis confiteatur medico vulnus suum. Et omnes quas habet passiones dicit illi, ut ita adhibeat ei curam. « Tribulationem meam ante ipsum pronuntio, » hoc est, tribulatio quam Apostolus numerat, quæ numerata cum cæteris spem facit, spes autem non confundit.

«Ecce audivimus cum in Ephrata, invenimus eam in campis silvæ. » Legamus Scripturas sanctas, et diebus et noctibus singulas syllabas et litteras ventilemus. Dicat aliquis de Ephrata, hic Bethlehem dixit. Legimus enim in Genesi: Venit in Bethlehem, hoc est, Ephrata (Gen. xxxv, 19). Hoc dicitur de Jacob quando uxor ejus Rachel mortua est. Hoc est, Ephrata. Sed videamus Ephrata quare nomen acceperit. Scriptum est enim in Paralipomenon, quoniam Maria, soror Moysi et Aaron, habuerit maritum Or1: non Ur, sed Or (I Paral. 11, 19). Et postea ordo describitur, et dicitur: Maria, soror Moysi et Aaron, hæc est Ephrata. Hoc in Paralipomenom libris scribitur. Quærite et invenietis (Matth. vii, 7). Denique et hæc Ephrata nomen accepit. Videtur forsitan alicui verum non esse, quia novum est: sed eum remitto ad auctoritatem libri. « Ecce audivimus eam in Ephrata. » in Hebræo non habet eam, sed habet eum, hoc est, illum qui nasciturus est de semine. «< Audivimus eam in Ephrata; » quod de Maria sensus. Sed et simpliciter intelligere possumus, quoniam Ephrata, Bethlehem dicitur. Et Christum in Bethlehem natus sit. Felix igitur locus qui tanto ante tempore prophetarum voce cantatus est. Omnia quidem loca sancta, venerabilia sunt, et ubi natus est, et ubi crucifixus est, et ubi resurrexit, et ubi ad cœlos victor ascendit; sed iste locus proprie venerabilior est. Vide quanta misericordia Dei hic D tet me pro te mort, non te derelinquam (Matth. xxvi,

natus parvulus infans. In præsepe ponitur: non enim erat illis locus in diversorio (Luc. 11, 7). O mo nache, Dominus nascitur in terra, et cellam propriam non habet: non erat illis locus in diversorio. Universum genus humanum habet locum: Christus non invenit locum inter homines. Non invenit in Platone, non in Aristotele, sed in præsepe. Inter jumenta et bruta animalia et simplices quosque et innocentes. Unde dicit et Dominus in Evangelio:

1 Hebræorum ista opinio est. MART. Falsus Hieron. in Quæstionibus Hebraicis in lib. Paralipomenon Caleb duxit aliam uxorem nomine Ephra

<< In deficiendo in me spiritum meum. » Si non ex nobis deficiat spiritus malus qui suffocabat Saul non potest nosse semitas nostras Dominus. Quæ autem sunt semita justorum? Justitia, opera bona, via recta, castitas continentia, et cætera his similia.

<< In via hac qua ambulabam absconderunt laqueum mihi. » Prope sunt vitia virtutibus. In quacunque via voluerit aliquis ambulare, in ea ponunt laqueos. Aut in jejunio, aut in eleemosyna, aut in cæteris virtutibus.

« Considerabam ad dexteram, et videbam, et non erat qui cognosceret me. » Si in Deum fecerimus psalmum, ipse Dominus loquitur. Omnes diseipuli mei dereliquerunt me, et fugerunt. Unus remanserat Petrus qui se promisit dicens: Si opor

35; et ipse negavit (Ibid. 70-74). Propterea dixit, considerabam eum ad dexteram, et non dixit, ad sinistram, quoniam egit pœnitentiam Petrus.

« Periit fuga a me. » Quando comprehensus est a Judæis. «< Et non est qui requirat animam meam.» Omnes enim clamabant: Crucifige, crucifige (Joan. XIX, 6).

<< Intende ad deprecationem meam, quia humiliatus sum nimis. » Si non afiquis humiliatus fue

ta, ex qua suscepit Hur, virum Mariæ, sororis Moysi, patrem Huri, etc.

rit, non exauditur a Domino. Quid enim prodest A
aliquem verbis orare et cervicem erectam habere?
Si autem in Dominum intelligimus: Discite a me,
quia mitis sum et humilis corde (Matth. x1, 29).

« Libera me a persequentibus me, quia confortati sunt super me.» Qui contra nos pugnant fortiores nobis sunt, hoc est, principes hujus mundi.

« Educ de custodia animam meam, ad confitendum nomini tuo. » Id est, de isto corpore. » Ad confitendum,» id est, clarificandum. Sicut dicit: Confiteor tibi, Pater (Matth. xi, 25).

<< Me exspectant justi, donec retribuas mihi. » Dominus dicit: Me exspectant apostoli, donec resurgam a mortuis.

J. MARTIANÆI ADMONITIO

AD CONSEQUENTEM PRÆFATIONEM IN PSALMORUM LIBRUM.

