Szybikowa sól zwyczajnie najczystsza, jestto grubo-ziarnista, albo ziarnistą odmianą, jasno szarej barwy, czasem zupełnie bezbarwna i wtedy znacznie prześwieca; miejscami zawiera w sobie wydzielone kryształy soli kilka cali wielkie, często z licznemi białemi liniami, równoległemi od krawędzia sześcianu. Obcych domieszanin zawiera bardzo mało, są to iły nadające barwę szarawą, igiełki gipsu i ziarna anhydrytu: ilość tych domieszań przechodzi od 0·02 do 0·09. Zupełnie czyste odmiany szybikowéj soli, nazywa górnik jarką, albo perłową solą; mocno zanieczyszczone, mające ziarna lekko spojone siemlotką. I szybikowa sól dzieli się w pokłady, mające cienką obwódkę anhydrytu; pokłady zwyczajnie są grubsze od spizowéj, 18 stóp miewać zwykły; pospolicie kilka równoległych pokładów przedzielają margle słone z anhydrytem: pokłady te łącząc się tworzą węzły, i wtedy są do 70 stóp grube. Na jakiej skale spoczywa odmiana szybikowa, a tém samém i cały pokład soli wielicki, niewiadomo; tyle tylko jest pewnego, że w spodzie tego pokładu znajdują się margle słone lub piaskowce niebieskawo szare. Głębiej nie wykonano żadnych robót poszukiwalnych, gdyż nie było tego potrzeby dla górnictwa. Zdaje się, że podstawą jest wapień gębkowy albo neryneowy, znajomy z pod Inwałdu, być może, że jest piaskowiec neokomienowy, do którego przypiera się pokład wielicki. Wyżej nadmieniłem, że szczątki tak zwierzęce, jako i roślinne, znajdują się głównie w soli spizowéj, a na wielu bardzo miejscach w czarnych iłach z wygładzonemi powierzchniami. Następujące gatunki zostaly dotąd poznane: jestto znaczny szereg oznaczający ściśle wiek, téj młodszej formacyi trzeciorzędowej, stojącej w środku pomiędzy mijoceniczną a plijoceniczną: Pokład soli wielickiej nie znajduje się w swém pierwotném położeniu; podziemne siły wydźwigły go na wierzch, rozmaicie pogięły, a w części podarły. Główny kierunek jego jest ze wschodu na zachód, właściwie południowy zachód 20° 6"; pochyla się na południe pod 20°, pospolicie tworzy linią zbliżoną do łuku. Przypatrując się pojedynczym przecięciom, na całej rozciągłości w różnych odstępach téj kopalni dokonanych, pokazuje się, że linii falistėj, jaką niektórzy przedstawiali - nie masz w rzeczywistości, nie istnieje zupełnie. Wszelkie jest prawdopodobieństwo, że pokład soli nie sięga na północ za Wisłę; postępując w tym kierunku, widać tylko nad nim osadzone piaski wypełniające dolinę Wisły: ale i tych z drugiej strony Wisły, za wioską Mogiłą naprzeciw Wieliczki leżącej znacznej grubości glina mamutowa pokrywa opokę; a zatem nierównie wcześniejszą formacyą, aniżeli mijoceniczne pokłady soli. Jak się zachowuje pokład soli do piaskowców neokomenowych, rozwiniętych od południa, tworzących grzbiet wysoki z kierunkiem ze wschodu na zachód, na którym leżą wioski: Lednica, Sygneczów góra Garbatka w Kossocicach, nie jasném jest, czy pokład soli przytyka do wzniesienia tego piaskowca kredowej formacyi, czy piaskowiec ten przewróciwszy się przywalił pokład soli wielicki, nie można rozstrzygnąć. Przecięcie Murchisona (1), podane w jego dziele geologiczném o Rossyi Europejskiej, nie opiera się na dowodach; pod wzniesionym grzbietem składającym się z eocenicznego piaskowcabłędnie oznacza sławny geolog angielski tę skałę— osadzić się miał pokład wielicki soli i potém pogiąć rozmaicie. Zetknięcia pomiędzy dawniejszym piaskowcem a pokładem soli dotąd nie dotknęły roboty górnicze. Z poszukiwań wykonanych przezemnie we wschodniej Galicyi okazuje się, że pokłady soli kuchennéj mają jednakowy kierunek i pochył południowy z