Si falcem verbi cordi imprimeremus, et illinc Sunt plane insontes multi, Pater optime, quorum Esse velim similis : nec desunt in grege nostro Victrices reddat quas sexus uterque coronas. A Ac si quid patriam commendat, si quid in illa est, ANNO DOMINI CCCCXXVII. MEROBAUDES SCHOLASTICUS. NOTITIA. 1. Pauca sunt admodum quæ occurrant de Mero- B baude scholastico dicenda, eaque haud plane comperta. Illud tamen exploratum videtur, perperam a nonnullis confundi auctorem nostrum cum Fl. Merobaude, qui consul primum processit cum Gratiano anno 377 et iterum cum Saturnino anno 383, cujus meminere Latinus Pacatus (a) et Philostorgius (b). At vero existimarim equidem cum Sirmondo (c), de nostro Merobaude ista cecinisse Sidonium (d) : Sed nec tertius ille nunc legetur, His consona legas apud Idatium, qui ad annum 19 Theodosii Junioris hæc habet (f): Asturio magi- C stro utriusque militiæ gener ipsius successor ipsi mittitur Merobaudis, natu nobilis, et eloquentiæ merito vel maxime in poematis studio cum veteribus comparandus, testimonio etiam provehitur statuarum. Qui quidem locus haud fugit Tillemontium (g). (a) Lat. Pacat., Panegyr. cap. 28, pag. 334 edit. Paris. (b) Philostorg., Hist. eccl. lib. vin, § 1. (c) Sirmond., ad Sidon., pag. 1235, not. b, opp. tom. I. d) Sidon., carm. 9, vers. 293-298. (e) Leg. forte solum. II. Fuerit itaque natione Hispanus Merobaudes de quo loquimur ; qui solum patrium barbarorum incur◄ sionibus turbatum relinquens, in Italiam confugerit : ubi litteris humanioribus apprime excultus, maximo in pretio apud Romanos fuit habitus ac statua dona◄ tus. Merobaudem rhetorem, et fortasse nostrum, laudat semel iterumque Boetius (h). De eo autem quo de agimus, plura videas apud Nicolaum Antonium (i) : neque prætereas velim viros eruditos, qui conscribendæ Historie litteraria Gallicæ incumbunt (j). III. Porro Merobaudi ascriptum circumfertur carmen de Christo : quo sane nomine dignus habendus, qui sacro illi numero poetarum Hispanorum, Juvenci, Prudentii et aliorum accenseatur. Cæterum carmen idem versuum undetriginta pluries typis excusum novimus, tum a Georgio Fabricio inter poetas Christianos, tum ab Andrea Rivino cum Rustici Helpidii, Lactantii aliorumque carminibus, nec non in bibliothecis Patrum Parisiensibus, Coloniensi ac Lugdunensi. (f) Idat., Chron. pag. 302, opp. Sirmond. tom. II, edit. Paris. Virgineos habitare sinus, et corporis artus Rerum conditor, et repertor orbis. Phrasi nimirum Virgiliana, Æn. lib. xi, vers. 829: ANNO DOMINI CCCCL SANCTUS ORIENTIUS EPISCOPUS AUSCIENSIS. PROLEGOMENON. præ cæteris affectabimur. II. Et primum quidem Orientium, non Oresium, Orentium aut Orontium, vocat se ipsum auctor, sic inquiens (o): Ut peccatores vincens Orientius omnes. Sic item eum appellat Venantius Fortunatus, qui medio sæculo vi scripsit in Gallia (p): 1. Mirum inter eruditos de Orientii patria, profes- C scriptores (n): quos ergo de Orientio verba facturi sione ac ætate qua floruit, discidium. Baronius Tarraconensem existimat (a), qui postea episcopus fuerit Illiberitanus; eumdemque ducit cum Oresio cui Sidonii epistola exstat inscripta (b). Id enim opinari, ‹ ait vir magnus, patri:e nomen ac studium poeticæ facultatis, et in scribendo suavitas æque a Sigeberto (c) atque a Sidonio laudata, facile persuadent. In Baronii