czasy aby było, jako powiatów; a forum na pany Starosty i dzierżawce, którzyby temu dosyć nie czynili, do trybunału a nie za dworem aby bylo, jeśli na to będą chcieli pozwolić Ich Mć pp. senatorowie i wszyscy posłowie W. Ks. Litewskiego na zjeździe głównym Słonimskim.

Jarmarki w Brześciu, w Grodnie, w Nowogródku, w Mińsku aby byly na sklady kupieckie i kupowanie koni sejmem warowane.

O monopolią jako Rzpltej szkodliwą, a zwłaszcza do wojny potrzebny rynsztunek, aby pp. na sejmie poparli i onę znieśli.

Nawigacya w ziemi Pruskiej zawsze szkodliwa obywatelom W. Ks. Litewskiego aby przez Książę Pruskie z dawnej powinności naprawiona byla i pp. komisarze wysłani byli.

Prośba za p. Piotrem Haraburdą, aby sprawiedliwość jemu byla uczyniona z mieszczany i succollectory miasta Wileńskiego o niewydanie i niedobranie czopowego za rok 78, o co się nie raz i nie drugi na sejm włóczy; także też i suma, która jest jemu w skarbie JKMci winna, co się w sprawiedliwości pokaże.

Wolności, dawne prawa i przywileje miasta Wileńskiego z dawna nadane i poprzysiężone, uniżenie prosi miasto Wileńskie, aby w cale zostawały. Trybunał do sądów sobie nie należących miasta aby nie przymuszal. Cech mularski i ciesielski jako szkodliwy, drogość czyniący i ludzi ubogich niszczący, aby zniesion byl, a po staremu aby bylo.

Pożyczka dość wielka dla potrzeb Królów Ich Mci i Rzpltej dana, aby miastu Wileńskiemu zapłacona byla, gdyż i stąd ludzie są uciążeni. Te wszytkie artykuły zgodnie na tym sejmiku namówiwszy i zawarszy, poruczyliśmy je naszym przyszłym Ich Mć pp. posłom naszym. Dan w Wilnie roku 1596 dnia 30 decembris.

21.

Instrukeya od nas senatorów, urzędników ziemskich i grodzkich i wszystkich innych stanów obywatelów powiatu Oszmiańskiego, którzychmy się tu do Oszmiany teraz na sejmik powiatowy za listem Króla JMci Pana naszego Mciwego na dzień dzisiejszy miesiąca decembra 30-ty w roku teraźniejszym 1596 przypadły zjachali, Ich Mciom pp. posłom z pośrodka nas z tego sejmiku obranym i posłanym, pierwiej na zjazd główny do Słonima na dzień 27 januarii, a potem i na sejm walny do Warszawy na dzień 10 februarii w roku przyszłym 1597 złożony, to jest JMci p. Janowi Naruszewiczowi Łowczemu Króla JMci, p. Heliaszowi Pielgrzymowskiemu Pisarzowi JKMci W. Ks. Litewskiego1).

Naprzód pp. posłowie wespół z IMć pp. posły koronnemi z najwiętszą uczciwością przystąpiwszy do pocałowania ręki JKMci, uniżone

1) Archiwum XX. Radziwillów w Nieświeżu, Akta publiczne teka 3, nr. 368, kopia współczesna.

służby i wierne poddaństwo nasze z winszowaniem długiego zdrowia i fortunnego panowania z nieśmiertelną sławą JKMci naszemu Mciwemu Panu zalecić mają. Jako to jest przyrodzona na świecie, że nie tylko monarchowie, królowie, przełożeni, ale i namniejszej kondycyej ludzie starać się o to zwykli, jakoby przy chwale Bożej, napierwszej i naprzedniejszej powinności swej, przymnożenia sławy swej i wszelakich ozdób dzielnością spraw a staraniem czujnem nabyć mogli, wtedy wielkiej pochwały godne jest przedsięwzięcie Króla JMci Pana naszego Mciwego, że porozumieniem się wszech stanów w państwie swym o dobrem, spokojnem i pożytecz nem ojczyzny naszej obmyśliwać raczy.

