mi przerobić, okażą się one za obszerne. Ależ w Wypisach zostawia się wiele do wyboru nauczyciela: żaden myślący nauczyciel nie będzie się ich trzymał niewolniczo, a tylko wskaże, jak w danych warunkach i zakresie nauki uczący się mają z nich korzystać.

Podajemy Wypisy do nauki literatury w zakresie szkoły średniej: Część I (niniejsza) obejmuje literaturę przedmickiewiczowską w porządku chronologicznym,—Część II obejmie wiek XIX.

Nadmienić nam wypada, że jak z jednej strony zebraliśmy więcej może niż potrzeba materyału, dając tym sposobem większą swobodę wyboru nauczycielowi; tak z drugiej pominęliśmy ustępy, które uczący się znaćby już winni z wypisów na klasy niższe, z wydań popularnych, a jak w tym razie z innej naszej książki p. t. „Wybór wyjątków;" powtórzyliśmy tu tylko niektóre urywki z najznakomitszych autorów, aby nie pozbawiać tym sposobem niniejszej książki najpiękniejszych pereł naszej literatury. Nadmieniamy jeszcze, że w razie potrzeby nauczyciel znajdzie tu wszystkie ustępy, wskazane w programie nauki języka polskiego, zatwierdzonym przez Okrąg naukowy warszawski r. 1900.

Wydajemy te Wypisy w przekonaniu, że czynimy zadość naglącej potrzebie.

Władysław Nowicki.

Twego dziela) Krzciciela, Bożycze!')

Usłysz głosy, napełń myśli człowiecze.

Słysz modlitwę, ją-ż8) nosimy,

To dać raczy"), jego-ż10) prosimy,

A na świecie zbożny pobyt,

Po żywocie rajski przebyt.

Kyrielejson.

II.

Nas dla wstał z martwych syn boży:
Wierzy-ż11) w to, człowiecze zbożny,
Iz przez trud Bóg swój lud
Odjął dyablej strożej.

10

15

1) Pieśń Bogarodzica właściwie Bogurodzica nie jest całością jednolitą, ale zbiorem pieśni różnych, powstałych w rozmaitych czasach; pierwsze strofy były prawdopodobnie utworzone w XIII W., reszta w XIV i nast. Odnaleziono kilkanaście tekstów tej pieśni, najwcześniejsze są rękopisy krakowskie z początku XV w.Jan Łaski ogłosił Bogarodzicę drukiem 1506 r. na czele zbioru praw.

2) Pana.-Twego syna gospod zina-biernik do orzeczeń: zyszczy, spuści. 3) Wybrana. 4,5) Żyszczy, spuści- tryby rozkazujące,-zyskaj, spuść. Całe zdanie tak się tłómaczy: zjednaj nam, ześlij między nas twego syna. 6) Dziela Krzciciela=dla Chrzciciela (t. j. Św. Jana). 7) Boży cze-bożycu, (Bożyc=syn Boży). 8) Którą.9) Racz. 10) O co. 11) Wierz-że.

Nowicki.- Wypisy Polskie, I.

Przydał nam zdrowia wiecznego,
Starostę skował pkielnego,1)

Smierć podjął, wspomionął
Człowieka pirwego.

Jen-że trudy cirpiał bezmierne,

Jeszcze był nie prześpiał) zawierne,3)
Aliż sam Bóg zmartwychwstał.

Adamie, ty boży kmieciu,

Ty siedzisz u Boga wiecu,4)

20

25

Domieści-ż5) twe dzieci,

1) Starostę piekielnego tj. szatana. 2) Nie dokończył. 3) Zaiste. 4) W radzie-miejscownik bez przyimka w. 5) Umieść. 6) Tworzec, dopełniacz-twórca tj. stwórcy.) Obronił. ) Liczba podwójna podobnie, jak ręce. 9) Krew. 10) Wierzże. 11) Dziś-pieczę. 12) Ma. 18) Odejmuje.

KAZANIA ŚWIĘTOKRZYSKIE. 7)

Wyjątek z kazania I w dzień św. Michała.

(W pisowni dzisiejszej.)

