Quidam notus homo cum exiret fornice, Macte
Virtute esto, inquit sententia dia Catonis:

Nam simul ac venas inflavit tetra libido,
Huc iuvenes aequum est descendere, non alienas
Permolere uxores. Nolim laudarier, inquit,
Sic me, mirator cunni Cupiennius albi.
Audire est operae pretium, procedere recte
Qui moechos non voltis, ut omni parte laborent;
Utque illis multo corrupta dolore voluptas,
Atque haec rara, cadat dura inter saepe pericla.

I. v. 38. moechis BbS. (non c.) II. v. 38. moechis LCTF.

v. 71. Sat. 1, 3, 44. Sat.. 1, 5, 35. Quidam notus] «honestus, non ignobilis.>> sententia] formula Luciliana Valeri sententia dia. descendere] fornices isti erant cellae cameratae, in terram depressae. permolere] Pomponius Bothii p. 113: Nescio quis urget ellam qua asinus uxorem tuam; Ita oculis opertis simitu manducatur ac molit. V. comicum de coitu, ut uλλεw Theocr. 4, 58. De liberiore huiusmodi vocabulorum ἀφροδισίων usu iudicandum est ex indole fabularum togatarum et in primis satirae Lucilianae; inter recentiores eadem licentia concessa fuit Bernio eiusque imitatoribus et Lud. Sergardio. Romanorum de tota hac re opinionem his verbis complexus est Plautus Curcul. v. 37: Nemo ire quemquam publica prohibet via, Dum ne per fundum saeptum facias semitam, Dum tete abstineas nupta, vidua, virgine, Iuventute et pueris liberis: ama quid lubet. laudarier hac forma antiqua utitur

35

40

etiam Sat. 2, 8, 67. Epp. 2, 1, 94. 2, 148. cunni albi] «Respexit ad stolam candidam, qua vestiebantur matronae; nam meretrices habebant nigram (vel potius pullam) vestem.» COMM. CRUQ. «C. Cupiennius Libo Cumanus Augusti familiaritate clarus, corporis sui diligentissimus, sectator matronarum concubitus.» PORPH.

37-46. Audire] «Urbane abutitur Ennianis versibus: Audire est operae pretium, procedere recte Qui rem Romanam Latiumque augescere voltis.» SCHOL. moechos] Accus. praeferendus videtur propter ipsam imitationem Ennianam. cadat} «contingat, et ea quidem rara.» flagellis] «Hoc de C. Crispo Salustio dicitur, qui deprehensus ab Annio Milone in adulterio cum uxore Fausta Sullae filia flagellis caesus esse dicitur, ut refert Asconius in eius (Salustii) vita.» ACR.

Praedonum] « nocturnorum per Urbem grassatorum.» Tib. 1, 2,

Hic se praecipitem tecto dedit; ille flagellis

45

Ad mortem caesus; fugiens hic decidit acrem
Praedonum in turbam; dedit hic pro corpore nummos:
Hunc perminxerunt calones; quin etiam illud
Accidit, ut quidam testes caudamque salacem
Demeteret ferro. lure omnes: Galba negabat.
Tutior at quanto merx est in classe secunda,
Libertinarum dico, Salustius in quas

1. v. 45. (Habent quidam -- Demeteret ferro BbSc.) Ibid. testis c. v. 48. Sallustius B.

II. v. 45. cuidam ferro F. e Cod.

III. v. 45. cuidam firmata a Feae V. B.

27: (Venus) Nec sinit occurrat
quisquam, qui corpora ferro Volne-
ret aut rapta praemia veste petat.
pro corpore] «pro obscoena
parte corporis, ne castraretur,>>
ACR. Cfr. Sat. 2, 7, 66. Phaedr. 3,
9, 3., ubi quidam in Eunucho
damnum insectatus est amissi corpo-
ris. perminxerunt] «stuprave-
runt.» SCHOL. «Contumeliae causa
eum stuprare iussi sunt ab adulte-
rae marito.» Cuiusmodi exemplum
memorat cum aliis moechorum
poenis Val. Max. 6, 1, 13. Calones
h. l., qui Epp. 1, 14, 14: media-
stini, servi viliores. quidam
Demeteret ferro] supple, quod per
se intelligitur, adultero. Haec
lectio et plana est et ab antiquiss.
Codd. firmata.
iure] Est for-
mula iudicialis: iure caesum videri.
Sic h. 1. «iure ac merito eum ca-
stratum esse omnes aiebant. Solus
Galba, «insignis moechus ac ma-
tronarum sectator» (SCHOL.), id
negabat,» Ser. Galbam iurisperi-
tum vocat COMM. CRUQ. Alii pro

