Obrazy na stronie
PDF
ePub

quòd Patres se submoveri haud sinebant; nec ferè seniores rei intererant; quippe quæ non consilio regenda, sed per missa temeritati audaciæque esset. Multum et consules se abstinebant, ne cui in colluvione rerum majestatem suam contumelia offerrent. Kæso erat Quinctius, ferox juvenis, quà nobilitate gentis, qua corporis magnitudine et viribus; ad ea munera, data à Diis, et ipse addiderat multa belli decora, facundiamque in foro; ut nemo, non linguâ, non manu, promptior, in civitate haberetur. Hic, quum in medio Patrum agmine constitisset, eminens inter alios, velut omnes dictaturas consulatusque gerens in voce ac viribus suis, unus impetus tribunicios popularesque procellas sustinebat. Hoc duce, sæpe pulsi foro tribuni, fusa ac fugata plebs est; qui abvius fuerat, mulcatus nudatusque abibat; ut satis appareret, si sic agi liceret, victam legem esse. Tum, propè jam perculsis aliis tribunis, A. Virginius, ex collegio unus, Ka soni capitis diem dicit; atrox ingenium accenderat eo facto magis, quam conterruerat; eo acrius obstare legi, agitare plebem, tribunos velut justo persequi bello. Accusater pa ti reum ruere, invidiæque flammam ac materiam criminibus suis suggerere; legem interim, non tam ad spem perferendi, quàm ad lacessendam Keesonis temeritatem, ferre. multa, sæpe ab juventute inconsultè dicta factaque, in unius Kæsonis suspectum incidunt ingenium; tamen legi resis tebatur. Et A. Virginius identidem plebi; "Ecquid senti. tis jam, vos, Quirites, Kæsonem simul civem et legem, quam cupitis, habere non posse? quanquam quid ego legem loquor? Libertati obstat, omnes Tarquinios superbiâ exsuperat. Exspectate, dum consul aut dictator fiat, quem priva tum viribus et audaciâ regnantem videvis." Assentiebantur multi, pulsatos se querentes, et tribunum ad rem peragendam ultro incitabant.

XII. Jam aderat judicio dies, apparebatque, vulgò homi nes in damnatione Kæsonis libertatem agi credere; tum demum coactus cum multa indignitate prensabat singulos; sequebantur necessarii, principes civitatis. T. Quinctius Capitolinus qui ter consul fuerat, quum multa referret sua familiæque decora, affirmabat; "Neque in Quinctia gente, neque in civitate Romana tantam indolem tam maturæ virtutis unquam extitisse. Suum primùm militem fuisse, se sæpè vidente pugnâsse in hostem." Sp. Furius, "missum ab Quinctio Capitolino sibi eum in dubiis suis rebus venisse subsidio; neminem unum esse, cujus magis operâ putet

rem restitutam." L. Lucretius, consul anni prioris, recenti gloriâ nitens, suas laudes participare cum Kæsone, memorare pugnas, referre egregia facinora, nunc in expeditionibus, nunc in acie; suadere et monere, "juvenem egregium, instructum naturæ fortunæque omnibus bonis, maximum momentum rerum ejus civitatis, in quam cunque venisset, suum, quam alienum, mallent civem esse. Quod offendat in eo, fervorem et audaciam ætatem quotidie auferre ; quod desideretur consilium, id in dies crescere. Senescentibus vitiis, maturescente virtute, sinerent tantum virum senem in civitate fieri." Pater inter hos L. Quinctius, cui Cincinnato cognomen erat, non interando laudes, ne cumularet invidiam, sed veniam errori atque adolescentiæ petendo, sibi, qui non dicto, non facto quemquam offendisset, ut condonarent filium, orabat. Sed alii aversabantur preces, aut verecundiâ, aut metu: alii, se suosque mulcatos querentes, atro-ci responso judicium suum præferebant.