sententiam alii complures concessere: Delrius (d), Nicolaus Antonius (e), Caveus (f), Schurtzfleischius (g), Leyserus (h), Basnagius (i), alii. Ab his dissidet Fabricius (j) qui Orientium quidem episcopum Ausciensem agnoscit, sed ab eo diversum fuisse Orientium Commonitorii auctorem sibi persuadet. Cæteros mittimus aliter opinantes: quos inter Sammarthanus, qui veteri Ecclesiæ Ausciensis instrumento innixus sub initium sæculi XII confecto, sedem illam ab anno 323 ad 344 Oricntium occupasse perhibet (k). Contra vero multo accuratius re inspecta, magis congruentia tradidere post Martenium (4) et Dudinum (m) eruditissimi Gallicæ Historiæ litterariæ (a) Baron., ad ann. 484, § 158. (b) Sidon., lib. ix, epist. 12. (c) Sigeb., de Script. eccl. cap. 34. (d) Delr., in præfat. ad Orient. Common. (e) Nic. Ant., Bibl. Hisp. vet. lib. iv, cap. 1, tom. 1, pag. 206. (f) Cav., Hist. litter., tom. I, pag. 503. (i) Basnag., ad Čanis. Thes., tom. I, pagg. 164 seqq. (3) Fabric., Bibl. Lat. med. æv., tom. V, pagg. 508 seqq. edit. Hamb. Paucaque perstrinxit florente Orientius ore. Per vicos, villas, per rura et compita, et omnes (k) Sammarth., Gall. Christ. nov., tom. I, pag. 973. (4) Marten., ad Common. Orient., tom. V, Thes. nov. Anecdot., pag. 19. (m) Oudin., Coniment.de Script.eccl., tom. I, pagg. 1068 seq. (n) Hist. littéraire de la France, tom. II, pagg. 251 seqq. (0) Orient., Common. lib. 11, vers. 417. (p) Venant. Fort., lib. 1 de Vit. B. Martin., vers. 17, Bibl. PP. Paris. tom. VIII, pag. 753. (q) Sigeb. Gembl., 1. c. (r) Orient., Common. lib. u, vers. 181-184. Hinc itaque temporis notationem colligimus quo cla- ▲ Aetii ac Litorii ducum Romanorum adversus Gothoruit noster auctor, circa scilicet annum 440. De ipsius autem episcopatu silent quidem Fortunatus et Sigebertus at eorum silentium non est demum tanti duceudum, ut inde satis firmum argumentum eruere quis posse videatur, quo episcopalis dignitas Orientio abjudicetur imprimis vero si spectemus, rem uno versiculo transigere Fortunatum antiquiorem. Verum hac de re difficultatem demum, si qua sit, tollere censentur Acta sancti Orientii episcopi Ausciensis, quæ vulgata primum a Philippo Labbeo (a), Actis sanctorum Bollandianis fuere deinceps intexta (b): quæ quidem licet primævam antiquitatem non referant, in iis tamen nonnulla gesta enarrantur, quæ variis Orientii Commonitorii locis plane congruere intelliguntur adeoque fidem omnino iisdem Actis B detrahere haud æquo jure quis valet, ut recte statuunt eruditi viri superius laudati (c). III. Produnt itaque hujusmodi Acta (d), beatissimum Orientium, mundanæ lubricitatis squalore deposito, se totum casta mente divinæ majestati devovisse, et altioribus honoribus adeptis, pontificalis Auxio civivitate cathedræ dignitatem ascendisse. Hic vero in antecessum improbanda occurrit Basnagii (e) et Fabricii (f) conjectatio, ex verbis mox adducendis minus recte acceptis efficta, Orientium videlicet fuisse primo idololatrix addictum. Pergunt porro eadem Acta Ecclesiasticis namque dogmatibus apprime eruditus, commissum sibi populum sacro sermone correxit, PAGANORUMQUE PERVERSITATEM DESTRUXIT et ita plenissime doctus tanta doctrina eos erudivit, ut SPRETA IDOLORUM VILITATE auctorem suum cognoscerent, et ad Legem ejus, baptismatis gratiam accipiendo