1. Strony obmyśliwania ojczyzny naszej obrony od tego poganina Cesarza Tureckiego, który jest najwiętszym prześladownikiem imienia Zbawiciela naszego, także i strony ligi z pany Monarchami Chrześcijańskiemi przeciw temu poganinowi, bacząc być to oboje wielce potrzebne i pożyteczne ojczyźnie naszej, jakoby nas ten zapalony w państwach postronnych ogień pożarem nie doszedł, IMć pp. posłowie tak pierwej w Słonimie, jako i potem w Warszawie z innemi stany sejmu należącymi namawiać a obmyślawać mają, wszakoż z tym dokladem, jakoby i Kniaź Wielki Moskiewski, który jest najprzyleglejszym nieprzyjacielem ojczyzny naszej, z którem już kres przymierza niedaleko wychodzi, wziąwszy i postanowiwszy ) z onym wieczne przymierze, do tej ligi był przyłączony.

2. Strony podaczu Tatarom, iż to onym zawsze z Podola i Wolynia dawano prosto, i teraz aby to onym stamtąd dochodziło; za czym z onemi przymierze w cale zostawić, nie zwodząc Kozaków Niżowych z Niżu, bo by się tym temu pogaństwu wrota do ojczyzny prawie odwarli. 3. O sprawie zamków Ukrainnych pp. posłowie w Slonimie i w Warszawie obmyśliwać, namawiać się i starać się pilno mają.

4. Strony konfederacyi, za której, czego Boże uchowaj, wzruszeniem. iż baczemy, że w ojczyźnie naszej jako i w innych postronnych państwach do wielkiego rozerwania i rozruchów przyjśby musiało, którą iż nam jako przodkowie JKMci, tak i JKMć juramentem swym, przyjmując praw i wolnosci naszych, stwierdzić raczył, upomniawszy 2) się juramentu JKMci prosić, aby w swej klubie cała została; zaczym aby i gniew Boży jako przeciw JKMci, tak i przeciw nas poddanych JKMci nie był poruszony. 5. O Biskupstwo Wileńskie, upomniawszy się JKMci iuramenti, JKMci uniżenie prosić, aby prawa, przywileja i wolności nasze w cale zachowawszy, na to Biskupstwo Biskupa z narodu naszego Litewskiego dać raczyl; w czym IMciom pp. poslom moc zamierzoną dajemy i poruczamy. 6. Sto tysięcy złotych, które od nas JKMci są obiecane, iż już

1) W RP.: wziąwszy i zastanowiwszy się. 2) W RP.: upewniwszy.

większa część z powiatu naszego do Poborce jest oddana, przeto i ostatek na takiej sumie do mięsopust wydać obiecujemy; którą JKMci wziąć zawsze będzie wolno.

7. Posłów z Szwecyej zwróconych pp. poslom swym z Ich Mc pp. posły koronnemi wysłuchać pozwalamy, i przyszłoliby o tem poselstwie namawiać, pp. posłowie tak w tem postępować mają, jakoby było z nalepszym i napożyteczniejszym pod ten czas ojczyźnie naszej.

8. Strony komisyi Województwa Brzeskiego, powiatu Grodzieńskiego i Prus, aby do skutku swego była przywiedziona, posłowie tak w Słonimie, jako i na sejmie namawiać mają.

9. Dekreta JKMci, także i trybunalskie aby byli do egzekucyej przywodzone, nie przywodząc ich 1) w żadną wątpliwość; i ku temu aby w Wilnie jednym samym kromiu Nowogródka a Mińska sądy wszytkie trybunalskie odprawowane były 2), konstytucyą warować.

10. Konstytucye o ziemią Iflianską na sejmiech przeszłych uczynione aby byli do egzekucyej przywodzone, także co sobie w tejże ziemi Iflianskiej przeciwko prawu pospolitemu upraszali inne ludzie narodu Polskiego i Litewskiego, aby ustąpić powinni byli.

