Obrazy na stronie
PDF
ePub

skich podarowaną przez panią Anielę Bromirską; Słownik Malarzy Polskich i kilka rozpraw sztuki dotyczących, dzieła własne podarowane przez Vice-Prezesa Towarzystwa. Jeden egzemplarz sztuki średniowiecznej, dzieło podarowane przez wydawców Alexandra hr. Przezdzie ckiego i Edwarda Barona Rastawieckiego.

Uwaga. Do osobnego druku sprawozdań dołącza się: Wykaz dzieł sztuki rozlosowanych pomiędzy Członków Towarzystwa; Wykaz dzieł sztuki nabytych w ciągu roku zeszłego z wystawy Towarzystwa, przez osoby prywatne, i lista imienna Członków Rzeczywistych Towarzystwa.

Vice-Prezes Towarzystwa (podp.) Rastawiecki.
Za Sekretarza, Człon. Kom. kasyer, (podp.) Schouppe.

KRONIKA LITERACKA.

Wykład teoretyczny i praktyczny czynności bankowych z francuzkiego J. G. Courcelle-Seneuil, przełożył Fr. Henryk Lewestam, nakladem b. Towarzystwa rolniczego w Króles: twie Polskiem. Skład główny w księgarni Gustawa Gebethnera i R. Wolfa. Warszawa. 1861 r.

Dzieło to wielkie uznanie we Francyi mające, wykłada, jak sam autor mówi, teoryą czynności bankowych, wyjaśnia ich pożyteczność i poniekąd konieczność ich bytu, wypowiadając, jakie są zasady ogólne i zwyczajne stosowania, a przez spostrzeżenia nad faktami, wnioskując o ich prawach, doskonaleniu i postępie.

Czytelnik znajdzie tu nie teoretyczne wywody, ale wiadomości praktyczne, w jednę całość skrzętnie zebrane i zwięźle a dobitnie przedstawione. Dlatego autor mając ciągle przed oczami wielkie zasady ekonomii politycznej, w wykładzie swoim kieruje się więcéj tém, co jest w życiu i użyciu, a czerpie z pisarzy praktycznych, jak Galatin, Carcy, Ricardo, Tooke, Parnel, Wilson, Lawson i mianowicie Gilbert.

Przedmiotem wszelkich czynności bankowych są monety, szlachetne kruszce, kapitały i użytkowanie z nich, czyli kredyt. Autor więc rozpoczyna swój wykład przedstawieniem ogólnych zasad i pewników, o bogactwie i pożyteczności bogactw, o zamianie i wartości w ogólności, oraz o wartości bieżącéj; ztąd przechodzi do pośrednika i narzędzia zamian do monety; tłumaczy, czém jest kapitał, a czém wyrażenie zbiorowe,,kapitały” i określa znaczenie umowy kredytowéj. Położywszy zaś zasady o prawności procentu, o lichwie i stopie procentowéj, rozbiera przydatność kapitałów, wykonanie umowy kredytowej, czyli spieniężenie (re

alizacyą), daje obraz przesileń handlowych z wytłumaczeniem ich przyczyn, a kończy opisem różnic ocenę kapitałów i zamian W cenie monety.

Rozmaite umowy kredytowe streszczają się w tytułach kredytowych, które autor rozmieszcza w dwóch klassach: pierwsza, tytuły kapitałów nieocenionych; druga, tytuły kapitałów wycenionych w monecie i wymagalnych w terminie oznaczonym. Wszystkie zakłady, wszystkie zwyczaje bankowe polegają na zastósowaniu kilku zasad fundamentalnych, które są duszą handlu i poniekąd organicznemi podstawami spółeczeństw nowożytnych. Zebrać je można w następującym obrazie:

