bo dla słabości zdrowia zmuszony był prosić o uwolnienie od służby, którą w roku następnym 1811 uzyskał.

Mimo że był zdrowia wątłego od urodzenia, nie wypoczywał, bo nie dozwoliły mu tego okoliczności ówczesne. Powoływany do różnych posług krajowych, wywiązywał się z największą gorliwością i poświęceniem prawdziwie obywatelskiém.

Zmuszony do opuszczenia kraju, kiedy mu późniéj ułatwiono powrót, osiadłszy w Warszawie zajął się wydawaniem pisma p. n. Pamiętnik zagraniczny, 1816 r. W r. 1817 połączył się węzłem małżeńskim z Barbarą Skowrońską; tegoż r. 20 czerwca nabywa w Galicyi dobra Zdziarce z przyległościami, a znany już z głoszonych drukiem prac literackich i wiadomości dokładnych rzeczy krajowych, powołanym został dnia 6 września t. r. na członka Towarzystwa statystycznego do opisania gubernii wołyńskiej, w któréj znakomity udział zajmował.

W r. 1818 zajmował się jeszcze redakcyą Gazety wiejskiej, na czém zdaje się kończy czas przedwstępu po raz trzeci do bióra audytoryatu, gdyż zaprzestał zajmować się literaturą, którą od r. 1809 dotąd prawie rok rocznie swemi płodami zasilał, a natomiast z potwierdzonym przez deputacyą wybraną z grona senatu na dniu 25 marca 1821 r. tytułem hrabiego, pojawia się znów na dniu 31 stycznia 1824 r. posunięty w stopniu podszefa bióra, w wydziale audytoryatu generalnego w Kommissyi Rządowej Wojny, którąto posadę, zniewolony interesami familijnemi, ostatecznie opuszcza; o czém świadczy dymissya uzyskana na dniu 15 lipca 1825 r. z rozkazu cesarza Alexandra I, assymilująca go do stopnia majora.

Odtąd osiadł w jednym z posiadanych majątków ziemskich Remiszowicach w Kaliskiém, lub Pianowéj i Zamościu w Mazowieckiém, gdzie się wyłącznie zajmował gospodarstwem, hodowaniem kwiatów, sadów, upiększeniem siedlisk swych wiejskich i t. p. Nie przepomniał on swe praktycznie doświadczane przyjemności życia wiejskiego rozpowszechnić drukiem.

We wszystkich jego pismach dotąd wydanych przebija się szczera życzliwość dla kraju rodzinnego i jego mieszkańców; rad był go widzieć oświeconym, zamożnym, ziemianina przywiązanym do swéj zagrody, ku czemu podał mu doświadczone środki miłego zajęcia się w niej, w gospodarstwie i miłego oku przyozdobienia.

Niedługo cieszył się tym błogim pokojem i miłém sielskiém zajęciem. Po wypadkach roku 1830 zmuszony był wyprzedać dobra swe i powtórnie kraj wraz z rodziną na zawsze opuścić.

Tom I. Luty 1863.

48

Ze znacznie uszczuploną fortuną, obarczony rodziną, przenosi się w obce strony: osiada naprzemian częścią we Lwowie, częścią w Wiedniu, by, jeśli nie przymnożyć, przynajmniéj nie uronić nadto uszczuplonego mienia, i zająć się odpowiedniém wychowaniem dzieci.

Mimo słabych sił fizycznych, wola silna dokonała zamiaru. Ująwszy żelazną ręką grosz oszczędzony, obracał nim w sposób uczciwy, by z niego wydobyć dochód potrzebny. Obok tego przywiódł na pamięć owe błogie chwile życia, kiedy to niekoniecznie było potrzebném zarabiać piórem, a korzyści z niego odnosił: czemużby niém dziś tych samych pozyskać nie potrafił? Ujął je więc i wysnuł z niego w ostatnim dziesiątku lat życia nierównie znaczniejszy poczet pism od pierwszego.

Rozliczność treści wskazuje najwidoczniej dążenie do pomnożenia potrzebnych dochodów, które w miarę ubywających sił, a dorastającego potomstwa, tém potrzebniejszemi się okazały. Dopomagały mu niemało: znajomość języków dokładna i wszechstronne wiadomości w różnych gałęziach nauk; dlaczego gotów był podjąć się dostarczenia każdéj treści popłatnéj w drodze księgarskiéj.

Wydanie dzieła ogrodniczego zjednało mu dyplom na członka korrespondującego Towarzystwa Ogrodniczego w Wiedniu.

W roku 1849 wyjechał na mieszkanie do Wiednia, zkąd po zamąż - wyjściu córki najmłodszej Władysławy, bawiącej dotąd u swéj siostry starszéj zamężnéj, w lipcu 1850 r. do Lwowa powrócił, by już ostatnie dni skołatanego troskami życia u swych dzieci lub w ich blizkości dokonać.

