omnes ordines ea de re fecisse certiores, et sperat Ipsius Celsitudo et benigne petit, ut omnes boni hoc iustum eius responsum et protestationem in optimam partem accipiant. Quod superest, Ipsius Celsitudo omnibus Regni ordinibus, civibus et incolis, ecclesiasticis pariter ac politicis, pro uniuscuiusque conditione, suam benevolentiam et gratiam benigne clementerque defert.

6.

Ill. Principis Domini Caroli amicissima quaedam postulata, quae R. Mti Suetiae et Poloniae Ipsius Celsitudinis Domino agnato ac fratri charissimo per Ill. et Magnificos dominos oratores referri Ipsius Celsitudo benigne rogat1).

Quod R. Mtas ad Ill. Principem de nuptiis Dominae Annae) praescripserat Illiusque Celsitudinem rogaverat, ut summa cura et sollicitudine provideret, ne quid desideraretur, quod ad excipiendum tractandumque sponsum et Dominam Annan elocandam pro utriusque contrahentum dignitate pertineret, in eo Ill. Princeps se ad voluntatem R. Mtis lubens. accomodaret, nisi omnem hac in re gratificandi R. Mti occasionem Illius Celsitudini R. Mtas ipsa ademisset.

Primo etenim R. Mtas in literis, quas secum Martinus 30. Aprilis Cracovia 3) attulit, se gubernationis formam, iuxta quain Regnum in Suae Mtis absentia administrari deberet, quaque Ill. Principem gubernationis munere liberaret, se primo quoque tempore transmissuram significavit. Quae res etsi in effectum adhuc deducta non est, Illius tamen Celsitudinem consilii incertam atque ancipitem reddidit. Nam si Mtas R. aliis Regni administrationem committere velit, quomodo Illius Celsitudo prout res postulat sumptus nuptiales providere atque administrare potest? nec aequum videtur, ut cum honore Illius Celsitudo privata sit, onus sustineat, cum honores onus sequi debeat.

Deinde R. Mtas singulis Regni provinciis novos gubernatores praefecerat, ut Finlandiae Nicolaum Flemingium, Sueolandiae (sic) Carolum Gostavi, Vestrogothiae et Ostrogothiae eius fratres Ericum et Arvidum, quibus demandaverat, ut reditus Regni colligerent atque in adventum Suae Mtis asservarent, subditis et missis per universum Regnum litteris tributorum omniumque fere onerum immunitatem concessit.

Postremo Ill. Principem in hunc usque diem non esse 1) tutum, quo

') Odpowiedź tę podajemy według Rp. bibl. Czartoryskich 1. 332 str. 138. Nie znajdu jemy tam daty, kiedy odpowiedź ta była dana, prawdopodobnie jednak, jak tytuł wskazuje dano ją tym poslom, których poselstwa akta powyżej są wydrukowane; odnosi się ona zaś do poselstwa Marcina Kernera, wysłanego 30 kwietnia 1596 z Krakowa, jak wspomniano w tytule nru 5. (str. 212).

3) Siostra Zygmunt III; zamierzone małżeństwo tu wspomniane rozchwiało się, umaria w stanie niezamężnym. 3) WR P: Varsavia. 4) WR P. niema,

loco aut tempore celebrari nuptiae deberent, quod tamen Illius Celsitudinem praescisse oportuisset, ut in parato haberet, quae ad nuptias rite peragendas spectarent; scripsit quidem Ill. Princeps domino sponso1), tumque per litteras admonuit, ut mature 2) Ill. Celsitudinem de loco et tempore certiorem faceret, sed nondum responsum impetravit ullum; nec domini legati in comitiis Varsavia proxime habitis aliquid in illo negotio actum definitumque noverunt, quo tum deliberatio de loco ac die nuptiarum reiecta fuit.

Ex his R. Mtas haud difficulter colligere potest, quam grave et molestum Illius Celsitudini accidet, si nuptiarum curam in se transferre debeat, cum et administratio Illius Celsitudini interdicta et Regni reditus aliis in potestatem dari subditisque omnium onerum immunitas concessa.