Tegdyż nagle Bog usłuszał modlitwę luda smier(nego) i posłał) im na pomoc angieła swego świętego. Jenze angiel stąpiw, prawi, angieł boży w zastępy pogańskie (pobił jest) we zborze asyrskiem, to ie, pogańskiem sto tysięcy o(śmdziesiąt ty)sięcy i pięć tysięcy luda pogańskiego. Tako lud boży (przez an)gieła wyciężstwo odzirželi, a pogani śmierć podjęli. Bo (angieli da)ni są nam na otwadzenie) naszego ustraszenia.

1,2,3) Kajać się (żałować), dać, miłować. 4) Czy nie. 5) Ot, ote-od, ode. 6) byśmy.

7) Z pasków zapisanego pergaminu, użytych do wzmocnienia oprawy pewnego rękopisu łacińskiego, znajdującego się w bibliotece petersburskiej złożył prof. Aleks. Brückner 1890 r. urywki 6-iu kazań świętokrzyskich (było ich więcej prawdopodobnie). Cenny ten, acz wielce uszkodzony, zabytek odnosi się do połowy XIV wieku. Pismo nie gotyckie, ale zwykła minuskuła (litery łacińskie) XIV wieku, litery cienkie i prostopadłe. Pisownia wielce różna od pisowni XV w.: samogłosek pochylonych nie znajdujemy, spółgłoski zmiękczone nie odróżniają się od twardych, wiele skróceń, systematycznie powtarzanych. Wszystko to dowodzi, że była wyrobiona pewna metoda w tym względzie, że było więcej kazań podobnych. Najdawniejszy ten zabytek języka polskiego prof. Brückner ogłosił w III tomie Prac Filologicznych (Warsz. 1891).

) Pokornego, śmiara-pokora. Wyrazy i ich części, podane w nawiasach, stanowią uzupełnienie uszkodzonego tekstu. ) Odwodzenie (odwadzać, odwodzić) uwolnienie.

PSALTERZ FLORYAŃSKI. 1)

(Psalm 8.)

(Pisownia oryginału.)

1. Gospodne2) bosze nasz, kako3) dziwne iest ymo1) twoie we wszelikey zemy!5)

2. Bo powiszono iest welmnoszstwo twoie na nebosa. 3. Z ust dzeczskich y ssących swirzchowal ies") chwalą prze neprziiaczele twoie, aby zkazil) neprziiaczela i pomsciczela.

4. Bo vzrzą nebossa twoia, dzala palczow twogich, mesącz y gwazdy, iesz ies ty vezinil.

5. Czso iest czlowek, isz gi pomnisz, albo syn czloweczi, isze gy nawedzasz?

6. Vezinil ies gi malem) mney wszech angelow, slawą y czczą) coronowal ies gio) y postawil ies gi nad dzala roku twoiu.11)

7. Wszitko podbil ies pod nogi iego, owcze i scot12) wszistek, y nadto wszistek swerz13) polni;

8. Płaczy nebeszczy14) y riby morzke, iesz przechodzą stdze15) morzke.

9. Gospodne bosze nasz, kaco3) dziwne ies ymą twoie we wszey zemy!

1) Psalterz Floryański, zabytek z końca XIV w.-Kanonik Chmiel na początku XIX w. w klasztorze św. Floryana pod Lincem w Austryi znalazł rękopis, zawierający tłómaczenie psalmów Dawida w 3 językach: łacińskim, polskim i niemieckim. Ogłoszono go w Wiedniu 1834 r. p. t. «Psalterz Królowej Małgorzaty» (z herbów wnoszono, że należał był do Małgorzaty, pierwszej żony Ludwika Węgierskiego). Dziś podobne zabytki noszą miano miejsca, gdzie je odnaleziono. Prof. Nehring «Psalterii florianensis partem polonicam edidit»... Poznań 1883 (Psalterza Floryańskiego część polska wydał...)

2) Gospodzin-dna-pan, Pan Bóg. 3) Kako, kaco-jak. 4) Imię. ) qą lub ę. Czytać należy podług dzisiejszego wymawiania: Gospodnie, Boże nasz, kako dziwne jest imię Twoje we wszelikiej ziemi. Bo powyszono jest wielmożstwo... 6) Dokonałeś, ugruntowałeś. ) Abyś obalił, zniszczył. 8) Mało. 9) Sławą i czcią. 10) Koronowałeś go. ) Drugi przyp. licz. podwójnej. 12) Bydło. 18) Zwierz. 14) Ptaki niebieskie-przyp. czwarty jako biernik do podbiłeś. 15) Stdza, śćdza, ścia-ścieżka.