11. Okazywanie szlachty aby bylo raz w rok po powieciech jednego czasu i dnia, na pewnych miejscach i przed pewnymi osobami, pod pewną, jako nieposłusznych, tak i na dozorcę tego popisu karą, pp. posłowie konstytucyą warować mają; za czym będzie maior securitas Rzpltej naszej.

12. Że też często mandatami w kauzach zadwornych ludzi naszego narodu za dworem wyciągają z3) zniszczeniem wielkim ubogich ludzi, prosić JKMci, aby sprawy takowe w W. Ks. Litewskiem odprawować raczyl ad causas ad fiscum pertinentes; a chociaż i w Litwie te sądy odprawowane będą, aby wszystkie razem jednym w limitacyą, a nie wy mując żadnej z nich, wpisali.

13. Provocatio do Korony z Księstwa Litewskiego obywatelów iż często zatrudnia ludzie niewinnie, także się o to pp. posłowie starać mają, aby się to uspokoiło przez komisarze, i konstytucyą warować, żeby się za negligencyą komisarzów to rozgraniczenie nie odwłaczało i poena znaczna aby była na komisarze włożona. A dekreta, procesy i banicye, które się stali w Polszcze przeciwko tych, których do Korony wyzywali, aby byli abrogowane.

14. Jarmarki w Brześciu, Grodnie, w Nowogródku, w Mieńsku dla wszelakich handlów i przywożenia koni aby byli wolne bez cla, co konstytucyą aby utwierdzono było; także składy na pogranicznych miejscach towarów postronnych, a zwłaszcza w Mohilewie i indziej.

1) W RP.: nie przywodzonych, 2) Niema w RP. 3) Niema w RP.

15. Port Pruski, navigatio periculosa i szkoda stąd Rzpltej niemała; starać się Ich Mć pp. posłowie naszy mają o komisarze, aby z Książęciem Pruskim positia była pewna i nieodwłóczna.

16. O erekcyę prawa JKMci prosić, aby była do skutku swego przywiedziona.

17. Konstytucye aby na sejmie przy poślech, a nie po sejmie byli pisane, pp. posłowie JKMci serio prosić o to mają, i aby to konstytucyą na potomne czasy warowane było.

18. Doniesiona też do nas prośba za p. Sebastjanem Ciszkiewiczem o zabranie gruntów wieczystych do imienia JKMci Białowieskiego; prosić, aby JKMć komisarze wysłać i odmianę dać rozkazać raczył.

W których tych wszytkich wyżej mienionych paragrafach, kromia jednego paragrafu o Biskupstwo Wileńskie, namawiać i stanowić jednostajnie z Ich Mć pp. Senatory i Ich Mć pp. posły tak na zjezdzie głównym w Słonimie, jako i na sejmie w Warszawie Ich Mciom pp. posłom dajem moc niezamierzoną, powierzając tego wierze i krwie Ich Mciów, że Ich Mć tego wszytkiego tak postrzegać będą, jakoby było z nalepszym i pożytecznym Rzpltej. Na co Ich Mć pp. poslom JMci p. Janu Naruszewiczowi Łowczemu JKMci a p. Heliaszu Pielgrzymowskiemu Pisarzowi JKMci W. Ks. Litewskiego daliśmy instrukcyą z podpisem rąk naszych, zapieczętowawszy pieczęciami naszemi. Działo się w Oszmianie roku 1596 miesiąca decembra 30 dnia.

22.

Instrukcya od nas obywatelów powiatu Lidzkiego, na sejmik 30 dnia decembris roku 1596 do zamku Lidzkiego zgromadzonych za listy JKMci, dana pp. posłom naszym z pośrzodku nas wysłanym na sejm walny Warszawski, w roku przyszłym 1597 dnia 10 februarii przypadający, Ich Mć pp. Filipowi Limontowi dworzaninowi JKMci, p. Szczęsnemu Bohumatce Pisarzowi Grodzkiemu Wileńskiemu, zgodnie od wszytkich obranym 1).