Quare si diutius Rpcam Illius Celsitudo administrare debeat, ut R. Mtas illorum imperium abroget, quos singulis provinciis praefecerat, nec Suae Celsitudini aliquem superiorem, aut cum pari potestate adiungat, Illius Celsitudo officiose et fraterne rogat. Quod nisi fiet, Illius Celsitudini laesae Mtis aut rebellionis crimen R. Mtas non intentabit, si rebus sic exigentibus eos in ordinem redigerit suisque officiis privarit, cum Illius Celsitudo et aetate et prudentia et generis ratione rectius et commodius Rpcam consulentibus Regni consiliariis gerere possit, quam quisque eorum, quos R. Mtas rerum summa praefecerat, quibus et aditus ad eiusmodi munera, de iure et iuramento Regio est interclusus; perferre Illius Celsitudo non potest, ut Regnum per istos novos gubernatores in tot imperia dividatur, praesertim, cum ea res Illius Celsitudinis existimationem laedat, animorum distractionem inter subditos pariat ac summam in Rpcam confusionem invehat.

Nec est, quod R. Mtas de Illius Celsitudinis diligentia in gubernanda Rpca aut fide erga Suam Mtem quidquam dubitet; persuasum enim R. Mtas sibi habeat, Illius Celsitudinem nihil intermissuram, quod ad florentem. et tranquillum Regni statum pertinere videtur, fide et amore et benevo lentia erga R. Mtem. Illius Celsitudo de R. Mte vicissim pollicetur, urbes et oppida, arces et castra ac totum denique Regnum Illius Miis, cum in Regnum reversa fuerit, vel iure devolutionis Illius Mtis succesoribus sarta tecta reddituram Illius Celsitudo promittit, subditorum quoque rationem. Illius Celsitudo habebit, ne ulla illis imponantur onera, nisi id summa necessitas postulaverit et casus de iure permissi inciderint. Quod et Illius Celsitudinem hactenus summa cura providisse, Illius Celsitudini omnes boni viri testimonium perhibebunt. Ut autem ab omnibus oneribus plane immunes sint, commode fieri non potest, cum sine eorum contributione Re

Nie wiadomo nam, kto byl tym narzeczonym. 2) WR P. matura.

gum filiae suas dotes consequi et omnia, quibus Regnum obstrictum est, dissolvi nequeant.

II.

AKTA KOMISYI KRAKOWSKIEJ W SIERPNIU 1596 R. ODBYTEJ.

1.

Mandat królewski zwołujący komisyą ').

Krol Zygmunt III w myśl konstytucyi sejmowej wyznacza do traktowania z posłami cesarskimi w sprawie przymierza przeciw Turkom następujących komisarzy: Z senatorow: Stanisława Karnkowskiego Arcybiskupa Gnieźnieńskiego, Jerzego Radziwiłła Kardynała i Biskupa Krakowskiego, Hieronima Rozdrażewskiego Biskupa Kujawskiego 2), Wawrzyńca Goślickiego Biskupa Przemyskiego 3), Janusza Ostrogskiego Kasztelana Krakowskiego, Mikołaja Firleja Wojewodę Krakowskiego, Hieronima Gostomskiego Wojewodę Poznańskiego 4), Krzysztofa Mikołaja Radziwiłła Wojewodę Wileńskiego), Stanisława Mińskiego 6) Wojewodę Łęczyckiego, Fanusza Zbaraskiego Wojewodę Bracławskiego, Fana Abrahamowicza Wojewodę Smoleńskiego), Mikołaja Zebrzydowskiego) Marszałka Koronnego, Jana Zamoyskiego Kanclerza Koronnego, Lwa Sapiehe Kanclerza W. Ks. Litewskiego), Fana Firleja Podskarbiego Koronnego, Dymitra Chaleckiego