Niedługo cieszył się nadzieją spokojnego dożycia lat, bo przeziębiwszy sią w drodze, a będąc i tak oddawna cierpiącym, zapadł mocno na zdrowiu. Wyjechał ze Lwowa w celu udania się do Ułyczna, by na łonie swéj rodziny życie zakończyć, lecz nie zdążył już na miejsce; pozostał w Drohobyczy, gdzie mimo wszelkiéj troskliwości dzieci i pomocy, w dniu 14 września 1850 r. życie zakończył. Pochowany stosownie do swéj woli ostatniej w Drohobyczy.

Podajemy tu poczet chronologiczny pism drukiem ogłoszonych i w rękopiśmie pozostałych:

1. Podróż w górach Miodoborskich, przez X. G. (str. 64), w 8-ce małéj. (Krzemieniec), 1809. Rzecz bardzo pobieżnie na wezwanie towarzyszą podróży do Szwecyi napisana.

2. Rys Ukrainy zachodniej, przez X. G. (str. 54), w 8-ce. (Krzemieniec), 1810. Bent. t. II, str. 807. Do napisania tego rysu

spowodowany wyszłém niemieckiem dziełem: „Podróż w Polsce," gdzie znaną mu Ukrainę fałszywie wystawiono.

3. O żebrakach i podrzutkach. Ulamek z dzieł pana d'Eon de Beaumont ministra, tłumaczony z francuzkiego przez X. G. (jedna kartka przemowy i 34 str.), w 8-ce. (Krzemieniec) 1810.

4. Myśli o poprawie budowli wiejskiej w kraju między Bugiem a Dniestrem, z wystawnikami (str. 51 i3 tabl. rycin), w 8-ce. (Krzemieniec). 1810. Przypis. Zygm. Vogel, professorowi narodowemu liceum szkoły wołyńskiej.

5. Duch wiary chrześciańskiej czyli jej piękności i zalety. Wydanie skrócone dla użytku młodzieży, przez F. A. de Chateaubriand. Przełożone z francuzkiego przez Xa. G. G. i Ga. B. 2 tomy (str. t. I, XVI, 298; t. II, 307), w 8-ce. Wrocław, druk i nakład W. B. Korna. 1816.

6. Memoryal o zaprowadzeniu assekuracyi ogniowej na Podolu (wyd. bez wymienienia miejsca i roku).

7. Pamiętnik zagraniczny, naukowy, historyczny i polityczny, w 4-ce. Warszawa. 1816. Stycz., Luty, Marz. (wychodził w Warszawie cztery razy na miesiąc w numerach składających się z 11⁄2 do 2 arkuszy). Roczna przedpłata w Warszawie i w kraju 50 złp.

8. Gazeta wiejska czyli wiadomości gospodarsko-rolnicze, wydawane przez F. X. G(rossa). 3 tomy czyli roczniki (tom I 416 t. II 414, t. III, 416), w 4-ce. Warszawa, w drukarni rządowéj 1817-1819. W drugiej połowie tomu II znajduje się 9 rozpraw tego pisarza, oznaczonych X G. G.

9. O przyozdobieniu siedlisk wiejskich. Rzecz zastosowana do Polski. 2 tomy z kilku tablicami rycin. (Tom I 2 kart wstępne i 254 str., tom II str. 206), w 8-ce. Warszawa, nakładem i drukiem N. Glücksberga. 1827.

10. Budownictwo zastosowane do potrzeb ziemianina polskiego, ze 100 rycinami, przedstawiającemi wzory różnych budynków i posady wiosek, folwarków i siedlisk włościańskich; przez autora dzieła pod tytułem: O przyozdobieniu siedlisk wiejskich." 2 tomy (tom I str. 174, t. II 100 tablic rycin), w 8-ce. Warszawa, nakł. G. Senewalda (1827).

11. Dokładna nauka warzenia piwa według metody łatwej, stwierdzonej ośmioletniém doświadczeniem, do wynalazków najnowszych zastosowana. Z przydaném opisaniem apparatu do studzenia, zastępującego zwyczajne kilsztoki, za pomocą którego piwo wrzące w przeciągu jednéj minuty do temperatury wody studziennej ochłodzone być może; przedstawiona w sposobie praktycznym przez Karola

Wilhelma Schmidta, autora rozmaitych dzieł technologicznych. Przełożona z języka niemieckiego dla użytku ziemian polskich (str. XII, 238), w 8-ce. Warszawa, nakład i druk N. Glücksberga. 1830.

12. Rozmyślania chrześcianina w duchu Ewangelii (rękopis). Pod tém, a raczéj, jak się wyraża tłumacz w liście pisanym 16 listopada 1843 r. do piszącego to, pod tytułem: „Medytacyów," zamierzał dostarczyć kazań całorocznych, niedzielnych i świątecznych na 4 tomy; nie znalazłszy jednakże przedsiębiercy na nie, przestał na tomie pierwszym, obejmującym: Kazania adwentowe włącznie do Trzech Króli. Będzie to zapewne przekład z mowcy naonczas słynnego.