piaskowcem karpatowym, o którego wieku w tamtych stronach nie można nic pewnego orzec, ponieważ nie udało się dotąd znaleźć w nim jakiejkolwiek skamieniałości; zdaje się, że te szare piaskowce należą do eocenicznych, jeżeli z dalekich przestrzeni wolno robić wnioski, i na każdy przypadek będą one wątpli we. Około 20 do 25 mil od Dobromila, gdzie się znów pokłady soli pokazują, odkryłem Nummulity w Łużnej przy Gorlicach. Piaskowce wszakże wznoszące się nad Wieliczką długim grzbietem, rozciągającym się ze wschodu na zachód, należą niewątpliwie do spodniego ogniwa formacyi kredowej; już na pierwszy rzut oka różnią się mineralogicznie, białawą barwą, układają się naprzemian z ciemno-szarym łupkowym iłem; w wielu miejscach piaskowiec ten jest szarym i nie różni się od obszernie rozwiniętych eocenicznych, które pospolicie karpatowemi nazywają. Skamieniałości odkryte w piaskowcu nad Wieliczką rozcią (1) The Geology of Russia in Europe and the Ural Mountains. 1845 T. I. str. 291. gającym się ściśle oznaczających wiek, jakoto: Belemnites bipartitus, B. dilatatus, B. pistilliformis, Ammonites recticostatus, Aptychus Didayi i t. d. W Szłązku austryackim nierównie więcej skamieniałości poznano w tym ogniwie formacyi kredowéj, nazywaném neokomien. Piaskowce te w pobliżu Wieliczki mają podobnyż pochył, z drobnemi zmianami co pokład soli, i tak pod Sygneczowem wprost nad Wieliczką piaskowce drobno-ziarniste, białe i szare, poprzegradzane ciemnoszaremi iłami i konglomeratem nachylają się ku południowemu zachodowi 4hora pod 20°; w łomie w przyległej wsi Siercza także ku południowemu zachodowi 2hora pod 20°; w lesie Garbatka, należącym do Kossocic południowy zachód 2hora pod 20°; nieco dalej zaś w potoku pod Podstolicami południowy zachód 2hora pod 35°; w przyległych Janowicach na południe pod 35°; we Wrzosocicach przy Swoszowicach białe, cienko-warstewkowe piaskowce z czerwonym iłem ułożone na południe pod 50°; podobneż piaskowce i iły w wsi Lusinie schylają się na południe pod 30°. Z tego wynika, że podobnie, jak we wschodniej Galicyi, tak samo i pod Wieliczką i Swoszowicami pokrywają piaskowce dawniejszéj formacyi młodsze osady, czyli sole mijoceniczne. Przywalenie to wszakże musiało mieć miejsce, nim się osadziła glina mamutowa, która pokrywa i piaski osadzone nad pokładem soli Wieliczki, sam pokład soli i piaskowce neokomienowe, tworzące wzniesiony grzbiet nad pokładem soli wielickim; ciągła warstwa gliny spoczywa na przeciwnych grzbietach, jako i w spodzie doliny, w której leży miasteczko Wieliczka. 9. Bochnia. Prawie 4 mile na wschód od Wieliczki leży starożytna kopalnia soli bocheńska: połączenia tych pokładów soli nie można dostrzegać, zakrywa one gruby pokład gliny; być może, że się pokład soli osadził z przerwami. Przy saméj Bochni sterczą skały długo-krystalicznego gipsu, do szkalbmierskiego zupełnie podobne. Kopalnia bocheńska więcej jak milę odległa od Wisły, rozpościera się w pośród nizkich pagórków, głębokiemi dolinami przedzielonych, około dwóch mil oddalona jest od Bieskidów. Budowę tego pokładu odsłoniły górnicze roboty, nierównie dokładniej aniżeli w Wieliczce: roboty te odbywają się według wszelkiego prawdopodobieństwa przeszło od pięciu wieków. Według udzielonych mi dat w Bochni (1843 r.), kopalnia ta jest 9000 stóp wiedeńskich długą, 2400 stóp szeroką, 1000 stóp wiedeńskich głęboką. Szyb Regis w Bochni, według moich barometrycznych pomiarów, leży 609 stóp paryzkich nad poziomem morza, najgłębszy punkt w kopalni, według tychże wymiarów jest 388 stóp pod poziomem morza, a zatema |