pertingerent. Quæ quidem verba, ut cum Martenio loquar (g), quam bene conveniunt iis quæ scribit Orientius (h)! Et nos a face ethnicorum emersimus, Optima sane viri docti interpretatio. Ecquis enim de- mentum. IV. Præterea ex iisdem Actis erudimur (j), Orientium cum provectæ jam esset ætatis, rogatu Theodorici Gothorum regis, qui tum Tolosa residebat ac late per Aquitaniam et Novempopulaniam dominabatur, cuique proinde suberat sanctus præsul, legationem suscepisse, quo suis precibus terribilem impetum (a) Labb., Bibl. nov. mss. libr., tom. II, sect. 5, pagg. 596 seq. (b) Bolland., Act. SS. Maii, tom. I, pagg. 61 seq. Fabric., 1. c., pag. 509. Marten,, 1. c., pag. 19. num. 1. (h) Orient., Orat. 24, vers. 56 seqq., infra, col. 1005. C rum regem averteret. Cujus quidem legationis egregiam descriptionem exhibet Salvianus (k), iis prorsus consonam quæ in Actis nostris enarrantur. Hinc vero arrepta Orientio strages et incendia describendi occasio, quibus fumavit Gallia tota, ut superius intelleximus. Hoc autem bellum a Litorio adversus Gothos infeliciter gestum, anno Christi 439 contigisse tradunt Idacius, Prosper et Cassiodorius in Chronicis : cui proinde anno illiganda esse quoque Orientii legatio ad eumdem Litorium perhibetur. Quo autein anno posthac e vivis excesserit beatus antistes, omnino incompertum. In tabulis ecclesiasticis recolitur ejus memoria calendis Maii: cujus elogium sub eadem die in Usuardi martyrologio sincero ita effertur (l): Apud civitatem Auscium, sancti Orientis episcopi, qui virtutibus ornatus sancto fine quievit. Quibus porro ista ex Sammarthano addere placet (m): ‹ Monasterium, inquit, sancti Orientii in civitate Ausciensi locupletissimum, quod legimus fundatum a Bernardo Othone comite Fidentiacensi, ejus sacris reliquiis gloriatur. Saltem ibi quiescebat anno 1068. › V. Jam vero ut de scriptoris nostri litterarum monumentis nonnulla subjiciamus, ea potius cl. Martenii verbis exponere juverit (n): Habes hic, lector, inquit, CoMMONITorium sancti ORIENTII, inter antiquos poetas Christianos celeberrimi. Carmen istud hactenus desideraverant viri eruditi, maxime vero illustrissimus Annalium ecclesiasticorum concinnator cardinalis Baronius (0), dolens nobilis ingenii omnia periisse monimenta, imo et nomen ipsum pene oblivione sepultum; quod vix landem eruderatum obtectaque rubigine purgatum reddere liceat. Ejus votis aliqua ex parte fecit satis Martinus Delrio Societatis Jesu presbyter eruditus, qui reperto in ms. codice Aquicinctensis monasterio Commonitorii libro primo, tanquam invento thesauro pretioso exsultavit, eumque quam citius cum omnibus etiain quibus scatebat, mendis et lacunis anno 1600 typis mandari curavit : ratus nihilominus in illo suo codice integrum Orientii opus non contineri, sed plura deesse, minimum de cæteris peccatis, gula, acidia, superbia, fors et plura. Nec sane sua eum fefellit opinio: nam revera deerat integer liber sccundus, quem cum aliis ejusdem auctoris versibus, de Nativitate, de Trinitate, de nominibus Domini et D Orationibus, ex pervetusto codice insignis ecclesiæ sancti Martini Turonensis ab annis circiter 800 exarato, beneficio cl. viri Gatiani de Galiczon tunc præcentoris ejusdem ecclesiæ, nunc episcopi Agathopolis, descriptum, obtectaque rubigine purgatum aliquibus abhinc annis (anno 