Cum

Balleriniorum fratrum Disquisitionem De duplicí Collectione Ivonis, quæ suo loco excidit, vide infra, col. 41. Panormia Ivonis, quæ tamen jam semel et iterum typis mandata est, huc usque, licet per annos tres undequaque conquisita, nos fugerit, urgentibus typographis, Decretum præmittimus Panormiam infra Deo volente daturi. EDIT. PATR.

PROLEGOMENA EDITIONIS ANNI MDCXLVII.

EPISTOLA DEDICATORIA

Illustrissimo reverendissimoque D.D. Jacobo LESCOT, Carnutum episcopo.

Flaminum, sacerdotum, druidum, et si quod aliud nomen priscis sacrorum præfectis, hoc moris fui: st potestatis, Præsul illustrissime, ubique terrarum ac gentium Deum et hominum jura componere, atque inter utrosque ita contemperato versari consortio, ut modo cœlitum instar terreant, detonent, eminentur, modo vero imexdovior; accensiti, apud aras supplices orent, gemant, advolvantur. Nempe qui sacerdotem agit, Deum quadamtenus induit et hominem, peσítas utrinque factus, ut nihil magnum quod non audeat, nihil infimum quod defugiat. Quamobrem ad id muneris evectos divinarum humanarumque rerum peritissimos oportuit, ut superum inserumque proclive dignoscentes, et illorum placita, horum commoda prospicientes, iis prompto sese obsequio aptare et facili in utramque partem flexu conformare possint. Et quidem apud veteres, Ægyptios maxime, quorum épeiðn oxoláčeıv tò twv iepśwv ¿Dvos (1), sacerdotes scientias accersebant et illustrabant. Nunc vero qui sacerdotiis divinitus destinantur, scientiarum prius antistites quam sacrorum esse debent. Illic, teste Philosopho (2), sacerdotes scientiarum parentes; hic scientiæ ad sacerdotia sunt #poódia quædam, et quasi certa æpózλnois. Et quod Gallos attinet, Præsul illustrissime, non nuperus est amor quo reipublicæ litterariæ cives ac senatores prosequuntur sacrisque præficiunt. Diu est cum ipsis gilótopoe té tɩves eioi xai θεολόγοι περίττως τιμώμενοι (3). Et quod non possum non mirari, quondam ἔθος αὐτοῖς μηδένα θυσίαν ποιεῖν ἀνευ φιλοσόφου addo et theologum, sequentia