47-54. in classe secunda] Festive institutum illud Ser. Tullii, ex quo populus Romanus in V. classes descriptus erat, ad libertinas transfert. Salustius] Probabiliter est nepos sororis Salustii historici ab hoc adoptatus, ad quem circiter XV. annis post scripsit Od. 2, 2. De eo consule Tacit. Ann. 1, 6. 3, 30. Fuit post Maecenatis mortem particeps secretorum Augusti. Is h. 1. adolescens, ut erant plerique quos per priores satiras vellicat, insanisse in libertinas, magnam pecuniam in eas insumpsisse dicitur,

Pal

Non minus insanit, quam qui moechatur: at hic si,
Qua res, qua ratio suaderet quaque modeste
Munifico esse licet, vellet bonus atque benignus
Esse, daret quantum satis esset nec sibi damno
Dedecorique foret. Verum hoc se amplectitur uno,
Hoc amat et laudat : Matronam nullam ego tango.
Ut quondam Marsaeus, amator Originis ille,
Qui patrium mimae donat fundumque laremque,

50

55

I. v. 49. ut hic si c. (ut Cod. Graev. prob. Bentl.) Item b., sed superscr. at. at hic sit B. v. 51. Munifico superscr. um b. Munificum superscr. o c. v. 54. hoc laudat S. (non Bbc.)

II. v. 54. hoc laudat LC. (non TF.)

amat, φίλαυτος ἐστὶν, propter hoc se laudat: » quam nominativus. 55-63. quondam] «abhinc aliquot annos.»> Marsaeus] homo ignotus. Originis] «Romae fuerunt eodem tempore (circiter a. u. c. 710.) tres meretrices nobilissimae, Origo, Lycoris, et Arbuscula.» COMM. CRUQ. Lycoridem Virgilii vero nomine Cytheridem Antonii et Cornelii Galli amicam fuisse dicit Servius ad Ecl. 10, 2.

donat] H. 1. in propositione relativa praesens pro perfecto, ut alibi in narrationibus directis. Nescio quis hoc correcturus sic interpolavit: mimae censum donavit avarae C3dd. Nil fuerit mi] Manifesto Marsaei sunt verba, non Salustii, qui sic idem bis diceret. Vv. autem Verum est cet. induunt formam loci communis, nec verò ad unum aut Marsaeum, aut, ut alii volunt, Salustium referenda sunt, sed ad omnes, qui simili modo in mimas ac libertinas insa

At hic] «At hic ipse Salustius, si vellet pro re sua familiari et ut iubet ratio, munificus esse in amicos inopes, meritum honorem sibi pareret; quin eodem tempore etiam libertinis, quibuscum consuevit, quantum sufficit dare posset, non tamen donis eas onerans; verum mira stultitia abreptus, qua prorsus ridiculum se reddit, veluti virtute sua gloriatur, quod matronam nullam corrumpat» cet. Lectionem ut (etiam Cod. Franeq.) Bentl. sic explicat: «adeo ut, si vellet, esset » cet. plectitur] «hoc solo sibi blandi- | niunt. trahit] « sibi contrahit.»> tur.>> ACR. Hoc amat] Est po- Personam] «condicionem ac

hoc se am

tius ablativus «propter hoc se statum alicuius,» h. 1. matronae.

Nil fuerit mi, inquit, cum uxoribus unquam alienis.
Verum est cum mimis, est cum meretricibus, unde
Fama malum gravius quam res trahit. An tibi abunde
Personam satis est, non illud, quidquid ubique
Officit, evitare? Bonam deperdere famam,