XIII. Premebat reum, præter vulgatam invidiam, crimen unum; quòd M. Volscius Fictor, qui ante aliquot annos tribunus plebis fuerat, testis exstiterat, "Se haud multò post, quàm pestilentia in urbe fuerat, in juventem, grassantem in Subura, incidisse; ibi rixam natam esse, fratremque suum majorem natu, necdum ex morbo satis validum, pugno ictum ab Kæsone cecidisse semianimem. Inter manus domum ablatum, mortuumque inde arbitrari, nec sibi rem exsequi. tam atrocem per consules superiorum annorum licuisse." Hæc Volscio clamitante, adeò conscitati homines sunt, ut haud multum abfuerit, quin impetu populi Kæso interiret. Virginius arripi jubet hominem, et in vincula duci; patricii contrà vi resistunt. T. Quinctius clamitat, "Cui rei capitalis dies dicta sit, et de quo futurum prope diem judicium, eum indemnatum indicta causâ non debere violari." Tribunus supplicium" negat "sumpturum se de indemnato; servaturum tamen in vinculis esse ad judicii diem; ut, qui hominem necaverit, de eo supplicii sumendi copia populo Romano fiat." Appellati tribuni medio decreto jus auxilii sui expediunt; in vincula conjici vetant; sisti reum, pecuniamque, nisi sistatur, populo promitti, placere pronunciant. Summam pecuniæ quantam æquum esset promitti, veniebat in dubium; id ad senatum rejicitur. Reus, dum consulerentur Patres, retentus in publico est: vades dare placuit; unum vadem tribus millibus æris obligârunt; quot derentnr, permissum tribunis est; decem finîerunt; "tot vadibus.

aecusator vadatus est reum. Hic primus vades pu blicos dedit; dimissus è foro nocte proximâ in Tuscos in exsilium abiit. Judicii die quum excusaretur solum vertisse exsilii causâ nihilo minùs Virginio comitia habente, collegæ appellati dimisere concilium; pecunia à patre exacta crudeliter, ut, divenditis omnibus bonis, aliquamdiu trans Tiberim, ve luti relegatus, devio quodam tugurio viveret.

XIV. Hoc judicium et promulgata lex exercuit civitatem; ab externis armis otium fuit. Quum, velut victores, tribuni, perculsis Patribus Kæsonis exsilio, propè perlatam esse crederent legem, et, quod ad seniores Patrum pertineret, cessissent possessione reipublicæ; juniores, id maximè quod Kæsonis sodalium fuit, auxere iras in plebem, non minuerunt animos; sed ibi plurimum profectum est, quòd modo quodam temperavere impetus suos. Quum primò post Kæsonis exsilium lex cœpta ferri est, instructi paratique cum ingenti clientium exercitu sic tribunos, ubi primùm submoventes præbuere causam, adorti sunt, ut nemo unus inde præcipuum quicquam gloriæ domum invidiæve ferret: mille pro uno Kasones exstitisse, plebes quereretur. Mediis diebus, quibus tribuni de lege non agerent, nihil eisdem illis placidius aut quietius erat; benigne salutare, alloqui plebis homines, domum invitare, adesse in foro, tribunos ipsos ce tera pati sine interpellatione concilia habere; nunquam ulli, neque publice, ueque privatim, truces esse, nisi quum de lege agi cœptum esset. Alibi popularis juventus erat: nec cetera modò tribuni tranquillò peregere; sed refecti quoque in insequentem annum; ne voce quidem incommodâ, nedum ut ulla vis fieret, paullatim permulcendo tractandoque mansuefecerant plebem. His per totum annum artibus lex elusa

est.

66

XV. Accipiunt civitatem placidiorem consules C. Claudius, Appii filius, et P. Valerius Publicola. Nihil novi novus annus attulerat legis ferendæ aut accipienda cura civitatem tenebat. Quantum juniores Patrum plebi se magis insinuabant, eo acriùs contrà tribuni tendebant, ut plebi suspectos eos criminando facerent. Conjurationem factam, Kæsonem Romæ esse: interficiendorum tribunorum, trucidandæ plebis consilia inita. Id negotii datum ab senioribus Patrum, ut juventus tribuniciam potestatem è republica tolleret, formaque eadem civitatis esset, quæ ante Sacrum montem occupatum fuerat." Et ab Volscis et quis statum jam ac propè solenne in singulos annos bellum timeba

tur; propiusque aliud novum malum, nec opinatò exortum. Exsules servique, ad quatuor millia hominum et quigenti, duce Ap. Herdonio Sabino, nocte Capitolium atque arcem occupavere. Confestim in arce facta cædes eorum, qui conjurare et simul capere arma noluerant: alii inter tumultum præcipites pavore in ferum devolant: alternæ voces," Ad arma," et "Hostes in urbe sunt," audiebantur. Consules et armare plebem, et inermem pati timebant. Incerti, quod malum repentinum, externum an intestinum, ab odio plebis, an ab servili-fraude urbem invasisset, sedabant tumultus, sedando interdum movebant: nec enim poterat pavida et consternata multitudo regi imperio. Dant tamen arma, non vulgò; tantùm ut, incerto hoste, præsidium satis fidum ad omnia esset. Soliciti reliquum noctis, incertique, qui homines, quantus numerus hostium esset, in stationibus dispon endis ad opportuna omnis urbis loca, egere. Lux deinde aperuit bellum ducemque belli. Servos ad libertatem Ap. Herdonius ex Capitolio vocabat, "Se miserrimi cujusque suscepisse causam, ut exsules injuria pulsos in patriam reduceret, et servitiis grave jugum demeret; id malle populo Romano auctore fieri. Si ibi spes non sit, se Volscos, et Aquos, et omnia extrema tentaturum et concitaturum."