In tribus mss. exempluribus Canonis Hebraicæ Veritatis, quem tom. 1 hujus editionis novæ Operum S. Hieronymi nuper publici juris feci, constanter descriptam inveni consequentem Præfationem in librum Psalmorum ex Hebræo in Latinum sermonem translatum ab eodem Hieronymo, qui alia multum diversa præfatione versionem suam communiverat. Vir autem clarus Ludovicus Ferrandus hunc prologum edidit in fine voluminis Paraphraseos suæ in Psalterium Davidis: sed falsus est eruditus scriptor, cum existimavit eum fuisse scriptum a falso illo Hieronymo consarcinatore Commentariorum in Psalmos: unde Joannes Baptista Cotelerius in notis ad tomum III Monum. Eccles. Græcæ, palam professus est jam dictam præfationem neutrius esse Hieronymi. Quæ, inquit, nec Hieronymi, nec Hieronymiani illius consarcinatoris esse videtur. Cujus porro fuerit, etsi non omnino mihi constet, vix tamen dubito quin hic prologus Eusebio Cæsariensi sit ascribendus: pars enim non minima de ejusdem hypothesibus in Psalterio derivata, id nobis renuntiare videtur. Sed quisquis præfationem Latinitate donavit, vix primis fuit imbutus litteris, ut in Latinum non Latine eam verteret. Cætera videsis in adnotatiunculis meis.

PRAEFATIO DE LIBRO PSALMORUM.

Observandum autem, quia non secundum historiæ, seu temporum, psalmorum compositus sit ordo. Comminatus est vero minus multum temporibus [Forte minis multis temporibus], sicut liber Regnorum declarat. Multa enim idolorum cultura obtinens Judæorum gentem, ob.ivionem infecerat paternarum Scripturarum, ut nec pareret liber Mosaicæ legis, neque memoria patrum pietatis salva haberetur apud eos. Sic ergo et prophetas interfecerunt redarguentes illorum impietates, et horum causa primum Assyriorum traditi sunt captivitati. Nihil igitur mirabile sub hujusmodi constitutione, et quæ illata sunt libro Psalmorum, deciderunt, oblivioni longis tradita temporibus.

In Hebræo libro Psalmorum citra numeri adje- B mini Domino (Psal. cvi, 1), usque ad novissimum. ctionem descripti sunt omnes, et diverse quidem : quidam conjuncti, quidam autem divisi. Quapropter primus et secundus conjuncti sunt juxta Hebræum, et iterum septuagesimus septimus conjunctus est apud nos in Hebræo autem partiti sunt in duos. In quinque vero libros dividunt Hebræi Psalmorum librum Al. libros], quorum quidem primum a Beatus vir (Psal. 1, 1) usque ad finem quadragesimi. Secundum autem: Quemadmodum desiderat cervus ad fontem [Al. fontes] aquarum (Psal. XLI, 2), usque ad septuagesimi primi finem. Tertius vero est: Quam bonus Israel Deus (Psal. LXXII, 1), usque ad octogesimi octavi. Quartus autem, Domine, refugium factus est nobis (Psal. LXXXix, 1), usque ad centesimi quint. Quintus vero: Confite

C

Post hæc autem, sive Ezram 2, sive quemdam thecæ I littera ac num. 6 prænotato contulimus, qui nullum habet auctoris nomen ascriptum, et sæpe melioris est frugis.

2 De Synagoga magna Judæorum, quæ floruisse dicitur circa ætatem Esdræ, aperte satis loquitur auctor hujus præfationis. Quod diligenter notari velim, quia solus est, ni fallor, inter scriptores veteres ecclesiasticos, qui Synagoge Judæorum. meminit etsi ejus auctoritate consecratum velint recentiores Canonem Esdrinum sacrorum Bibliorum. MART.

virum prophetarum, circa congregationem eorum, A mus tertius, quinquagesimus quartus, quinquagefestinasse cum cæteris et librum Psalmorum coadunasse, non liquido invenientes omnes, sed per varia tempora. Taxavere autem imprimis qui priores inventi sunt, propter quod nec ipsi ut David in ordine jacere omnes 1. Deinde autem et filiorum Core, et Asaph, et Salomonis, et Moysi, et E.han, et Heman, et Idithum, et iterum ipsius David inveniens mistim in libro taxatos, non secundum quibus dicti sunt temporibus, sed quibus inventi. Hinc etiam provenit, ut qui temporibus erant novissimi primi inventi, reciperentur primi: et qui temporibus erant primi, postea inventi, secundo ordinarentur loco. Idipsum autem invenies factum et in prophetis.

2

Libri Psalmorum hæc est divisio ipsorum, sicut certa scribentium diligentissima exempla priorum, et ipsum Hebraicum continent. Personæ quorum sunt psalmi sine inscriptione xvII: supra scripti cxxxIII: supra scriptorum divisio, ipsi David LXXII; filiis Core XI; Asaph xII; Ethan 1; Eman ; et Moysi I; Salomonis 11; sine nomine xvII; Alleluiatici xvII; pro torcularibus III; Graduum xv; sunt autem sine nomine, quanti superscriptiones quidem habent, non tamen significant cujus sint, xvII; simul CL. Non sic suscipiat quis quia omnes sint David psalmi, sed et aliorum prophetarum ad psallendum prophetantium, propter quod hæc omnis Scriptura quæ apud Hebræos Psalterii nomine, non ipsius David supra scribitur, sed invidue liber Psalmorum nominatur.