enim favent : διὰ γὰρ τῶν ἐμπείρων τῆς θείας φύσεως, ώσπερεί τινων ὁμοφόνων, τὰ χαριστήρια τοῖς θεοῖς φασὶ δεῖν προσφέρειν, καὶ διὰ τούτων οἴονται δεῖν τ ̓ ἀγαθὰ αἰτεῖσθαι. Sacerdotes itaque Gallorum, atque adeo Carnutum, sapientiæ magistri, inquit vetus auctor (4); et quia cœlorum contemplationi incumbunt, quid dii velint scire se profitentur. Ex quo non miramur si quam promittunt sidera, futuram adorant : aut si dum astra sollicito venantur intuitu, Virginem inveniunt, non spicam tantum, ut vulgus astrologorum, sed Panem ipsum mundo proferentem Tanti est sacrificos sapientiam colere et cælos intendere! Hi Druidæ appellati sunt (5), dubio procul àñò tús dpvós, quia ejus visco nihil sacratius habuere, sine cujus fronde nulla sacra conficiebant. Et quia conceptum feminarum adjuvat et partum (6), diceres ea usos maturando illius partui quam parituram coluere. Et unde porro Laertio (7) Eɛuvóleo dicuntur, nisi quia et apud ipsos erat Σεμνή θεά. Σεμνὰ namque, τὰ τῆς παρθένου μυστήρια (8). Ει Σεμνή pudicam ac castam nativo significatu habet (9). Aut vero dum Virginem colunt parituram, quod humanæ rationi impervium, tà Σεμνά, hoc est, τὰ ἄῤῥητα καὶ ἀνεξήγητα μυστήρια (10) ; vel ut alius, θαυμαστὰ καὶ ἀνεξιχνίαστα celebrare ac venerari dicuntur. Et quidem de ipsis scriptum (11) quod clam et in specu, aut in abditis saltibus multa docerent. Hoc numen ipsorum fecit σιωπηλόν quod idem ac σεμνόν (12), proindeque et ipsos σεμνοθέοις. Theologi ergo Gallorum sacerdotes. A quo nec Ecclesiæ veteris mores abiere. Ut enim iidem olim populis judices qui reges, sic in primoribus Ecclesiæ amnis iidem ἐπίσκοποι et διδάσκαλοι nec majori frequentiorique επικλήσει Os aureum Antiochenum suum patriarcham vocat quam didaorákov (13). Unde fit autem ut inter paucos qui suo in genere primas habent, sint et præsules Σκηπτούχοι; ex eo est profecto quod σημεῖον βασιλείας καὶ Λόγων καὶ díms xatà tous nadaιovs tò cxññtpov ñv (14). Qua tria utcunque licet episcopo conveniant, medium tamen