13. Krótkie opisanie województw i ziem polskich i litewskich w pierwszej połowie ośmnastego wieku, pod względem geografii i statystyki, z mappą do tej epoki odnoszącą się. Rękopis ten, wygotowany jeszcze 1844 r. do druku, składa się z dwóch rozdziałów: pierwszy jest prostym skróconym wyjątkiem z geografii Królestwa Polskiego, drukowanej w Warszawie 1769 r., dziś już rzadkiej; a drugi nie był dotąd ogłoszony drukiem; mappa przydana dla chcących obeznać się ze stanem Polski w téj epoce, jest kopią zbiorowéj mappy Zanoniego, wydanéj 1772 r. (Rękopis)..

14. Ogrodnictwo zastosowane do potrzeb ziemianina polskiego, przez autora pism: „O przyozdobieniu siedlisk wiejskich, tudzież o budownictwie zastosowaném do potrzeb ziemianina.polskiego" (6 tablic lit., 3 kart przemowy i str. 326), w 8-ce. Lwów, nakład Fr. Pillera i Spółki. 1845. Autor przypisał to dzieło szanownemu Towarzystwu Ogrodniczemu w Wiedniu (którego był członkiem korrespondującym). To co autor w przemowie mieni być trzeciém wydaniem, ma się rozumieć: pierwsze dzieło przytoczone pod licz. 9, drugie pod liczbą 10, a trzecie niniejsze.

15. Badania w przedmiocie rzeczy przyrodzonych w Galicyi, w Królestwie Polskiem, na Wołyniu i na Podolu, z przydaną mappą geognostyczną (2 kart i str. 229), w 8-ce. Lwów, nakładem K. Jabłońskiego, 1845. Ta materya naukowa była autorowi najulubieńszą, bo wyraża się w przedmowie, iż poszukiwania te urosły, w przeciągu lat 40 do objętości (téj) książki, początkowo przedsięwzięte dla własnej tylko nauki.

16. Dzieje Królestwa Polskiego przez Jana Albertrandego, wydanie ponowione według edycyi pierwiastkowéj z r. 1766 i powiększone dodatkami, 2 tomy (t. I str. IV i 355, II, 226), w 8-ce. Lwów, nakł. K. Jabłońskiego, 1846. Następne dodatki są napisane

prze F. X. Giżyckiego w t. I od str. 320 do końca. Przypadki znaczniejsze za Stanisława Augusta i cały tom II, wydany także w osobnych odbiciach pod tytułem: a),,Wiadomość historyczna o krajach połączonych z Polską i o jéj lennościach," przez X. G. (str. 124), w 8-ce. Lwów, nakład K Jabłońskiego, 1846, i b) „Treść dziejów kościoła polskiego i wykaz zbiorowy prawodawstwa politycznego i kształtu rządu w Polsce," przez X. G. (str. 102), w 8-ce. Lwów, nakł. K. Jabłońskiego, 1846. W dodatkach powyższych zachował autor porządek chronologiczny, jaki się w dziejach Albertrandego znajduje.

17. Wiadomości o stanie handlu i przemysłu w Polsce w wiekach dawniejszych, przez autora pism: „O przyozdobieniu siedlisk wiejskich, tudzież o budownictwie zastosowaném do potrzeb zie mianina polskiego" (str. 179), w 8-ce. Stanisławów, druk i nakł J. P. Pillera, 1846. Według autora jest to tylko prosty zbiór rozrzuconych wiadomości téj treści, w dziełach autorów dawnych i nowszych, w pismach czasowych i od okoliczności wydanych, uporządkowanych koleją lat i wypadków, z przydaniem urządzeń dawniejszych. Większą część przedmiotów w tém piśmie gruntuje autor na statutach, konstytucyach, lustracyach, taryfach i innych dokumentach urzędowych, tudzież na wyjątkach z dzieł autorów krajowych; mniejszą część, traktującą stosunki postronne, mianowicie z Gdańskiem, wyjął autor z obcych pisarzy, między innemi z Jekla. Prócz tego ograniczył ten zbiór na szczegółach dotyczących bezpośrednio kraju składającego dawniej Wielko i Małopolskę, z zupełném pominięciem Litwy, ile że stosunki handlowe téj prowincyi w wiekach dawniejszych nie dosyć wyjaśnione.

18. Zasady praktyczne chemii i ziemiorodztwa rolniczego, Wilhelma Jonstona, przekład zastosowany do trybu gospodarstwa polskiego. Według spisu pism autora, pozostałego w papierach pośmiertnych, przełożył autor to dzieło w r. 1846, niewiadomo jednakże piszącemu ktoby ten rękopism posiadał. W r. 1847 wyszedł wprawdzie we Lwowie u Pillera przekład „Katechizmu rolniczego," tłumacz wymieniony M. Oborski.

19. Listem z Wiednia z d. 11 sierpnia r. 1846 donosi autor o napisaniu dzieła nader interesującego, po części historycznego, po części krajopisarskiego, po części obyczajów krajowych dotyczącego, odnoszącego się do epoki od r. 1800 do 1830, w guście dziełek pani Rautenstrauch. Niewiadomy piszącemu posiadacz tego ciekawego pamiętnika, spisanego przez naocznego świadka.

20. Kalendarz historyczny Lwowski na rok 1847.