XVI. Dilucere res magis Patribus atque consulibus præter ea tamen, quæ denunciabantur, ne Vejentium, neu Sabinorum id consilium esset, timere: et, quum tantum in urbe hostium esset, mox Sabinæ Etruscæque legienes ex composito adessent; tum æterni hostes Volsci et Æqui, non ad populandos, ut antè, fines, sed ad urbem, ut ex parte captam, venirent. Multi et varii timores; inter ceteros eminebat terror servilis, ne suus cuique domi hostis esset: cui nec credere, nec, non credendo, ne infestior fieret, fidem abrogare, satis erat tutum. Vixque concordia sisti videbatur posse: tantùm, superantibus aliis ac emergentibus malis, nemo tribunos aut plebem timebat: mansuetum id malum, et per aliorum quietem mulorum semper exoriens, tumque esse peregrino terrore sopitum videbatur. At id propè unum maximè inclinatis rebus incubuit: tantus enim tribunos fuFor tenuit, ut non bellum, sed vanam imaginem belli, ad avertendos ab legis cura plebis animos, Capitolium insedisse contenderent; patriciorum hospites clientesque, si perlatâ lege frustra tumultuatos esse se sentiant, majore, quam venerint, silentio abituros. Concilium inde legi perferendæ habere, avocato populo ab armis. Senatum interim consules habent,.

alio se majore ab tribunis metu ostendente, quàm quem nocturnus hostis intulerat.

XVII. Postquam arma poni, et discedere homines ab stationibus nunciatum est, P. Valerius, collegâ senatum retinente, se ex curia proripit, inde in templum ad tribunos venit; "Quid hoc rei est," inquit, "tribuni? Ap. Herdonii ductu et auspicio rempublicam eversuri estis? Tam felix vobis corrumpendis fuit, qui servitia vestra non commovit auctor? Quum hostes supra caput sint, discedi ab armis, legesque ferri placet? Inde ad multitudinem oratione versa "Si vos urbis, Quirites, si vestri nulla cura tangit; at vos veremini Deos vestros, ab hostibus captos. Jupiter optimus maximus, Juno regina, et Minerva, alii Dii Deæque obsidentur; castra servorum publicos vestros penates tenent. Hæc vobis forma sanæ civitatis videtur? Tantum hostium, non solum intra muros est, sed in arce supra forum curiamque; comitia interim in foro sunt; senatus in curia ést; velut quum otium superat, senator sententiam dicit; alii Quirites suffragium ineunt. Non, quicquid Patrum plebisque est, consules, tribunos, Deos, hominesque omnes armatos opem ferre, in Capitolium currere, librare ac pacare augustissimam illam domum Jovis optimi maximi decuit? Romule pater, tu mentem tuam, quâ quandam arcem, ab his iisdem Sabinis auro captam, recepisti, da stirpi tuæ: jube hanc ingredi viam, quam tu dux, quam tuus ingressus exercitus est. Primus, en, ego consul, quantum mortalis Deum possum, te, ac tua vestigia sequar." Ultimum orationis fuit, "Se arma capere, vocare omnes Quirites ad arma; si quis impediat, jam se consularis imperii, jam tribuniciæ potesta tis sacratarumque legum oblitum, quisquis ille sit, ubicunque sit, in Capitolio, in foro, pro hoste habiturum. Juberent tribuni, quoniam in Ap. Herdonium vetarent, in P. Valerium consulem sumi arma: ausurum se in tribunis, quod princeps familiæ suæ ausus in regibus esset." Vim ultimam apparebat futuram, spectaculoque seditionem Romanam hostibus fore: nec lex tamen ferri, nec ire in Capitolium consul potuit; nox certamina cœpta oppressit; tribuni cessere nocti, timentes consulum arma. Amotis inde seditionis auctori bus, Patres circumire plebem, inferentesque se in circulos sermones tempori aptos serere: admonere, "Ut viderent, in quod discrimen rempublicam adducerent. Non inter Pat es ac plebem certamen esse, sed simul Patres plebemque, arcem urbis, templa Deorum, penates publicos privatosque hostibus dedi." Dum hæc in foro sedande discordiæ cau

« PoprzedniaDalej »