1) W konstytucyi sejmowej (Vol. leg. wyd. oryg. t. II. str. 1443) wspomniano: »naznaczyliśmy pewne komisarze..... jako w samym oryginale jest opisano. Którym to komisarzom zleciliśmy.... aby z posły panów Chrześcijańskich traktowali i namawiali o rzeczach tych, które pod te czasy Rzpltą naszą i one zachodzą: nic w tej sprawie nie zawierając, ale do uznania i zawarcia wszem stanom na sejmiki i na sejm przyszły wszystko, co namówią odnieść, dalej nie, jedno do dnia ostatniego sierpnia traktować mają. Który to sejm ma być do odprawy utwierdzenia tych samych spraw przez nas złożony, na którym nic innego niema być wnoszono, ani traktowano«. Nie zdołaliśmy odszukać aktu tu wspomnianego w orygi nale, niema go też w Metryce Koronnej, doszedł nas tylko w RP. Biblioteki Watykańskiej: Ms. Ottobon. No 3184 fol. 250. Mandat, widocznie pisany w języku polskim, został przez kogoś przetłómaczony na język łaciński, a nazwiska w nim wymienione poprzekręcane straszliwie do tego stopnia, że nieraz domyśleć się trudno, jak brzmiały one w rzeczywistości. Prawie wszystkie jednak nazwiska udało się nam rozwiązać, dla kontroli jednak, przy nazwiskach w RP. przekręconych, podajemy je w uwadze tak, jak brzmią w RP.

2) W RP.: Hieron. Rosdrassuski in Cinau.

3) W RP.: Laurentium Groliski Ep. Presmil. ) Pesnichenensem. 5) W RP.: in Vilde. 6) W RP.: Stencum Mnisken.

7) W RP.: Janusium Abrahamousiensem Smolinskisensem.

W RP.: Nicolaum Zibridusensem. 9) Lucam Sapienchen Lith. Cancell.

Podskarbiego W. Ks. Litewskiego. Ze stanu rycerskiego: Zygmunta Mysckowskiego Starostę Piotrkowskiego 1), Spytka Fordana, Stanisława Ligęzę Staroste Opoczyńskiego), Stanisława Karśnickiego Sędziego Sieradzkiego), Stanisława Stadnickiego z Łańcuta, Szczęsnego Herburta, Prokopa Raszko Podkomorzego Halickiego 1), Mikołaja Lanckorońskiego, Franciszka Krasińskiego Kasztelana Ciechanowskiego 5), Stanisława Garwaskiego Starostę Gostyńskiego)... Fana Łahodowskiego)... Pawła Sapiehę Koniuszego W. Ks. Litewskiego), Michała Hulewicza Wojutyńskiego Pisarza ziemskiego Luckiego, Aleksandra Chodkiewicza, Jana Czyża ), Sekretarza J. K. Mci, Fędrzeja Leszczyńskiego Wojewodę Brzeskiego Kujawskiego 10).

2.

Instructio pro Reverendis etc. Ioanne Kuthasio Electo Archiepiscopo Colocensi Episcopo Jauriensi locorumque eorundem perpetuo Comite ac summo per Reguum Nostrum Hungariae Cancellario, Principe Andrea Episcopo Wratislaviensi ac utriusque Silesiae supremo Capitaneo, Joanne Christophoro ab Hornstain in Grueningen Consiliario nostro secreto, Nicolao Istwamfii de Kysarronfalwa Officii Palatinatus Regni nostri Hungariae Locumtenente, Adamo Gallo

1) W RP.: Sigismundum Miskuski Starostum in Peterkau; nadano mu star. Piotrkowskie 15 października 1588. Metr. Kor. T. 135, k. 323.

*) W RP.: Stencum Liginisa Starostum Oposin; starostwo to otrzymał 10 stycznia 1588. Metr. Kor. T. 133, k. 238.

3) W RP.: Stencum Karssinsken iudicem in Siradz; byl marszałkiem sejmu Krakowskiego w r. 1595.

W RP.: Procob Rensken Holiskischen Camerarium. Akta gr. Halickie z tego czasu (Tom. 104, str. 6 i inne) wymieniają jako Podkomorzego Halickiego Prokopa Raszko; bywał on często wyznaczany do rozmaitych komisyj. Por. Niesiecki, wyd. Bobrow. T. 8, str. 94. *W RP.: Castell, in Siechanau.

6) W RP.: Stencum Garnasken Starostum in Goslin; potem następuje: Lasia Sniedcza Arskiego, co to znaczy, niepodobna rozwiązać; być może, że był to Sladkowski, o którym zob. niżej str. 255.

7) W RP.: Joannem Lahaduski Rossa; Jan Lahodowski był na sejm 1597 poslem Wojew. Wołyńskiego (por. poniżej laudum sejmiku luckiego); co zaś znaczy dodatek Rossa, nie rozumiem.