,,Całość praw i zwyczajów, któremi rządzą się własności, stanowi o cząstce kapitału spółecznego, którą każdy przechować i zwiększyć powinien. Staranie względem tego przechowania i zwiększania, poruczoném zostaje interesowi osobistemu, najpospolitsżemu i najenergiczniejszemu, zarazem najżywotniejszemu i najczulszemu motorowi czynności ludzkich. Każdy handlujący jest pełnoletnim i zdolnym we wszelkiej swobodzie zawierać zobowiązania odnośne do rozrządzania swoim majątkiem. Zobowiązania te w wyrażeniach swoich, poważne i zwięzłe powinny się spełniać rzetelnie, bez zwłoki i wymówki. Handlujący, który wykręca się od swoich zobowiązań, lub ściśle ich nie wypełnia, jest złym i przełamuje honor handlowy. Każdy kapitał powinien pracować i produkować bez przestanku; ponieważ zaś kapitał produkować może jedynie przez użycie, przeto i praca człowieka powinna być równie bezustanną. Kara za nieczynność kapitału jest niepobieranie procentu, równie jak karą za bezczynność człowieka niepobierania zasług: a jeżeli się praca i kapitał sprzymierza za pośrednictwem kredytu w nadziei produkcyi, powstaje pomiędzy niemi konkurencya, w której człowiek, który się chwieje w pracy, ginie w skutek konieczności płacenia procentu od kapitału. Żywe poczucie tego prawa o pracy, które taką nadaje cenę czasowi, charakteryzuje zawsze rozumnego kupca, używającego kredytu, a bankiera więcej, niż wszystkich innych. Czas to pieniądze, aforyzmat ten tak prawdziwy, w bankierstwie prawdziwszym jeszcze jest, niżeli gdziekolwiek indziej. Przedmiotem handlu bankowego jest posiadanie szlachetnych kruszców, monety i kapitałów wycenionych na monetę, a własność tych kapitałów, na których spełniają się czynności bankowe, uznaną jest przez rozmaite tytuły kredytowe; za pośrednictwem tychto tytułów udało się zmateryalizować czynności idealne i delikatne,

[ocr errors]

tak, iż stały się dotykalnemi i widocznemi: udało się poniekąd oblec w ciało, fakt czysto moralny, zobowiązanie, przyrzeczenie. W bankierstwie ma się tylko tytuł lub wartość: ten tytuł jest albo dobry, albo zły, albo mierny, stosownie do prawdopodobnéj akuratności tego, którego on wyobraża zobowiązanie”.

Jeżeli na spółeczność ludzką zapatrywać się będziemy, jako na jednę całość solidarną, jako na jedno ogromne stowarzyszenie, poznamy, że bankier pełni w niej urząd rachmistrza, który oblicza, kompensuje, płaci i bilansuje rachunki szczegółowo każdego ze stowarzyszonych, sprawdza ich dokładność i udziela gratyfikacye lub robi potrącenia tym officyalistom, którzy powierzone sobie mienie swego pana powiększyli, lub zmniejszyli.

Czynności bankowe są jakby machina złożona z różnych części i kółek, które się z sobą wiążą: w ruch wprawione, dają tego ruchu wypadek, zmierzając do założonego celu. Są pewne główne czynności bankowe, które tworzą jakby gammę kardynalnych tonów i półtonów, a z których wyrabia się melodya i muzyka zła lub dobra, przyjemna lub nieprzyjemna. Otóż autor w księdze drugiej wykłada tę gammę głównych tonów, czyli wylicza i objaśnia rozmaite czynności bankowe, a te są: handel szlachetnemi kruszcami, wymiana pieniędzy, depozyta, obroty (virements), papiery handlowe, weksle proste (billet á ordre), weksle trassowane, czyli zadane, odzysk (recouvrement), wymiany, przebierstwa (arbitrage), napłacanie (escompte), rachunki bieżące, wypuszczanie biletów na okaziciela, pożyczki na zastaw lub konsygnacyą, umowy hypoteczne, różne komissa, bezpośrednie negocyowanie pożyczek i akcyj, spekulacye na kapitały i na akcye lub obligacye wielkich kompanij; przyczém znajduje się wykład, o agentach giełdowych i opis potężnego ciała zbiorowego agentów paryzkich z przytoczeniem rzeczy, o rozmaitych tytułach negocyowanych na giełdzie paryzkiej, o targach na gotówkę, targach stałych, targach wolnych czyli na prymę, odłogach (reports), korzyściach z wielkich kapitałów i wypuszczaniu akcyj przemysłowych.

