Obrazy na stronie
PDF
ePub

Horatius Valeriusque; eos concio audit; decemviro obstrepitur. Jam pro imperio Valerius discedere à privato lictores jubebat; quum, fractis animis, Appius, vitæ metuens, in domum se propinquam foro, insciis adversariis, capite obvoluto, recipit. Sp. Oppius, ut auxilio college esset, in forum ex altera parte irrumpit; videt imperium vi victum. Agitatus deinde consiliis, atque ex omni parte assentiendo multis auctoribus trepidus, senatum postremò vocari jussit; ea res, quòd magnæ parti Patrum displicere acta decemvi rorum videbantur, spe per senatum finiendæ potestatis ejus multitudinem sedavit. Senatus nec plebem irritandam censuit; et multò magis providendum, ne quid Virginii adventus in exercitu motûs faceret.

L. Itaque missi juniores Patrum in castra, quæ tum in monte Vecilio erant, nunciant decemviris, "ut omni ope ab seditione milites contineant;" ubi Virginius majorem, quam reliquerat in urbe, motum excivit. Nam, præter i quam quòd agmine propè quadrigentorum hominum veniens, qui ab urbe indignitate rei accensi comites ei se dederant, conspectus est; strictum etiam telum, respersusque ipse cruore, tota in se castra convertit; et toga, multifa riam in castris visæ, majoris aliquanto, quàm erat, speciem urbanæ multitudinis fecerant. Quærentibus, "quid rei esset," flens diu vocem non misit; tandem, ut jam ex trepidatione concurrentium turba constitit, ac silentium fuit, ordine cuncta, ut gesta erant, exposuit. Supinas deinde tendens manus, commilitones appellans, orabat, "Ne, quod scelus Ap. Claudii esset, sibi attribuerent; neu se, ut parricidam liberum, aversarentur. Sibi vitam filiæ sua cariorem fuisse, si liberæ ac pudica vivere licitum fuisset: quum, velut servam, ad stuprum rapi videret, morte amitti meliùs ratum, quàm contumeliâ, liberos, misericordiâ se in speciem crudelitatis lapsum; nec se superstitem filiæ futurum fuisse, nisi spem ulciscendæ mortis ejus in auxilio commilitonum habuisset. Illis quoque enim filias, sorores, conjugesque esse; nec cum filia sua libidinem Ap. Claudii exstinctam esse; sed, quo impunitior sit, eo effrenatiorem fore. Alienâ calamitate documentum datum illis cavendæ similis injuriæ: quod ad se attineat, uxorem sibi fato ereptam; filiam, quia non ultrà pudica victura fuerit, miseram, sed honestam, mortem occubuisse. Non esse jam Appii libidini locum in domo sua; ab alia violentia ejus eodem se animo suum corpus vindicaturum, quo vindicaverit filiæ.

[ocr errors]

Ceteri sibi ac liberis suis consulerent." Hæc Virginio vociferanti succlamabat multitudo, "nec illius dolori, nec suæ libertati se defuturos." Et immixti turbæ militum togati, quum eadem illa querendo, docendoque, quanto visa, quam audita, indigniora potuerint videri, simul profligatam jam rem nunciando Romæ esse: insecutique, qui Appium propè interemptum in exsilium abisse dicerent, perpulerunt, ut ad arma conclamaretur, vellerentque signa, et Romam proficiscerentur. Decemviri simul his, quæ videbant, simul

his,

quæ acta Romæ audierant, perturbati, alius in aliam partem castrorum, ad sedandos motus discurrunt; et leniter agentibus responsum non redditur; imperium si quis inhiberet, "et viros et armatos se esse," responderetur. Eant agmine ad urbem, et Aventinum insidunt; ut quisque Occurrerat, plebem ad recuperandam libertatem, creandosque tribunos plebis adhortantes; alia vox nulla violenta audita est. Senatum Sp. Oppius habet; nihil placet aspere agi; quippe ab ipsis datum locum seditionis esse.