W RP. po »Paulum Sapieha Lithuan. Stabularium» następuje: Jaroslauensem Voloniae provinc. scribam. Nie rozumiem, do czego odnieść i coby znaczyć miało owo »>Jaroslauensem<<, zaś Voloniae provinc. scribam« rozwiązuję jako Łucki Pisarz ziemski, którym by Michal Hulewicz Wojutyński (por. poniżej laudum sejmiku Luckiego).

W RP.: Joannem Tyza Secret. nostrum. Oczywiście jest to fatalnie przekręcone nazwisko Jana Czyża Sekretarza królewskiego, którego często wyznaczano do komisyj sejmowych, jak n. p. z sejmu 1596 do słuchania liczby Podskarbiego Kor., Metr. Kor. T. 140, k. 175.

10) W RP. brzmi: Titskiensem Voevod in Brest. Otóż oznaczać to ma Jędrzeja Leszczyńskiego, Wojew. Brzesko-Kujawskiego, którego nazwiska między powyżej wymienionymi senatorami nie znajdujemy, a który później brał udział w obradach komisyi, jak to podaje Heidenstein. (Rerum polonicar. str. 338). Dziwne to tylko, że senatora wymienia na końcu. Dyaryusz sejmu warsz. r. 1597.

16

Poppelio Barone a Lobkowicz in Duxau et Schreckenstain, Joanne ab Haym in Reichenstain, Barone Joanne Joo de Kazahaza Personalis praesentiae nostrae Regiae in iudiciis Locumtenente, Consiliariis atque oratoribus nostris, iuxta quam sese in conventu Deputatorum Regni Poloniae et Magni Ducatus Lithuaniae, qui praesente Rev. Cardinale Caietano Legato Apostolico foederis contra Turcam feriendi causa Cracoviae habendus est, gerere debeant ').

Primum legati nostri ad iter sese ita comparabunt, ut sub huius mensis finem, et quidem si fieri possit, ad 25 julii non procul Cracovia duobus scilicet aut tribus inde miliaribus in unum coëant, ne separatim, sed quod decentiori comitatu fiat, coniunctim in Regiam urbem ingre. diantur.

Cracoviam cum ingressi fuerint, si Rex, quod futurum videtur, aberit, ad Cardinalem Caietanum Legatum Apostolicum mittent, ut quomodo conventum et colloquium inchoandum existimet, exquirant. Si Rex quidem aderit, ad aulae Mareschalcum, uti fieri solet, mittent, et quia a nobis ad tractationem foederis missi adsint, per eundem Regi significandum curabunt; quod etiam absente Rege fieri apud eos poterit, quibus iniunctum intelligent, ut legatos accipiant.

Ad locum congressus cum ventum fuerit, ubi verisimiliter Cardinalis Legatus solenne illud colloquium auspicaturus est, legati nostri in hanc sententiam, dicendi facultate sibi data, dicent:

Quod Pontifex Maximus, quod Principes ac populi omnes Christiani iam diu summis animi studiis optarint, ut Inclytum Poloniae Regnum Regnis ac provinciis, quibus hostis communis Turca immineat, communi foedere iungatur, id ut nos inprimis optemus, gravissimas habere nos causas, qui prae caeteris Rpcae Christianae Principibus ac Regibus Regi Regnoque Poloniae vicinitatis, cognationis et affinitatis amicitiaeque iuribus, cum novis, tum antiquis coniuncti simus, ut unius partis salus a salute alterius necessario dependere videatur. Cum itaque conventus iste praesens Amplissimorum Regni Poloniae M. D. Lithuaniae ordinum consensu institutus sit, ut de sacro foedere pressius ac strictius agatur, adesse lectos aliquos a nobis e diversis Regnis provinciisque nostris legatos, viros primarios, qui sincere et candide cum Cardinali Legato ac deputatis ordinum Poloniae agant, deque iis, quae tractationis ratio postulet, animi nostri sententiam explicent. Expectare nos de ipsorum, qui depu tati sint, integritate, ut non tantum patriae suae, sed etiam totius Christianitatis utilitate sibi ob oculos posita ita sese volentes lubentesque ac faciles in hac tractatione praebeant scrupulosque superfluos removeant, ne anxia nimis concertatio rem tantopere omnibus optatam remoretur,

1) Oryginal z pieczęcią znajduje się w Archiwum dworu i państwa we Wiedniu (HausHof-u.Staatsarchiv.) Polonica, fascykuł z roku 1596.