W księdze III dopiero znajduje się obraz sposobów kombinowania pomiędzy sobą, tych wszystkich rozmaitych czynności bankowych. Jestto, idąc za przytoczoném porównaniem, sam ruch w bieg puszczonej machiny i cała z pojedynczych rozlicznych tonów złożona muzyka. Tu się też rozwijają: wymiana na targowisku, banki handlowe, ich klassyfikacya, domy spekulujące na ruchome depozyta handlowe, na depozyta mieszane, na depozyta długo-terminowe, falowanie depozytów i lokacyj, zárząd

rachunków bieżących, kantory napłatnicze (eskompty), banki obiegowe. Co do tych ostatnich, autor przytacza więcej zasady teoretyczne, skoro we Francyi pod prawem obowiązującẻm i przywilejem banku francuzkiego prywatna konkurencya jest niemożebną: natomiast kładąc zasady niezmienne naukowe, przywodzi porównania z banków szkockich i amerykańskich. W osobnym rozdziale znajdujemy historyą i dokładny opis banku francuzkiego i banków prowincyonalnych; następnie wykład banków hypotecznych, kolonialnych, banków lokacyjnych i spekulacyjnych, oraz Towarzystwa generalnego kredytų ruchomego. Co do tego Towarzystwa nie można jeszcze stanowczego wydać sądu; pora do napisania historyi takiéj instytucyi jeszcze nie nadeszła:,,Jak dotąd, mówi autor, stowarzyszenie to jest przedsięwzięciem wysoko bankowém, którego działalność i potęga wszystko przechodzą, cokolwiek widziano w Europie od czasów Lawa, i które pod wieloma względami wychodzi już ze sfery handlowéj”.

Księga IV poświęcona jest opisowi różnych systematów ogólnej organizacyi banków. Tu się znajduje zarys banków szkockich, amerykańskich, angielskich; obraz banku angielskiego, banków prowincjonalnych, irlandzkich, banków londyńskich, belgijskich, piemonckich i banków niemieckich wraz z porównaniem rozmaitych systematów i rozwiązaniem zagadnień co do banków obiegowych, banku państwa, wielkich spółek bankowych, zmonopolizowanych jak we Francji; mnogości banków i co do odłączenia kredytu handlowego od ziemskiego. Następuje rozbiór rozmaitych systematów monetarnych, monety kruszcowéj, pieniędzy papierowych, assygnat, czyli papierów niewymienialnych w każdej chwili na monetę, monetarnych banków zamiennych i prostych banków zamiennych. Księga V przytacza zasady i rady praktyczne przy zatrudnieniach bankierskich, w sposób zajmujący i doświadczeniem stwierdzony słowami znakomitego i pełnego rozumu p. Gilbert, który po 36-letnim zawodzie przeszedłszy od najniższych wszystkie stopnie, dostąpił szczytu swojego powo łania, rady, pod względem charakteru, nawyknień i zasad, również jak i co do zarządu wewnętrznego, płac służbowych w biórach, karności, feryj, defektów kassowych i wykształcenia. Prawodawstwo i sądownictwo bankierskie ujęte jest w zarysach treściwych z odesłaniem do specyalnego dzieła p. Eugeniusza Paignon,,Theorie légale des operations de banque". Rachunkowość ogólna, traktowana jest w osobnym rozdziale z objaśnieniem ksiąg rachunkowych, rachunkowości właściwej, kassowej i wekslowéj:

« PoprzedniaDalej »