Mittun

tur tres legati consulares, Sp. Tarpeius, C. Julius, P. Sulpicius, qui quærerent senatûs verbis, "cujus jussu castra deseruissent? aut quid sibi vellent, qui armati Aventinum obsedissent ? belloque averso ab hostibus patriam suam cepissent" Non defuit, quid responderetur; deerat, qui daresponsum, nullodum certo duce, nec satis audientibus singulis invidiæ se offerre; id modò à multitudine concla matum est, ut L. Valerium et M. Horatium ad se mitterent; his se daturos responsum."

ret

LI. Dimissis legatis, admonet milites Virginius, "in re non maxima paullo antè trepidatum esse, quia sine capite multitudo fuerit; responsumque, quanquam non inutiliter, fortuito tamen magis consensu, quam communi consilio, esse. Placere decem creari, qui summæ rei præessent, militarique honore tribunos militum appellari."" Quum ad eum ipsum primum is honos deferretur, "Melioribus meis vestrisque rebus reservate," inquit, "ista de me judicia. Nec mihi filia inulta honorem ullum jucundum esse patitur; nec in perturbata republica eos utile est præesse vobis, qui proximi invidiæ sint. Si quis usus mei est, nihilo minor ex privato capietur." Ita decem numero tribunos militares creant. Neque in Sabinis quievit exercitus; ibi quoque, auctore Icilio Numitorioque, secessio ab decemviris facta est, non minore motu animorum Siccii cædis memoriâ revocatâ, quầm quem nova fama de virgine adeò fœdè ad libá

dinem petita accenderat. Icilius ubi audivit, tribunos militum in Aventino creatus, ne comitiorum militarium prærogativam urbana comitia iisdem tribunis plebis creandis sequerentur, peritus rerum popularium imminensque ei potestati, et ipse priùs, quàm iretur ad urbem, pari potestate eundem numerum ab suis creandum curat. Porta Collinâ arbem intravere sub signis, mediâque urbe agmine in Aventinum pergunt; ibi, conjuncti alteri exercitui, viginti tribunis militum negotium dederunt, ut ex suo numero duos cre arent, qui sunimæ rerum præessent. M. Oppium, Sex. Manilium creant. Patres, solliciti de summa rerum, quum senatus quotidie esset, jurgiis sæpiùs terunt tempus, quam consiliis. Siccii cædes decemviris, et Appiana libido, et dedecora militiæ objiciebantur. Placebat, Valerium Horati umque ire in Aventinum; illi negabant se aliter ituros, quam si decemviri deponerent insignia magistratus ejus, quo anno jam antè abissent. Decemviri, querentes se in ordinem cogi, non antè, quam perlatis legibus, quarum causâ creati essent, deposituros imperium se aiebant.

66

LII. Per M. Duilium, qui tribunus plebis fuerat, certior facta plebs, contentionibus assiduis nihil transigi, in Sacram montem ex Aventino transit; affirmante Duilio, "non pri ùs, quàm deseri urbem videant, curam in animos Patrum descensuram; admoniturum Sacrum montem constantie plebis; scituros, quòd sine restituta potestate redigi in con cordiam res nequeant." Via Nomentana, cui tum Ficulen si nomen fuit, profecti, castra in monte Sacro locavere; modestiam patrum suorum nihil violando imitati. Secuta exercitum plebs, nullo, qui per ætatem ire posset, retrac tante. Prosequuntur conjuges liberique "cuinam se re

linquerent in ea urbe, in qua nec pudicita,

nec libertas sanc

ta esset," miserabiliter rogitantes. Quum vasta Romæ omnia insueta solitudo fecisset, in foro præter paucos seniorum nemo esset; vocatis utique in senatum Patribus, desertum apparuisset forum; plures jam, qum Horatius et Valerius, vociferabantur "Quid expectabitis, Patres conscripti? Si decemviri finem pertinacia non faciunt, ruere ac deflagrare omnia passuri estis? Quod autem instud imperium est, decemviri, quod amplexi tenetis ? Tectis ac pa rietibus jura dicturi estis? Non pudet, lictorum vestrorum majorem prope numerum in foro conspici, quìm togatorum tis? quid, si plebs mox, ubi parum secessione moveamur, aliorumque? Quid, si hostes ad urbem veniant, facturi es

