Virtutes habeat, sic collige: Vatis avarus

120 Non temere est animus: versus ama:, hoc studet unum:

Detrimenta, fugas servorum, incendia ridet:

Non fraudem socio puerove incogitat ul am Pupillo vivit siliquis et pane secundo : Militia quamquam piger et malus, utilis Urbi. 125 Si das hoc, parvis quoque rebus magna juvari, Os tenerum pueri balbumque poëta figurat : Torquet ab obscenis jam nunc sermonibus aurem: Mox etiam pectus præceptis format amicis, Asperitatis et invidiæ corrector et iræ : 130 Rˇctè facta refert: orientia tempora notis Instruit exemplis : inopem solatur et ægrum. Castis cum pueris ignara puella mariti

Disceret unde preces, vatem-ni Musa dedissset? Poscit opem chorus, et præsentia numina sentit: 135 Cœlestes implorat aquas doctâ prece blandus: Avertit morbos, metuenda pericula pellit: Impetrat et pacem et locuplêtem frugibus annum. Carmine Di superi placantur, carmine Manes. Agricolæ prisci, fortes, parvoque beati, 140 Condita post frumenta, levantes tempore festo Corpus, et ipsum animum spe finis dura ferentem; Cum sociis operum, et pueris, et conjuge fida, Tellurem porco, Silvanum lacte piabant,

Floribus et vino Genium memorem brevis ævi. 145 Fescennîna per hunc invecta licentia morem Versibus alternis opprobria rustica fudit, Libertas que recurrentes accepta per annos Lusit amabiliter, donec jam sævus apertam In rabiem verti coepit jocus, et per honestas 150 Ire domos impunè minax: doluêre cruento

*

Dente lacessíti: fuit intactis quoque cura
Conditione super communi: quin etiam lex
Pœnaque lata, malo que nollet carmine quemquam
Describi. Vertêre modum, formidine fustis,
155 Ad bene dicendum delectandumque redacti.
Græcia capta ferum victorem cepit, et artes
Intulit agresti Latio. Sic horridus ille
Defluxit numerus Saturnius; et grave virus
Munditiæ pepulêre: sed in longum tamen ævum
160 Mansérunt, hodieque manent vestigia ruris.
Serus enim Græcis admovit acumina chartis,
Et post Punica bella quietus quærere cœpit
Quid Sophocles et Thespis et Æschyllus utile ferrent.
Tentavit quoque rem si dignè vertere posset:
165 Et placuit sibi, naturâ sublimis et acer:
Nam spirat tragicum satis, et feliciter audet,
Sed turpem putat * inscitè metuitque lituram.

Creditur ex medio quia res arcessit, habêre
Sudoris minimum: sed habet Comoedia tanto
170 Plus oneris quanto veniæ minus. Adspice Plautus
Quo pacto partes tutetur amantis ephebi;
Ut patris attenti, lenonis ut insidiosi:

*

Quantus sit Dossennus edacibus in parasitis;
Quàm non adstricto percurrat pulpita socco.

175 Gestit enim nummum in loculos demittere, post hoc Securus cadat an recto stet fabula talo.

Quem tulit ad scenam ventoso Gloria curru,
Examinat lentus spectator, sedulus inflat:

Sic leve, sic parvum est, animum quod laudis avarum
180 Subruit aut reficit. Valeat res ludicra, si me
Palma negata macrum, donata reducit opimum.
Sæpe etiam audacem fugat hoc terretque poëtam,

Quòd numero plures, virtute et honore minores,
Indocti stolidique, et depugnare parati,

*

185 Si discordet eques, media inter carmina poscunt
Aut ursum aut pugiles: his nam plebecula gaudet.
Verùm equitis quoque jam migravit ab aure voluptas
Omnis ad incertos oculos et gaudia vana.