Naprzód pp. posłowie naszy JKMci naszemu Mciwemu Panu wierne poddaństwo i najniższe służby nasze oddawszy, jako naprzystojniej podziękowanie uczynić mają, iż za staraniem swym Pańskim obmyślawać raczy o tej Rzpltej ojczyznie naszej w tem wielkim niebezpieczeństwie zachodzącym od Cesarza Tureckiego. Za tym pp. posłowie naszy wprzód to przedsięwziąć mają, aby do namów niżej opisanych w zgodzie a w milości i w pokoju ze wszytkimi stany przystępowali, a rozerwania i nienawiści między nami wszytkimi stany nie było.

1) Archiwum XX. Radziwiłłów w Nieświeżu. Akta publiczne. Teka III, nr. 269; kopia współczesna.

Przełożyć mają JKMci, naszemu Mciwemu Panu, prawa, wolności, swobody i przywileja nasze, nam wolnemu narodowi zdawna od Królów Panów naszych przodków JKMci i przez JKMć samego poprzysiężone i konstytucyami sejmowemi utwierdzone, z których się weselimy, iż nam niektóre są po niemałej części naruszone, a ku wielkiemu żalu naszemu z niebezpieczeństwem zdrowia, majętności i uczciwości naszych pomieszane, za czym niesnaski i niepokój domowy szkodliwy do upadku Rzpltej naszej między stany nasze wszczyna się, aby się to wprzód przez JKMć Pana naszego Mciwego naprawiło i do uspokojenia przywiodło, a to jest mianowicie: Aby konfederacya w swej mocy zostawała, pokój między wszytkiemi rozróżnionymi w wierze poprzysiężony utwierdzon był, a każdy ten, który tej konfederacyi sprzeciwia się i onę wzrusza, karan byl; stan wszelaki aby w swojej władzy, w powołaniu, w prawach i w swobodach zostawał, a mianowicie świeże i żałosne zatrząśnienie religii Greckiej i ewanielickiej, wielkie uciski, które w pośrzodku nas wnoszone byli, aby się uspokoili; pozwy dziwne do kasowania przywilejów wydane i banicye niesłuszne aby zniesione byli. To tedy naprzód wszytko naprawić, do pokoju i zgody przywieść i te rozruchy uspokoić, ukrzywdzonym sprawiedliwość uczynić i każdy stan w jego wolnościach i prawach Król JMć według przysięgi swej zachować i zostawić ma, a rozróżnionym w wierze i wszytkim łaskę swą Pańską jednaką okazować, i obronę a pokój nad nimi trzymać niech raczy i od ucisków rozmaitych ochrania; a na miejsce duchownych tych Greckiej religiej, którzy swej zwierzchności własnej Patryarchów odstąpili, aby drugich dać raczył, tych, kogo obiorą porząd kiem swym, a ci, którzy do inszej zwierzchności przystąpili, dóbr dawno nadanych aby zaraz ustąpili. Jako około tego wszytkiego szeroce dostatecznie wposrzód nas się mówiło, tego tedy wprzód pp. posłowie naszy, do żadnych inszych namów nie przystępując, postrzedz i do swego pewnego pokoju i naprawy przywieść mają, prosząc wszytkich stanów sejmowi należących, aby tego pomogli i aby wszytkie prawa, przywileja, konstytucye, przysięgi Królów Panów naszych bez wszelakich wykładów i deklaracyi w mocy swej zostawali.

Biskupstwo Wileńskie według prawa żadnemu innemu jedno Litwi nowi aby bylo dano, gdyż nie chcemy, aby prawo jasne, które nie potrze buje poprawy, warowaniem jakim wątlone bylo.

Po naprawie rzeczy wyżej pisanych pp. posłowie naszy ze wszyt kimi stany sejmowi należącemi zgodnie przystąpiwszy do namów o niebezpieczeństwie tej Rzpltej od Turka zachodzącym 1), nam od JKMci prze. łożonym 2), albo w ligę wstąpić z pp. Chrześcijańskimi, jeśli tam co wa

1) W RP.: zachodzącej. 2) W RP.: przełożonej.