nem damnorum sub gravi, si quae secuta et saltem in confuso praevisa.

1814. VI. Reparatio. Ad reparationem honoris laesi requiritur: illa satisfactio, quae censetur sufficiens ad integrandam aestimationem iuxta conditionem personae dehonoratae. Itaque fiat: a) habita ratione dehonorationis et conditionis personae dehonoratae; b) per se, vel per alios; c) publice: si honor fuerit publice laesus. Exinde: 1° Si dehonorator est superior: sufficit ei dehonoratum salutare aut benevolenter excipere; quod si amplius ageret, non satis consuleret dignitati suae, et ideo raro Episcopus tenetur veniam petere a clerico, berus a famulo, princeps a subdito: «ne dum nimia servatur humilitas, regendi frangatur auctoritas » (d. Aug.).

2° Si dehonorator est aequalis vel inferior: maiorem satisfactionem tenetur praestare, ac proinde locum dehonorato cedat, ipse prior salutet, et similia agat quae prudenter censentur apta ad satisfaciendum.

1815. VII. Causae excusantes a restitutione honoris. Excusant a restitutione honoris per contumeliam laesi: a) vindicta a laeso patrata: v. g. percutiendo, iniuriando...; b) poena a iudice per sententiam inflicta, ait Lugo; c) periculum renovandi odia; d) recta praesumptio quod laesus reparationem recuset: ne memoria iniuriae renovetur; e) evidens laesi condonatio: v. g. si laesus sponte ad laedentem accedat, cum eo familiariter loquatur, iocose conversetur.

1816. VIII. Declarationes. 1° Contumelia: a) fit in praesentia eius qui laeditur: vel in eius absentia, sed eo fine ut id resciat; b) differt a simplici detractione non solum quia illa honorem, haec famam respiciat, sed etiam quia contumelia fiat aperte instar rapinae contra praesentem, detractio e contrario instar furti Occulti contra absentem.

2o Qui contumeliis vexantur: a) tenentur eas patienter ferre animi praeparatione ad abiiciendum omnem vindictae amorem: quia vindicta Domini est; sed b) aliquando iis oportebit eas repellere, exemplo Christi dicentis alapam inferenti «quid me caedis?», scil.: vel ob bonum contumelias inferentis ut reprimatur eius

audacia, vel ob bonum aliorum v. g. ne praelatus eas tolerando redderetur subditis contemptibilis, vel ob bonum nostrum ut fama nostra sit salva.

3o Saepe expedit ut confessarius non moneat poenitentem de obligatione restituendi honorem: si nempe! poenitens sit in bona fide, et ipse confessarius praevideat monitionem non esse profuturam, et multo magis si potius obfuturam.

Art. 2.

DE RESTITUTIONE OB VIOLATIONEM
SECRETI.

I. Definitio et divisio secreti.

-

II. Principia quoad secreti obligationem. III. Principia quoad secreti violationem. IV. Restitutio. V. Causae excusantes secreti violationem. VI. Resolutiones. VII. Declaratio.

1° Secretum:

1817. - I. Definitio et divisio secreti. a) subiective sumptum, est « obligatio aliquid occultum non explorandi, non manifestandi vel eius notitia non utendi »; b) obiective vero, est: «res occulta vel occultanda ».

2o Est autem: a) naturale, quod oritur ex ipso iure naturae: v. g. si casu aliquid scias, ex cuius manifestatione graviter alter laederetur in fama vel bonis: et hoc quidem est naturale simplex, vel naturale extortum, prout eius notitia proveniat ex alterius levitate aut casu, vel de industria; b) commissum: quod alias dicitur rigorosum et absolute naturale, et potest committi expresse vel tacite, prout medicis, advocatis, obstetricibus, theologis consultis; c) promissum: quo committens exigit silentium, et accipiens idem promittit.

1818. II. Principia quoad secreti obligationem. 1o Secretum naturale: obligat per se sub gravi ex caritate vel iustitia, prout eius violatio adversatur caritati vel iustitiae.

2o Secretum commissum: obligat per se sub gravi ex iustitia, et certo gravius quam alia secreta; quia non solum urgent praecepta naturale et fidelitatis, sed etiam obligatio vi contractus onerosi. Ex d. Thoma.

3o Secretum promissum obligat: a) graviter vel leviter iuxta intentionem promittentis et naturam susceptae obligationis; verum b) plerumque tantum er

fidelitate, ac proinde sub levi: nisi eius violatio cederet in grave damnum.

1819. - III. Principia quoad secreti violationem. 1° Qui violat secretum sine causa: peccat, quia violat ius alienum; imo per se graviter peccat, quia, loquendo de secreto naturali, ius naturale praecipit sub gravi, et quidem ex iustitia quoties ex illius revelatione graviter laeditur ille, cuius est secretum. Quod magis valet de secreto commisso et promisso: quia in commisso silentium exigitur, in promisso insuper promittitur.

2o A gravi tamen peccato: a) excusat parvitas damni in secreto naturali ac commisso; b) et in secreto promisso excusat etiam, si promittens se obligaverit ad silentium tantummodo sub levi.