Quattuor aut plures aulæa premuntur in horas,
190 Dum fugiunt equitum turma peditumque catervæ;
Mox trahitur manibus Regum fortuna retortis;
Esseda festínant, pilenta, petorrita, naves:
Captivum portatur ebur, captiva Corinthus.
Si foret in terris, ridêret Democritus, seu
195 Diversum confusa genus panthera camelo,
Sive elephas albus volgi converteret ora.
Spectaret Populum ludis attentiùs ipsis,
Ut sibi præbentem mimo spectacula plura :
Scriptores autem narrare putaret asello
200 Fabellam surdo. Nam quæ pervincere voces
Evaluêre sonum, referunt quem nostra theatra?
Gargânum mugire putes nemus, aut mare Tuscum,
Tanto cum strepitu ludi spectantur et artes
Divitiæque peregrínæ. Quibus oblitus ✶ actor *
205 Quum stetit in scena, concurrit dextera lævæ.
Dixit adhuc aliquid? Nil sanè. Quid placet ergo?
Lana Tarentino violas imitata veneno.

Ac ne forte putes me, quæ facere ipse recusem,
Quum rectè tractent alii, laudare malignè;
210 Ille per extentum funem mihi posse videtur
Ire poëta, meum qui pectus inaniter angit,
Irritat, mulcet, falsis terroribus implet

*

Ut magus, et modò me Thebis, modò ponit Athenis.

Verùm age, et his qui se lectori crederę malunt,

215 Quàm spectatoris fastidia ferre superbi,

Curam redde brevem, si munus Apolline dignum
Vis complêre libris, et vatibus addere calcar,
Ut studio majore petant Helicona virentem.

Multa quidem nobis facimus mala sæpe poëtæ, 220 (Ut vinêta egomet cædam mea) quum tibi librum Sollicito damus aut fesso; quum lædimur, unum Si quis amicorum est ausus reprehendere versum: Quum loca jam recitata revolvimus irrevocati; Quum lamentamur, non apparêre labores 225 Nostros, et tenui deducta poemata filo;

*

*

Quum speramus * eò rem venturam, ut simul atque Carmina rescieris nos fingere, commodus ultro * Arcessas, et egêre vetes, et scribere cogas. Sed tamen est operæ pretium cognoscere, quales 230 Edituos habeat belli spectata domique Virtus, indigno non committenda poëtæ. Gratus Alexandro regi Magno fuit ille Choerilus, incultis qui versibus et malè natis Retulit acceptos, regale numisma, Philippos. 235 Sed veluti tractata notam labemque remittunt Atramenta, ferè scriptores carmine foedo Splendida facta linunt. Idem rex ille poëma Qui tam ridiculum tam carè prodigus emit, Edicto vetuit, ne quis se, præter Apellen, 240 Pingeret, aut alius Lysippo duceret æra Fortis Alexandri voltum simulantia. Quòd si Judicium subtîle videndis artibus illud Ad libros et ad hæc Musarum dona vocares, Boeotum in crasso jurares aëre natum.

245

*

At neque dedecorant tua de se judicia atque
Munera, quæ multâ dantis cum laude tulerunt

Dilecti tibi Virgilius Variusque poëtæ :

Nec magis expressi voltus per aënea signa, Quàm per vatis opus mores animique virorum 250 Clarorum, appárent: nec sermones ego mallem Repentes per humum, * quàm res componere gestas, Terrarumque situs et flumina dicere, et arces Montibus impositas, et barbara regna, tuisqué Auspiciis totum confecta duella per orbem, 255 Claustraque custodem Pacis cohibentia Janum, Et formidatam Parthis te principe Romam; Si, quantum cuperem, possem quoque. Sed neque parvum Carmen Majestas recipit tua, nec meus audet Rem tentare pudor quam vires ferre * recusent. 260 Sedulitas autem stultè, quem diligit, urget; Præcipuè quum se numeris commendat et arte. Discit enim citiùs, meminitque libentius illud Quod quis derîdet, quàm quod probat et veneratur. Nil moror officium, quod me gravat; ac neque ficto 265 In pejus voltu proponi cereus usquam,

Nec pravè factis decorari versibus opto;
Ne rubeam pingui donatus munere, et unà
Cum scriptore meo, capsâ porrectus apertâ,
Deferar in vicum vendentem tus et odores,
270 Et piper, et quicquid chartis amicîtur ineptis.

*