maxime et proprie ejus est, a quo jus habet baculum ferendi. Et si rerum primordia relegimus, inauguratio episcoporum in Ecclesia successit illi, qua apud Hebræos ad magisterium promovebantur initiationi. Hæc enim gradivus quibusdam fiebat, et xɛipołɛoių tandem ac verbis conceptis peragebatur, qua nihil postea sublımius habuere. Quamobrem est unde Galliæ gratulemur, quod divino prorsus inspirata genio fecit, ut academicarum principes essent præsules Ecclesiarum. Redeunt pristina tempora, æmulamur veterum mores, et grande posteris relinquimus exemplum quod aut imitentur, aut mirentur. Thales Pythagoram sibi operam dantem, προετρέψατο εἰς Αἴγυπτον διαπλεῦσαι, καὶ τοῖς ἐν Μέμφει, καὶ Διὸς μάλιστα συμβαλεῖν ἱερεῦσι (15)· quod vetustissimum sacerdotum decus est. Fortunatior Gallia quæ non ad exteros ablegat quos sacris vult imbui, sed habet hierarchas tanta eruditione refertos, ut eorum domus didaoxadeia esse possint. Verum enim vero superat omnes hac laude, ultraque Memphim ipsam est Carnutum civitas, seu và ñádat, seu seriora tempora consideremus. Illic sedes quondam ispoleonóyov; illic floruere præsules, pietate, et doctrina longe maximi. Testes hujus rei Fulbertus, Gauffridus, et Joannes Saresberiensis, aliique quibus, vel Opera edita, vel obita munia, vel auctores celeberrimi fidem faciunt. Testis es ipse, Præsul sapientissime, postremus omnium, et tanen æqualis omnes ut majores tuos reveritus, nec illis minor; multum ante episcopatu dignus quam episcoɔus. Litterarum omnia decora habens, et ipsarum decus; sacræ ac venerandæ theologiæ alumnus, et parens. Te multæ optarunt Ecclesiæ, sed ea vicit quæ vincere debuit ; et cum unum ac eumdem plures habere non possint, quod possunt, optant similem. Felices academiæ quæ Ecclesiis principes conferunt! Felices Ecclesiæ quæ ab academiis Patres accipiunt! An tantis Carnutum pontificibus a me accenseri, iisque comparari, ægre tibi est? Modestiæ tuæ morem geram; venio ad alterum : vereor tamen ne adhuc de te loqui videur. Testis est, sed omni exceptione major, Ivo quem hic exhibemus : cujus doctrina nihil solidius, cujus pietate nihil sincerius, cujus animo nihil majus ac fortius esse potuit. Quærat forte aliquis quid noverit ? Omnia quæ pontificem scire oportuit. Ita Patrum, conciliorum, canonum, consuetudinum peritus, ut his unis pugnet, hæc sola fere loquatur et scribat. Quærat cujus virtutis? Antiquæ prorsus et canonicæ, quam cum maximo candore coluit, et candidatis ejus efficacissime persuasit. Quærat cujus fortitudinis, quæ crimina debellaret, etiam regia; quæ homines ad meliora cogeret, etiam principes; quæ imbelles ac meticulosos animaret, etiam pontifices. Hunc virum, a suis tandem et tuis simul redivivum effectum, cuinam dicatum oportuit quam illi qui auctoritatem ejus et mores per sese reviviscere facit? Munus hoc, opinor, non despicies, quia continet, et quo aliis præcellis, summam eruditionem: et quod plurimum diligis, canonum observationem; et quod serio amplecteris, Ecclesiarum curam et sollicitudinem; et quod omnibus qua verbo, qua opere suades, pietatem, et amplissimæ virtutis usum. Medium te inter Deum et homines constitutum agnoscimus, illorum óμópwrcv, et idcirco per le yapı☛τápia nostra Deo offerimus, Ivonis nempe sudores, vigilias, labores, pridem Deo deditos, et quos nunc a nobis suo jure reposcit. Habes quod invitet nos et alliciat, ut hanc a te operam exoptemus. Solemne fuit sacerdotibus antiquis deorum suorum insignia sibi vindicare, arcus, vittas, sceptra, frameas, radios, et si quæ alia, quibus venerationem populorum sibi conciliarent. Dei magni nascentis ex Virgine sucerdos factus, quodnam ab ipso habebis insigne ? Non illic fulmina, non frameæ, non spicula, quæ tibi assumas. Lac tantum est quod ab filio sugitur, a matre sufficitur. Symboli illius partem in nobis confirmavit Ivo, wempe candorem. Confirmasti et tu ipse etiam canonicorum regularium abbas; observatio enim canonica CaLalaunensi omnium sanctorum monasterio restituta, tibi et sollicitationi tuæ omnia debet, ne vel hac in re te Ivoni absimilem dicere possimus. Dulcedinem vero lactis sibi reservarunt episcopi. Hac una nixus, Præsul ilAustrissime, ausus sum tua limina accedere, et canonicorum regularium qui tua in ditione sunt, nomine, nomini tuo hoc operis consecrare.