1700) publici juris feci, ac denuo ad ms. codicem emendatum iterum profero (anno 1717), erratis quæ in editione Delrii oc(i) Apoc. 1, 20; 1, 1, 8, 12, 18; ш, 1, 7, 14. (j) Act. SS., I. c., num. 3. (k) Salvian., de Gubern. lib. VII, capp. 9 et 10. (1) Usuard., Martyrol. sincer., pag. 74 edit. Paris 1718. (m) Sammarth., Gall. Christ. nov., tom. I, pag. 974. (n) Marten., 1. c., pag. 17. (0) Baron., ad ann. 484, § 158. currerant correctis ac repletis lacunis : tametsi A reliqua de operis pretio eruditorum judicia, nec non 20 Vita docenda mihi est, vita petenda tibi. Te sine nec linguam solvere, Christe, placet: 25 Te penes officium nostri est, et cordis et oris, Da sentire mihi, da mihi posse loqui : Nimirum ut nostram vegetent tua munera lin[guam; C Terruerit miro quadrupes alloquio : Qui magno regis trepidi crebroque rogatu, Dira super sanctum verba parans populum, 35 Non potuit proprie motam sibi subdere lin[guani, 40 Ore aliud dicens, corde aliud cupiens. Ergo nisi eloquium, sensum nisi, Christe, mi- A Domino indultam cum ratione homini : 45 Ut quoniam brutum terreno est pondere cor [pus: 50 : Est anima afflatu vivificata Dei : Nullum sentirent animæ dispendia finem, Esset in hoc fragili corpore vita brevis. Unam nascendi ratio prius omnibus affert, Hanc cura et propriis consequitur meritis. Nasci non nostrum, nec longum vivere nostrum; Vitam quæ sequitur vita parare potest. At licet arbitrio Domini sumamus utramque, Et neutra obveniat, ni Deus hoc jubeat. 55 Prima tamen celeri fertur per prona rotalu, Quæ sequitur totis est data temporibus. In primam ignari nulla mercede venimus, Altera de summo parta labore venit. Nascimur ut Dominum cœli, terræque, ma[risque, Ecce etenim sancto proclamat in ore prophetæ : 75 Et species agri mecum est, et gloria cœli : Cujus in arbitrio, vel bona, vel mala sunt; $5 Censu majori vincentem verba loquentis, A Dempsit perpetui temporis esse lutum : Qui tibi, quod membris constas, quod mente [moveris, Quod lingua loqueris, quod ratione sapis, 105 Quod manibus tangis, graderis pede, lumine [cernis, 110 120 Aure audis, sentis naribus, ore probas, B 115 Noctibus atque dies succedunt, mensibus anni, C. 130 Et studium impendens fecundo providus horto Utile quo libuit tempore sumis olus. 135 Accendis pinguem quæcunque in lumina pinum, Nobilibus mensis cerea flamma micat. Nec modo terreno tantum servire jubetur Per varios usus subdita terra homini : Ipsa etiam quidquid fertur prope nubila, quid[quid Alto subductum volvitur in pelago : Nunc fallente cibo, nunc texto in retia lino, Artibus innumeris inde vel inde petis. Et tibi nunc imo trahitur de gurgite piscis, Aere nunc summo decipiuntur aves. Esset et uberior bis repetita fides. Affectu toto Dominum, totisque medullis, 140 I de Ordine, cap. 4. In ms. alio modo legitur hic versus sic: Ver fundit blandus varios ut germine flores. Versu 125. Al. Levia. Versu 127. Delr., verax. Ibid. Delr., Jacta semina, quæ lectio tolerari potest nam veteres, nonnunquam primo pro sexto casu utebantur, et dicebant v. g., Petrus existens pro Petro existente. Versu 128. Seres sunt Scythia Asiatica populi, a quibus nobilis illa lana ex arboribus ex qua fit sericum, advehi dicitur. Versu 139. Sic restituimus, tametsi Delrius legat nubile et ms. nobile. Versu 142. Delr., petes. |