60

Rem patris oblimare, malum est ubicunque. Quid inter-
Est in matrona, ancilla peccesne togata?
Villius in Fausta Sullae gener, hoc miser uno

meretrices apud lenonem habitantes: sed hae, quas Horatius a matronis distinguit, sunt, ut Origo, Arbuscula, Cytheris, ex eo genere mulierum, quae in ipsius Odis et in Tibulli Elegiis memorantur, quibusque Artem amatoriam composuit Ovidius, non infimi loci prostibula, de quibus Ovid. Am. 1, 10, 21: Stat meretrix certo cuivis mercabilis aere Et miseras iusso corpore quaerit opes. Devovet im

ubique] « in quacunque persona peccas.» oblimare] Ut illuvies pingue pratum limo obducit atque sterile reddit, siç patrimonium a prodigo consumitur. Alii minus apposite a v. lima ducunt, ut sit <<lima atterere, lente imminuere ;» quo tamen significatu v. illud nusquam reperitur. ancilla togata] | Ita iunge, ut duae dumtaxat sint personae, non tres, ut volt Bentleius. Etenim per totam satiram de ancillis proprie dictis nusquamperium tamen haec lenonis avari, Et, loquitur, ut contra Martialis 3, 33: Ingenuam malo, sed si tamen illa negetur, Libertina mihi proxima condicio est: Extremo est ancilla loco; sed vincet utramque, Si facie nobis haec erit ingenua. Sic autem contemptim vocat libertinas, quae tunica et toga pro matronarum stola et palla vestiebantur. Tib. 4, | Villius (Annalis), Milonis familia10, 3: Si tibi cura togae (libertinae) potior pressumque quasillo Scortum. Martial. 2, 39: Coccina famosae donas et ianthina moechae. Vis dare quae meruit munera? Mitte togam. Aliis, qui item iungunt ancilla togata, ancillae togatae sunt

quod vos (togatae) facitis sponte, coacta facit. peccesne] Peccare saepe usurpatur de venere illicita vel volgivaga sine acri illa reprehensione, quam nos verbo peccandi tribuere solemus. Altera lectio peccesve σoloizigɛı.

64-79. Villius] fortasse Sex.

ris. (Cic. ad Fam. 2, 6. ex fide etiam Cod. Medicei.) Hic, ut ait Acron, Faustam, Sullae filiam, Milonis coniugem stupravit ita frequenter, ut per iocum Sullae gener appellari posset. Sic Tac. Ann. 3, 24: D, Silanus in nepti Augusti

Nomine deceptus, poenas dedit usque superque
Quam satis est pugnis caesus ferroque petitus,
Exclusus fore, cum Longarenus foret intus.
Huic si mutonis verbis mala tanta videntis

65

Diceret haec animus: Quid vis tibi? numquid ego a te
Magno prognatum deposco consule cunnum

Velatumque stola, mea cum conferbuit ira?
Quid responderet? Magno patré nata puella est.
At quanto meliora monet pugnantiaque istis

I. v. 68. videnti BbSc.

II. v. 68. videnti LT. (non CF.)

70

III. v. 68. videnti

adulter. Noli iungere cum aliis:

in Fausta poenas dedit. hoc uno
Nomine deceptus] «illectus ad stu-
prandam Faustam, ut gloriari pos-
set sibi rem esse cum dictatoris
filia.» — usque eo quod satis esset.
fore] åлoxεxheloμévos tỷg d-
pas. Aristoph. Lys. 423. Num.
singul. etiam Ter. Adelph. 2, 3,
11. cet. Longarenus] alius moe-
chus Faustae cum Fulvio, fullonis
filio, et Pompeio Macula cet. Macr.
Sat. 2, 2. De Milone explicari non
posse demonstravit Madvig Opuscc.
p. 71.
admodum ridicula, qua peni ipsi
oculi, quibus viderit mala illa, cum
Villius pugnis caederetur ferro-
que peteretur, et verba tribuuntur.
«Sapientior est pars libidinosa do-
mino suo.» GESN. Sic Q. Secta-
nus Sat. 1, 5, 193. ganeone descri-
pto stomachum inducit: Miratur
frugi stomachus dominaeque culinae
Ignarus timidusque dapes interro-
gat, unde Et qua parte fluant.
animus] << Si animus (der sinn-
liche Trieb) cum eo causam

-

80. 81. Locus difficillimus mutonis] προσωποποιία | partim propter lectionis varietatem, | partim propter distinctionem. E Codd. enim profertur: Sit licet hoc, Cerinthe, tuum Sit licet, o Cerinthe, tuum Sit licet hoc, Cerinthe, tuo Sit licet, o Cerinthe, tuo; deinde ambigitur, utrum vv. Sit licet coniungenda sint cum praecedd.: «degat licet illa matrona inter uniones ac smaragdos; » an: Sit licet hoc, Cerinthe, tuum per παρένθεσιν. Iam videamus explicationes: 1) ex Bentleii sententia: «Nec huic (matronae) licet