Illustrissime dominationis tuæ,

(15) Jamblicus De Vita Pythag. lib. 1, c. 2.

Humillimus et addictissimus
F. J. FRONTO,

Canonicus regul. S. Genovefæ Paris.

VITA D. IVONIS.

Inter eos qui Ivonis nomine in Gallia appellati A versatus, Lanfranco doctore abvate Beccensi theolosunt, longe omnibus excelluit Ivo Carnotensis. Hic in agro Bellovacensi natus, nobili a sanguine nobi. lem animum traxit (16). Patrem habuit Hugonem de Altoylo, et matrem Hilemburgim dictam. Adolescens litteris humanioribus imbutus, atque in philosophia

(16) In instrumento antiquo S. Quintini Bellovac. 47) Magister Petrus Cantor in summa sua ma

giæ sacræ operam dedit in monasterio Beccensi, quam et ipse docuit, ætate factus provectior (17). Cum autem serio Patrum conciliorumque lectioni incumberet, et e diversis decreta ecclesiastica congereret, indignanti quod tantis intervallis obessent a nuscr. in monasterio S. Joannis de Jardo canonic. reg.

В

B

canone suo canonici, commodum adfuit Guido Bel- A electo manus imponere voluit, ob id quod in depotovacensis. Hic quondam Augustæ Veromanduorum in ecclesia S. Quintini decanus, Cæsaromagi Bellovacorum factus episcopus, in memoriam sancti Quintini monasterium construxit, concessisque prædiis canonicos illic constituit an. 1078. His præfectus Ive monasterium paternis possessionibus auxit, et quo illud omni ope juvaret secum, legibus ad id conditis, vitam regularem intulit, vir canonum peritissimus, et corum observationis studio flagrantissimus. Erant quidem jam olim canonici regulares passim in Gallia, atque in aliis provinciis. Diu est cum Chrodegangus (18) peculiarem Metensibus suis canonicis regulam conscripsit. In concilio autem Aquisgranensi omnibus regulam Ludovicus pius. edendam curavit, opera Amalarii diaconi, misitque in singulas provincias observandam (19). In qua, maximam partem, Chrodegangi regula continetur. Verum lapsu temporis cum relaxata esset disciplina, ei denuo instaurandæ multi laborarunt, in quibus Ivonis opera præ cunctis excelluit. In monasterio prædicto præfuit annos plus minus xiv, modo prælatus ejus, ut in privilegio Philippi regis; modo præpositus, ut in bulla Gregorii VII; modo abbas, ut sæpius dictus hic procul dubio dum sancto otio fruitur Collectionem canonum fecit, quam postea in compendium Hugo Catalaunensis (20) contulit, et Pannomiam sive Pannormiam vocavit. Præterea theologiam docuit : moris enim fuit tunc ut sacræ theologiæ studia in monasteriis maxime vigerent: neque id oneris abbates ipsi monasteriorum defugerunt, ut ante vidimus in Lanfranco, hic in Ivone nostro. Hoc autem muneris quod defunctus est Ivo in causa fuit cur in antiquissimis monumentis magister et doctor appelletur. Tanta fuit autem monasterii illius et Ivonis ipsius pietatis ac canonicæ observationis fama (21), ut multa monasteria accitis inde canonicis aut ædificata, aut instaurata fuerint, et ex iis celebres aliqui ad episcopatum perveneat. Interea rerum sedebat id temporis Aictrici (22) Carnutum Gaufridus, quem cum pridem Gregorius VII Romam simoniæ accersivisset, quod deessent testes ad tantam rem comprobandam, remissum sedem obtinere permisit. Verum Urbanus II, hunc iterum sibi delatum, tandem multis criminibus convict, D sede sua movit, et apud clerum populumque Carnutum, ut sibi Ivonem nostrum doctrina et pietate insignem deligerent, suis, ut ait ipsemet, monitis cffecit. Votis ipsorum non illico cessit Ivo, quietis amans, nec inhians dignitatibus; sed jubente Philippo rege, parere coactus est (25). Verum Richerius Senonensis archiepiscopus, assentientibus ei e suffraganeis nonnullis, nec electioni subscribere, nec

18) Fuit Pepini regis ex sorore nepos. SIGEB. (19) Hæc scribuntur ab Ademaro monacho. (20) Auctoris hujus compendii nomen inveni in Historia monas. Herivallensis ad an. 1091.

(21) Vide S. Anselmum, 1. 111, epist. 406.

(22) Sic scribit Josephus Scaliger bis. Alii tamen scribunt Auctricum.