4

5

Sicut dicebat quidam quia hexametro scriptum C est canticum Deuteronomii, apud Hebræos : trimetro vero et tetrametro scripti sunt psalmi versu. Ergo qui apud Hebræos, alii sunt qui apud nos.

Ipsi David, tertius, quartus, quintus, sextus, septimus, octavus, nonus, decimus, undecimus, duodecimus, decimus tertius, decimus quartus, decimus quintus, decimus sextus, decimus octavus, decimus nonus, vicesimus, vicesimus primus, vicesimus secundus, vicesimus tertius, vicesimus quartus, vicesimus quintus, vicesimus sextus, vicesimus septimus, vicesimus octavus, vicesimus nonus; tricesimus, tricesimus primus, tricesimus secundus, tricesimus tertius, tricesimus quartus, tricesimus quintus, tricesimus sextus, tricesimus septimus, tricesimus octavus, tricesimus nonus; quadragesimus ; quinquagesimus, quinquagesimus. primus, quinquagesimus secundus, quinquagesi

1 Codex Ambrosian., in ordine ut jacere, etc. Ex hoc loco et aliis consequentibus manifeste comprobari potest, Eusebium Cæsariensem scriptorem fuisse verborum hujus prologi: sunt enim Hypotheses ipsius in Psalterio, quæ Græce exstant tom. vi Polyglottorum, Londin. p. 137, et Latine apud Thomas. Carum præfationibus in Psalterium. At qui Eusebium in hoc prologo per pannos et segmenta Latinis tradit, ordinem Hypothese@v subvertere studuit, ne furtum agnosceremus. MART. 3 Emendamus ex Ambrosian. ms. Antea in recto erat Filii.

B

D

simus quintus, quinquagesimus sextus, quinquagesimus septimus, quinquagesimus octavus, quinquagesimus nonus; sexagesimus, sexagesimus primus, sexagesimus secundus, sexagesimus tertius, sexagesimus quartus, sexagesimus septimus, sexagesimus octavus, sexagesimus nonus; centesimus, centesimus secundus, centesimus septimus, centesimus octavus, centesimus nonus; centesimus vicesimus primus, centesimus vicesimus tertius; centesimus tricesimus, centesimus tricesimus secundus, centesimus tricesimus tertius, centesimus tricesimus quartus, centesimus tricesimus quintus, centesimus tricesimus sextus 8, centesimus tricesimus septimus, centesimus tricesimus octavus; centesimus tricesimus nonus: centesimus quadragesimus, centesimus quadragesimus primus, centesimus quadragesimus secundus, centesimus quadragesimus tertius, centesimus quadragesimus quartus, simul LXXII. Non supra scripti sunt, primus, secundus, tricesimus secundus, quadragesimus secundus, septuagesimus, nonagesimus primus, nonagesimus secundus, nonagesimus tertius, nonagesimus quartus, nonagesimus quintus, nonagesimus sextus, nonagesimus septimus, nonagesimus octavus centesimus tertius, centesimus decimus quintus, centesimus tricesimus sextus, centesimus quadragesimus septimus; simul xvII. Filiis Core, quadragesimus primus, quadragesimus tertius, quadragesimus quartus, quadragesimus quintus, quadragesimus sextus, quadragesimus septimus, quadragesimus octavus: octogesimus tertius, octogesimus quartus, octogesimus sextus, octogesimus octavus, simul xi. Sine nomine qui tantum superscriptiones habent, non tamen significant cujus sint, sexagesimus quintus, sexagesisimus sextus, nonagesimus primus, nonagesimus octavus, nonagesimus nonus; centesimus primus, centesimus decimus nonus, centesimus vicesimus, centesimus vicesimus secundus, centesimus vicesimus tertius, centesimus vicesimus quartus, centesimus vicesimus quintus, centesimus vicesimus septimus, centesimus vicesimus octavus, centesimus vicesimus nonus; centesimus tricesimus ", centesimus tricesimus tertius, simul xvII. Alleluiatici, centesimus quartus, centesimus quintus, centesimus sextus, centesimus decimus, centesimus undecimus, centesimus duodecimus, centesimus decimus tertius, centesimus decimus quartus, cen

tesimus decimus quintus, centesimus decimus A genus obtinebat. Increpasti gentes, periit impius.

B

3 Hoc etiam ab Eusebio mutuatus est imperitus D interpres iste Latinus. MART.

Intellige obelum, qui superflua jugulat.

5 E margine in contextum irrepserant duo isthæc verba, asteriscis obolus; quod ante nos observavit vir eruditus J.-B. Cotelerius jam supra laudatus.

INDEX

VERBORUM, SENTENTIARUM ET RERUM MEMORABILIORUM,
Revocarum Lector ad numeros crassiores textui insertos.