1820. IV. Restitutio.

Qui alienum secretum revelavit cum gravi culpa: tenetur sub gravi ex iustitia reparare alterius grave damnum exinde secutum et saltem in confuso praevisum; quia ipse fuit iniusta, culpabilis, et efficax causa damni.

1821. V. Causae excusantes secreti violationem. Regulariter loquendo sunt: 1° Parvitas rei, quae sit obiectum secreti; vel saltem animi persuasio quod res non sit gravis.

2o Notitia secreti aliunde acquisita, vel ipsum secretum alia via publice notum.

3o Revelatio facta ex inadvertentia, vel ex indeliberatione.

4o Praesumptus consensus secretum committentis: quia consentienti nulla iniuria.

5o Coactio metu gravis damni: si secretum non sit gravissimi momenti, etsi iuraveris silentium iactura vitae uti docent alii contra alios, nisi tamen agatur de secreto consilii.

6o Damnum publicum, vel innocentis, vel committentis, vel illius cui secretum commissum fuit: etsi iuraveris silentium, uti liquet ex ordine caritatis.

1822. VI. Resolutiones.

1o Rem gravem sub secreto commissam uni vel alteri viro probo sub eodem secreto revelare: probabiliter est tantum veniale, dummodo non detegatur personae, cui creditur quod se

cretum committens specialiter voluerit celari. Ex d. Lig. III, 971.

2o Si secretum extorseris vi vel fraude: nequis, quidquid alii dicant, illud revelare, ne ad gravissimum quidem tuum damnum vitandum si alter ex revelatione in idem periculum coniiceretur; quia actio iniusta, qua tu secretum accepisti, obligat te ad restituenda omnia damna propter illam proximo obventura. Ibid., 969.

3o Secretum commissum rigorosum: non licet revelare, ne ad gravissimum quidem alicuius privati damnum avertendum; quia servare hoc secretum est magis in publicum bonum, quam impedire dictum damnum privatum.

40 Iudici vel superiori legitime interroganti: a) teneris revelare secretum mere naturale: si interrogatio sit de iis, quae scire interest reipublicae vel communitatis, quia gravior naturalis lex urget praeferendi bonum commune bono privato; at b) non licet revelare: si agatur de re privata, quia praeceptum naturale praevalet praecepto iudicis (ex D'A. II, 271, et d. Lig. IV, 268). Quod si agatur de secreto mere promisso: teneris illud revelare, quamvis iuraveris silentium; quia huiusmodi iuramentum non obligat quatenus contra obedientiam iudici vel superiori debitam, ac proinde prorsus illicitum.

5o Qui ratione officii consilia praebent, v. g. advocati, procuratores, medici, obstetrices, theologi...: nequeunt secretum sibi commissum qua talibus, seil. ut publicis officialibus, revelare; quia spectat omnino ad publicum bonum ut sint huiusmodi consiliarii, ad quos tuto ac fideliter recurri possit. Excipe tamen: a) si secreti occultatio verteret in grave damnum commune: quia salus reipublicae suprema lex est, et omnis promissio in eius detrimentum illicita fit ac proinde nullius roboris; imo b) si revelatio sit necessaria ad vitandum ipsum damnum proprium valde grave, etiamsi inde tertio periculum mortis immineret: nemo enim tam stricte se obligasse censeri debet, scil. cum tanto proprio damno, nisi expresse declaraverit.

1823. VII. Declaratio. In secreto promisso et commisso semper inest tacite secretum naturale, quoties ea revelari nequeunt absque gravi damno iniusto vel gravi moerore iusto alterius: nisi forte aliunde rei notitia sequatur.

§ U. De Alterius Litterarum Aperitione et Lectione.

I. Principia.

II. Conditiones ad liceitatem.

1824. I. Principia. 1o Extorquere, invito domino, imo explorare secretum alienum, quamvis cum proposito illud non revelandi: est mortale ex genere suo, et quidem contra iustitiam ; quia idem est ac iniuste rem alienam surripere.

2o Resignare et legere litteras alienas sine domini consensu saltem recte praesumpto, imo legere ipsas resignatas ab eo, cui missae fuerunt: per se est mortale contra iustitiam; quia laeditur ius, quod quisque habet servandi secreta sua.

Licet alterius

1825. II. Conditiones ad liceitatem. litteras aperire et legere: 1o Si adsit consensus saltem praesumptus mittentis vel destinatarii: quia uterque potest cedere iuri suo, nisi ratio boni communis obstet. 2o Si urgeat ius propulsandi iniuriam, aut damnum nobis vel aliis iniuste imminens.

3o Si urgeat ratio publici boni: uti est v. g. de Principe tempore belli quoad litteras e locis finitimis. 4o Si iustificet legitima consuetudo vel regula communitatis.

1826. III. Resolutiones. 1° Colligere, iungere et legere litteras alienas dilaceratas et in publicum abiectas: utrum liceat, disputant, etsi probabilius negent ratione fraudis.

2o Qui furtim legit aliena scripta, invito domino: peccat curiositate et iniustitia; imo graviter peccat, si inde sequatur domino grave damnum aut magna animi conturbatio.