sitione Gauffridi contra jus suum actum diceret, quo ad se pertinuit tanquam ad proximum judicem, causam ejus dignoscere et judicare (24). Egit diu precibus et sollicitationibus apud ipsum clerus populusque Carnutum, sed frustra se esse videns, facit,ut Ivo Urbanum conveniat et ille in Italiam profectus animo se ab illis difficultatilus liberandi, volens nolens ab eo yupolicies Capuæ finiente anno 1092 recepit. Inde graves discordie ipsum inter et prædictos episcopos, qui factam majestati regis injuriam, el jura Galliæ ab Ivone violata contendentes Stampis collecti Ivonem rejicere et Gauffridum sedi restituere aggrediuntur, zelo procul dubio in inso::tem Ivonem exerto, minime tamen novo et multis tum ante, tum post exemplis confirmato (25). Contra autem Ivo sedem apostolicam appellare, spretam temeratamque ejus auctoritatem alte conqueri, vir cæteroqui minime servilis, nec potestatum adulator etiam summarum. Verum cum ei quod summum est, ct ipsum nomen religionis accedit, cedant omnia necesse est; quare Richerius ipse usu pallii interdictus, Gauffridus iterum pulsus, et sedi suæ Ivo constitutus est. Ilic quidnam egerit narrant ejus epistolæ ad summos pontifices, ad reges, ad cardinales, legatos, primates, episcopes, virosque primarios; narrant quotquot ab illo usque exaratæ fuerunt historiæ. Dum vero inde auctoritatem tuctur, inde virtutem colit sese non modo Galliæ, sed Ecclesiæ toti conspicuum reddidit, et sane utraque hac opus habuit cum primis, tum ad obsistendum vitiis, nusquam non grassantibus; tum ad perferendum mala, quæ ipsemet zelo suo vehementi, et publicorum erratorum (si gravia sunt) minime toleranti in caput suum accersivit. Philippus tunc Galliæ rex, Bertrade amore captus, eam Fulconi Andium comiti ejus marito abstulit, vel sane illam a Fulcone tacite se subducentem sibi matrimonio conjunxit; aliis ex episcopis Galliæ conni.. ventibus, silentibus aliis; adeo proclive est majestati obsequi quocunque inclinet; aliis denique episcopatu cedentibus, quod nollent vel amicum vel iratum habere regem contra fas agentem (26). Mandatur Ivoni ut Parisios se recipiat celebritati nuptiarum adfuturus; sed ire detrectat, et qua voce qua litteris regi ipsi, summo pontifici ac præsulibus Galliæ scriptis, illicitum hoc conjugium constanter occlamat: quæ sibi Philippi et Bertradæ infensissimum odium pepererunt. Sed hujus odium insuper habuit, a qua nec amari vellet adversus illum autem ita fervorem animi temperavit, ut licet illius libidinem acriter coercuerit, majestati tamen regiæ cætera obsequibilem se præstiterit, et rerum illius, atque adeo totius regni amantissimum. Fugit diu regis con

(25) Vide epist. 1, 2, 8 et 40.

(24) Vide Sirmundum in epist. Gaufridi Vindoci..

nensis.

(25) Vide Glabrum Rodulphum, l. 11, c. 4, et abbatem Stadensem in Chronico. imo ipsum Ivonem pas sim in epistolis.

(26) Vide Paulum Æmilium in Philippo I.

spectum, et in aulam adventare, etiam vocatus, re- A auctores Guyz pivous, viros magnos, rerum testes

oculatos, qui Ivonem mirum in modum celebrant ac laudant (29), ut nemo quisquam sit contra illum hac de re oblocutus, licet inimicis non caruerit et criminatoribus, ipsi Philippus et Bertrada, quando absolutionem excommunicationis a Lamberto Atrebatensi episcopo Romani pontificis viges agente receperunt, reos se esse fassi sunt, et nunquam deinceps conventuros coram præsentibus episcopis promiserunt, sicut legi ego ipse in epistola mianuscripta (50) ejusdem Laml erti ad Paschalem # summum pontificem. Non defuere inter principes et præsules qui regi assentarentur, nempe de genere eorum, quibus omnia principum, honesta atque inhonesta, laudare mos est. Nam si quid rationis in