Ici

armata veniat? Occasune urbis vultis finiri imperium ?— Atqui aut plebs non est habenda, aut habendi sunt tribuni plebis. Nos citiùs caruerimus patriciis magistratibus, quam illi plebeiis. Novam inexpertamque eam potestatem eripuere patribus nostris, ne nunc, dulcedine semel capti, ferant desiderium, quum præsertim nec nos temperemus imperiis, quo minùs illi auxilii egeant." Quum hæc ex omni parte jactarentur, victi consensu decemviri, futuros se, quando ita videatur, in potestate Patrum affirmant. Id modò simul orant ac monent, ut ipsis ab invidia caveatur ; nec suo sanguine ad supplicia Patrum plebem assuefaciant. LIII. Tum Valerius Horatiusque, missi ad plebem conditionibus, quibus videretur, revocandam componendasqne res, decemviris quoque ab ira et impetu multitudinis præcavere jubentur. Profecti gaudio ingenti plebis in castra accipiuntur; quippe liberatores haud dubiè, et motûs ini. tio, et exitu rei. Ob hæc advenientibus gratiæ actæ. lius pro multitudine verba facit. Idem, quum de conditionibus ageretur, quærentibus legatis, quæ postulata plebis essent, composito jam ante adventum legatorum consilio, ea postulavit, ut appareret, in æquitate rerum plus, quam in armis, reponi spei. Potestatem enim tribuniciam, proVocationemque repetebant, quæ ante decemviros creatos auxilia plebis fuerant, et ne cui fraudi esset, concîsse milites aut plebem ad repetendam per secessionem libertatem. De decemvirorum modò supplicio atrox postulatum fuit.Dedi quippe eos æquum censebant, vivosque igni concrematuros minabantur. Legati ad ea; 66 Quae consilii fuerunt, adeò æqua postulâstis, ut ultro vobis deferenda fuerint: libertati enim ea præsidia petitis, non licentiæ ad impugnandos alios. Iræ vestræ magis ignoscendum, quàm indulgendum est; quippe qui crudelitatis odio in crudelitatem ruitis, et priùs penè quam ipsi liberi suis, dominari jam in adversarios vultis. Nunquamne quiescet civitas nostra à suppliciis, aut Patrum in plebem Romanam, aut plebis in Patres? Scuto vobis magis, quàm gladio, opus est. Satis superque humilis est, qui jure æquo in civitate vivit, nec in ferendo injuriam nec petiendo. Etiam, si quando metuendos vos præbituri estis, quum, recuperatis magistratibus legibusque vestris, judicia penes vos erunt de capite nostro fortunisque; tunc, ut quæque causa erit, statuetis; nunc libettatem repeti satis est."

LIV. Facerent, ut vellent, permittentibus cunctis, mo redituros se legati rebus perfectis affirmant, Profecti quu mandata plebis Patribus exposuissent, alii decemviri, quan doquidem præter spem ipsorum supplicii sui nulla ment fieret, haud quisquam abnuere. Appias, truci ingenio invidiâ præsipuâ odium in se aliorum suo in eos metien odio, "Haud ignaro," inquit, "imminet fortuna. Vide donec arma adversariis tradantur, differri adversus nos cel tamen; dandus invidiæ est sanguis. Nihil ne ego quide moror, quo minùs decemviratu abeam." Factum senatu consultum, "Ut decemviri se primo quoque tempore mat gistratu abdicarent. Q. Furius pontifex maximus tribun plebis crearet; et ne cui fraudi esset secessio militum p bisque." His senatusconsultes perfectis, dimisso senatu, de cemviri prodeunt in concionem, abdicantque se magistrat ingenti hominum lætitiâ. Nunciantur hæc plebi: legate quicquid in urbe hominum supererat prosequitur. H multitudini læta alia turba ex castris occurrit: congrat lanter libertatem concordiamque civitati restitutam. L gati pro concione; "Quod bonum, faustum, felixque sit bis, reique publicæ, redite in patriam ad penates, conjug liberosque vestros; sed, quá hîc modestiâ fuistis, ubi null us ager in tot rerum usu necessario tantæ multitudini e violatus, eam modestiam ferte in urbem; in Aventinum its unde profecti estis. Ibi felici loco, ubi prima initia inch âstis libertatis vestræ, tribunos plebi creabitis: præsto e pontifex maximus, qui comitia habeat." Ingens assens alacritasque cuncta approbantium fuit. Convellunt in signa, profectique Romam certant cum obviis gaudio; a mati per urbem silentio in Aventinum perveniunt; ibi e templo, pontifice maximo comitia habente, tribunos pleb creaverunt, omnium primum A. Virginium, inde L. Icilius et P. Numitorium avunculum Virginiæ, auctores secessio nis. Tum C. Sicinium, progeniem ejus, quem primum tr bunum plebis creatum in sacro monte, proditum memori est; et M. Duilium, qui tribunatum insignem ante decem viros creatos gesserat, nec in decemviralibus certaminib plebi defuerat. Spe deinde magis, quam meritis, elect M. Titinius, M. Pomponius, C. Apronius, P. Villius, C. Op pius. Tribunatu inito, L. Icilius extemplo plebem rogavit et plebs scivit, ne cui fraudi esset secessio ab decemvir facta. Confestim de consulibus creandis cum provocatio ne M. Duilius rogationem pertulit; ea omnia in pratis Flam

« PoprzedniaDalej »