nuit, ne si adsit et taceat, favere; sin vero obliquatur, regem offendere videretur. Haud quidem impune Julit magna illa ejus apoia. Non defuere etiam inter præsules qui abruptæ contumacia eum accusarent, dum ipsi sese deformi obsequio dedunt. Ministri vero regis, per fas et nefas ei addicti, bona Ivonis diripere, Ecclesiar redditus intercipere, eum modis omnibus, et omnibus exemplis affligere, ut ne panis quidem ei esset quo vesceretur. Sed inter alios hac in re primas tulit Hugo Puteacensis dominus, Carnutum vicecomes, qui dum regi morigeratur, et adulteris vel etiam incestis abblanditur, Ivonem nostrum carceri impingit, ac in quodam castello diu detinet, quo frangat animum ni saxo fortior esset. Perstat enim ubique invictus. Cumque ad aures ejus Beis, quidni reclamant, dum ista et tot alia fiunt in pervenisset primates urbis Carnutum ac cives armis eum liberare velle, prohibuit (27), noluitque libertate potiri sanguine et detrimento suorum redempta : patientia prorsus omni laude digua, et antiquorum defensorum Ecclesiæ ac sanctissimorum virorum nulla in re absimili. Et quidni illis parem fecerim cum eum Guillelmus Fiscanensis abbas óμk, Joanmet Eliæ comparaverit? Non omni prorsus caruisset ope, si alter in Gallia fuisset Ivo, qui erga se ageret adversus Hugonem vicecomitem, quod ipsemet aliquanto post egit Ivo pro Hildeberto Cenomabesi contra Rotrocum comitem (28), qui hunc etiam earcere incluserat. Post enim quam frustra preces adhibuit, dieto anathemate, diris eum devovit. Hæc agens vir magnus pegadóv fuxã inimicam, et perpetuo illas insectantem ty duboki vitare non potuit. Atque in primis non desit forte aliquis qui eum iræ et suspicioni nimio plus indulgentem fuisse existimet, qui contra regem indignationem summi pontificis et fulmen provocaverit. Verum licet mihi de regibus bene mereri videantur qui maculas eorum nomini temere impressas vel minuere, vel cluere conantur, tamen nec Philippum undequaque innoxium quisquam affirmare audeat: nec satis rationum habere possit, ut ostendat Ivonem parum illi aut regno ejus fuisse faventem. Quod ad Philippum attiuct, factum ejus præcessere exempla secutaque sunt, multa quidem, non tamen similia omnino, et quæ peccatum ejus magis obruunt quam excusant. Nam ut D concedatur quod a Berta divortium nulli reprehensioni sit obnoxium, quod tamen constare debuit et Ivoni et aliis, ut illud in dubium non revocarent, at certe initum cum Bertrada matrimonium, quæ nullo Ecclesiæ judicio se a Fulcone subtraxerat, quæque codem consanguinitatis nexu, quem cum Fulcone prætexere potuisset, a Philippo absterreri debuit, nullo modo excusari potest. Et ut omittam

testificationem nuptiarum illicitarum? Cur non aut manu aut voce regis innocentiam tutantur? Invitant omnia, rex, vexata innocentia, exempla, Ivonis fervor immodicus, ejus criminandi licentia. Et tamen silent, neque quidquam contra Ivonem pronuntiant tot vero et toties collecti episcopi, cardinales, legati, principes, nihil ne vident, qui una voce regis peccatum condemnant; excusant autem nunquam aut minuunt aut tegunt? Cum autem Ivo dicat (51) Philippum Richardo Albanensi S. pontificis legato promisisse a Bertrada se discessurum, usque ad dispensationem Romani pontificis, quod contigit an. Dom. 1102, et ipse roget summum pontificem ut C cum rege temperet et dispenset, et aliunde certum sit nullam dispensationem intercessisse ex laudata Lamberti epistola, signum est in nuptias illas inquisitum fuisse iterum, neque dispensationi locum ullum inventum esse. Addo neque Ivonem habuisse unde regi Philippo minus bene vellet, cum multis beneficiis sese ei obstrictum sciret, nec vero diffitetur. Episcopi dignitatem ei fert acceptam non semel, propter quam, si quid humani pateretur, et vulgo similem gereret animum, regi præ cæteris ejusque libidini assentiri debuit. Sed et antequam ad episcopatum perveniret, regi maxima debebat. Constructo S. Quintini monasterio, atque inibi collocatis religiosis canonicis, rex privilegio concesso et institutionem et largitiones ei factas regia auctoritate communivit. Deinde, rogatus ab Ivone, canonicis S. Quintini apud Veromanduos misit epistolam qua petit ut cognomini Ecclesiæ Bellovacensi præbendam concedant. Utrumque monumentum regium, quia ineditum est, ne desideretur, hic apponendum censui. Prioris igitur hæc verba sunt (52): Instituta regia et rebus Ecclesiasticis aut sæcularibus publica vel privata sine ulla juris controversia priorum regum jussu et auctoritate firmata